Мазмұны
Кіріспе
1 Қазақстан Республикасының нарық жағдайындағы банктік заңнамасы
және банктік құқықтық қатынастар
1.1 Қазақстан экономикасының банктік секторы және банктік
қызмет нормативтік құқықтық базасының жай-күйі
1.2 Банктік қызмет аясындағы банктік құқықтық қатынастар
жалпы сипаттамасы, теориялық мәселелері
1.3 Банктік құқықтық қатынастардың мемлекеттік қаржылық
құқықтық аспектісі: ерекшеліктері, бүгінгі даму тенденциялары
2 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қаржылық құқықтық
сипаттағы банктік құқықтық қатынастар
2.1 Қазақстан Ұлттық Банкі құзырындағы және Қазақстанның Даму
Банкі қызметінің аясындағы мемлекеттік қаржылық құқықтық қатынастар
2.2 Мемлекеттің қаржылық агенттері коммерциялық банктер
қызметіне байланысты мемлекеттік қаржылық құқықтық қатынастар
Қорытынды
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының банк жүйесін құрайтын
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан-2030» атты халыққа Жолдауында
Осыған орай, ҚР-сы банк жүйесінің нормативтік-құқықтық базасын құрайтын
ҚР-ның Конституциясына сәйкес ҚР-да қолданылатын құқық Конституцияның, соған сәйкес
ҚР-ғы банктік құқықтық қатынастардың даму өзектілігін негіздейтін тағы бір
Сонымен, Егемен Қазақстандағы қазіргі заманғы банктік құқықтық қатынас ҚР-ның
Ғылыми жаңашылдығы мен қолданбалық маңызы. Дипломдық жұмыс ҚР-сы бойынша
Дипломдағы бірқатар қорытындылар мен ұсыныстар бар. Олар: банктік құқықтық
Зерттелу деңгейі. Дипломдық ізденіс мәселелер мен ғылыми зерделеу мән-жайларына
ҚР-да банктік қызметінің, банктік құқықтың, банктік операцияларды құқықтық реттеудің
Зерттеудің мақсаты. Дипломдық зерттеудің негізгі мақсатына Қазақстан экономикасының банктік
Зерттеудің міндеттері. Дипломдық жұмыстың мынадай өзара байланысқан міндеттерін айқындау
- банктік құқықтық қатынастардың түсінігін, белгілерін, оның маңыздылығын және
- ҚР-да банктік құқықтық қатынастарды реттейтін банктік заңнама
- банктік құқықтық қатынастардың мемлекеттік қаржылық құқықтық аспектісінің мазмұнын,
- Қазақстан Ұлттық Банкі, Қазақстанның Даму Банкі және коммерциялық
Зерттеу объектісі: ҚР-ның Конституциясы, банктік заңнама және өзге де
Теориялық және әдіснамалық негізі. Дипломдық зерттеудің теориялық маңыздылығы
Дипломдық зерттеудің әдіснамалық негізін қоғамдық, әлеуметтік- экономикалық, банктік және
Деректік негізі. Дипломдық зерттеудің теориялық негізі ретінде мемлекет және
Дипломдық жұмысты орындау барысында мынадай авторлардың кандидаттық диссертациялары пайдаланылды:
1 Қазақстан Республикасының нарықтық жағдайындағы банктік заңнамасы және банктік
1.1 Қазақстан экономикасының банктік секторы және банктік қызмет:
Бүгінде Егемен Қазақстандағы нарықтық экономиканың даму қарқындылығы және тиісінше
Осындай мән-жайға орай, айта кететін маңызды жайт, 1995 жылғы
ҚР-ның бүгінгі таңдағы банктік секторында Қазақстан Ұлттық Банкі, Қазақстанның
Осы банк жүйесін, оның ауқымындағы банктік қызметті және банктік
Кеңестік биліктің дәуірлеп тұрған кезінде Қазақстанның өз банк жүйесі
Қазақстанның банк жүйесіне келсек, ол Қазақ КСР 1990 жылғы
1993 жылғы 13 және 14 сәуірде қабылданған ҚР-ның «Қазақстан
Қазақстан Республикасы банк жүйесінің екінші деңгейінде: ҚР-ы Президентінің 1994
Осыған байланысты 1995 жылғы 30 тамызда қабылданған ҚР-сы Конституциясының
Сонымен, банк жүйесінің жоғарыда баяндалған мәселелерін қарастыру нәтижесінде Қазақстан
Осыған байланысты экономист-қаржыгер және заңгер ғалымдар мен мамандардың ғылыми
«Банк жүйесі – бірыңғай қаржы-несие механизмі ауқымында жұмыс істейтін,
(8, 433(.
