МАЗМҰНЫ
1.Тарау. Құқықтың тәрбиелік мәні.
Қазақ ауыз әдебиетіндегі құқықтық нормалар
Қазақ халқының салт-дәстүрлеріндегі құқықтық тәрбие мәселесі.
2.Тарау. Оқушыларға құқықтық тәрбие
беруге байланыстыжүргізілген
педагогикалық тәжірибе жүмыстары.
2.1. Оқушылардың құқықтық және ұжымдық дәстүрлері.
2.2.Құқықтық әдеп және тәрбие туралы оқушылардың білімдерін анықтау, қалыпқа
3.Қорытынды.
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
К І Р І С П Е.
Тақырыптың өзектілігі:
Еліміздің егемендік алып,қоғамдық өмірдің барлық салаларында,соның ішінде,білім беру саласында
Қазақстан Республикасы Президентінің халқымызға арналған Жолдауында басшылықпен бүкіл қауымның
ХХІ-ғасыр елімізге айтарлықтай өзгеріс әкеліп, қоғамымыз дамудың сан-қилы сатысынан
Жеке тұлғаның қалыптасып, ой-өрісінің дамуында белсенділігінің артып, қоршаған ортаны
Егеменді ел болып, өркенниетті даму жолын таңдаған қазақ мемлекетінің
Бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне қатысты ең күрделі мәселе ұлттық және
Осыған орай, қазақ халқында құқықтық парыз – ұлттық салт-сананың
Әр қоғамның өзіне тән идеологиясы болатындығын ескерсек, біздің әлі
. Құқық – жеке тұлғаның өз ерік-қайрат, жігерімен еркіндік
Еркіндік ерікті қозғалыстан басталады. Саналы тіршілік иесінің іс-әрекеті мақсатты
Ерік – адамның қажеттілікті саналы түрде танып, сол қажеттілікке
Әрине, құқықтық әкімшілік, тұрмыстық, мүліктік қатынасқа байланысты, отбасылық, еңбектік,
Салауатты болашақтың ұрпақтарына білім мен тәрбие беретін ұстаздар жоғары
Өйткені Абай үмітін болашаққа жүктеп:»Арттағыға сөз қалсын,мендей ғарып
ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ МАҚСАТЫ.
Ғылыми жұмысты комплексті жоспарлау ең алдымен тақырыптың мазмұнын, ерекшелігін
Зерттеу жұмысының міндеті.
1.Психологиялық-педагогикалық әдістемелерге шолу жасау.
2.Қазақ халқының ауыз әдебиетінің, салт-дәстүрлерінің құқықтық және тәрбиелік мәнін
3.Жинаған әдебиеттерге сүйене отырып, жұмыстың теориялық бөлімін жүзеге асыру,қорытындылау.
4.Дипломдық жұмыстың методологиялық негізіне сүйене отырып,тиімді әдіс тәсілдерді қолдана
5.Қазіргі кездегі адамдардың құқықтық нормаларын іздестіруге арналған философиялық, психологиялық,
6. Оқушылардың өзара қарым-қатынасын құқықтық міндеттер негізде ұйымдастыру
7. Оқушылардың ар-ұждан құқығын меңгеруде бірлесіп жүргізетін істерін онан
Зерттеу әдістері
1.Психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау.
2.Логикалық, аналитикалық талдау, архив құжаттарын, сирек кездесетін қолжазбаларды жинақтау,
3.Бақылау, әңгіме, мектеп құжаттарын талдау.
4.Педагогикалық эксперимент.
ЗЕРТТЕУ ОРНЫ.
Төле би атындағы №8 қазақ орта мектебінің 4
ЗЕРТТЕУ НЫСАНАСЫ.
Шәкірттердің пәнаралық байланыста құқықтану мен әдептілік дәстүрлерінің мақсатты өзектестігін
ЗЕРТТЕУ БОЛЖАМЫ.
Егер,ұлттық педагогика тарихында құқықтық мәдениеттің ұлттық құндылығын, әсіресе, асыл
Құқықтық міндеттер, уәждер, борыш, парыз ұғымдары қазақ халқының әдет-ғұрпында
Обал, сауап, ысырап, үнем ұғымдары бойынша қалыптасқан халықтық құқықтық
Оқушылардың өз бетінше жұмыс жасау қабілеттерін арттыру.
Зерттеу кезеңдері.
Бірінші кезең – зерттеу мәселесі анықталды, тақырыбы аталады, зерттеудің
Екінші кезеңде – фактілік тарихи, философиялық, тарихи педагогикалық, психологиялық,
Үшінші кезең – зерттеу нәтижелері жинақталып және өңделіп аяқталды,
Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан,қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І тарау. Оқушыларға құқықтық тәрбие берудің ғылыми-теориялық негіздері.
