АДАМДЫ КЕПІЛГЕ АЛУ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІК
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І. ҚОҒАМДЫҚ ҚАУІПСІЗДІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТАММА
1.1. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар үшін жауапкершілік орнататын
1.2. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың түсінігі, түрлері
ІІ. АДАМДЫ КЕПІЛГЕ АЛУ ҚЫЛМЫСЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Адамды кепілге алудың объектісі және объективті жағы
2.2. Адамды кепілге алудың субъектісі және субъективті жағы
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Конституциямыздың 1 – бабына сәйкес «Қазақстан Республикасы өзін
Қазақстан халқын толғандыратын мәселелердің қатарында соңғы жылдары әрбір
Қылмыстылықпен тиімді күресуге ықпал ететін бағыттардың бірі –
Берілген дипломдық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасының Қылмыстық
Берілген мақсатқа сүйене отырып келесі міндеттер қойыған:
• қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар үшін жауапкершілік орнататын
• қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстарға жалпы сипаттама беру
• адамды кепілге алу қылмысына қылмыс құрамының элементтері
Берілген дипломдық жұмыстың әдістемелік негізін қазақстандық және ресейлік
І ТАРАУ. ҚОҒАМДЫҚ ҚАУІПСІЗДІККЕ ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА.
1.1. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар үшін жауапкершілік орнататын
Қазіргі әрекет етуші Қылмыстық кодекс қоғамдық қауіпсіздікке қол
Мұндай қол сұғушылықтардың кеңірек шеңбері 1903 жылғы Қылмыстық
Бұл тарауда өртке қарсы қауіпсіздік ережелерін сақтамау туралы
Екінші тарау негізінен өзге іс-әрекеттердің белгілерін қамтыды (қылмыстық
1922 жылғы алғашқы кеңестік Қылмыстық кодекс ерекше бөлімнің
Заң шығарушының қылмыстық – құқықтық қорғаудың дербес объектісі
Авторлардың арасында 1959 жылғы Қылмыстық кодекстің мағынасында қылмыстық
1997 жылы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі қабылданды.1 Қазіргі
бұрын оларды жасау үшін қылмыстық жауапкершілік көзделмеген немесе
қылмыстық кодекстің ІХ тарауына бұрын Қылмыстық кодекстің өзге
Жаңа Қылмыстық кодексте қылмыстардың негізгі және сараланған түрлерінің
Көптеген баптардың санкциялары да елеулі өзгерістерге ұшыратылды. Қоғамдық
Соңғы кезде құқық қорғау органдары біздің қоғам үшін
Адамды кепілге алу «Халықаралық сипаттағы қылмыстар» еңбегінде профессор
Адамды кепілге алу сипаты бірнеше мемлекеттердің мүдделеріне нұсқан
Адамды кепілге алу халықаралық сипаттағы қылмыс ретінде 17
Бұл Конвенцияның 9-бабы оны американдық мемлекеттер ұйымына мүше
Адамдарды кепілге алумен күресу жөніндегі келісімдерді жасасу Еуропалық
Адамдарды кепілге алу үшін қылмыстық жауапкершілік халықаралық терроризммен
1979 жылғы Конвенцияның 1 – бабына сәйкес кепілге
Адамдарды кепілге алу туралы халықаралық – құқықтық нормаларды
1.2. Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстардың түсінігі, түрлері
Әрекет етуші Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі қоғамдық қауіпсіздікке
«Қауіпсідік» ұғымы әлдекімге әлденеден қауіп төнбейтін жағдай, қауіптіліктің
«қоғамдық қауіпсіздік – Қазақстан азаматтары өмірінің, денсаулығы мен
