Мазмұны
Кіріспе 3-6
1. Гендерлік ерекшеліктің теориялық негіздері
1.1 «Гендер» туралы түсінік 7-11
1.2 Мектепалды даярлық тобындағы балалардың психофизиологиялық ерекшеліктер 12-20
1.3 Мектепалды даярлық тобындағы балалардың гендерлік ерекшеліктері. Гендерлік индикаторлар
2. Мектепке баланы даярлаудың негізгі бағыттары мен түрлері
2.1 Мектепке жүйелі оқуға 6-7 жастағы балалардың даярлығы туралы
түсінік 30-31
2.2. Мектепке психологиялық даярлық түрлері 32-49
2.3 5-7 жастағы балалардың оқу-әрекеті дағдыларының дамуы 50-54
3. Мектепалды даярлық тобындағы ұлдар мен қыздардың мектепке даярлығын
3.1 Мектепалды даярлық тобындағы балалардың мектепке даярлығын анықтауға арналған
3.2. Мектепке даярлықты зерттеудің нәтижелері
Қолданылған әдебиеттер тізмі
Қосымшалар
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: халқымыз балаға қашанда ерекше мән берген, өйткені
Елдің елдігін сақтап, көркейтетін, басқа елмен терезесін тең етіп
Қазіргі таңда ұрпақтың білімі мен тәрбиесіне ерекше көңі аудара
Егеменді еліміздің болашақ азаматтарын тәрбиелеуде елеулі үлес қосып, сәбилерге
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі «Білім беруді дамыту тұжырымдамасында»
Мектепалды даярлықтың негізгі мақсаты – 5-6 жасар баланың дене
Психологтар (Л.А.Венгер, В.С.Мухина, Л.И.Божович, Н.Г.Салмина) : «Баланы мектепке дайындау
Мектептегі оқуға даярлық жұмысын теориялық жағынан жан-жақты зерттегендер П.Я.Гальперин,
А.В.Запорожец, А.Н.Леонтьев, В.С.Мухина, А.А.Люблинская т.б. психологтар метепке даярлық ұғымына
Л.А.Венгер , В.В.Холомская және басқа ғалымдардың зерттеулері мектепке дейінгі
Қазіргі педагогикалық-психологиялық зерттеулерде балаларды мектепке даярлаудың ерекшеліктерін көрсететін Л.И.Божовичтің,
Отбасы – адам баласының түп қазығы, алтын ұясы. Адам
Мектепте оқытудың нәтижелі болуы ең алдымен, балалардың мектептегі оқуға
Зерттеу пәні: Балалардың мектептегі оқуға даярлығының гендерлік ерекшеліктері.
Зерттеу обьектісі: Мектепалды тобындағы балалар.
Зерттеудің мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балалардың гендерлік ерекшеліктері және
Зерттеудің міндеттері:
«Гендер» түсінігіне анықтама беру, гендерлік ерекшелікті теориялық тұрғыда негіздеу;
Баланы мектепке даярлаудың негізгі бағыттары мен түрлерін жүйелеу;
Мектепке даярлықты анықтауға мүмкіндік беретін зерттеу әдістемелерін жинақтау;
Мектепалды жасындағы ұлдар мен қыздардың мектепке даярлығын анықтау, салыстырмалы
Зерттеу болжамы: Егер баланың мектепке даярлауда олардың
гендерлік ерекшеліктерін ескерсек, онда мектепке даярлау жұмысын жүргізу жеңілге
Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының барлық ресми құжаттары; осы мәселе
Зерттеу базасы: Семей қаласындағы № 6 «Нұрсауле», № 7
Зерттеу әдістері: Керн-Йерасектің төрт субтестен тұратын баланың мектепке
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, зерттеу бөлімінен, қорытынды,
1 Гендерлік ерекшеліктің теориялық негіздері
1.1 «Гендер» туралы түсінік
«Гендер» термині (әлеуметтік жыныс, жыныс мәдениетінің өнімі ретінде) салыстырмалы
Гендерлік стереотип (таптаурын) бұл ерлер мен әйелдердің мінез-құлқы мен
Гендерлік ұқсастық - адамның өзін белгілі бір жыныстың өкілі
Гендерлік рөл ерлер мен әйелдер арасында әлеуметтік өзгешелік
Гендерлік әлеуметтену - бұл адамның өзінің гендерлік рөлін игеру
Гендерлік психология тарихында бес кезеңді бөліп көрсетуге болады:
Философия ауқымына сәйкес ойларды өңдеу. (Антикалық кезеңнен 19-шы ғасыр
Гендерлік психология пәні және тарауларының қалыптасуы (19-шы ғасырдың аяғы
«Фрейдтік кезең» З.Фрейд есімімен және психоанализбен байланысты (20-шы ғасыр
Ауқымды эксперименттік зерттеулердің басталуы және алғашқы теориялардың пайда болуы
Гендерлік психологияның қарқынды дамуы(1990-шы жылдардан бастап қазіргі кезең).
Антикалық кезеңдегі зерттеулер жайлы айтқанда Платон мен Аристотель есімдері
Аристотель Стагирит (384-322ж.ж.б.з.д.). Платоннан айырмашылығы, оның көзқарасы «антифеминистік» болды.