1.1. Қазақ ауыз әдебиетіндегі құқықтық нормалар.
Қазақ халқының құқықтық санасын қалыптастыруда ең әуелі, оның ауыз
Құқықтық мәдениеттің ұлттық құндылығын арттыруда, әсіресе, шешендік сөздер ерекше
Шешендік сөздердің құқықтық мәні.
Шешендік сөздер – ел құралып, халық қалыптаса бастағаннан бері
Тарихта Тәуке хан, Төле би, Қазбек би, Әйтеке би,
Қазақ халқының бірлігін қалыптастыруға қажырлы қайратпен, даналық пен дарқандықтың,
Шешендік сөздер шешендікке үйретеді, адамгершілікке тәрбиелейді, ұлттық мақтаныш сезімді
Тұрмыс-салт жырларындағы құқықтық әдет пен әдеп.
Тұрмыс-салт жырларында ең әуелі еңбек ету құқығы төрт түлік
Ертегілердегі құқық мәселесі белгілері және тәрбие.
Ертегілерде, әсіресе, тұрмыс-салтқа байланысты ертегілер мен батырлық ертегілерде еңбек
Ертегілерде ата-бабаның, ата-ананың, отбасы үйелмендердің, ел басының, батырлар мен
От басында ертегілер күнін белгілеп, сол күні әженің, не
Ертегілердің құқықтық мәнін айқындап, тәрбиелік әсерін пайдаланудың жолдары мен
Аңыз әңгіменің құқықтық-тәрбиелік маңызы.
Құқықтану ғылымында шындықты айқындау үшін теңдік, уәж, әдеп, парыз
Халық һз ұрпағының ұлағатты, білгір, батыл,
Отбасында аңыз әңгімелердің сан салалы, алуан түрлі үзінділерін айта
Мектепте, әсіресе тарих, әдебиет сабақтарында және ол пәндердің үйірме
Батырлық жырлардың құқықтық және тәрбиелік мәні.
Батырлық жырларда отан қорғау құқығы, әділеттілік сияқты құқықтық нормалар
Қандай шығарма да, оның негізгі мақсаты – тәрбие. Ауыз
Ерлік – құқықтық міндет деп есептеген. Қара түнекті, қайғылы,
Оқу, жазу жоқ кезде эпостық шығармаларды жаттап алуға тырысатын.
Ақыл-ой ұжданы, тұрмыстық, өмірлік ережелер мен заңдылықтар – жеке
Халық Отан қорғауын құқықтық міндет – перзенттік борыш ретінде
Эпостық шығармалардағы әрбір кейіпкердің мінез-құлқы, іс-әрекеті, адамдармен қарым-қатынасы, бәрі
Ғашықтық жырлардағы құқықтық әдеп.
Ғашықтық жырлардағы негізгі құқықтық мәселе - әйел теңдігі, махаббат
Мектепте эпостық шығармалар белгілі программа бойынша оқытылады. Сондықтан программалық
Ұлттық ойындардағы құқықтық мәселе.
Қазақ халқының ұлттық ойындарында құқықтық нормалар берік сақталады: ойында
Қазақтың халық педагогикасында ойын да көп орын алады. Халық
Қазақтың халық ойындары, кейінгі уақытта заңды жалғасын тауып, тәрбиелік
1.2.Қазақ халқының салт-дәстүрлеріндегі құқықтық тәрбие мәселесі.
Қазақ халқының ғасырлар бойы дамып, қалыптасқан мәдени мұралары -
Халықтың ізгі әдеттері құқықтық әдеп болып қалыптасып, ол ғұрыпқа,
Дара тұлғаның өзіне-өзі қызмет ету құқығы, сәлемдесу әдебі, ата-ананы,
Жеке тұлғаның өзіне-өзі қызмет ету құқығы.
Қазақта «Тірі адам тіршілігн жасайды» деген мақал бар. Тіршіліктің
«Әділет басқанды ұйқы басады» деп, халқымыз бекер айтпаған. Ұйқы
Әрбір адамның сымбатын, әдемілігін киім айқындап тұрады. Киімнің жарасымды,
Тіршілік кезінде көшеде, көпшілік ортасында әдеп сақтау да жеке
Сәлемдесу – құқықтық міндет.
Сәлем - әдептіліктің белгісі. Сәлемнің сәлемдесу, сәлем беру, сәлем
Үлкен адамға сәлем беру – кіші адамны құқықтық міндеті.
Аялаған ана, әлпештеген әкені құрметтеу – құқықтық міндет.
