Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым
Қ.И Сәтбаев атындағы Қазақ
Техникалық Университеті
кафедра:
тақырыбы:
Ғылыми жетекші: Ускенбаева З.А
Орындаған: ГК(б)-04-1к студенті
Заманбекова А.Т
АЛМАТЫ 2004
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
Табиғатта кездесуі. 3
Алынуы. 3
Сигма- және пи- байланыстары. 4
Физикалық қасиеттері. 5
Химиялық қасиеттері. 5
Қолданылуы 6
Азот оксидтері. 7
Азот қышқылы 10
Алынуы. 10
Физикалық қасиеті. 11
Химиялық қасиеті. 11
Қолданылуы. 11
Азот қышқылының тұздары 12
Аммоний 13
Молекула құрылысы. 13
Физикалық қасиеті. 14
Химиялық қасиеті. 14
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 16
Кіріспе
Табиғатта кездесуі.
Азот табиғатта негізінде бос күйінде кездеседі.
Алынуы.
Техникада азотты сұйық ауадан алады. Ауа
( IV) бар.
Азот алу үшін ауаны сұйық күйге
NH4NO2=N2 +2H2O
Негізгі бөлім
Сигма- және пи- байланыстары.
Жай зат азоттың физикалық және
N2 –молекуцласындағы химиялық байланыс орбитальдары х,у,z,
Жеке байланыстардың барлығы сигма байланыстар болып
Сонымен,азот молекуласында бір сигма байланыс, барлығы
Физикалық қасиеттері.
Азот–түссіз, иіссіз және дәмсіз, ауадан жеңіл
Табиғм азот массалық сандары 14 (99,64%)
Химиялық қасиеттері.
Азот молекуласы екі атомнан тұрады. Олардың
Азоттың қалыпты температурада реакциялық қабілетінің аздығы
Бөлме температурасында азот тек қана литиймен
6Li+N2=2Li3N
Литий нитриді
Басқа металдармен ол тек қана жоғарғы
2Al+N2=2AlN
Алюминий нитриді
Катализатор қатысқанда жоғарғы қысым мен температурада
N2+3H2=2NH3
Электр доғасының температурасы 3000-40000 С болғанда
N2+O2=2NO
Азот атомының сыртқы энергетикалық деңгейінде
Қолданылуы
Азот көп мөлшерде аммиак алу үшін
Азот белокты заттардың құрамына кіретін болғандықтан,
Азот оксидтері.
Азот алты оттекті қосылыс түзеді, олардағы
Азот (II) оксиді (NO – суда
2NO+O2=2NO2
Лабораториялық жағдайда азот(II) оксидін сұйытылған азот
3Cu+8HNO3=3Cu(NO3)2+2NO +4H2O
Cu-2e-=Cu2+
N+3e-=N
Азот (II) оксидін және де
Азот (IV)оксиді NO2-ерекше иісі бар
Лабораториялық жағдайда NO2-ні концентрлі азот қышқылы
Cu+4HNO3=Cu(NO3) 2+2NO2 +2H2O
Cu-2e-=Cu2+
N+e-=N
немесе кристалл қорғасын нитратын қатты
2Pb(NO3)2=2PbO+4NO2+O2
Азот (II) оксидімен оттегі әрекеттескенде
Азот (IV) оксиді түссіз сұйықтық
2NO2=N2O4
Реакция қайтымды.-110С-де тепе-теңдік іс жүзінде толығымен
(NO2 димеризация),түзілу бағытына ,ал 140 С-те
NO2 менN2O4 молекулаларының арасында тепе-теңдік қалып
Осы жағдайда екі NO2 –молекуласынан ірілеу
Азот (IV)оксиді сумен әрекеттескенде азот және
+4
2NO2+H2O=HNO3+HNO2
+4
N-e-=N
+4
N+e+=N
+4 +5 +3
2N = N+ N
HNO2-әсіресе қыздырғанда тұрақсыз. Сондықтан NO2 –ні
+4
4 NO2+ H2O= 2HNO3+ NO
+4 +5
N-e-=N
+4
N+2e-=N
+4
3N+O2= 2N+ N
Оттегі артық болғанда тек қана азот
+4
4NO2+2H2O+O2=4HNO3
+4 +5
N-e-=N
0
O2 +4e-=2O
+4 +0
4N+O2= 4N+2O
Азот оксиді күшті тотықтырғыш, онда көмір,
Азот қышқылы
Алынуы.