А.А. Тедеев пен В.А. Парыгина «Нарықтық қатынастар жағдайында банк
ҚР-ның «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Заңында:
Демек, бүгінде Қазақстан банк жүйесінің жұмыс істеуі, оның ауқымындағы
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» ҚР-ның арнаулы банктік заңы
Аталмыш ҚР-сы Заңының ереже, қағидалары мен талаптары негізінде құрылатын
2001 жылғы 25 сәуірдегі «Қазақстанның Даму Банкі туралы»
1995 жылғы 31 тамыздағы «Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік
Сонымен, заңнамалық актілерде, құқықтық және экономикалық әдебиетте банк жүйесі
Ұлттық қаржы нарығының жай-күйіне және оның болашағына тоқтала отырып,
Б.Б. Жамишевтің осылайша «банк жүйесіне деген сенімнің бекуі» деп
Айтылған пікірден аталған кемшіліктердің тек қана мемлекеттік басқаруда
Банктік қызметті қандай болмасын банктің өз экономикалық мүддесін ескере
ҚР-сы банк жүйесінің бірінші деңгейін білдіретін Қазақстан Ұлттық Банкі
ҚР-ның банк жүйесіндегі екінші деңгейдегі банктер ҚР-ның Конституциясын,
1) депозиттерді қабылдау, жеке және заңды тұлғалардың банктік шоттарын
2) жеке және заңды тұлғалардың металл шоттарын ашу және
3) кассалық операциялар: қолма-қол ақшаны ұсатуды, айырбастауды, қайта
4) аударым операциялары; есепке алу операциялары; банктік заем операциялары;
5) шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру;
6) банкноттарды, монеталар мен құндылықтарды инкассациялау;
7) төлем құжаттарын (вексельдерді қоспағанда) инкассоға қабылдау;
8) банктердің үшінші тұлғалар үшін ақшалай нысанда орындау көзделетін
Банк жүйесінің жоғарғы және төменгі деңгейлерін білдіретін банктердің қызметі
Банктік қызметке қатысты банктік және басқа да заңнаманы жетілдіру
1) Банктік қызметті тек банктік құқықтың ғана емес, сонымен
2) Шетелдік капиталдың қатысуымен құралған банктердің жұмыс істеуіне орай
3) Халықаралық қаржылық-банктік стандарттарға, атап айтқанда еуропалық стандарттарға бейімделген
4) Қазіргі кезде көптеген шет мемлекеттерде белең алған банк
5) Екінші деңгейдегі банктердің корпоративтік басқару органдарына және басқаруды
Дегенмен, тұрақты және тиімді сипаттағы банк жүйесін құруда осы
Сонымен қатар ҚР-ның әкімшілік аумақтық құрылыстарындағы аудандық және ауылдық
2004 жылғы 1 қаңтардан бастап өзінің қадағалау функциясын банктік
Бұл жағдайда отандық және шет мемлекеттердің банктік заңнамасын салыстырудың
Осыған орай, салыстырмалы түрде АҚШ-тың Федералдық Резерв Жүйесінің банк
Көптеген ғасырлар бойы ФРЖ құрылғанға дейін, мемлекеттің жүргізген қаржы
Міне, нарықтық қатынастардың өркениетті даму үрдісіндегі АҚШ-та да
Осыған орай, Қазақстандағы банктік қызмет аясын реттеуге бағытталған заңнамалық
Жоғарыда аталған бірқатар заңнамалық актілерге қоса халықаралық нормаларға тоқталатын
ҚР-ның нарықтық дамуға шешуші қадам басқан алғашқы жылдарында экономика
Қазіргі кездегі банк жүйесінің ерекшелігі - ол банктік іске
ҚР-сы Президентінің 2003 жылғы 31 желтоқсандағы № 1270 Жарлығымен
Бүгінде жаңадан құрылған ҚР-ның Қаржы нарығы мен қаржылық
Ал 1995-1997 жылдарға көз жүгіртетін болсақ, онда екінші деңгейдегі
Әйтсе де, бүгінгі таңда осы банк жүйесіндегі реттеуді қажет
Осы орайда Б.Н. Етекбаеваның: «банктік заңнаманы жетілдірудегі мән беретін
Осыған орай, ҚР-сы банк жүйесінің жұмыс істеуі, оның
ҚР-дағы коммерциялық және басқа да банктер банк жүйесінің төменгі
Қазақстан Республикасының банктік заңнамасы банк жүйесінің жұмыс істеуін негіздеуіне,
2003 жылғы 4 шілдедегі «Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды
Аталмыш ҚР-сы Заңының 10-бабына сәйкес уәкілетті орган-ҚР Агенттігі банктік
1995 жылғы 17 сәуірдегі «Лицензиялау туралы» ҚР-ның Заңы белгілі
ҚР-ның Азаматтық кодексінің 38-тарауының ережелері мен принциптері банктік қызмет
Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің тиісті нормаларында, сондай-ақ 11-бөлімінің 43-46
2003 жылғы 5 сәуірде жаңадан қабылданған ҚР-сы Кеден кодексінің
ҚР-ның «Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы»
ҚР-ның 2001 жылғы 12 маусымдағы «Салық және бюджетке төленетін
2003 жылғы 2 шілдедегі «Бағалы қағаздар рыногы туралы» ҚР-сы
1.2. Банктік қызмет аясындағы банктік құқықтық қатынастар: жалпы сипаттамасы,
Бүгінгі таңда ҚР-сы банк жүйесінің және оның ауқымындаға банктердің
Осы ҚР-сы банк жүйесінің ауқымындағы банктік қызметті, былайша айтқанда
Өйткені ел экономикасының банктік секторындағы әр алуан банктік құқықтық
ҚР-сы банк жүйесінің жұмыс істеуі барысында тиісті банктік заңнамаға
Демек, банктік қызмет аясындағы банктік қатынастар:
1) Қазақстан аумағындағы барлық банктер жүзеге асыратын банктік операциялар
2) Аталмыш қатынастар мақсатты әрі тұрақты сипатта көрініс табады
3) Олар мемлекеттің ақша-несие, қаржы-бюджет және инвестициялық саясатын жүргізу
4) Қазақстан Ұлттық Банкінің, Қазақстанның Даму Банкінің, мемлекеттің қаржылық
5) Қаржылық, әкімшілік, азаматтық және басқа да аспектілерімен айрықша
ҚР-ның банк жүйесі ауқымындағы банктік қызметке орай туындайтын қоғамдық
Демек, банктік құқықтық қатынастар күрделі әрі аралас нысандағы әлеуметтік-экономикалық
Осындай мән-жайлар тұрғысынан Қазақстандағы банктік құқықтық қатынастардың өзекті теориялық
Сонымен ғылыми негіздеу мақсатында құқықтық қатынас, банктік құқықтық қатынас,
Ресейлік ғалым А.Г. Братко құқықтық қатынас қоғамдық қатынастың бір
Осындай пікірлер төңірегінде құқықтық қатынас тиісті құқық нормалары негізінде
Қазақстандық ғалымдар Ғ.С. Сапарғалиев пен А.С. Ибраева «Құқықтық қатынастар
(31, 95(.