«Әке – отбасының пірі», қара шаңырақтың қожасы. Әке –
Әкесін сыйламаған балада сезім жоқ. Ол – бақытсыз. Өйткені
Ең әуелі бала әкесінің алдында әдеп сақтай білу білу
Әсіресе ер бала - әкемен сырлас, жолдас, дос. Сондықтан
Ұлағатты ұстазға инабатты шәкірт бола білу құқығы.
Абай атамыз:»Ұстазсыз шәкірт – тұл, шәкіртсіз ұстаз – тұл»
Ұстаз шәкіртінің жан саулығын, тән саулығын зерлей зерттеп, оның
Бар білімін, қайрат-жігерін аямай, бізге білім беріп, өнер үйретіп,
Әдеппен сөйлеп әдеттену – құқықтық мәдениет.
Әрбір адамның әдептілігі оның сөзінен, көзінен, өзінен байқалады. Яғни
Халық әдебі «Сіз» деген сөзден басталады. Бұл сөз –
Өмірінде қателеспейтін адам жоқ, аңғалдық жасап, байқамай қалатын кемшіліктер
Әдепті сөздерге неше алуан жанашыр сөздер мен аяныш сөздер
Әдепті сөздер – ақылдан шыққан аялы сөздер. Әдепке үйреніп,
Отбасындағы сыйласым құқығы.
«Отан отбасынан басталады» дейді халық. Отбасының екі тірегі -
Әрбір отбасында әкеге байланысты әкеге байланысты: баба, кейуана, ата,
«Бір үйде қаншау болсаң – бір-біріңе меймансың», «Бір-біріңді жаттай
Кісі күту – құқықтық мәдениет белгісі.
Кіс күту, қонақжайлылық – қазақ халқының ұлттық салтқа айналған
Қоақкәде жасау, яғни қонақтың көңілін көтеру үшін «ауылдың алты
«Құтты қонақ келсе қой егіз табады», «Қонақ қойдан жуас»,
Имандылық, мейірімділік, қайырымдылық дәстүрлері – құқықтық мәдениет негәздері.
Иман – арабша сенім деген ұғымды білдіреді. Өмір
«Тура биде туған жоқ, туысты биде иман жоқ» деп
Иман кәміл адам мейірімді болады. Мейірімділік – адам бойындағы
Мейірімділіктің іс жүзінд бір көрінісі – қайырымдылық. Қайырымдылық –
Табиғатты қорғау, тал егу, гүл өсіру, жер суару, құстарға
Туған жердің табиғатын қорғау құқығы.
Халқымыз ұрпақтарына табиғатты аялауды әрқашан да әдеппен аңғартып, құқықтық
Туған жерімізде «әулие тал», «әулие бұлақ», «әулие көл», «хан
«Бұлақ көрсең, көзін аш», «Жол үстінде тас жатса, алып
Үйде, мектепте гүл өсіру, табиғат мүйісін ұйымдастыру, мал, құс
Ата текті ардақтау құқығы.
Қазақта «Жеті атасын білмеген – жетесіз» деген мақал
Жеті атаға дейін жақсы білудің әдептілікке әсері мол, яғни
Ата текті білуде туыстық , жақындыққа байланысты: баба, ата,
Аталы сөз бата, өсиет, өнеге және құқықтық сана.
Ата-бабаларынмыз болашақ ұрпақтарымыздың адал жанды, әдепті, иманды, батыл да
Ата-бабаларымыз тәжірибелерінен, халықтық әдет ғұрып болып қалыптасқан дәстүрлерінен үлгі
Елге бірлік, тыныштық тілеп, халқының қадірлі қасиетті болуын армандаған
ІІ ТАРАУ. Оқушыларға құқықтық тәрбие беруге байланысты жүргізілген педагогикалық
2.1. Оқушылардың құқықтық және ұжымдық дәстүрлері.
Ұжым – мақсаты бір, бірімен-бірі тең құқықты, сыйлы, сыйласымды
Қоғамдық дәстүрлер – ұжым (сынып, топ, т.б.) бойынша оқушылардың
Салтанатты жиындар мен кештерді өткізу дәстүрі әрбір мектепте сол
Іс-әрекет дәстүрлері оқушылардың құқықтық міндеттерді орындаудағы дәлді дағдыларын, инабаттылығын,
Қазақ халқы «үлкенге – ізет, кішіге – ілтипат» деп,
Қоғамдық мақсат-мүдде дәстүрі ұжым мүшелерінің өз ықыластарымен ұжымның абыройын
Оқушылардың ұжымдық дәстүрлері әулеттік және ұлттық дәстүрлермен ұштасып отырады.
