_______________________ топ студенті _________________________
"Сыныптағы оқшауланған балалармен жұмыс жүргізудің психологиялық ерекшеліктері" тақырыбында жазған
П І К І Р
Мектеп өмірінде жиі кездесетін, сондай-ақ психолог жұмысында негізгі міндеттердің
Диплом жұмысында балалар ұжымындағы оқшаулану және қарым-қатынас мәселелерін теориялық
Ұжымда балалардың оқшаулану себептерін анықтау мақсатында бірқатар социометриялық зерттеу
Сыныптан оқшауланған балаларға арналған психологиялық көмек көрсетудің бірқатар жолдарын
Студенттің жазған диплом жұмысы тақырып мазмұнын толық ашады. Жазу
_______________________ топ студенті _________________________
"Сыныптағы оқшауланған балалармен жұмыс жүргізудің психологиялық ерекшеліктері" тақырыбында жазған
П І К І Р
Диплом жұмысы кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер
Кіріспеде зерттеу жұмысының өзектілігі, мақсаты, міндеттері, зерттеу жұмысының обьектісі
Зерттеу жұмысының бірінші бөлімінде балалар ұжымындағы оқшаулану және қарым-қатынас
Зерттеу жұмысының екінші бөлімінде ұжымда балалардың оқшаулану себептерін диагностикалау
Ал зерттеу жұмысынң үшінші бөлімінде сыныптан оқшауланған балаларға психологиялық
Қорыта келе студенттің диплом жұмысы біршама аяқталған. теориялық, практикалық
Сондықтан бітірушінің диплом жұмысы психологиялық қызмет көрсету салаласында өте
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ...................................................................................................................3
1 БӨЛІМ. БАЛАЛАР ҰЖЫМЫНДАҒЫ ОҚШАУЛАНУ ЖӘНЕ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС МӘСЕЛЕЛЕРІН ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Психология ғылымындағы изоляциялану, оқшаулану, топтан тыс қалдыру ұғымдарына
1.2 Қарым-қатынастың адам психикасының дамуына әсері.............................14
1.3 Қарым-қатынас жасаудың бірқатар қиыншылық сипаттары...............................................................................................................18
1.4 Қарым-қатынасында проблемасы бар балаларға психологиялық сипаттама...............................................................................................................21
1 Бөлімнің қорытындысы.....................................................................................26
2 БӨЛІМ. ҰЖЫМДА БАЛАЛАРДЫҢ ОҚШАУЛАНУ СЕБЕПТЕРІН АНЫҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ...................................................................................28
2.1 Ұжымнан баланың оқшаулану себептерін зерттеу......................................28
2.2 Баланың темперамент ерекшеліктеріне байланысты оқшаулану себептері.................................................................................................................38
2.3 Психологиялық дағдарыс кезеңінде топтан тыс қалу себептері………………………….........................................................................43
2 Бөлімнің қорытындысы.....................................................................................45
3 БӨЛІМ. СЫНЫПТАН ОҚШАУЛАНҒАН БАЛАЛАРҒА ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ........................................................47
3.1 Ұжымнан изоляцияланудың алдын-алу жолдары........................................47
3.2 Оқшауланған баламен жеке даралық жұмыс жүргізу ерекшеліктері.........................................................................................................50
3.3 Қарым-қатынасында қиындықтары бар балалар үшін ойындар мен жаттығулар…………………………….................................................................53
3 Бөлімнің қорытындысы.....................................................................................66
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................68
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР........................................................................73
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысынын өзектілігі. Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы II
Адам адам болып жарытылғаннан соң. оның өмір сүруінің негізгі
Адам қалыпты өмір сүру үшін, өзінің психикалық қасиеттерін дамыту
Мектеп қабырғасында оқушыларға білім беру және тәрбиелеу істерінде жалпыға
Әрбір қоғамның дамуы, әрбір топтың немесе бөлек индивидтің де
Мектептегі оқушылар арасындағы туындайтын кейбір қарама-қайшылықтар, кейбір балалардың мінез-құлқы
Мұндай жағдайлар бала өмірі мен психикасында едәуір дақ қалдырады.
Мектепте баланың жеке тұлталық әлеуметтену барысында оның рухани ұнамды
Оқушылар арасындағы қарым-қатынас сипаты мен климаты баланың тек психикасына
Біздің зерттеу жұмысымыздың өзектілігі осы мәселелерді дұрыс жолға қоюға
Қазіргі кезде мектеп өмірінде қарым-қатынасында проблемасы бар балалардың туындауына
Мектеп оқушылары арасындағы қарым-қатынасты жақсарту мәселесі, сол арқылы баланың
Сондықтан мектеп сыныптарында туындайтын қарым-қатынас жасауда қиыншылыктары бар балаларды
Диплом жұмысының мақсаты: Әртүрлі жас кезенінде балалардың топтан оқшаулану
Зерттеу обьектісі: Мектеп жасына дейінгі және мектеп кезеңінде ұжымнан
Зерттеу пәні: Мектеп жасына дейінгі және мектеп кезеңіндегі балалардың
Зерттеудің негізгі жорамалы: Мектеп жасына дейінгі және мектеп жас
Зерттеу мақсаты мен ұсынылған жорамалға сәйкес қойылған міндеттер:
• Балалар ұжымындағы қарым-қатынас және оқшаулану мәселелерін ғылыми әдебиеттер
• Мектептегі сыныптык ұжымда балалардың окшаулануын эмпирикалық зерттеу.
• Баланың ұжымнан оқшаулану себептерін анықтау және соған байланысты
• Сыныптан тыс қалған балаларды топқа әлеуметтендіру шараларын қарастыру
• Қарым-қатыныасында проблемасы бар балаларға арналған ойындар мен тапсырмалар
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: Л.С.Выготскийдің балаға комплексті жүйелік
С.Л.Рубинштейн, Л.И.Божович еңбектеріндегі қарым-қатынас мәселесіне арналған ілімдер педагогика және
Зерттеу әдістері мен әдістемелері: Топтағы оқушылардын бір-бірімен қарым-қатынас ерекшеліктерін
Диплом жұмысының жаңалығы: Әрбір жас кезеніндегі балалардың өзара қарым-қатынас
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық құндылығы: Мектеп жасына дейінгі
Зерттеу жұмысының базасы: Оңтүстік Қазақстан облысы. Шымкент қаласындағы Н.Оңдасынов
Диплом жұмысының құрылымы мен көлемі: Бітіру жұмысы кіріспе. үш
1 БӨЛІМ. БАЛАЛАР ҰЖЫМЫНДАҒЫ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ЖӘНЕ ОҚШАУЛАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІН ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Психология ғылымындағы изоляциялану, оқшаулану, топтан тыс қалған ұғымдарына
"Әлеуметтік изоляция", "оқшаулану", "ұялшақтық" жалғыздыққа душар болған адамның жағдайын
Психология ғылымында осы бағыттағы зерттеу жұмыстары жоқтың қасы. Дегенмен
Түсіндірмелі сөздіктерде "изоляция" ұғымы медициналық және құқықтық терминологиялық мағынада
К.Рубиннің ойынша «Әлеуметтік изоляция». «Әлеуметтік оқшаулану», «Тұйықтық», «Тежелгіштік», «Ұяңдық»
Т. Гутеил және Р. Шейдер еңбектерінде изоляция ұғымын жан-жақты
Медицина саласында изоляция ұғымы емдеу әдісі ретінде өз алдына,
Изоляциялаудың негізгі әдісі - ауру адамды жеке арнайы бөлмеде
Медицина тәжірибесінде изоляторды құрудың төмендегідей принциптерін көрсетуге болады:
1. Изоляциялану ауру адамға кауіпсіздік жағдайда болуы керек.