Егер қауіптің қайнар көздерін олардың ішкі энергиясының нысандарының
Қылмыстық кодекстің «Қоғамдық қауіпсіздікке және қоғамдық тәртіпке қарсы
Әрине, негізінен тұлғаның кез-келген қоғамға қауіпті мінез-құлқы әлеуметке
Бірінші топқа азаматтар, қандайда бір ұйымдардың немесе мемлекетің
Ұйымдасқан қылмыстық топты немесе қылмыстық қауымдастықты (қылмыстық ұйымды)
Айналадағылар үшін қауіптің әлеуметтік қайнар көзі болып табылатын
Сонымен қатар, теңіз қарақшылығы мен әуе немесе су
Жаңа Қылмыстық кодекс жоғары қауіптің қайнар көздерінің екінші
Қылмыстық кодекстің 9 тарауының атауы бұл қылмыстардың топтық
Қоғамдық қауіпсіздік дегеніміз тұлғаның, қоғамның және мемлекеттің өмірлік
Қоғамдық тәртіп дегеніміз қоғамдық тыныштықтың жай-күйін, азаматтардың қоғамдық
Қоғамдық қауіпсіздікке және қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстардың объективті
Бұл тараудағы қылмыстардың бірқатары құрамы бойынша формальді болып
Бірқатар қылмыстар құрамдары бойынша материалдық болып келеді. Мысалы,
Қоғамдық қауіпсіздікке және қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстардың көпшілігі
Бұл қылмыстардың субъектілері болып 16 жасқа толған, ақыл-есі
Қолсұғушылықтың тікелей объектісіне байланысты ҚР Қылмыстық кодексінің 9
1) қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар: терроризм (233 –
2) жұмыстар жүргізу кезінде қауіпсіздік ережелерін бұзумен байланысты
3) жалпы қауіпті заттарды ұстау ережелерін бұзумен байланысты
4) қоғамдық тәртіпке қарсы қылмыстар: бұзақылық (257 –
соңғы бірнеше жылда адамдарды кепілдікке алумен байланысты қылмыстардың
«1998 жылы төрт қазақстандық кепілге алынды. 1999 жылы
Ресейде адамдарды кепілге алу динамикасын келесі сандар сипаттайды:
«Тіркелген қылмыстар және қылмыстық қудалау органдары қызметінің нәтижелері
Мысалдар ретінде келесілерді келтіруге болады: 1973 жылы Внуково
Адамды кепілге алуды жалпыға қауіпті қылмыстардың қатарына жатқызу
Заң шығарушы адамды кепілге алудың сипаты мен қоғамдық
Көпшілік Батыс елдерінің заңдылықтары адамдарды кепілге алу үшін
Германияның Қылмыстық кодексі адамды кепілге алу үшін кемінде
Францияда 1971 жылы адамды кепілге алуға кінәлі деп
Атап өтуіміз қажет, кінәліліредің әрекет ету тәсілдері, кез-келген
ІІ ТАРАУ. АДАМДЫ КЕПІЛГЕ АЛУ ҚЫЛМЫСЫНЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ
2.1. Адамды кепілге алудың объектісі және объективті жағы
Қылмыстық жауаптылықтың негізін дұрыс анықтау құқық қолдану органдары
Қылмыстың объектісі деп, сол қылмыстық іс-әрекеттің неге бағытталғанын,
Қылмыстық заңмен қол сұғушылықтан қорғалатын қатынастардың тізбегі Қылмыстық
Қылмыстық заңмен кез-келген қоғамдық қатынастар қорғала бермейді. Сондықтан
Қылмыстың жалпы объектісі болып танылатын қоғамдық қатынастардың өзі
Қоғамдық қатынастар қоғамның қоғамдық – экономикалық формацияларына байланысты
Бірақ жалпы объектінің түсінігі біртектес нақты іс-әрекеттердің ерекшелігін
Топтық объект дегеніміз қылмыстық қол сұғушылықтан қылмыстық заң
Қылмыстың тікелей объектісі деп қылмыстық заң қорғайтын нақты
Бұрын адамды кепілге алу (ҚР ҚК-нің 234-б.) тұлғаның
ҚР Қылмыстық кодексінің 254 – бабына («Адамды кепілге
Баптың атауы оның мазмұнымен норманы жәбірленушілер шеңбері бойынша
Аталған қылмыстың тікелей объектісі – қоғамдық қауіпсіздік. Адамды