Қазақ халқы - өнерпаз халық. Ойын-сауық, той-томалақта қалыптасқан дәстүр
Айтыс өнері халықта ертеден дамыған. Әсіресе қайым айтысқа әркім
Өнерпаздық дәстүр көбінесе әлеуметтік дәстүр болып қалыптасады. Бір отбасындағы
«Қыз сыны», «жігіт сұлтаны» сияқты сымбат пен өнер жарысында
Халқымыз өнерпаздық дәстүрін қыз балаларға іс үйрету, өнер үйрету,
Құқықтық әдеп және тәрбие.
Әдеп – тәртіп деген сөз. Бұл халықтық ұғым. Әлеуметтік
Әдеп асқтаудың әлеуметтік мәні зор. Әулет, әлеумет, қоғам мүшелері
Әдеп сақтау - әдептілік, яғни мінез-құлық пен адамгершілік қарым-қатынастың
Әдеп сақтауда тәтәп сақтап, ізеттілік, инабаттылық көрсету, мінез-құлық әдемілігімен
«Әдептілік -әдемілік» дейді халық. Әдепті болу үшін әдемілікті, жақсылқты
Өз кемшіліктерін терең сезініп, тебірене іс-әрекет жасап, ол кемшіліктерді
Қатардан қалмауға тырысып, әрекет жасаған жеке бастың намысы болмаса,
Бірлік – құқықтық қағида.
«Күш – бірлікте» деп, халқымыз бірлік дәстүрін ұлттық салтқа
Ертеден-ақ ұйымдасу рәсімдерімен халқымыз жеке адамдарға,топтарға көмек көрсету, ұйымдасып
Қауымдасу дәстүрінде халық атаға, руға, ұлтқа бөлінбеген. Ұйымдасқан қауым
Бірлесу әуелі екі адамның бір тірлікке, бір мақсатқа бірігуінен
Одақтасу – халқымыздың ежелден қалыптасқан салтқа арналған
Екі адамның, екі халықтың достасуы – үлкен бақыт. Достасудың
Отан – біріккен біртұтас, бірегей, мерейлі мекені. Өз отанын
Данышпан , әділетті Төле би бабамыз:
«Жүзге бөлінгендердің жүзі қара,
Руғу бөлінгендердің құруға асыққандары,
Атаға бөлінгендер адыра қалады,
Көпті қорлаған көмусіз қалады,
Хан азса, халқын сатады,
Халық азса, хандыққа таласады» - деп, жүйелі, киелі сөзбен
2.2.Құқықтық әдеп және тәрбие туралы оқушылардың білімдерін анықтау, қалыпқа
Құқықтық мәдениеттің ұлттық құндылығын арттыруда, әсіресе қазақ ауыз әдебиетіндегі
Бұл асыл қазына ұлттық құқықтық заңдары мен ережелерін айқын
Жалпы адами және адамгершілікке бейімделген құқықтық нормаларды оқу-тәрбие процесінде
Мен зерттеу жұмысымды Тараз қаласы №8 Төле би атындағы
А Н Ы Қ Т А У
Мақсаты:
Оқушылардың білімді,тәрбиелі болуына,бірден-бір себеп ол оқушының зейінді көңілге түю
Т Е С Т С
1.«Сіз» деген сөздің «сен» деген сөзден қандай айырмашылығы бар?
А) құрметтеу құқықтық міндеті.
Ә) инабаттылық құқықтық міндеті
Б) өзіне-өзі қызмет ету құқығы
В)құқықтық сананың көрінісі
2.Текті білудің қандай мәні бар?
А)құқықтық парызды орындау.
Ә)адамгершілік парыз
Б)құқықтық сана
В)руынан бөлектену
3. «Әдеп сақтау» деген сөзді қалай түсінесің?
А)құқықтық талаптарды орындау.
Ә)тыйымдық ұстаныстар құқығы
Б)қарым-қатынас ережесі
В)адамгершілік борыш
4.Қандай құқықтық талаптарды білесіңдер?
А)Обал, сауап, ысырап, үнем, әдеп.
Ә)әңгімелер,өлең,мақал,мәтелдері.
Б)ертегілер,салт-дәстүрлер,өлең,жырлары.
В)ырым,наным сөздер,өлеңдер.
5.Салауатты деп қандай адамды айтамыз?
А)арақ ішпейтін, темекі тартпайтын, құқықтық мәдениеті бар адам.
Ә)кісілігі жетілген адам
Б)қалыпсыз қарнын қампитпайды
В)үнемшіл, нәрсені игілігіне жұмсайтын адам
6.Құқықтық мәдениет дегеніміз не?
А)әдет-ғұрып, салт-дәстүр
Ә)әлеуметтік әдеп.
Б)рәсімдер мен рәміздер
В)бұлжытпайтын ереже
Тест қорытындысы бойынша мынадай нәтижеге жеттім.
Реттік саны
Сұрақтары
Аты-жөні
Сіз ж/ә сен сөзінің айыр ?