2. Мықтылық, яғни изолятор ауру адамның агрессиялы әрекетіне әсер
Күшті психоз немесе жеке адам өзін-өзі тастап жіберуінің айқын
Ауру адамның кеңістіктік бостандығы өзгеруіне орай оның психикасында да
Изоляция ұғымы - қабылдау қарым-қатынас әрекет және мінез-құлқы сферасында
1. Қабылдау сферасындағы изоляция - изоляция- кезінде біртекті жағдай
2. Қарым-қатынас сферасындағы изоляция. Мұнда изоляция әрекеті - ауру
3. Мінез-құлық сферасындағы изоляция. Егер ауру адам өзінің әрекетін
Изоляцияға көрсеткіш ретінде патогенездік жағдайдагы түрлі психикалық дамуында бірқатар
Біз оқыған әдебиеттеріміздің көмегімен медицина тәжірибесінде қолданатын оқшаулаудың бірқатар
Жалпы адамды топтан изоляциялаудың өзіне тән ережелері болады:
1. Адамның өз қалауы бойынша оқшаулау, мұны ұжыммен байланыстыратын
2. Дәрігерлік емдеу мақсатында жоспарлы түрде құрылуы мүмкін. Ал
3. Медицина саласында изоляциялау әрекеті емдеу әдісіпе косымша ретінде
4. Медицинада эффектті емес әдістердің орнына қарай изоляция белгіленуі
Жалпы адамды әлеуметтен оқшаулау, яғни изоляциялау өз еркі немесе
Медицина саласындағы изоляциялау әдістемесі төмендегі схема бойынша жүргізіледі. Мұны
1) Изоляциялау көрсеткіштері сипатталады, қандай адам изоляцияланатындығы сипатталады;
2) Изоляциялау тактикасы анықталады.
3) Изоляцияланатын бөлмеге қойылатын талаптар сақталынады.
4) Изоляцияны өткізу ережелері қатаң сақталынады.
5) Изоляцияны аяқтау ережелері нақты көрсетіледі.
Изоляцияны қолдануда ауру адамға кері әсер ететін жағдайларда кездесуі
Медицина саласында қолданатын изоляциялаудың құқытық аспектілерінде айтып кеткен жөн.
1. Түрмелік сипатта жалғыз ұстау қажет болған жағдайда сот
2. Кейбір заңгерлердің көзқарастары бойынша психикалық бұзылуларды ауруға жатқызбайды.
3. Сондай-ақ заңгерлер адамды изоляциялау емдеу жолы емес, оны
Ендігі көрсетілетін изоляциялау ережелері изоляциялауды басқару ретінде қолданылатын талаптар
1. Изоляцияланатын адаммен жұмыс істейтін адамдар изоляцияланудың медициналық, құқықтық
2. Изоляциялануда адамнан рұқсат алады, рұқсат берілмеген жағдайда, күштеуі
3. Ауру адамға жауапты жанұя мүшелеріне тезарада байланыс жасау
4. Изоляциялауды белгілеу парақта түсінікті етіп тіркелуі тиіс.
5. Шұғыл жағдайларда ауру адам дәрігермен телефон арқылы хабарласуға
6. Изоляцияланатын адам медицина қызметкерлерімен алдын ала мүмкіншілігінше талқыланады.
Ендігі кезекте осы айтылғандарды педагогикалық тәжірибеде қолдануға байланысты сипаттауға
Педагогикалық саладағы изоляциялау әдістемесі төмендегі схема бойынша жүргізілуі мүмкін.
1) Изоляциялау көрсеткіштері сипатталады, қандай адам изоляцияланатындығы сипатталады, яғни
2) Изоляциялау тактикасы, яни баланы ұжымнан оқшаулаған жағдайда оған
3) Изоляцияланатын жағдайлар мен ситуацияларға қойылатын талаптар міндетті түрде
4) Изоляцияны өткізу барысы балаға ешқандай теріс әсер етпеу
5) Изоляцияны аяқтау жағдайларында одан шыққан нәтиже мүмкіншілігінше толығымен
Оқушының топтан изоляциялану жағдайларында оған кері әсер ететін жағдайларда
Әрбір мұғалім педагогика саласында қолданатын изоляциялаудың құқықтық аспектілерін міндетті
1. Түрмелік сипатта жалғыз ұстау қажет болған жағдайда сот
2. Кейбір ата-аналар мен заңгерлердің көзқарастары бойынша баланың мінез-құлқында
3. Сондай-ақ ата-аналар мен заңгерлер баланы топтан оқшаулау баланың
Мектеп қабырғасында көрінетін баланың ұжымнан оқшаулану жағдайлары бірнеше себептің
1. Изоляцияланатын адаммен жұмыс істейтін адамдар, топтан оқшаулап тастаған
2. Баланы ұжымнан оқшауламас бұрын, оған алдын-ала ескерту жағдайлары,
3. Оқушылар арасында туындаған мұндай жағдайдағы оқшауланған баланың ата-анасымен
4. Сыныпта болып жатқан бұл процесті мұғалім үнемі бақылап
5. Шұғыл жағдайларда бала мұғаліммен кеңесе алатындай жағдайды ыңғайластыру
6. Оқушылар арасында өздері оқшаулап тастаған бала туралы мұғалім
1.2 Қарым-қатынастың адам психикасының дамуына әсері
Қарым-қатынас — жалпы адам өмір сүруінің негізгі жағдайы. Адам
Адам дүниеге шыр етіп келіп түскеннен бастам-ақ айналасындағылармен қатынас
Мектеп жасына дейінгі балалардың ересектермен қарым-қатынасы туралы М.И.Лисина зерттей
Тек балалардың қарым-қатынас ерекшеліктерін зерттеу ғана олардың арасында туындаған
Мектеп жасына дейінгі балалардың өз құрбылары арасындағы қарым-қатынас сипаты
Ойын кезіндегі балалар қарым-қатынасының құрылымы мен мазмұны. Ойын -
А.Н.Леонтьев балалар арасындағы қарым-қатынастық ойындарда фантастикалық өлшемдер кездесетіндігін көрсетеді.