Егер ҚР Қылмыстық кодексі 234 – бабының диспозициясын
Кепілге алынған адам түсінігі Қазақстанның қылмыстық құқығына 198
Энциклопедиялар мен түсіндірме сөздіктердің көпшілігінде кепілге алушылық әскери
Қазіргі кезде «кепілге алынған адам» терминін бір түрлі
Қылмыстың объективті жолы дегеніміз қоғамдық қауіпті әрекеттің объективті
Қылмыс құрамының объективті жағына келесі белгілер жатады: қоғамға
Жоғарыда аталған белгілер өзара байланысты компоненттердің жиынтығы ретінде
1) міндетті белгілер – барлық қылмыс құрамдарында кездеседі
2) негізгі белгілер – ерекше бөлім нормаларының диспозициясына
3) факультативті белгілер – кейбір қылмыс құрамдары үшін
Қылмыстық іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік) – объективті жақтың
Күш жұмсау жағынан іс-әрекет адамның белсенді қылығы арқылы
Қылмыстық – құқықтық сипатқа ие болу үшін, әрекет
Сонымен, қылмыстық – құқықтық әрекет адамның қауіпті, ерікті
Объективті жағынан алғанда қылмыс тек әрекет арқылы ғана
Қылмыстық – құқықтық әрекет сиықты, әрекетсіздік те ерікті
Әрбір қылмыстық – құқықтық іс-әрекет қылмысты заңмен қорғалатын
Қылмыстық заңмен қорғалатын объектілердегі зиянды өзгерістердің сипатына қарай
Басқа жағдайларда қылмыстық заң қоғамдық қауіпті іс-әрекет жасалып
Себепті байланыс – материалдық қылмыстардың объективті жағының сипаты.
Қылмыс жасаудың уақыты – қылмыс құрамының белгісі болып
Қылмыс жасаудың жағдайы – бұл қылмыс жасалуының объективті
Қылмыс жасаудың құралдары мен қарулары – қылмыс жасауда
Қылмысты жасау тәсілі деп қылмыскердің қылмыс жасауда пайдаланған
Қылмыстың объективті жағының маңызы келесіде: ең алдымен ол
Сонымен қатар объективті жақ қылмыс құрмадарын ажыратудың негізі
Қарастырылып отырған қылмыстың объективті жағы адамды кепілге алуды
1) адамды кепілге алу;
2) адамды кепілдік ретінде ұстау. Кепілге алынған адам
Адамды кепілге алу немесе ұстау психикалық күш қолданумен
Қарастырылып отырған қылмыс құрамының міндетті белгісі кез-келген тірі
Адамды кепілге алу міндетті түрде кепілге алу мен
Адамды кепілге алу немесе кепілдік ретінде ұстау мемлекетке,
Кепілге алынған адамды босатудың шарты болып мемлекеттің, ұйымның
Жоғарыда айтылғандар адамды кепілге алуға келесі анықтама беруге
Қылмыстың объективті жағының құрылымының ерекшеліктері бойынша құрамды түрлерге
Формальді қылмыс құрамдары үшін қоғамда қауіпті салдардың туындауы
Кейде заң шығарушы қылмыстың аяқталған уақытын алдын –
ҚР Қылмыстық кодексінің 234-бабында көзделген қылмыс құрамы құрылымы
2.2. Адамды кепілге алудың субъектісі және субъективті жағы
Есі дұрыс, қылмыс жасаған кезде қылмыстың заңда көзделген
Қылмыс субъектісінің белгілері қандай ? Егер қылмыс жасаған
Қылмыстың субъектісі міндетті түрде есі дұрыс, яғни өзінің
Бұл көрсетілген үш белгі қылмыс субъектісінің ортақ заңды
Сонымен қатар, ҚР ҚК-нің Ерекше бөлімінде кейбір жағдайларда
ҚР Қылмыстық кодексінің 15 – б. 2 –
Қылмыстың субъективтік жағы дегеніміз адамның өзі жасаған қылмыстық
Сыртқы көріністі білдіретін қылмыстың объективті жағына қарағанда субъективтік
Қылмыстың субъективтік жағына мыналар жатады: кінә, қылмыс жасаудағы
Бұл белгілердің барлығы өз жиынтығында қылмыс жасаған адамның
Бұл белгілердің әрқайсысының мәні әртүрлі.