Л.Г. Ефимова «Банктік қызметті құқықтық реттеу әдісі біртекті емес,
Осы ғалымдардың пікір, көзқарастары жөнінде мынаны айтуға болады, банктік
Тағы бір ресейлік ғалым Н.Д. Эриашвили нарықтық экономиканың ажырамас
Дегенмен, Н.Д. Эриашвилидің азаматтық құқықтық, қаржылық құқықтық және әкімшілік
Демек, банктік құқықтық қатынастар күрделі әрі аралас нысандағы әлеуметтік-экономикалық
Бүгінде банктік құқықтық қатынастар жөніндегі ғылыми көзқарастар осындай мән-жайларға
Мысалы, О.М. Олейниктің пайымдауынша «Банктік құқықтық қатынастар өздерінің ерекше
Д.Г. Алексееваның айтуынша: «Банктік құқықтық қатынастар банктік қызметке байланысты
Сонымен банктік құқықтық қатынастардың тек банктік қызметті жүзеге асыру
Бұл жерде міндетті түрде ескеруге тұрарлық маңызды жайт, банктік
Осы банктерді және олардың қызметін ұйымдастыруға байланысты «Қазақстан Республикасындағы
17-бапқа сәйкес ҚР-ның резиденттері мен резиденттері емес заңды тұлғалар
19-баптың ережелеріне орай заңды тұлға немесе жеке тұлға банк
20-бапқа сәйкес банктің басшы қызметкерлеріне қойылатын талаптар көрсетілген: Банктің
25-бапқа сәйкес, банкті мемлекеттік тіркеуді уәкілетті органның банк ашуға
26-баптың ереже, талабына сәйкес банктік, сондай-ақ өзге де операцияларды
Менің ойымша, банктерді ұйымдастыруға арналған осындай және т.б. баптардың
1. банктерге, олардың құрылымдық бөлімшелеріне, банктік операциялардың жекелеген түрлерін
2. банктердің құқықтары мен міндеттерінің мәнін қалыптастырудың айрықша тәртібімен;
3. банктердің өз құқықтары мен міндеттерін жүзеге асырудың ерекше
4. банктік жалпы ережелер мен бірыңғай қағидалардың қолданыста болуымен
Қолданыстағы «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» Қазақстан
1) банктердің ұйымдастырылуы мен қызметіне және жұмыс істеуіне қатысты
2) банктік құқықтық санкциялар мен шектеулердің болуына;
3) банктік құқықтық шектеулерді және санкцияларды іске асыру тәсілдеріне;
4) банктік құқықтық санкциялар мен мәжбүрлеулер нәтижелеріне байланысты құрылымданған
ҚР-ғы банктер және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
ҚР-ның банк жүйесіндегі мемлекеттік және коммерциялық банктер мен банктік
ҚР-дағы банктердің және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
1) ҚР-ның Үкіметі;
2) Қазақстан Ұлттық Банкі; Қазақстанның Даму Банкі;
3) ҚР-сы әкімшілік-аумақтық бірліктерінің, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері;
4) ҚР-сы Қаржы министрлігінің Қазынашылығы, оның әкімшілік-аумақтық бірліктердегі бөлімшелері;
5) коммерциялық банктер және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге
6) ҚР-сы Қаржы министрлігі Салық комитетінің салық қызметі органдары;
7) ҚР-ның Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және
Жоғарыда баяндалған қандай болмасын банктік операция мен мәмілеге байланысты
Банктік құқықтық қатынастардың ішінен өзіне тән сипатымен ерекшеленетін банк
Банк құпиясына байланысты жайтты ҚР-сы Кеден кодексінің 26-бабының 2-тармағынан
Демек ҚР-сы банк жүйесінің ауқымында, Қазақстанның экономикалық кеңістігінде, сондай-ақ
Банк құпиясы банктік заңнаманың аса маңызды әрі аралас сипатты
Мәселен, ҚР-сы Қылмыстық кодексінің 200-бабының «Коммерциялық немесе банктік құпияны
Банктердің заңды тұлғаларға немесе заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті
Мысалы, Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 526-бабының 1)-тармақшасына сәйкес банктер
Осы банк құпиясы жайындағы кейбір жайттың ҚР-сы Конституциясының Негізгі
Осы баптың 2-тармағына түсініктеме беруі кезінде «Қазақстан Республикасындағы банктер
Сонымен, банктік қызмет аясындағы банк құпиясына байланысты туындайтын аса
Міне, банктік құқықтық қатынастардың жалпы теориялық мән-жайларын зерделеп білу
Сонымен, ҚР-ның банктік заңнамалық актілері мен банк секторына
Елімізде, 2000-2005 жылдар ауқымында қалыптасып, дамыған банктік құқықтық қатынастардың
Менің ойымша, ҚР-да қалыптасып, даму үстіндегі бүгінгі банктік құқықтық
1.3 Банктік құқықтық қатынастардың мемлекеттік қаржылық-құқықтық аспектісі: ерекшеліктері, бүгінгі
Сонымен, ҚР-сы банк жүйесінің жұмыс істеу ауқымында, банктік және
Бүгінде ел экономикасының банктік секторын білдіретін Қазақстан Ұлттық Банкі,
Осындай мән-жайларды ескере отырып, сондай-ақ дипломдық ғылыми зерттеу және
Қаржылық құқық саласын зерттеуші ғалымдардың қаржылық құқықтық қатынастар жөніндегі
Мәселен, Ресейлік ғалым О.Н. Горбунова «Қаржылық құқықтық қатынастар мемлекеттің
Менің ойымша, жоғарыда аталған авторлардың қаржылық құқықтық қатынас жөніндегі
1) Қаржылық құқықтық қатынастар мемлекеттің немесе әкімшілік-аумақтық құрылыстың, олардың
2) Қаржылық құқықтық қатынастар қоғам мен мемлекеттің, оның
3) Экономикалық мәні бойынша қаржылық құқықтық қатынастар бюджеттік, салықтық,
Қаржылық құқықтық қатынастар жөніндегі ғылыми еңбектерімен, оның ішінде «Финансовое
Аталған және аталмаған авторлар тарапынан жасалған осындай тұжырымдарды талдай
1) Қаржылық құқықтық қатынастар қоғам мен мемлекеттің және әкімшілік-аумақтық
2) Мемлекеттің және оның әкімшілік-аумақтық құрылыстарының қаржылық қызметін олардың
ҚР-ның қаржылық құқығы саласын зерттеуші ғылымдар А.И. Худяков, С.М.