Рольге бөліну немесе ойыншықтарды бөліп алу негізінде туындаған конфликті
Кей жағдайда педагогтың басқаруымен жүргізілген ойындар сырт қарағанда жағымды
Ойын қатынасындағы сыртқы көріністін тағы бір түрі рольдік, іскерлік
Ойын кезіндегі қарым-қатынастың сыртқы көріністерінің бір жағы - баланың
Балалар арасындағы қарым-қатынас ерекшеліктері туралы көптеген педагогикалық психологиялық және
Балалар арасындағы жүйелі қатынас балаларда болатын әсерлік жағдайлардың бір-бірімен
Мектеп жасына дейінті балаларда сыртқы және ішкі — психологиялық
Ішкі психологиялық конфликт - мектеп жасына дейінгі балалардың негізі
Ал мектеп оқушылары арасындағы қарым-қатынас сипатына түсініктеме беретін болсақ,
Біріншіден, мұғалімнің басқа оқушыларымен әрекеттесу стилі баланың өзімен жасты
Екіншіден, мұғалім оқушылар арасындағы болып жатқан қиыншылықтарға араласуға міндетті.
1.3 Қарым-қатынас жасаудың бірқатар қиыншылық сипаттары
Әрбір адамның, әрбір ұжымның немесе ұйымның, әрбір елдің бүкіл
Мұндай жағдайдың баланың жеке дара ерекшеліктеріне әсер етпеуіне кім
Бірақ жоғарыда айтылғандардың барлығында қызығушылықтар мен мақсаттардың қарама-қайшылығы өзара
Қарым-қатынастағы қарама-қайшылық келіспеушілік дау-дамай ұғымдарының элементтері қақтығыс, дау, күрес.
Берілген сөзге мұндай мағына беру бөлек индивидтердің арасындағы, олардың
Қоғамдық өмірдің барлық сфералары – экономикалық, саяси, әлеуметтік руханй
Конфликттің объектісі болып әлеуметтік ортадағы және қоршаған ортадағы құбылыс
Өмірде болатын әртүрлі қилы ситуациялардың арқасында белгілі бір субъектің
Үнемі қарма-қайшылықты тудырудағы қасиеттерден өзге балалар оқшаулау жүргенді ұнатуы
1.4 Қарым-қатынасында проблемасы бар балаларға психологиялық сипаттама
Балалардың әлеуметтік-эмоционалдық дамуындагы изоляцияның ролін психологиялық ғылыми зерттеу жұмыстарынан
Мектеп жасына дейінгі шақта баладағы әлеуметтік изоляция белгілері үлкендердің
Олай болса өз құрбыларымен қарым-қатынас жасау барысында қиыншылық туындаудың
2. Басқа өз құрбы балаларға инициативалық үндеуі құнсыз болады.
3. Тұлға аралық қарым-қатынастағы проблемаларды өз бетінше шеше алмайды.
4. Өз құрдастарының арасында беделі төмен болады.
5. Вербальді қарым-қатынас деңгейінің төменділіп көрініп тұрады.
Жалпы алғанда мұндай балаларды көнгіш, тыныш және бағынуға бейім
Жеті жасқа толғанда баланың әлеуметтік және жекелік қиыншылықтары күрт
Жеткіншек жаста әлеуметтік оқшаулану деңгейі өседі. Олардың өзіне деген
Бұндай қасиеттердің көріну бағыттары психология ғылымында адам табиғатындағы биологиялық
Мектеп тәжірибесінде ең көп кездесетін жатылай оқушылардың ақыл-ойы мен
Айталық, ақыл-ойы басқа балаларға қарағанда жоғары сабаққа үлгерімі жақсы,
Ендігі кезекте осындай балалардың қарым-қатынасы мен психологиялық ерекшеліктерін қарастырып
Педагогикалық тәжирібе және психологиялық зерттеулер жалпы білім беретін мектептерде
Ақыл-ойы енжар феномені бірқатар еңбектерде көрсетіледі. Л.И.Божович, К.Маркова, М.В.Матюхина,
Дегенменде бұл мәселеге ең алғаш Л.С.Славина зерттеу жұмыстарын жүргізеді.
1. Ақыл-ойы дағды мен ептіктері жеткілікті дәрежеде қалыптаспаған.
2. Ақыл-ой әрекеттеріне теріс қатынас құрады.
3. Шындыққа танымдық қатынастың болмауы.
В.С.Юркевич танымдық қажеттіліктің даму деңгейіне талдау жасай отырып, "ақыл-ой
Осыған байланысты ақыл-ойы енжар болуының табиғаты зерттеуден тыс қала
Бұл параграф ақыл-ойы енжар типтері мен себептерін қарастыруға арналады.
1. Ақыл-ой әрекетінің операциялы (тәсілдік) - техникалық механизмінің бұзылуы
2. Жеке адам сферасының мотивациялық қажеттілігінің дамуының негативті тенденциясының
Ақыл-ой енжарлығының көрінуі кеңдігіне орай жалпы және жеке (таңдамалы)
Л.В.Орлова осы мәселеге арнап зерттеу жұмысын жүргізеді. Енді осы
Зерттеу бастауыш сынып оқушыларымен жүргізілді ақыл-ой енжарлығының бастапқы тамыры
Зерттеу жұмысында ақыл-ойы енжар мотивациялық сипаттамасы адамның мотивациялық қажеттілік
1. Ақыл-ой енжарлығының көрсеткіштерін нақтылау;
2. Ақыл-ой енжарлығының әртүрлі сипағы бойынша оқушыларды анықтау және
Эксперименталдық зерттеу 2 жыл бойы Коломна қаласындағы 41 мектепте
1 кезеңде 27 баладан тұратын экспериментті осыған дейінгі белгілі
Бірінші кезеңде жүргізілген тәжірибесінде ақыл-ойы енжар балалардың психологиясына сипаттама
Осы зерттеулерден шығатын ой - балалардың топтан тыс болуының
1 Бөлімнің қорытындысы
"Әлеуметтік изоляция", "оқшаулану", "ұялшақтық" "бөлектену" — жалғыздық сезімін басынан
Сондықтан 1 бөлімде біз балалар ұжымындағы оқшаулану және қарым-қатынас
Адам психикасының қайнар көзі - қарым-қатынас екендігі тек біздің
Мектеп жасына дейінгі балалардың өз құрбылары арасындағы қарым-қатынас сипаты
Мектеп тәжірибесінде ең көп кездесетін жағдай оқушылардың ақыл-ойы мен
Айталық, ақыл-ойы басқа балаларға қарағанда жоғары сабаққа үлгерімі жақсы,
Бірінші тарауда айтылған тағы бір жайт қарым-қатынасында проблемасы бар
Қорыта келе берілген бағыттардан алынған эмпирикалық материалдар жоғарыда айтылған
Мектеп оқушылары арасында туындайтын оқшауланған балалардың- болу себебін түсіндіретін
2 БӨЛІМ. ҰЖЫМДА БАЛАЛАРДЫҢ ОҚШАУЛАНУ СЕБЕПТЕРІН АНЫҚТАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Ұжымнан баланың оқшаулану себептерін зерттеу
Қазіргі кезде бұл проблемалар көкейкесті болғанымен әлеуметтік изоляцияның себептерін
Психологтан көмек сұрап келетін балалардың көпшілігі көпшілікпен қарым-қатынасы нашар,
Қарым-қатынастың бұзылуы мектепке дейіыгі және алғашқы мектеп жасында байқалып
Қарым-қатынастың әр түрлі ауытқуларын талдауда, әртүрлі тестілер қолданылады.