Кінә - қылмыстың кез-келген құрамының субъективтік жағының міндетті
Қылмыстық заңға сәйкес, кінә бұл әрқашан не қасақаналық,
Қылмыстың субъективтік жағына оның міндетті белгісі болып табылатын
Егер қылмыстық кодекстің Ерекше бөліміндегі нақты қылмыс құрамында
Қылмыстық ниет деп белгілі бір қажеттіліктер мен мүдделердің
Сонымен, қылмыстың мақсаты қылмыстық ниетке негізделіп пайда болады,
Қылмыстық ниет пен мақсат өзара тығыз байланысты ұғым.
Қылмыс жасаудағы ниет пен мақсаттың кінәдан айырмашылығы, олар
Қылмыстың субъективтік жақтарын – кінәнің нысандарын, қылмыс жасаудағы
Қылмыстың субъективтік жағының мазмұнын мұқият зерттеу қажеттігі Қазақстан
Адамды кепілге алу қылмысының субъективтік жағы тікелей қасақаналық
Бұл құрамның субъективті жағының міндетті белгісі – кінәлілер
ҚР Қылмыстық кодексінің 234 – бабының 2 –
А. Адамдар тобының алдын-ала сөз байласуы бойынша. Егер
Б. Бірнеше рет. Бұл қылмыстың бірнеше рет жасалуы
В. Өмірге немесе денсаулыққа қауіпті күш қолдана отырып.
Г. қаруды немесе қару ретінде пайдаланылатын заттарды қолдана
Қару ретінде пайдаланылатын өзге де заттар дегеніміз олармен
Д. Көрінеу кәмелетке толмаған адамға қатысты, яғни 18
Е. Айыптыға жүктілік жағдайы көрінеу мәлім әйелге қатысты
Іс көпе – көрінеу дәрменсіз күндегі адамға қатысты.
Жасалған әрекетті ҚР Қылмыстық кодексінің 234 – бабының
З. Екі немесе одан да көп адамға қатысты
И. пайдакүнемдікпен немесе жалдау арқылы адамды кепілге алу
ҚР Қылмыстық кодексінің 234 – бабының 2 –
ҚР ҚК-нің 234 – б. 3 – т.
1959 ж. Қазақ ССР ҚК 115 – 1
Адамды кепілге алудың ерекше сараланған түрі ретіндегі «өзге
А.Е.Беляевтің пікірі бойынша терроризмнің, адамды кепілге алудың ауыр
И.Ш.Борчашвилидің пікірі бойынша терроризм, адамды кепілге алу кезінде
Аталған саралаушы белгіле түсінік беретін заңгер ғалымдар арасында
Адамды кепілге алудың объектісі, сонымен қатар, оның мазмұны
Адамды кепілге алудың ерекше сараланған түрі үшін (ҚР
Абайсызда адам өміріне немесе өзге де ауыр зардаптарға
Абайсызда адам өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға
Себептік байланыс «қажеттілікпен, заңдылықпен садарды туындатады»1.
Іс-әрекет пен салдар арасында себептік байланыстың бар екендігін
Осылайша, іс-әрекетті ҚР ҚК-нің 234 – б. 3
Ауыр зардаптың туындайы және адамды кепілге алу мен
ҚР ҚК-нің 234 – б. 3 – т.
Бірінші жағдайда кінәлі адамды кепілге алу кезінде аамның
Екінші жағдайда, яғни, қылмыстық немқұрайлықта кінәлі қажетті ұқыптылық
Абайсызда адам өліміне немесе өзге де ауыр зардаптарға
Жоғарыда аталғандардың негізінде келесі қорытынды жасауға болады: ҚР
ҚР ҚК-нің 234 – б., 3 – т.
Н.И.Загородников әділ атап кеткендей «Қасақана кісі өлтіру спецификалық,
Заңшығарушы қасақана кісі өлтірудің ееркше қоғамдық қауіптілігін ескереді
Егер қолсұғушылықтың объектісі адамның өмірі емес, ал, мысалы,
ҚР ҚК-нің 234 – бабының ескертуіне сәйкес кепілге
Отандық заңдылықта адамды кепілге алу қылмысына қатысты мұндай
Кінәлі адамды кедергісіз кепіл ретінде ұстай алатынын түсінуі
Егер кінәлі заңда билік өкілдеріне қарсыласу барысында кепілге
Адамды кепілге алуға кінәлі тұлғаны қылмыстық жауаптылықтан босату
Егер кінәлі кепіле алынған адамдарды босатқанымен оның іс-әрекеттерінде
Әдебиеттерде кепілге алынған адамды босату егер кінәлі жәбірленушіні
Сонымен, жоғарыда аталған жәбірленушіні босатудың еріктілігі критерийі ҚР
Біріншісі – кінәлінің жәбірленушіні заңсыз ұстауды жалғастыруға объективті
Екіншісі – шарт бойынша босату жәбірленуші немесе өзге
Сонымен, төмендегі жағдайлар адамды кепілге алу қылмыстық жауаптылықтан
а) кепілге алынғандарды өз еркімен босататын – еріктілік
б) айыптының іс-әрекеттерінде қылмыстың өзге құрамының болмауы.