Текті білу деген не? Әдеп сақтау деген не?
Адасханова Салтанат ∆ ( ( ( Ο ∆ (
Амантай Елдос ( ( ∆ ∆ ( ☼ (
Байзақова Мөлдір ☼ ( ☼ ☼ ☼ ( ☼
Жарылқасынов Дәурен ( ( ∆ ∆ ∆ Ο Ο
Базарбекова Таңшолпан ( ( ∆ ∆ ∆ Ο ∆
Күсемісов Нұрсұлтан ( ∆ ∆ ∆ ∆ ∆ ∆
Мажитов Исатай ☼ ( ( Ο ( ( (
Маханова Таңшолпан ☼ ( ∆ ( Ο ∆ (
Сақтағанов Бақытжан ∆ ∆ ∆ ∆ ( ∆ ∆
Сейдазимов Мұхит ( ( ∆ Ο ( ∆ ∆
Тұранов Бауыржан ( ∆ ∆ Ο ∆ Ο Ο
Шакиров Мұрат ( ∆ ( ( ∆ Ο ∆
Сұнелханова Жібек ( ∆ ∆ Ο Ο Ο Ο
100 -
90 -
80 -
70 -
60 -
50 -
40 -
30 -
20 -
10 -
5 - өте жақсы - 1 оқушы
4 – жақсы - 4 оқушы
3 – орташа –5 оқушы
2 – төмен - 3 оқушы
Реттік саны
Сұрақтары
Аты-жөні
Сіз ж/е сен сөз-ң айыр?
Текті білу? Әдеп сақтау не? Құқықтық талапты ата?
Адасханова Салтанат ☼ ☼ ( ☼ ☼ ☼ ☼
Амантай Елдос ☼ ☼ ☼ ☼ ( ( ☼
Базарбекова Таңшолпан ( ( ( ( ( ∆ (
Байзақова Мөлдір ☼ ☼ ☼ ( ☼ ☼ ☼
Жарылқасынов Дәурен ( ( ( ∆ ∆ ∆ ∆
Күсемісов Нұрсұлтан ( ☼ ( ( ∆ ( (
7. Мажитов Исатай ☼ ☼ ☼ ( ☼ (
Маханова Таңшолпан ( ( ☼ ☼ ( ( ☼
Сақтағанова Бақытжан ( ( ( ∆ ∆ ∆ (
Сейдазимов Мұхит ☼ ☼ ( ( ( ( (
11 Туранов Бауыржан ( ☼ ☼ ☼ ( ☼
Шакиров Мұрат ( ☼ ☼ ☼ ( ☼ ☼
Сүнелханова Жібек ∆ ( ( ( ∆ ( (
Қалыпқа келтіру экспериментін қорытындылай келе мынадай нәтижеге жеттім.
100 -
90 -
80 -
70 -
60 -
50 -
40 -
30 -
20 -
10 -
☼ - өте жақсы
( - жақсы
∆ -
Жалпы үлгерімі -
Білім сапасы
Бақылау экспериментінде мынадай нәтижеге жеттім.
Сұрақтары
Аты-жөні
Сіз ж/е сен сөз-ң айыр?
Текті білу деген не? Әдеп сақтау не? Құқықтық талаптар
Барлыбаев Нұрсұлтан ☼ ( ( ( ∆ ∆ (
Ниязбеков Абдугали ☼ ☼ ☼ ( ☼ ( ☼
Раева Айша ( ☼ ☼ ☼ ( ☼ ☼
Абсалиева Мадина ( ( ( ( ∆ Ο (
Сүгірбекова Назира ∆ ∆ ( ( ∆ ∆ ∆
Аманжолов Бекарыс ∆ ( ( ∆ ∆ Ο ∆
Ногаев Жандос ( ( ( ∆ ∆ Ο ∆
Райымбекова Айгерім ∆ ( ( ( ( ∆ (
Жолдасбеков Санжар ☼ ☼ ☼ ( ( ∆ (
Молдабекова Нұрсұлу ( ☼ ☼ ☼ ☼ ( ☼
Жұманбаева Ләззат ( ( ∆ ∆ Ο ∆ ∆
Сағынтаева Алия ☼ ☼ ( ( ( ( (
Төлегенова Роза ∆ ∆ ∆ ( Ο Ο
100 -
90 -
80 -
70 -
60 -
50 -
40 -
30 - 28,08%
20 -
10 -
☼ - өте жақсы -3
( - жақсы
∆ - орташа
Ο - төмен
Жалпы үлгерімі: 92,3%
Білім сапасы:61,54%
Қалыпқа келтіру эксперименті.