Жоғарыда баяндалған қаржылық құқықтық қатынас мән-жайларына байланысты А.И. Худяков
Сонымен, банктік құқықтық қатынастардың мемлекеттік қаржылық құқықтық аспектісін
1) Қаржылық құқықтық қатынастар қоғам мен мемлекеттің мүддесіне орай,
2) ҚР-ның банк жүйесін білдіретін Қазақстан Ұлттық Банкінің, Қазақстанның
Менің ойымша, қаржылық-несиелік айрықша өкілеттік берілген уәкілетті мемлекеттік органдар
Мемлекеттің біртұтас алғанда ҚР-ның қаржылық-экономикалық мүддесіне әрі қаржылық құқықтарына
Сонымен, банктер де тиісті заңнама нормалары негізінде бюджеттік құқықтық
1) 11-бабының 6-тармағына сәйкес «Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын сенімгерлік
2) 22-бабының 8-тармағына сәйкес «ҚР-ның Ұлттық қорын басқарудан түсетін
3) 46-бабының 2-тармағының 1) тармақшасына сәйкес «ҚР-сы Ұлттық Банкінің
4) 58-бабының 27-тармақшасына сәйкес «ҚР-ның Ұлттық Банкімен бірлесіп ҚР-ның
5) 129-бабының 2-тармағына сәйкес: «ҚР-сы Ұлттық қорының қалыптастырылуы мен
6) 130-бабының 1-тармағына сәйкес: «ҚР-ның Үкіметі ҚР-ның Ұлттық Банкімен
7) 189-бабының 1-тармағына сәйкес: «Несие беруші және сенім білдірілген
ҚР-ның Бюджет кодексінің аталған баптарын зерделеп, талдау жүргізу барысында
«ҚР-ның Ұлттық Банкі де мемлекеттің қаржылық органдары қатарына жатады.
(46, 28(.
Демек, ҚР-ның Ұлттық Банкі ҚР-ның Конституциясына (44-бабының 4) тармақшасы,
Енді ҚР-сы Бюджет кодексінің банктерге және банктік операциялардың жекелеген
Қаржылық құқықтық қатынасқа қатысушы коммерциялық банктердің мемлекет атынан жүзеге
Демек, коммерциялық банктер материалдық бюджеттік құқықтық қатынастағы мемлекеттің өкілі
Жоғарыда баяндалған мән-жайларға орай бюджеттік құқықтық қатынастардың фискалдық жай-күйіне
С.М. Найманбаевтың пайымдауынша «Салықтық құқықтық қатынастар өз экономикалық-құқықтық табиғатына
Сонымен қатар, коммерциялық банктің салықтық құқықтық қатынастағы рөлін ҚР-сы
1) 11-баптың 1-тармағының 5) тармақшасына сәйкес салық төлеушінің тиісті
2) 16-баптың 1-тармағының 9) тармақшасына сәйкес салық қызметі
3) 29- баптың 4-тармағына сәйкес «Салықтық төлеушінің қолма-қол ақшасыз
4) 45-баптың 4-тармағына сәйкес «Салық және басқа да міндетті
5) 52-баптың 4-тармағына сәйкес «Салық төлеуші дебиторының банкі немесе
6) 91-баптың 1-тармағының 9) тармақшасының ережесіне сай пайлық және
Жоғарыда аталған баптардың ережелеріне жүргізілген талдаулар ҚР-сы Салық кодексінің
Банк жүйесінің екінші деңгейін қоғамдық және мемлекеттік, сондай-ақ жекеше
Уәкілетті орган - ҚР-ның Агенттігі аталған ҚР-сы Заңының 5-бабына
Менің ойымша, бұл жердегі бірінші кезектегі басымды мақсат мемлекеттің
Сонымен қатар, уәкілетті орган ҚР-ның заңнамасында айқындалған өкілеттіктер шегінде
Аталмыш ҚР-ның Агентігінің коммерциялық банктер қызметін қадағалау және нормативтік
Қазақстан Ұлттық Банкінің, Қазақстанның Даму Банкінің және коммерциялық банктердің
Банктердің заңдық негіздегі қаржылық орнықты әрі тұрақты қызметі Қазақстан
Мысалы, «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» 2005 жылғы
Осы валюталық реттеу және валюталық бақылау ауқымымен қамтылатын
Жоғарыда аталған банктік және өзге де заңнаманы, ҚР-ның Бюджет
1) ҚР-ның Үкімет мен Қазақстан Ұлттық Банкі арасындағы ҚР-сы
2) ҚР-ның Ұлттық қорын басқару жөніндегі Кеңестің ұсынысы бойынша
3) ҚР-ның Қаржы министрлігі, Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі,
4) Қазақстанның Даму Банкі мен бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің арасындағы
5) Валюталық құндылықтарды пайдалануға байланысты операциялар аясындағы уәкілетті банктер,
Сонымен, ҚР-ның банк жүйесінде Қазақстан Ұлттық Банкі, Қазақстанның Даму
Демек, ҚР-ғы мемлекеттік қаржылық құқықтық сипаттағы банктік құқықтық қатынастарға:
1) ҚР-ның Ұлттық Банкі құзырындағы мемлекеттік қаржылық құқықтық қатынастар;
2) Қазақстанның Даму Банкі қызметінің аясындағы мемлекеттік қаржылық құқықтық
3) Мемлекеттің қаржылық агенттері – коммерциялық банктер қызметіне байланысты
4) ҚР-ның қаржы нарығын және қаржылық ұйымдарын реттеу мен
2 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қаржылық құқықтық сипаттағы банктік құқықтық
2.1 Қазақстан Ұлттық Банкі құзырындағы және Қазақстанның Даму Банкі