Психологиялық конфликтіні зерттеу әдістемелері.
Зерттеудің бірнеше әдістемелері бар:
1. Топтың құрылысын бір сәтте үшін көру әдістемесі
2. Хронометрлі бақылау әдістемелері
3. Социометриялық әдістеме (мектеп жасына дейінгі балаларға және мектеп
4. Баға беру әдістемесі
5. Тартымдылық деңгейін зеттеу әдістемелері
6. Анкета
Балалар арасындағы конфликтілердің пайда болу себептерін арнайы экспериментті ситуациялар
1 - сұлба. Матрица
Окушылардың аты-жөні 1 2 3 4 5 6 7
Бостаева Жазира
+
+
Ерғали Ақтілек
+
+
Елубай Ерболат
+ +
Жәлел Нұртұған
Жолдасбек Самат
+ +
Жантөреева Ақтоты +
+
Жұрағатова Ақбота +
+
Кенжетаева Ақманат +
+
Құрманәлі Нұржан
+
1 і
+
Құрманаева Гүлжайна
Манапов Ербол
+
+
Мусиев Рүстем
+
+
+
Мұханбетжан
Ерсұлтан -
+
+
Муптілдаев Сұлтанәлі
+
+
+
Мырзалиев
Саят
+
+ +
Мырзалиева
Шара + +
+
Пернебекова Дидаркүл
+
+
Рашидқызы
Бақтыгүл +
+
+
Хайранов
Қанат
+
+
Жалпы таңдау 5 4 1 1 7 0 3
Өзара таңдау 1 0 1 1 1 о з
2- сұлба. Социограмма
Социометриялық зерттеу жұмысымыздың нәтижесін талдау барысында төмендегідей көрсеткішке ие
1. Жолдасбек Самат
2. Манапов Ербол
3. Мусиев Руслан
4. Мүптілдаев Сұлтанәлі Орташа деңгейдегілер:
1. Бостаева Жазира
2. Жұрағатова Ақбота
3. Ерғали Ақтілек
4. Кенжнетаева Ақманат
5. Құрманәлі Нұржан
6. Рашидқызы Бақтыгүл
Төмен деңгейдегілер:
1. Елубай Ерболат
2. Жәлел Нұртуған
3. Мұханбетжан Ерсұлтан
4. Мырзалиев Саят
5. Мырзалиева Шара
Шетте қалғандар:
1. Жантөреева Ақтоты
2. Құрманаева Гүлжайна
3. Пернебекова Дидаркүл
Социометрия әдісіне қоса, мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынас ерекшеліктерін
Стимулды материал: Ақ қағазға салынған 4 түрлі маскалар жинағы:
Нұсқау: Мына бет бейнелерге мұқият қара. Сен топтағы (сыныптағы)
Тесттің жүргізілуі: 4 масканы қатарластырып баланың алдына қояды. Бірінші
Нәтижені талдау: (Топтағы бал)
Баланың топтағы ліоционалды күйі (жақсы және нашар) бірінші сұраққа
"Сен әдетте кімге бұлай қарайсың?" деген сұрақтың жауабында, масканың
Бұл көрсеткіш баланың топтағы мәртебесін (лидерлік немесе елеусіз) анықтау
Кейбір жағдайда топтағы лидер де өз орнына қанағаттанбауынан да
Кейбір балалар өзінің елеусіз орнына үйреншікті бір қалыпты қарап,
Баланың көрсеткен маскадағы "мұқатқан" және "бағынышты" түрін санап отыру
Бағынышты тенденция байқалатын, өзінің елеусіз орнына қанағаттанбайтын балалар қарым-қатынастың
Осыған орай қай балалардың топтан оқшауланатынын анықтауға болады, яғни
Балалардың жас ерекшеліктеріне қарай 4-8 жас аралығындағы балалар бір-біріне
Стимулды материал: Ақ қағаз бетіне стандартқа сәйкес кішірек екі
Нұсқау: "Мына үйлерге қарашы. Ойша елестет, мына қызыл үй
Тесттің жүргізілуі: Суретті сала отырып балаға қызыл үйде әр
Нәтижені талдау: Бұл тестіге алынған қорытынды былай: Баланың ішкі
Олай болса, бұл тест тапсырмасы да баланың топтағы құрбыларымен
Осы "Екі үй" тестің 4-8 жас аралығындағы балалардың отбасы
Стимулды материал: Бұл жағдайда үйдін суретін баланың көз алдында
Нұсқау: "Жоғарыдағы үйді көрсетіп, бүл үй сенің қазіргі тұратын
Тестің жүргізілуі: Бала туысқандарын екі үйге бөліп болғаннан кейін-
Егер біреуді ұмытып немесе айтқысы келмесе, ал осы тестке
Нәтижені талдау: Қорытындының дұрыс шығуы баланың өзімен бірге тұратын
Баланың шапшаң (тез) жауап бергені нормаға сай. Баланың ойланып
Егер бала үйге өзімен бірге көп мөлшерде құрбы-құрдастарын, үй
Бір тестің жауабы бойынша баланын ішкі дүниесі немесе баланың
Зерттеу нәтижелері бойынша өз тәжірибемізден Мектеп жасына дейінгі балалар
2.2 Баланың темперамент ерекшеліктеріне байланысты оқшаулану себептері
Теориялық көзқарастарының әр түрлілігіне қарамастан бұл ғылымдарды бір мақсат
Зертеудің теориялық негіздері.
1. Мінез-құлықтын әлеуметтік эмоционалдык реттеуші моделі ( К.Рубин ұсынған.
Интериндивидуалды күштер бала мен ата-ана арасындагы қарым-қатынастың сенімділігімен және
Осының нәтижесінде балада өмірге деген сенімділік арта түсіп, әлеуметтік
Ата-ананың балаға өз құрбыларымен қарым-қатынас процесінде жүргізетін шектен тыс
Макрожүйелік күштер - бұл жанұяның экономикалық жағдайы, ата-ананың білім
Егер әрбір сала тиімді күйде жүзеге асатын болса, онда
Мотивациялық теория (Дж. Эйсендорф ұсынған).
Бұл теория бойынша әлеуметтік дамудағы балалардың түрлі ауытқуларыныың пайда
Екінші түрі жақындау және алшақтау мотивациялары арасындағы дау -
Мотивтер арасндағы дау - жанжалдардың пайдя болуы баланың биологиялық
Құрбыларымен қарым-қатынас балаларда мінез-құлықтын әлеуметтік-эмоционалдык реттеу мүмкіндігін ашады. Осыдан
Әлеуметтік окшалану әртүрлі түрлерге ие. Соның бірі балада қорқыныш
Ендігі кезекте зерттеулерден алынған эксперименттік материалдарға тоқталайық. Олар бірнеше
А./ Темперамент және мінез кұлықтың әлеуметтік регуляциясы.