Мақсаты: Оқушылардың қызығушылығын арттыра отырып, білімдерін дамыту, түзету мақсатында
Сабақтың мақсаты: «Әжем келді, алақай!» өлеңі .
Әжем келді, алақай!
Әжем келді, алақай!
Әжеме кел балақай!
Қолтығынан демейік,
Көрпе төсеп берейік.
Тынығып, әже, сергіңіз,
Ертек айтып беріңіз.
Әже сүйген баламыз,
Сізден тәлім аламыз.
Сабақтың мақсаты: 1.Жасы ұлғайған сайын әженің қажыр-қайраты кеміп, қамқоршылықты
2.Оқушылардың өз ойын ашық айтуға көркемдеп еркін сөйлеуге, мейірімділікке
3.Жас ұрпақты қайырымдылыққа, оқуға дағдыландыру, халық мүддесіне жат тәрбиені
Әдіс-тәсілдері: түсіндіру, сұрақ-жауап, тізбектеп оқу, талдап зерттеу, ой-қозғау.
Сабақтың көркемдігі: өлеңдерден үзінді, нақыл сөздер, плакаттар, суреттер.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
а) Оқушылармен сәлемдесу
ә)Түгелдеп,назарын сабаққа аудару
б)Үй тапсырмасын сұрау.
Ш.Құдайбердіұлының «Адамдық борышың» өлеңін жаттап келу.
«Ғибрат алар артыңа іс қалдырсаң,
шын бақыт,
Осыны ұқ,
Мәңгілік өлмейсің!»-деп
Шәкәрім жырлағандай артына кейінгі ұрпаққа ғибрат аларлықтай іс-қалдырған, қазақ
Абайдың педагогикалық мұраларының негізгі идеяларының бірі – адамдардың өзара
-Балалар сендер жастарды еңбекке шақыру жайында
- А.Құнанбаевтың 1886 жылы жазған мына бір шумақ өлеңін
«Қартайдық,қайғы ойладың ұлғайды арман,
Шошимын кейінгі жас балалардан,
Терін сатпай,телміріп көзін сатып,
Теп-тегіс жұрттың бәрі болды алармын –деп ,өз кезіндегі еңбек
Намыстық сезім адамның арын қалыптастырады. Ұяттан намыс, намыстан ар
Жаңа сабақ:Бүгінгі танысатын тақырыбымыз «Әдепті сөз» атты әңгімені талдау.
Асан атам: «Әдептілік сөзден білінеді. Әділет ағаңа ұқсап, әдепті
Әділет ағатайым үйге келем деген уақытынан кешігіп келді. Ол
Кешіріңіз, ата, кешігіп келдім...
Айыбы жоқ, балам, «Жолаушының жолы біледі» деген.
Ғапу етіңіз, Сізге сыйлайтын сый-сыяпатым да көңілдегідей емес.
Оқасы жоқ, ботам! «Ізетке найза бойламайды» деген. Маған инабатың
Қош келдіңіз! Қуаныштымын, - дедім мен.
Ағатайым бетімнен сүйіп:
-Атамның тілін алып жүрсің бе? – деді.
Маған сеніңіз, - дедім.
Атасының жанашыр, қамқоршысы, күні ғой бұл – жарығым!- деп
Ағатайым шешеммен, әкеммен, аталарыммен кездескенде, қандай әдепті сөздер
Балам, шкафтағы кітаптарды сәндеп, реттеп қойшыдеді көкем.
Құп болады,- деді Әділет ағатайым.
Әділжан, мына жуылған киімдерді өтектеші, - деді апам.
Сізге қызмет етуге әзірмін, апа, - деді ол.
Мына ініңе әдептілік, инабаттылық, имандылық дегеннің не екенін үйрет,
Сөзіңізге құлдық, ата, «кішіден – ізет, үлкеннен – парасат»
Мен ағатайымның әдепті сөздерін өзімнің өнегелі сөздерді жазып жүрген
1.Әңгімедегі педагогикалық идеяларының жазылу мақсатын анықтауға байланысты әңгімені
2.Оқып болған соң мазмұнын айтқызамын. Өз сөздерімен психологиялық, философиялық,
3.Тақтаға шығарып,әр оқушы өмірге жауапты қарауды үйретудің үлгісін айтып
4.Пікірлесу үшін сұрақтар қойылады.
1). Әділет ағасынан қандай әдепті сөздерді естіді?
2). Әдепті сөздерді Әділет қалай үйренді?
3). Имандылық, инабаттылық деген не?
4). Қандай әдепті сөздерді білесің?
5). Дәптеріңе өзің білетін әдепті сөздерді сөздік ретінде жазып
Қорыту:
Міне балалар,бүгін сендер инабаттылық дәстүрлері және құқықтық міндеттермен, яғни
Үйге тапсырма беру.