ҚОРЫТЫНДЫ
Жоғарыда аталғандардың негізінде келесі қорытынды жасауға болады.
Адамды кепілге алуды кепілге алынған адамды босату шарты
Адамды кепілге алумен тиімді күресу қазіргі жағдай талаптарына
ҚРҚК 234 – б. – 2 б. «б»
• адамды ұрлау (125 – б.);
• бас бостандығынан заңсыз айыру (126 – б.);
• терроризм (233 – б.);
• үйлерді, құрылыстарды, қатынас және байланыс құралдарын басып
• әуе немесе су көлігін не жылжымалы темір
Осылайша ҚР ҚК-нің 234 – б. Ескертуін екінші
Заң шығарушының пікірі бойынша адамды кепілге алуды қару
ҚР ҚК 234 – б. 2 – б.
ҚР ҚК 234 – б. қолдану тәжірибесі адамды
НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30.08.1999. А.: Жеті Жарғы,
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Алматы, Жеті Жарғы,
3. Международная конвенция о борьбе с захватом заложников.
4. О судебной практике по делам о вымогательстве
5. Ұлттық қауіпсіздік туралы ҚР Заңы №233 /
АРНАЙЫ ӘДЕБИЕТТЕР
1. Гаухман Л.Д. «Борьба с гасильственными посягательствами». М.:
2. Иванов В.Н. «Уголовное законодательство Союза ССР и
3. Данилин И.Н. «Уголовно-правовая охрана общественного порядка». М.:
4. Уголовное право Республики Казахстан. Особенная часть. Учебник.
5. Ағыбаев А.Н. «Қылмыстық құқық» Ерекше бөлім: Алматы:
6. Уголовное право Казахстана (Особенная часть). Учебник для
7. Уголовное право. Особенная часть. Учебник / Под
8. Уголовное право. Особенная часть. Учебник для ВУЗов.
9. Уголовное право Российской Федерации. Особенная часть: учебник
10. Российское уголовное право. Особенная часть: Учебник /
11. Российское уголовное право. Особенная часть. / Под
12. Угловное право Казахской ССР. Особенная часть. Уч.пособие.
13. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсінік. / Жауапты
14. Досмамбетов Б. К вопросу о понятий захвата
15. Егоров В.С. Уголовная ответственность за преступление против
16. Уголовное право: Ч.Общая , ч.Особ. Учебник /
17. Новое уголовное право России. Особенная часть. Учебное
18. Панов В.П. Международное уголовное право. Учеб.пособие. М.:
19. Скобликов П. Критерий добровольности освобождения похищенного и
20. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. А.:
21. Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы: Жалпы бөлім. /
22. Досмамбетов Б.Ы. О совершенствований уголовного законодательства об
23. Досмамбетов Б. Расплата за заложника / Мир
24. Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации. М.:
25. Комментарий к УК РК / Отв.ред. Борчашвили
26. Ткаченко В.И. Преступление против общественной безопасности. М.:
27. Карпец И.И. Преступление международного характера. М.: Юридическая
28. Расследование отдельных видов преступлении. Уч.пос./ Отв.ред. О.Баев.
29. Курс Советского уголовного права. Ч.Особ. / Отв.ред.
30. Матышевский П.С. Ответственность за преступление против общественной
31. Кудайбергенов М.Б. Международное уголовное право. А.: 1999
32. Ефимов М.А. Борьба с преступлениями против общественного
33. Гришанин П.Ф., Владимиров В.А. Преступление против общественной
34. Дурманов Н.Д. Уголовная ответственность за преступление против