1. Зерттеулер нәтижесінде балалар темпераментінің екі типі анықталған. Олар
2. Баланың темпераменті мен оның анасына бауыр басу арасындағы
3. Нәрестенің темпераменті мен ерте шақта мінезінің тежелуі арасындағы
Ерте шақта бала мінезіндегі тежелу оның темпераментінін ерекшелігіне байланысты
Алынған мәліметтерді сараптай отырып баланың әлеуметтік жағдайына әсер ететін
Б./ Балалардың өз құрбыларымен қарым - қатынасы және әлеуметтік
Бұл нәрестені зерттеу үшін К. Рубиннің басшылығымен құрылған «Ватерлоо
1. Балалардың өз құрбыларымен қарым-қатынасы кезінде әлеуметтік изоляцияның ерте
2. Баланың әлеуметтік изоляциялық жағдайда дамуына ерте әлеуметтік изоляцияның
3. Баланың әлеуметтік дамуы үшін ерте әлеуметтік изоляцияның прогностикалық
К.Рубиннің зерттелінген жобасының күшті жағы болып зерттеуде әдістемелік тәсілдерді
2.3 Психологиялық дағдарыс кезеңінде топтан тыс қалу себептері
Балалардағы изоляцияның ерте формалары. Әлеуметтік изоляциялану проблемасын талдау кезінде
1. Кемеліне жетпеген сенсоматорлық және функционалды ойын - қанағат
2. Конструктивті ойын - белгілі бір нәтижеге жету үшін
3. Жекелік ойын - драматургия - басқа адамдардың қатысуынсыз
4. Зерттеуші әрекет - белгілі бір объект, оны зерттеу.
5. Бақылаушы әрекет - бала ойнап жатқан балаларға жақын
6. Еркіндік - қатысусыз еш пайдасыз уақыт құрту.
К.Рубин жекелік белсенділік ойынды импульсивтілікпен кемеліне жетпегендікпен және де
Мектеп оқушылар арасындағы конфликттер. В.Воронин халықтық білім беру сферасындағы
Жасөспірімдік, жеткіншектік ортадағы конфликтер барлық заманға және халыққа тән,
Оқушылар арасындағы болатын конфликтердің бірі лидерлікке ұмтылыс немесе лидерлік
О.Ситковская, О.Михайлова сияқты психологтардың бақылауынша лидерлікке жол, әсіресе жасөспірімдер
Оқушылардың агрессивтік қылықтарының генезисі олардың жеке тұлғалық әлеуметтенуінің дефектерімен
2 Бөлімніц корытындысы
Диплом жұмысымыздың екінші бөлімінде балалар ұжымында оқшауланған балалардың шеттелу
Оқшауланған баланың себептері түрлі болатындығын біздің зерттеулерімізден аңғаруға болады.
Ерте шақта бала мінезіндегі тежелу, яғни басқа адамдармен қарым-қатынасқа
Алынған мәліметтерді сараптай отырып баланық әлеуметтік жағдайына, яғни топта
Оқушылар арасындағы баланың әлеуметтік жағдайына, яғни топта алатын орны
О.Ситковская, О.Михайлова сияқты психологтардың бақылауынша лидерлікке жол, әсіресе жасөспірімдер
Оқушылардың агрессивтік қылықтарының генезисі олардың жеке тұлғалық әлеуметтенуінің дефектерімен
Қорытындылай келе, сыныптан оқшауланған балаларға психологиялық көмек көрсетпес бұрын,
3. БӨЛІМ. СЫНЫПТАН ОҚШАУЛАНҒАН БАЛАЛАРҒА ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ
3.1 Ұжымнан изоляцияланудың алдын-алу жолдары
Балалар ұжымынан оқшауланған оқушылармен жұмыс жүргізу бастамасы оның себебінен
Психологиялық конфликтінің даму динамикасын зерттеу барысында мұндай конфликтілерді балалар
Зерттеу негізінде балалардың психологиялық конфликтісін шешу міндетті түрде сол
Үлкендердің балаға берген бағалық қатынасы олардың конфликтіні шешуіне біршама
Конфликтіні шешуде балалардың басқа балалар алдында беделін көтеретін жағдайларды
Мұғалімдер, тәрбиешілер тарапынан құрылған топтағы жағымды климат балалардың өз-өзіне
Тағы бір методикалық тәсіл - ойынға қосымша тағы бір
Мектептегі жасөспірімдердің арасындағы туындайтын конфликттерін түгелдей болдырмауы мүмкін емес.
Конфликттерді алдын алу жолында маңызды роль алатын тәртіп болып
Оқшауланған оқушының басқа оқушылармен араласуы қылықтарына мұғалімнің жеке тұлғасы
Біріншіден, мұғалімнің басқа оқушыларымен әрекеттесу стилі баланың өзімен жасты
Екіншіден, мұғалім оқушылар арасындағы болып жатқан конфликттерге араласуға міндетті.
Мектеп оқушыларына олардың қарым-қатынасын жақсартуға арналған арнайы оқылатын бағдарламалардың
Мектеп жасы оқу формаларының мүмкіндіктерін кеңейтеді. Балаларға арналған философия
Конфликтіні түсіну дағдысының дамуымен қатар, оны шешу мүмкіндіктері мен
Леви мысал ретінде төмендегідей оқыту бағдарламасының жаттығуларының бірнеше нұсқаларын
Орта білім алушыларға (12-ден 18-ге дейінгі жас аралығы)
1. Конфликттер күнделігі. Мұғалімдер де, оқушылар да бір апта
2. Конфликтіні шешу жолдары. Оқушылар қысқа ситуациялық жағдайларды оқиды
3. Коммуникация дағдылары. Тыңдауда вербальды емес қылықта, хабарлауда, эмоцияларын
Келтірілген жаттығуларды мектеп- жасында оқытатын бағдарламаларда кеңінен қолдануға болады.