1.Үлкендердің, ата-ананың тілін ал. Үй жинауды, еден сыпыруды, ыдыс-аяқты
2. Отбасындағы өзіңнің құқықтық міндеттерің туралы «Мен ағатайымды сыйлаймын»
3.Тақырыптық сурет салу.
Бағалау:
Сабақтың тақырыбы: «Өгіз бен бақа».
Сабақтың мақсаты:
1.Балаларды табиғатты аялауға, адамгершілікке баулу. Біреуді көре алмай күндеуден
2.Балаларға жаңа сабақты түсіну үшін,өгіз бен бақанаң ролін көрсету
3.Өлең мазмұнын тексеру
Әдіс-тәсілдері:түсіндіру,баяндау,сұрақ-жауап,ой-қозғау.
Сабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру кезеңі.
Тақтаға «Жеті күн жауған жаңбырдан желіп өткен су артық»
1.Табиғат туралы өлең білесің бе?
2.Өгіз бен бақа үй жануары ма?
3.Туған жерімізде «әулие тал», «әулие бұлақ», «сұлу төр», «
4.Қандай тыйымдар мен мәтелдер табиғатқа байланысты әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлерді
5.Сен бақаның орнында болғанда қалай істер едің?
Жаңа сабақты түсіндіру:
Шілденің ыстық күнінде өгіз бір көлден су ішуге
Сөйтіп қасындағы жолдасынан сұрайды:
Мен ана өгізге ұқсадым ба?-дейді,сонда жолдасы
Саған өгіздей болу қайда ,өгізбен сенің араң жер мен
Жолдасы:Сол қалпыңда тұрсың деп жауап береді.Керіле-керіле бақаның жұқа қарны
Өгізбен бақталасамын деп бақа ешқандай пайда таппайды.
Яғни, біреуді көре алмай күндеуге, өгіздей боламын деп,
Үй тапсырмасы,бағалау:
Сабақтың барысы:
Тақтаның бір шетіне жалпы сабақ барысына жоспарланған кішкене ғана
1.Психологиялық дайындық.
2.Үй тапсырмасын тексеру.
3.Ой ашар.
4.Ой қозғар.
Мәтінді оқу.
Өздік жұмыс.
Сөздікпен жұмыс. Түрпіп алу жүйесі: +; -;
Топпен жұмыс.
5.Ой толғаныс.
- сипкиеіп (5 жолды өлең)
Венн диаграммасы.
Жаңа тақырыпқа бір шумақ өлең.
- Эссе құрастыру.
6.Сабақты қорыту.
Ұй тапсырмасы.
Бағалау.
Сабақты басталмас бұрын, оқушыларды ұйымдастырып, психологиялық дайындық жүргізіп, көңілдендіріп
Үй тапсырмасына не берілді?
Ол тапсырмада не істеп алу керек еді?-деген сұраққа оқушылар:
Балалар бұл ненің дауыстары?
Құстардың дауысы?
Қазір жылдың қай мезгілі?
Қыс мезгілі.
Сендер суыққа төзбейтін құстардың осында қалатынын білесіңдер ме?
Біз ол кішкентай достарымызға қандай қамқорлық жасаймыз?-деген сұрақтарға жауап
Ағаштан ұя және жемшашар жасап талға ілу керек.Ағаштар көп
Соңынан жыл қайыру мен күн айыра білу құқықтық міндеттерге
Жыл: Тышқан, Сиыр, Барыс, Қоян,
Ұлу, Жылан, Жылқы, Қой – паң,
Мешін, Тауық, Ит, Доңыз деп,
Жылдардың ол атын қойған.
Тышқан: Тышқан жылы – тірлікті жыл.
Құштарыңды – бірлікті біл.
Сиыр: Сиыр жылы – еңбекті жыл,
Сайлы жыл боп еңбек бұл жыл.
Барыс: Барыс жылы – сәтті, құтты,
Баян етер сәттілікті.
Қоян: Қоян жылы құт қонады,
Кейде малға жұт болады.
Ұлу: Ұлу жылы әрекетті,
Ұлғайтады берекетті.
Жылан: Жылан жылы – құрғақ болар,
Жылға дымы құрғап қалар.
Жылқы: Жылқы жылы – мархабатты,
Жырғап қтер әр тарапты.
Қой: Қой жылы мол өнім болар.
Қораларға төлің толар.
Мешін: Мешін жылы – бақ, жарасым,
Мереймен іс атқарасың.
Тауық: Тауық жылы – арманды жыл,
Тауып істі, шаруаңды біл.
Ит: Ит жылы тым мазасыздау.
Итермесең, азабың-ау.
Доңыз: Доңыз жылы – байсалдылық,
Дос табады жайсан құлық.