Қазақстан Ұлттық Банкі қандай болмасын банктік құқықтық қатынастарда ҚР-ның
Осы дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінің бөлімшелерінде баяндалғандай Қазақстан Ұлттық
Қазақстан Ұлттық Банкі жүргізетін ресми ақша-несие саясатының мақсатын бағдарын,
Көпшіліктің сеніміне ие болған, Үкіметке қызметтер көрсетуінің нәтижесінде эмиссиялық
Жапония Банкі 1882 жылы, Итальяндық Ұлттық Банк 1893 жылы,
Ресей Федерациясының Орталық банкін қалыптастыру негізі ХVІІІ ғасырдың ортасынан
«Еуроодақ елдері экономикасының одан әрі ынтымақтасуы Еуропалық Орталық банктің
С.Р. Моисеев мемлекеттің ақша-несие саясатының теориялық негіздерін зерттеуі барысында
Ю.И. Коробов пен Н.Н. Шулькова банктердің, банктік қатынастардың экономикалық
Д.К. Абжанов «Государственно-правовое регулирование банковской деятельности в Республике Казахстан»
Е.Б. Осипов ҚР-сы Ұлттық Банкінің мән-жайын «ҚР-ның Банкі туралы
С.О. Ажиханов ҚР-сы Ұлттық Банкінің мемлекеттік билік және басқару
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» ҚР-сы Заңының 1-бабында (ҚР-ның
Сонымен қатар, аталмыш ҚР-сы Заңының 3-бабында (Қазақстан Ұлттық
Менің пікірімше, Қазақстан Ұлттық Банкі құзырында туындап, қалыптасатын мемлекеттік
ҚР-сы банк жүйесінің жоғарғы деңгейін білдіретін Қазақстан Ұлттық Банкі
Сонымен қатар, ескеретін аса маңызды жайт, Қазақстан Ұлттық Банкі
Осы айтқанымды дәйектеу мақсатында «Нормативтік құқықтық актілер туралы» ҚР-сы
Қазіргі заманғы нарықтық сипаттағы мемлекеттік қаржылық-несиелік институт болғанымен Қазақстан
Демек, Қазақстан Ұлттық Банкінің уәкілетті мемлекеттік қаржылық-несиелік орган ретіндегі
Қазақстан Ұлттық Банкі құзырында туындайтын банктік құқықтық қатынастардың қаржылық-құқықтық
Дегенмен, мемлекеттің тапсыруымен, сондай-ақ мемлекеттің мүддесін қамтамасыз ету мақсатында
Қазақстан Ұлттық Банкі негізінен алғанда банк жүйесіндегі экономикалық және
Сөйтіп, Қазақстан Ұлттық Банкі қызметінің ауқымындағы мемлекеттік қаржылық құқықтық
ҚР-ның банк жүйесінде Қазақстан Ұлттық Банкінің тиісті қаржылық-несиелік өкілеттігі
Осыған орай, Қазақстан Ұлттық Банкі құзырындағы ұйымдастыру және материалдық
ҚР-сы Бюджет кодексінің 2-тарауының 11-бабының 1-тармағында: «1. ҚР-сы Үкіметінің
Демек, аталған баптың ережелеріне сай Қазақстан Ұлттық Банкі жүзеге
Бюджет кодексінің 196-бабының 1)-тармақшасына сәйкес ҚР-ның Ұлттық Банкі мемлекеттік
ҚР-сы Бюджет кодексінің 192-бабының 1-тармағының 2-абзацында «ҚР-сы Ұлттық Банкінің
Бұл жерде Қазақстан Ұлттық Банкінің мемлекеттік қарыз алуына байланысты
ҚР-сы Бюджет кодексінің 193-бабының 1-тармағының 2)-тармақшасында мемлекеттік қарыздар қарыз
Қазақстан Ұлттық Банкі алған мемлекеттік қарызға орай туындаған материалдық
Қазақстан Ұлттық Банкі валюталық құндылықтарды пайдалануға байланысты түрлі қызметтер
2005 жылғы 13 маусымдағы «Валюталық реттеу және валюталық бақылау
«Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» ҚР-сы Заңының 8-бабына сәйкес
1) ҚР-да мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізу;
2) Қазақстандағы төлемдік жүйелердің жұмысын ұйымдастыру;
3) Қазақстан аумағындағы валюталық реттеуді және валюталық бақылауды жүзеге
4) Өз құзыретіне жатқызылған мәселелер бойынша қаржылық ұйымдардың қызметін
5) Ақша-несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйақы ставкаларының деңгейін
6) Банктердің Ұлттық Банктен қарыз алуының жалпы көлемін реттеу,
7) ҚР-ның Қаржы министрлігімен келісе отырып, ҚР-сы Үкіметінің және
8) Төлемдік жүйелерді ұйымдастыру, үйлестіру, реттеу, олардың жұмыс істеуін
9) Банктік шоттардың түрлерін, құқықтық режимін, шоттарды ашу, жүргізу
10) Қазақстан аумағында шетел валютасымен және шетел валютасындағы бағалы
11) ҚР-ның Ұлттық қорын басқару жөнінде қызмет көрсету;
12) ҚР-ның Үкіметіне және Қаржы министрлігіне банктік және өзге
Осындай банктік құқықтық қатынастардың қаржылық құқықтық аспектісін мына ғалымдардың
Демек, жоғарыда көрсетілген «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» ҚР-сы
Қазақстан Ұлттық Банкінің «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» ҚР-сы
Осы айтқанды негіздеу мақсатында тиісті ғалымдардың пікір-көзқарастарын қарастырып көрейік.
[9, 41].