3.2 Оқшауланған баламен жеке даралық жұмыс жүргізу ерекшеліктері
Мектептегі оқушылардың делдалдық әрекеті. Соңғы кездері батыс тәжірибелерінде оқушыларды
Мамандар оқушылардың делдалдық іс-әрекеттерге дағдылану туралы оқытылуының көрсеткіштері оңды
Мектептегі делдалдар дегеніміз оқушылар немесе олардың топтарының арасында туындаған
Д.Шапиро мектептік делдалдылықтың келесі позитивті функцияларын көрсетеді:
1. Конфликтерді шешудің альтернативті жолдары туындайды. Оқушылар арасындағы конфликтіні
2. Конфликтің процеске айналады. Делдалдылық бірлесіп әрекеттесуі, «жеңу-ұтылу» принципі
3. Бір-бірімен қарым-қатынасқа түсушілігі жақсарады. Конфликтіге сай кернеу мен
4. Дисциплина жақсарады. Мектеп өміріне делдалдылықты енгізу дисциплинаны жақсартаты,
5. Оқушылар конфликтіні тек шешу жолдарын ғана үйренбейді. Делдалдылыққа
Сонымен катар мектеп мұғалімдерінің мұндай жұмысты оқушылармен жүргізгенде алынған
Айтылғандардың барлығын эмпирикалық көрсеткіштермен аргументтеуге болады. Медиаторлыққа оқытатын бағдарламаның
1. Кооперативті оқыту, конфликттер конструктивті түрде шешіле алатындай контекст
2. Оқу дискуссияларынын жағымды жақтарын: кооперативтілік пен конфликтті де
3. Медиациялар бағдарламасы авторлардың пікірінше, келісімге келуді оқушыларға үйретудің
3.3 Қарым-қатынаста қиындықтары бар балалар үшін ойындар мен жаттығулар
Өз балаларының ойындарын бақылай отырып олардың бір шетте оқшауланып
Қарым-қатынастың бұзылуы, жанжалдасушылық пен оқшауланушылық баланың қоршаған ортаға нашар
Мектеп психологынын қызмет көрсету сферасы оқушылар мұғалімдер, ата-аналар, әкімшіліктер,
Олай болса, біз бұл тарауда балаларды тату болуға, бірігуге
Қарым-қатынасты жақсартуға арналған тапсырма мен ойындарға қатысушылардың көп болуы
Енді мектеп жасына дейінгі мекемелер мен мектепте сабак тақырыптары
Тақырыбы: "Достық жылы күлуден басталады"
Мақсаты: Жылы қарым-қатынас түзу.
Барысы: Дөңгелене отырғандар бір-бірінің қолдарынан ұстасып, көршісінің жүзіне үндемей
Тақырыбы: "Жел соғады'.
Мақсаты: Ойынға қатынасушылардын зейінін тұрақтандырып. көпшілікпен қарым-қатынасын нығайту.
Барысы: Жел соғады соған ..... деп бастайды. Қатысушылар бір-
Тақырыбы: "Қолғаптар"
Мақсаты: Өзгемен бөлісе отырып, жұмыс жасауға үйрету.
Қажетті заттар: Қағаздан қиылған дайын қолғаптар, түрлі-түсті қаламдар. Қолғаптың
Ескерту: Серігімен келісе алмай отырған балаларға ортақ тіл табысуға
Тақырыбы: "Үйрек үйрек, қаз".
Мақсаты: Бір-бірімен кездескенде амандасу мәдениетіне тәрбиелеу, жылдамдыққа баулу.
Барысы: Қатысушылар дөңгелене шеңбер жасап тұрады.
Жүргізуші шеңбердің ішінде айналып жүріп, қолымен көрсегіп "үйрек, үйрек,
Ескерту: Жүргізуші барлық балалар "Қаз" рөлінде" ойнап шығуын қадағалап
Тақырыбы: "Сиам егіздері"
Мақсаты: Өзін, өзгемен бөлісіп, біртұтас етіп сезіну.
Ойын барысы: Балалар пар-парымен иықтарын түйістіріп, құшақтасып тұрады, бір
Кеңес: Үшінші аяқ әрдайым бірге болуы қажет, оны жіппен
Тақырыбы: "Ұлдар мен қыздар".
Мақсаты: Балаларды өзінің жаксы жақтарын ғана ойлап оны айта
Барысы: Жүргізуші балалармен шеңбер құрып отырады. Әр бала өзгерістен
Баланың жақсы жақтарымен катар бойындағы кемшіліктерінен де дер кезінде
Соңында педагог балалармен олардың бойындагы қалыптасқан ерекше сапалы жақсы
Тақырыбы: "Күншуақ"
Мақсаты: Жаксы көңіл-күй жылулық сыйлау, бала өз көңіл-күйін түсініп,
Барысы: Денелеріңді бос ұстап, ыңғайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Өздеріңді
Тақырыбы: "Айна".
Мақсаты: Өзгенің қимылын бұлжытпай қайталауға үйрету бейсананы дамыту.
Барысы: Жүргізуші: Балалар, қабырғасы айналардан жасалған дүкенге кірдік деп
Жүргізуші алақанын соққанда ішкі - сыртқы шеңбердегі балалар орындарын
Жүргізуші балалардың әрқайсысы екі рольде (айна және аңдар) ойнап
Мақсаты: Балаларды ұйымшылдыққа, ептілікке үйрету, қол моторикасын дамыту.
Барысы: Бұл жерде жүргізушінің тапқырлығына байланысты. Жүргізуші балалардан өздері
Тақырыбы: "Қуаныш".
Мақсаты: Балаларды бір-біріне куаныш сыйлай білуге үйрету.
Барысы: Балалар әуен ырғағымен екі қолдарын бүйірлеріне таяп, еркін,
Тақырыбы: "Саяжайда қыдырамыз".
Мақсаты: Балалардың қиялын дамыту, өзіне сенімділігін, шыдамдылығын арттыру.
Барысы: Ойынға қатысушылар екі топка бөлінеді. бірінші жақ "саз
Ескерту: Мүсіндер тұрған қимылдарын өзгертпейді және сөйлесе алмайды. Жүргізуші
Тақырыбы: "Айдаһар"
Мақсаты: Көпшілікпен ойыннын ережесін ұстана ойнауға үйрету, қарым-қатынасты нығайту.
Барысы: Ойыншылар бір қатарға бір-бірінін, иығынан ұстап тұрады. Бірінші
Тақырыбы: "Қайырымды жануар".
Мақсаты: Жүректің дұрыс соғуына арналған психологиялық жаттығу. Балаларды жағымсыз
Барысы: Қатысушылар дөңгелене шеңбер жасап, қолдарын ұстасып тұрады. Жүргізуші
"Біз - бәріміз бірге, үлкен, қайырымды жануармыз. Кәне, тыңдап
"Жануар тек қана бұлай дем алып қоймай, оның үлкен
Тақырыбы: "Мылқау сыйлық".
Мақсаты: Балаларды мимика, ым арқылы түсінуге үйрету.
Барысы: Шеңбер бойында дөңгелене тұрып, көршісіне ыммен, мимика, пантомимо
Тақырыбы: "Молекула".
Мақсаты: Жылдамдыққа үйретіп, қарым-қатынасты нығайту.
Барысы: Бөлмеде қатысушылар шашырап жүреді. Жүргізуші алақанын қанша соқса,
Тақырыбы: "Көңіл-күйім неге ұқсайды?".
Мақсаты: Өз көңіл-күйін ауа-райына баламалай айтуға үйрету.
Барысы: Қатысушылар кезектесіп өзінің бүгінгі көңіл-күйін табиғат құбылыстарына, жыл
Ескерту: Жүргізуші балалардың жауабын бақылап тұрады. Егер жауаптары нашар
Тақырыбы: Көңіл күйіміздің суретін саламыз.
Қажетті заттар: Суланған қағаз түрлі-түсті бояу.
Барысы: Балаға өз көңіл-күйі нің суретін салуын сұраймыз, жанына
Тақырыбы: "Тілектер".
Мақсаты: Құрбы-құрдастарына жақсы тілектер айтып жағымды қарым-қатынас түзу.