Қыдыр баба: Оның бәрін білген ел де,
Он үшінші жыл дегенде
Әрі жыл өзін қайталайды,
Әркімге ол байқалмайды.
Менің айтар өсиетім:
Жылдардың бір қасиетін!
Қуаныш, той, бақ әкелсін!
Әумин!
+ - мен үшін жаңалық
- - мен үшін түсініксіз
( - мен білемін
? – мені жұмбақтандырады.
Бұдан кейін (sinkuein) 5 жолды өлең жазу тапсырылды.
Оқушылар бұл әдіспен таныс. Сондықтан қиыншылық келтірген жоқ.
Сабақтағы ой толғаныс кезеңіндегі балаларға Венн диаграммасы шеңбер ойыны
Үйрену
ғылым
білім
Ұғу
Әдеттену
Ұй тапсырмасы: «Қасиетті жылдар» өлеңін жаттап келу,өздерінің ойларын жалғастырып
Қорытынды.
Құқық тәрбиесін,оқу мен білім алудың негізі – деп түсіну,
Қазақ ауыз әдебиетіндегі құқықтық нормалардың ең басты ерекшелігі тәрбиелік
Тарихи принцип тәрбиелік тағылым сол дәуірдегі қоғамдық өмірмен тамырластығын
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1.Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. –А.,1991.
2.Ақпанбек Г. Қазақтардың дүниетанымы. –Алматы,Қазақ университеті, 1989.
3.Айтмамбетова Б., Бозжанова К.,т.б. Балаларды семьяда адамгершілікке тәрбиелеудің кейбір
4.Айғабылова Н.Бала мінезінің қалыптасуы және оны тәрбиелеу жолдары.-А., Өнер.
5.Әбенбаев С.Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі.-А., 1999.
6.Әбдіразақов Е.Адамгершілік, имандылық тәрбиесі.-Шымкент 1994.
7.Әбілова З.Этнопедагогика. –А.,1997.
8.Бержанов Қ.Б.,Мусин С. Педагогика тарихы. А.,1971.
9.Бержанов Қ.Тәрбие мен оқытудың бірлігі. –Алматы,1973.
10.Безкаравайный С.,Жұмабаев А.Мектепте өткізілетін тарихи әдеби кештер. –А.,Мектеп,1968.
11.Дүйсенбинова. Адамгершілік тәрбиесіне айқын бағыт. Қазақстан мектебі. 7-1991.
12.Егембердиев Ж.Мектеп жұмысын жоспарлау. /Методикалық ұсыныстар/. –А., -Мектеп,1975.
13.Жақыпов А.Өнеге өрісі –А.,Мектеп,1975.
14.Ильина Т.Педагогика, -М.,1984.
15.Қалиев С,Базилов Ж.Қазақ халқының салт-дәстүрлері. –Алматы ,1993.
16.Қазақ совет энциклопедиясы. Ғылым 1976-1980.
17.Қалиев С.Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздерімен тарихы. А.,Рауан,1988.
18.Қоянбаев Ж,Қоянбаев Р. Педагогика. – Астана,1998.
19Мурзалин С. Рухани байлық –А., /Қазақстан,1998.
20.НұрлановаГ. Орта ғасыр ғұламаларының тәрбие тағылымдары.-Алматы, //Қазақстан мектебі,№7.2003.
21.Нысанбаев Ә.,Әбжанов Т. Ой. Ақыл. Адамгершілік.-А.,Білім,1994.
22.Нұрғалиев Р. Алыптар қайта оралғанда.Қазақ коммунисі журналы.1985.
23.Қазақтың тәлімдік ой-пікірлер антологиясы. І –том.
24.Педагогическая энциклопедия. М.Просвещение,1966.
25.Симбаев А. Қазақстан мектебінің тарихы. Алматы.,Мектеп,1973.
26Харламов И.Ф. Педагогика.2000.
27.Сабыров Т.С. Ақыл-ой тәрбиесі. –А.,Мектеп,1973.
28.Ушинский К. Адам – тәрбие нысанасы.Таңдамалы шығармалары.Орыс тілінде,8 т.
29.Ұстаздың шеберлікке жету жолдары. Нұржанова Ж.-А.,1991.
30.Табылдиев Ә. Халық тағлымы. Алматы.1992. Әдеп әліппесі. Алматы,1997; Қазақ
31.Жарықпаев Қ.,Табылдиев Ә. !деп және жантану. Алматы,1994.
32.Табылдиев Ә. Қазақ этнопедагогикасындағы құқық тәрбиесі. Алматы,2003.
Үйрену
қабылдау
ұғыну
білу
тану
іздену
Өнер
тәлім
тәрбие
Ғылым
Білім