Демек, Қазақстан Ұлттық Банкінің жарғылық, резервтік капиталын, алтын- валюта
Сонымен, ҚР-ның Ұлттық Банкінің тиісті банктік операцияларына сай мемлекеттік
1. Қазақстан Ұлттық Банкінің мемлекетке тиесілі жарғылық капиталын 20
2. Қазақстан Ұлттық Банкінің резервтік капиталын 20 миллиард қазақстан
3. Қазақстан Ұлттық Банкінің таза кірісін қалыптастыру және бөлу
4. ҚР-сы Үкіметінің қаржысы орналастырылған банктік шоттар бойынша төлемдер
5. ҚР-сы Үкіметінің агенті ретінде оның мемлекеттік заемына қызмет
6. Резервтік талап нормативін міндеттемелердің жалпы сомасының проценті ретінде
7. Қазақстан Ұлттық Банкінің бір жылдан аспайтын мерзімге қарыздар
8. банкаралық немесе биржалық нарықтарда шетел валютасын сатып алу-сату
9. Қазақстан Ұлттық Банкінің ұлттық және шетелдік валютамен шығарылатын
10. Қазақстан Ұлттық Банкінде ашылған банктік шоттар иелеріне бір
11. шет ел валютасын сатып алу және сату, шетел
12. Қазақстан Ұлттық Банкінің алтын-валюта активтерін қалыптастыру, құрылымын ұлғайту
Қазақстан Ұлттық Банкінің банктік операцияларының дені мемлекеттің ақша-несие, қаржы
Қазақстанның Даму Банкіне тоқталатын болсақ, ол мемлекеттің қатысуы 100
Қазақстанның Даму Банкінің құқықтық мәртебесінің ұғымына қатысты теорияда әр
Менің пікірімше, Қазақстанның Даму Банкі елдің банк жүйесі деңгейлеріне
Осындай ұғымның «ҚР-ғы банктер және банк қызметі туралы» ҚР-сы
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» ҚР-сы Заңының
Демек, банк жүйесінің екінші деңгейіне қосылмайтын Қазақстанның Даму банкі
Даму Банкі өз қызметінде ҚР-ның Конституциясын, «Қазақстанның Даму Банкі
Қазақстанның Даму Банкінің өз құзыреті шегінде жүзеге асыратын тиісті
Сонымен қатар, Даму Банкінің:
1) Меморандумға сәйкес, республикалық және жергілікті инвестициялық жобаларды қоспағанда,
2) Республикалық және жергілікті инвестициялық жобалар ретінде қайтарымды негізде
3) Даму Банкі заемшыларының қаржылық жай-күйінің және Даму Банкі
4) Меморандумға сәйкес қаржы жылына арналған өзінің несие саясатын
5) банк сараптамасын жүзеге асыру үшін сарапшылар мен консультанттар
6) отандық және шетелдік банктердің және басқа қаржы институттарының
7) жыл сайын агенттік қызмет көрсету шарттарына сәйкес, нәтижелердің
8) аудит жүргізіліп, оны акционерлердің жалпы жиналысы бекіткеннен кейін
ҚР-ғы тиісті органдар мен тұлғаларға агент ретінде қызмет көрсететін
1) инвестициялық жобаларға орта мерзімді (бес жылға және одан
2) ҚР-ның аумағында шығарылатын өнімдердің экспортын ынталандыру мақсатында ҚР-сы
3) мемлекет кепілдік берген заемдарды қоса алғанда, мемлекеттік емес
4) мемлекет кепілдік берген заемдарға қызмет көрсетуі, ҚР-сы Үкіметінің
5) Меморандумда белгіленген шекте заем қаражатын, оның ішінде республикалық
6) заем қаражатын қоса алғанда, өтімділігі жоғарғы қаржы құралдарының
7) Тиісті заңды көзделген шектеулерді ескере отырып заңды тұлғаларға
8) Даму Банкі бұрын кепілге ресімдеген заңды тұлғалардың қатысу
9) таза кірісін қалыптастыруы және бөлуі (18-бап) барысында туындайтын
Демек, айрықша қаржылық-несиелік өкілеттік берілген әрі ҚР-ның тиісті заңнамасында
2.2 Мемлекеттің қаржылық агенттері коммерциялық банктер қызметіне байланысты мемлекеттік
Коммерциялық банктер ҚР-сы банк жүйесінің төменгі (екінші) деңгейін білдіретін,
Коммерциялық банктер ҚР-сы экономикасының банктік секторында «ҚР-дағы банктер және
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» ҚР-сы Заңының
ҚР-ның тиісті заңнамаларына сәйкес мемлекеттің сенім білдірілген өкілі ретінде
Демек, коммерциялық банктер қоғам мен мемлекетке, елдегі әрбір заңды
Осы айтқанымды белгілі бір дәреже-деңгейде негіздеп, дипломдық зерттеу міндеттеріне
«Банк» сөзінің шығу тегіне тоқталатын болсақ, ол итальян сөзінен
Л. Давыдова және Д. Раймановтың еңбектерінде «банк» сөзінің мағынасы
Ал кейбір американдық мамандардың пікірінше: «банктер әр түрлі есеп-шоттарға
«Несиелік жүйенің төменгі буыны халық шаруашылығына тікелей қызмет көрсететін
Жоғарыда айтылған мән-жайлар Ю.А. Львовтың пайымдауынша басқаша көрініс тапқан:
Демек, коммерциялық банктер екі ұдай табиғатымен, бір жағынан ақша
О.А. Овсянникова коммерциялық банктің табиғаты мен маңызын зерделеу барысында:
Бұл жерде коммерциялық банктердің мемлекеттік заемдарды орналастыруға немесе мемлекеттік
А.М. Матлин қазіргі заманғы ақша жүйесінің жұмыс істеу ерекшеліктеріне,
А.М. Матлиннің осы ұсынысы мемлекет пен коммерциялық банктің арасында,
Мәселен, Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 46-бабының 2-тармағының 1) тармақшасын,
Сонымен, коммерциялық банктер және олардың сан алуан қызметі жайында
Есеп айырысу-кассалық орталық ретіндегі коммерциялық банктердің мемлекеттік қаржылық құықтық
Демек, коммерциялық банктер салықтық құқықтық қатынастардың субъектісі ретінде салық
Осындай, банк жүйесіндегі коммерциялық банктер қызметіне байланысты туындайтын салықтық
Аталған ҚР-сы Салық кодексінің 17-бөлімінің 93-тарауының 526-бабында банктерге немесе
1) салық төлеушіге резидент еместердің жинақ шоттарынан және шетелдік
3) төлем құжаттарын өңдеу кезінде салық төлеушінің тіркеу нөмірін
6) нұсқамасы болған ретте, тексерілетін заңды тұлға мен жеке
8) банк қарыз алушының берешегін есептен шығарған кезде салық
9) уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша осы Кодекстің
10) осы Кодекстің 16-бабы 1-тармағының 9)тармақшасына сәйкес салық органдарының
2) вексельді және банк соның негізінде қолма қол ақшаны
4) клиентке қойылатын талаптардың бәрін қанағаттандыру үшін клиенттің банк
5) салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
7) осы Кодексте көзделегн жағдайларда салық органының шешімі бойынша
Сонымен, коммерциялық банктердің салық заңнамасы (ҚР-ның Салық кодексі) нормаларына
Өз клиенті салық төлеуші заңды немесе жеке тұлғаға банктік