Барысы: Бір-бірінің қолынан ұстап дөңгелене отырады.
Көршісінің көзіне қарап, бір-екі ауыз сөз жаксы тілек айтады.
Қабылдаған бала басын изеп: "Рахмет, маған өте өнады!" деп
Ескерту: Кейбір балалар тілек айта алмай қиналғанын байқасаңыз, оның
Тақырыбы: "Оқиғаны ойлап табамыз".
Мақсаты: Қиялын, тілін дамыту.
Барысы: Жүргізуші: "Ерте, ерте, ертеде" деп бастайды келесі қатысушы
Қайтадан кезек жүргізушіге келгенде, ол оқиғаны тереңдетеқиындата түседі, осылай
Ескерту: Жүргізуші қиялға түсе алмай отырған балаларға көмектесіп демеп
Тақырыбы "Жел бергіш және үрленетін қуыршақ".
Балалар жұп-жұп болып бөлінеді: біреуі - еденде желі шығып
Желі шығып, қуыршақ қайтадан бастапқы күйіне түседі. Балалар рольдерін
Тақырыбы: "Көзімізді түйістіріп"
Мақсаты: Сезім арқылы өзгенің ішкі дүниесін түсіне білу.
Барысы: Балалар жұп-жұп болып бөлініп қолдарынан ұстасып тұрады. Жүргізуші:
Тақырыбы: "Амандасу - сәлемдесу".
Мақсаты: Балаларды біріктіріп, өзара сенім жағдайын жасау.
Барысы: Балалар жүргізушімен бірге шеңбер жасап отырады.
Амандық сөздерді әндетіп айтуға жаттығады. Қайырлы таң, Асқар! (күліп,
Қайырлы таң аспан! (жоғарыдағы кимылдарды, жасап қайталайды).
Қайырлы таң, барлық жақсылық өзімізге! (балалар қолдарын жандарына жайып
Тақырыбы: "Актерлер".
Мақсаты: Өзінің жақын адамдарын қуанта білуге мейірімділікке тәрбиелеу. Қимыл,
Барысы: Балалар шеңбер құрып отырады. Барлығы – актерлер жүргізуші-
- Күзгі бүлт.
- Ренжіген адам.
- Қатыгез сиқыршы тәрізді қатуланыңдар
- Күнге қараған мысық.
- Күн.
- Айлакер түлкі.
- Қуанышты бала.
- Сендер күнді көріп тұрған сияқты күлімдеңдер.
- Балмұздағын жерге түсіріп алған бала.
- Көпірдегі екі ешкі тәрізді ашуланыңдар.
- Жұмыстан келген ана.
- Ауыр жүк көтерген адам.
- Үлкен шырпы тасыған құмырсқа тәрізді шаршаңдар.
- Орманда адасып жүрген бала.
- Қасқырды көрген қоян.
- Ит қуып жүрген мысық тәрізді қорқыңдар.
- Ауыр рюкзак шешіп қойған турист.
- Анасына үйді жинауға көмектескен бала тәрізді демалыңдар.
- Сендер кейіпкерлердін өздерін қалай сезінгенін жеткізе біліңдер. Бір
Тақырыбы: "Кім күлкілі күледі"
Мақсаты: Өзінің жақын адамдарын қуанта білуге мейірімділікке тәрбиелеу. Адам
Барысы: Балалар шеңбер құрып отырады жүргізуші ертегі айтып береді:
Күлдіргіштер әлемі бойынша барлық жерде болып күлкіні таратқан соң,
Тақырыбы: "Ұжымдық сурет"
Мақсаты: Балалардың бір-біріне деген жылы сезімін оятып қиялын дамыту.
Қажетті заттар: Плакат түрлі түсті бояулар.
Барысы: Қағаз бетіне әр қатысушы алдын-ала дайындап алған оқиғаны
Тақырыбы: "Ауыл ауласындағы тіршілік" - этюді.
Мақсаты: Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, қиялын дамыту.
Барысы: Жүргізуші балалардың барлығын сол жердін тұрғыны ретінде ауыл
Аяқтарын шатастыра басып балпаңдап үйрек шықты. Ол " кря-кря!"
Өзін мақтаныш тұтып аяқтарын сермеп басын амандасқандай басын әр
Ескерту:
1. Балаларадың өздері көптеген қимылдар ойлап табуларына болады.
2. Этюдтің басында әр жануарды өз қимылына бөлек-бөлек дайындаймыз.
Тақырыбы: "Төмпешіктер".
Мақсаты: Балаларды өзара тіл табыса білуге үйрету. Ойын барысы:
Ескерту: Жүргізуші де ойынға араласып төмпешіктердің үстінен секіріп, бақылап
Тақырыбы: "Құпия".
Мақсаты: Өзара тіл табысуға,бөлісе білуге үйрету.
Барысы: Жүргізуші әдемі қорапшадан қатысушылардың бәріне құпия сыйлық (түйме,
Сыйлықты көршілеріне көрсетпей алақанына салып, жұдырықпен жұмып тұрады. Бір-біріне
Ескерту: Жүргізуші бір-бірімен құпиясын алмасып, келіссөзге келуін бақылап тұрады.
Тақырыбы: "Жіп орамы"жаттығуы.
Мақсаты: Топтағы балалардың бір-біріне жақындастыру сезімін қалыптастыру.
Қажетті құрал: Жіп орамы
Барысы: Балалар дөңгелене отырады. Жүргізуші қолындағы жіп орамының ұшын
Осылай, соңында жіп орамы жүргізушінің өзіне оралады. Жіп орамы
Ескерту: Қиналып айта алмай отырган балаға жүргізушінің көмегі қажет
3 Бөлімнің қорытындысы
Балалар ұжымынан оқшауланған оқушылармен жұмыс жүргізу бастамасы оның себебінен
Мектеп оқушылары арасыдағы қарым-қатынасында проблемасы бар балаларға психологиялық көмек
Психологиялық конфликтінің даму динамикасын зерттеу барысында мұндай конфликтілерді балалар
Өз балаларының ойындарын бакылай отырып, олардың бір шетте оқшауланып,
Қарым-қатынастын бұзылуы. жанжалдасушылық пен оқшауланушылық баланың қоршаған ортаға нашар
Мектеп психологының қызмет көрсету сферасы оқушылар мұғалімдер, ата-аналар, әкімшіліктер,
Олай болса, біз әрбір сабақта, балалармен бірлссе жұмыс жүргізу
Қарым-қатынасты жақсартуға арналған тапсырма мен ойындарға қатысушылардын. көп болуы
ҚОРЫТЫНДЫ
"Әлеуметтік изоляция", "оқшаулану". "ұялшақтық" "бөлектену" - жалғыздық сезімін басынан
Сондықтан біз балалар ұжымындағы оқшаулану және қарым-қатынас мәселесін теориялық
Адам психикасының қайнар көзі - қарым-қатынас екендігі тек біздің
Мектеп тәжірибесінде ең көп кездесетін жағдай оқушылардын ақыл-ойы мен
Айталық, біздің зерттеу мәліметтерінен алынған мәліметтерге қарағанда. ақыл-ойы басқа
Диплом жұмысымызда қарым-қатынасында проблемасы бар балалардың өзіне тән жеке
Қорыта келе берілген бағыттардан алынған эмпирикалық материалдар жоғарыда айтылған
Мектеп оқушылары арасында туындайтын оқшауланған балалардың болу себебін түсіндіретін
Диплом жұмысымызда балалар ұжымында оқшауланған балалардың шеттелу себептерін анықтау
Оқшауланған баланың себептері түрлі болатындығын біздің зерттеулерімізден аңғаруға болады.