Лабораториялық жағдайда азот қышқылын өз тұздарына
KNO3+H2SO4=HNO3+KHSO4
Реакция әлсіз қыздырғанда жүреді.
Өндірісте азот қышқылын, сутегі мен ауадағы
Азотты қышқылын алу процесін үш сатыға
Аммиакты платина катализаторы қатысуында NO-ға дейін
4NH3+5O2=4NO+6H2O
NO-ны ауадағы оттегімен NO2-ге дейін тотықтыру:
2NO+O2=2NO2
Артық оттегі қатысуында NO2-ні суға сіңіру.
4 NO2 +2H2O+O2=4HNO3
Бастапқы өнімдер – аммиакты пен ауа
Бұдан (40-60%) сұйытылған қышқыл алынады. Сұйытылған
Сұйытылған азот қышқылын хромдалған болаттан жасалған
Физикалық қасиеті.
Азот қышқылы - өткір иісті, түссіз
Химиялық қасиеті.
Азот қышқылы күшті қышқылдарға жатады. Сулы
HNO3=H++NO-3
Жылу мен жарықтың әсерінен аздап ыдырайды
4 HNO3=4NO2+2H2O+O2
Сондықтан оны салқын және қараңғы жерде
Азот қышқылдың маңызды химиялық қасиеті -
Қолданылуы.
Азот қышқылы-негігі химиялық өндірісінің қажетті өнімдерінің
Оның көп мөлшері азот тыңайтқыштарын, қопарғыш,дәрі-дәрмек
Азот қышқылының тұздары
Бір негізді азот қышқылы нитраттар
Селитралар негізінде минералдық азот тыңайтқыштары ретінде
Қыздырғанда аммоний тұздары ыдырайды, ыдырау өнімі
Mg сол жағы
MeNO3
Cu оң жағы
Яғни кернеу қатары Mg-дің сол жағында
Азот қышқылының тұздары көбі суда ериді.
Аммоний
Молекула құрылысы.
Азот сутегімен бірнеше қосылыс түзеді,олардың ішіндегі
H
:
N:H
:
H
Азоттағы төрт электрондық жұптың үшеуі жалпы,
NH3 молекуласының құрылысы пішіні пирамида тәрізді.
N-H полюсті оң заряд сутегі атомында
H
H – N: …..
H
Сутекті байланысының арқасында аммиактың қайнау және
Физикалық қасиеті.
Аммиак ө түссіз, ерекше өткір иісі
Химиялық қасиеті.
Аммиактың суда жақсы еруі олардың молекулаларының
..
H3N: +H-O: →H3N:…H-O:
H
Бірақ та аммиактың мұндай гидраттарынан басқа
H3N:+H-O:═[NH4]++[OH]-
Гидроксид – иондар аммиак суына әлсіз
NH3 + H2O= NH3 * H2O
Аммиак суындағы аммиактың көп бөлігі NH3
Сонымен, аммиактың сумен әрекеттесу реакциясында судан
Аммиактың маңызды химиялық қасиеттеріне оның қышқылдармен
Аммиак оттегіде және ауада азот пен
Аммиак – күшті тотықсыздандырғыш. Қыздырғанда ол
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Г.П Хомченко “ Химия”,” Рауан”баспасы,1990.
Ф.Н.Капуцкий “Пособие по химии для поступающих
Фельдман Ф.Г,Рудзитис Г.Е “8-11 класстарға
Бабков А.В,Попков В.А “Общая и неорганическая
3