Коммерциялық банк өз клиенті салық төлеуші заңды тұлғаның және
Коммерциялық банктер осындай салықтық құқықтық қатынастардың қатысушысы ретінде салық
Коммерциялық банктердің ҚР-сы Салық кодексінің 526-бабына сай орындауға тиіс
Қазақстан валюталық рыногының жұмыс істеуіне орай «Валюталық реттеу және
Аталмыш ҚР-сы Заңының 1-бабының 16)-тармақшасында: «уәкілетті банктер – ҚР-да
«Валюталық реттеу валюталық бақылау туралы» ҚР-сы Заңының 28-бабының 2-тармағында
Осы ҚР-сы Заңының 27-бабында валюталық бақылаудың мақсаттары мен міндеттері
Аталған баптардың ережелеріне орай валюталық бақылаудың мақсатына ҚР-ның резиденттері
Ал валюталық бақылаудың міндеттерін іске асыру барысында: жүргізілетін валюталық
«Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» ҚР-сы заңының 29-бабының
Осы 29-баптың 3-тармағына орай валюталық бақылау агенттері:
1) өздері, оның ішінде клиенттердің тапсырмалары бойынша операциялар жүргізген
2) валюталық операциялар бойынша есепке алу мен есептіліктің толымдылығын
3) ҚР-ның заңдарында белгіленген өкілеттіктерге сәйкес өз клиенттері жол
4) Валюталық бақылау органдарына өздерінің қатысуымен жүргізілетін валюталық операциялар
Коммерциялық банктер өз өкілеттіктерін жүзеге асырған кезде өздеріне белгілі
Валюталық бақылау агенттері коммерциялық банктер резиденттер мен резидент еместер
Уәкілетті банк ретінде коммерциялық банк резиденттің және резидент еместің
Сонымен қатар коммерциялық банктер егер белгілі бір тұлға валюталық
Коммерциялық банктер уәкілетті банк ретінде «Валюталық реттеу және валюталық
1. ҚР-сы резиденттерінің импорттық-экспорттық қызметіне байланысты түскен ұлттық валютаны
2. тиісті резиденттердің валюталық операцияларын жүргізуі барысында олардан шетел
3. резиденттер мен резидент еместердің валюталық операциялары бойынша төлемдерін
4. өздеріне берілген лицензияларға немесе ҚР-ның заңнамалық актілерімен берілген
5. резиденттер мен резидент еместердің шетел валютасын сату және
6. резиденттерден және резидент еместерден өздері арқылы жүргізілетін валюталық
7. импортты жүзеге асыруға байланысты резиденттер арасындағы комиссия шарттары
8. резиденттер мен резидент еместердің шетел валютасындағы және ұлттық
Сонымен, коммерциялық банктер біруақытта уәкілетті банк және мемлекеттік валюталық
мүддесін қамтамасыз етуге айтарлықтай септігін тигізеді деп тұжырымдаймын.
Ал мемлекеттің валюталық агенті ретінде коммерциялық банктер ҚР-сы аумағындағы
Осы уәкілетті банктер жөніндегі кейбір пікір, көзқарастарды қарастыру жоғарыда
Менің тұжырым бойынша ҚР-ғы уәкілетті коммерциялық банктердің валюталық операцияларды
Сонымен, дипломдық зерттеудің 2-бөліміндегі мемлекеттік қаржылық құқықтық аспектілі банктік
1) ҚР-ның банк жүйесіндегі банктік құқықтық қатынас, оның ішінде
2) Қаржылық құқықтық аспектілі банктік құқықтық қатынастардың қатысушылары
3) ҚР-ның банк жүйесін, банктік қызметті, оның нәтижесінде туындайтын
4) Қазақстан Ұлттық Банкінің, Қазақстанның Даму Банкінің және коммерциялық
5) ҚР-ның қолданыстағы банктік және қаржылық заңнамасы тұрғысынан олардың
6) Қазақстан Ұлттық Банкі банктік, қаржылық, валюталық, салықтық заңнама
7) Қазақстан Ұлттық Банкінің, Қазақстанның Даму Банкінің және коммерциялық
8) Қазақстан Ұлттық Банкі, Қазақстанның Даму Банкі және коммерциялық
9) Қаржылық құқықтық аспектілі банктік құқықтық қатынастар Қазақстан Ұлттық
Сонымен бірге дипломдық жұмысты орындау барысында ыңғайсыздық туғызған мынадай
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» ҚР-сы Заңының
«Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және қадағалау
«Нарық» деген термин негізінен экономикалық құбылыстар мен мән жайлар
Ал нақтылы қаржылық секторға келетін болсақ, онда «қаржы рыногы»,
Осындай мән-жайларға орай ескеретін бір жайт, «Қазақстан Республикасының Ұлттық
Мемлекеттік қаржылық құқықтық қатынастардың субъектісі коммерциялық банктің құқықтық мәртебесін
Қорытынды
Сонымен, Қазақстан Республикасының демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет
Осыған орай, нарықтық реформалау жағдайындағы елдің банк жүйесі ҚР-ның
Сонымен, осы дипломдық зерттеуімді екі тарауында зерделеніп, зерттелінген және
1. ҚР-ның тиісті заң актілеріне төмендегідей өзерістерді:
- «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» ҚР-сы
- «Қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және
- мемлекеттік қаржылық құқықтық қатынастардың субъектісі коммерциялық банктің құқықтық
2. ҚР-ның банк жүйесі тікелей «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
3. Банктік құқықтық қатынастар жайында жасалған қысқаша талдау мен
4. Сонымен, банктік құқықтық қатынас белгілерінің ішіндегі ең маңыздылары
Банк жүйесінің жұмыс істеуі барысында тек банктік қызмет аясында
Банктік құқықтық қатынас субъектілерінің заңи құқықтары мен міндеттері банктік
Банктік құқықтық қатынастар тиісті құқық салаларына орай конституциялық
Мемлекеттік қаржылық құқықтық сипаттағы банктік құқықтық қатынастардың бір тарапында
Банктік құқықтық қатынастардың өктем әмірлі сипаты сенімділік, мүдделілік негізінде
5. Банктік құқықтық қатынастардың мемлекеттік қаржылық құқықтық аспектісін
1) Қаржылық құқықтық қатынастар қоғам мен мемлекеттің мүддесіне орай,
2) ҚР-ның банк жүйесін білдіретін Қазақстан Ұлттық Банкінің, Қазақстанның
6. Нарықтық экономиканы дамытуға және мемлекеттің қаржы жүйесінің тұрақты
1) ҚР-ның Ұлттық Банкі мен ҚР-ның Үкіметі, ҚР-ның Қаржы
2) Қазақстанның Даму Банкі мен ҚР-ның Үкіметі, Қазақстан Ұлттық
3) ҚР-ғы коммерциялық банктер мен Қазақстан Ұлттық Банкінің, жергілікті
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
1 Назарбаев Н. Қазақстан – 2030: Барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі,
2 Конституция Республики Казахстан от 30 августа 1995 года.