Мұның мотиві болып жаңа жағдайға және әлеуметтік бағаға деген
Ерте шақта бала мінезіндегі тежелу яғни басқа адамдармен қарым-қатынасқа
Алынған мәліметтерді сараптай отырып баланың әлеуметтік жағдайына. яғни топта
Оқушылар арасындағы баланың әлеуметтік жағдайына, яғни топта алатын орны
О.Ситковская, О.Михайлова сияқты психологтардың бақылауынша лидерлікке жол, әсіресе жасөспірімдер
Оқушылардың агрессивтік қылықтарының генезисі олардың жеке тұлғалық әлеуметтенуінің дефектерімен
Қорытындылай келе, сыныптан оқшауланған балаларға психологиялық көмек көпсетпес бұрын
Балалар ұжымынан оқшауланған оқушылармен жұмыс жүргізу бастамасы оның себебінен
Мектеп оқушылары арасындағы қарым-қатынасында проблемасы бар балаларға психологиялық көмек
Психологиялық конфликтінің даму динамикасын зерттеу барысында мұндай конфликтілерді балалар
Өз балаларының ойындарын бақылай отырып олардың бір шетте оқшауланып,
Қарым - қатынастың бұзылуы жанжалдасушылық пен оқшауланушылық баланың қоршаған
Егер мұғалім оқушыларға дұрыс тәрбие беріп, білімдерін жоғарылатамын десе.
Олай болса, біз әрбір сабакта, балалармен бірлесе жұмыс жүргізу
Қарым-қатынасты жақсартуға арналған тапсырма мен ойындарға қатысушылардың көп болуы
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1 Вопросы психологии. 1996г №3 1016. Проблема социальной изоляции
2 Немов Р.С. Психология. Книга 2. М., Владос, 2000г
3 Рояк А.А. Психологический конфликт и особенности индивидуального развития
4 Куницына В.Н. Казаринова Н.В., Погольш В.М. Межличностное общение.
5 Смирнова Е.О. Теория привязанности: концепция и эксперимент. //
6 А.В.Дмитриев «Конфликтология». Изд. Гаролрики, Москва 2001.
7 О.Н.Громова «Конфликтология» курс лекции, Москва 2000.
8 А.Я.Анцупов, А.И.Шипилов «Конфликтология». Изд. Юнити. Москва 2001.
9 Е.М.Бабосов «Конфликтология» учебное пособие. Миниск 2001.
10 Н.В.Гришина «Психология конфликта» Сборник «Мастера психологии», Питер 2000.
11 Э.А.Уткин «Конфликтология» Теория и практика. Изд. Экмос, Москва
12 В.М.Афонькова «Конфликты в коллективе старшекласников и пути их
13 А.М.Бандурка, В.А.Друзь «Конфликтология». Харьков университете В.Д. Украины, 1997.
14 Ю.В-Баскина «Методтика диагностики родительского отношения» Дис.канд.псих.на у к,
15 М.Тышкова «Исследование устойчивости личностей детей и подростков в
16 «Психология» Словарь /Под общ.ред. А.В.Петровского. М.Г.Ярошевского. - М.:
17 Л. В. Орлова. Акыл-ой енжар окушылар // Воп.
18 Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания. Л., 1969.
19 Бодалев Л.Л. Восприятие человека человеком. Л., 1965.
20 Бодалев Л.Л. Личность и общение. М., Педагогика, 1983.
21 Власов Л.В., Сементовская В.К. Деловое общение. Лениздат, 1980.
22 Гуткина Н.И. Психологические проблемы общения учителя с подростками.
23 Егидес А.П. Психологическая коррекция конфликтного общения. Психологический журнал,
24 Ершов А.А. Как избежать конфликта? В кн.: Труд.
25 Ильин Е.Н. Искусство общения. М., Педагогика, 1982.
26 Кон И.С. Социология личности. М., 1967.
27 Ковалев А.Г. Курс лекций по социальной психологии. М.,
28 Леви В.Н. Нестандартный ребенок. М., Знание, 1988.
29 Леонтьев А.А. Педагогические общение. ML, Знание, 1979.
30 Морено Дж. Социометрия. М., 1958.
31 Михайловский Е. Конфликтные ситуация в воспитании младших школьников.
32 Куликов В.Н. Проблемы общественной психолгии. М., 1965.
33 Красовский М. К вопросу об отношениях между учителями
34 Кричовский Р.Л., Кмить Н.И. Общение классного руковадителя с
35 Краковский В.А. Директор-учитель-ученик. М., Знание, 1982.
36 Обозов И.И. Психологическая культура взаимоотношений. М.. Знание. 1986.
37 Решение конфликтных ситуаций в педагогическом общении. Психология, 1982,
38 Роль общения в формировании личности подростка. В кн.:
39 Сильченков А.Ф. Негативные приемы деловых контактов. ЭКО. 1981,
40 Спенцицкий А.Л. Социально-психологические проблемы управления. Л., 1975.
41 Умарский Л.И. Коллектив и личность. М., 1975.
42 Платонов К.К. Общие проблемы теории групп и коллективов.
43 Петровский А.В. О некоторых феноменах межличностных отношении в
44 Петровский А.В. Опыт построения социально-психологической концепции групповой активности.
45 Парыгин Б.Д. Основы социально-психологический теории. М., 1971.
46 Шихиров П.Н. Исследования социальной установки в США. Ж.
47 Ярошевский М.Г. Психология в XX столетия. М., 1971.
48 Андреева Г.М. Социальная пихология. М., Изд-во МГУ, 1988.
49 Методология и методы социальной пихологии. /Под ред. Е.В.Шорохова.
50 Методы социальной психологии. /Под ред. Е.С.Кузьмина. В.Е.Семенова./Изд-во МГУ,
51 Социальная психология /Под ред. Предвечнего и Ю.Н.Шерковина./ М..
52 Социальная психология /Под ред. Е.С.Кузьмина, В.Е.Семенова./ Изд-во МГУ,
53 Социальная психология коллектива. Петровский А.В.. ШпалинскийВ.В. М., 1978.
54 Петровский А.В. О психологии личности. М., 1971.
55 Канкалик В.А. Основы професионально-педагогического общения. Учебное пособие. Грозный,
56 Леонтьев А.Н. Педагогическое общение. М., Знание, 1979.
57 Добрович А. Воспитателью о психолгии и психогигиене общения.
58 Коломинский Я.Л. Психология общения. М., Знание, 1974.
74