3 О состоянии финансового рынка и финансовых организаций на
4 Сулейменов М.К. и др. Право и предпринимателство в
5 Сборник нормативных актов, регулирующих правовые основы рыночных отношений
6 Финансовый словарь / Благодатин А.А., Лозовский Л.Ш., Райзберг
7 Мамырова Н.К. Словарь банковских и финансово-экономических терминов .–
8 Жарковская Е.П. Банковское дело. – М.: Омега –
9 Тедеев А.А., Парыгина В.А. Банковское право. – М.:
–224 с.
10 Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы Қазақстан
11 ҚР Ұлттық Банкі туралы 1995 жылғы 30 наурыздағы
12 Қазақстанның Даму Банкі туралы 2001 ж. 25 сәуірдегі
14 Ричард Хейнсворт. Переход от банковского сектора к банковской
15 Питер С. Роуз Банковский менеджмент. Предоставление финансовых
16 Мадиярова Д.М., Есімбаева С.Ө., Читанова С.Ө., Бекеева Н.Ж.
17 Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының Президенті. Қазақстанның егеменді мемлекет
18 Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 31 желтоқсандағы №
19 Общие сведения о банковской системе. Пресс-релиз № 015
20 Итоги за 9 месяцев и сентябрь 1997 года.
– С. 4-7.
21 Етекбаева Б.Н. Организационно-правовые основы банковской системы Республики Казахстан:
– 162 с.
22 Қаржы рыногын мен қаржылық ұйымдарды мемлекеттік реттеу және
23 Лицензиялау туралы 1995 жылғы 17 сәуірдегі № 2200
24 Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдері)
25 Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі (Қазақстан Республикасының 2004 жылғы
26 Қазақстан Республикасының Кеден кодексі // РГП «Республиканский центр
27 Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы
28 2001 жылғы 12 маусымдағы № 209 Салық және
29 Бағалы қағаздар рыногы туралы: Қазақстан Республикасы Заңының ресми
30 Лазарева В.В. Общая теория права и государства.– М.:
– 360 с.
31 Сапарғалиев Ғ.С., Ибраева А.С. Мемлекет және құқық теориясы.
32 Ефимова Л. Г. Банковское право. – М.: Изд.
33 Малеин Н.С. Кредитно-расчетные правоотношения и финансовый контроль. –
34 Эриашвили Н.Д. Банковское право. Учебник для вузов.
35 Олейник О.М. Основы банковского права. – М.: Юристъ,
36 Алексеева Д.Г., Пыхтин С.В., Хоменко Е.Г. Банковское право.
37 Банк қызметі туралы. Қазақстан Республикасының құқықтық актілер жиынтығы.
38 Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 16 шілдедегі № 167
39 Сапаргалиева Г.С. Конституция Республики Казахстан. Научно-правовой
40 Горбуновой О.Н. Финансовое право – М.: Юристъ, 1996.
41 Финансовое право (конспект лекций). – М.: Изд. ПРИОР,
42 Карасева М.В. Финансовое право. Общая часть. – М.:
– 256 с.
43 Худяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. (Общая часть).
44 Баянов Е. Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының негіздері.
45 Худяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. Общая часть.
46 Худяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. Особенная часть.
47 Найманбаев С.М. Салықтық құқық. – Алматы: Жеті жарғы,
48 Финансовое право / отв. ред. Грачева Е.Ю. –
49 Стародубцева Е.Б. Основы банковского дела. – М.: Форум:
50 Печникова А.В., Маркова О.М., Стродубцева Е.Б. Банковские операции.
51 Моисеев С.Р. Денежно-кредитная политика: теория и практика. –
52 Коробовой Г.Г. Банковское дело.– М.: Экономисть, 2003. –
53 Абжанов Д.К. Государственно-правовое регулирование банковской деятельности в Республике
54 Осипов Е.Б. Гражданско-правовые договоры с участием банков: –
55 Ажиханов С.О. Правовые основы функционирования банковской системы Республики
56 Нормативтік құқықтық актілер туралы 1998 жылғы 24 наурыздағы
57 Сейтжанов А.А. Банктік қызметті мемлекеттік басқару: Заң ғыл.
58 Давыдов Л., Райманов Д. Банковское право РК. –
59 Поллард А. М., Пейссек Ж. Г. Дейли
60 Сейтқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер.– Алматы: Экономика, 2001.
– 466 б.
61 Львов А.Ю. Основы экономики и организации бизнеса. –
– 260 с.
62 Кулигин П. Становление и функции новой системы банков:
63 Калтырина А.В. Деятельность коммерческих банков. Ростов н/Д: Феникс,
64 Тасыбаева А.С. Банкілік құқық. – Алматы, 1999.
65 Рудый К.В. Финансово-кредитные системы зарубежных стран. – М.:
66 Матлин А.М. Деньги и экономические решения. –
67 Пепеляева С.Г. Налоговое право. – М.: ИД ФБК-ПРЕСС,
68 Копабаев О.К. Конституционно-правовые основы организации и функционирования государственной
69 Наговицин А.Г. Валютная политика. – М.: «Экзамен», 2000.
70 Симионов Ю.Ф., Носко Б.П. Валютные отношения. Ростов н/Д:
3