Қайта өрлеу дәуіріндегі утопист Томас Мор (1478-1535) өзінің «Алтын
Томмазо Кампанелла (1568-1639) «Күн қаласында» шынайы қаланы суреттейді. Еркек
Ағылшын жазушысы Мэри Уоллстоункрафт (1759-1797) ойынша «табиғи» бейімділік және
Артур Шопенгауэр (1788-1860) әйел мен еркектің психикалық процесінің айырмашылықтарына
«Феминизм» түсінігі (латын тілінен аударғанда femina – әйел) 19-шы
Әлеуметтік ғылымдарда «гендер» түсінігі 20-шы ғасырдың 60-70-ші жылдарында қолданыла
Гендерлік бағыттың дамуына феминистік антропологиялық ауқымда орындалған зерттеулер белгілі
Осы кезеңдегі психологиялық зерттеулерде жыныстардың теңсіздіктерінің себептеріне және биологиялық
Гендер мәселесіне баса назар аударылуы жеке тұлғаның қоғамдағы әрқилы
Теориялық әдебиеттердің зерттелінуі гендердің әлеуметтік тәуелдіктердің бірі ретінде страттық
Қазіргі таңда гендердің әлеуметтік-демографиялық категория ретінде қолданылуы едәуір танымал.
Әдебиеттердегі және шет елдер тәжірибесінің талдамасы гендерді зерттеуде жас
1.2 Мектепалды даярлық тобындағы балалардың психофизиологиялық ерекшеліктері
Балалар ағзасының мүшелерінің құрылысы мен қызметінде ересек адамдармен салыстырғанда
Бір жастан жеті жасқа дейінгі кезеңдегі аралық бейтарап
Әр түрлі авторлардың осы бір жас ерекшелік кезеңдеріне мінездеме
Бала ағзасының өсуі мен дамуының біркелкі болмауы тек дененің
Физикалық дамудың басты көрсеткіштері: дене ұзындығы, дене салмағы, кеуде
В.А.Доскин «біріншілік созылу» 5-8 жаста және де дене салмағының
Мектепке даярлық кезіндегі бейімделуде, балабақшадан жүйелі оқу үшін мектепке
6-7 жасқа дейін баланың бас сүйегі көлдененінен өседі, сүйектері
Бірінші сыныптағы оқу үлгерімі көбінесе биологиялық дамудың қарқындылығына оның
Мектепте оқытуға баланың психологиялық даярлығы мектепке дейінгі балалық шақ
Мектепке баратын және барған балалардың оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі
Мектепке баратын баланың оқу іскерлігін қалыптастыратын қасиет жиыны өте
Баланың мектептегі оқытуға психологиялық дайындығы оны өзгелерден айыратын психологиялық
Балабақшаның даярлық топтарында бірнеше рет өткен балалар қойылған сұрақтардан
Мектепке психологиялық даярлықтың ерекше орыны - дәстүрлі түрде
Г.А.Урунтаева пікірі бойынша осы жаста көңіл аударудың, бір
Физиологтардың мәліметі бойынша, баланың психикалық және тәндік даму ерекшеліктерін
7 жастағы балалардың ерікті есте сақтаудың дамуы олардың оқуға
Мектепалды жасындағыларда есте сақтаудың дамуы еріксіз түрден ерікті есте
Көртеген авторлардың пікірі бойынша ерікті және еріксіз есте сақтау
Оқудың әсерінен жеті жастағылардың есте сақтауы 2 бағытта дамиды:
Мектепалды даярлық тобындағы балалар интеллектуалдық тапсырмаларға зейіндерін салуға қабілетті
6 жасар баланың еркінің дамуында өзара байланысты үш жағын
Л.С.Выготский алты жастағы балалар ситуативті жағдайдан тікелей іс-әрекетке өтеді,
6 жастағы балалардың сөздік дамуы негізгі екі бағытта жүреді:
Ақыл-ойдың жұмыс істеу қабілеттілігі мидың даярлығы мен оның функционалдық
Мектепке келген бала физиологиялық және әлеуметтік жағынан да даярлығы
Ақыл-ойының жұмыс істеу қабілеттілігі – бұл баланың оқуға іс-әрекетінің
Жұмыс істеуге қабілеттілік, соның ішінде ақыл-ой, ол физиологиялық жүйелердің
Көптеген авторлар ақыл-ойдың жұмыс істеу қабілеттілігі мидың даярлығы мен
Ақыл-ойдың жұмыс істеу қабілеттілігіне М.В.Антропованың және А.В.Коволев пікірі бойынша
Физиологиялық жағынан (жасы, жынысы, денсаулығының жағдайына, тамағы, жалпы жүктеме,
Физикалық жағынан (сыртқы ортаның жағдайы - жарықтың түсу дәрежесі,
Психикалық жағынан (өзіндік көңіл-күйі, жағдайы, мадақтау және марапаттау және
Осы факторлардың бәрі де табиғи жағдайда бала ағзасына әсер
Балалардың физиологиялық және психологиялық жағдайларын қарастыратын әдебиеттерде 6-7 жастағы
Ақыл-ойдың жұмыс істеу қабілеттілігіне әсер ететін факторлардың қатарына оқу
Ақыл-ойдың жұмыс істеуінің қабілетінің көрсеткіші оқудың күндік апталық және
Тағы да 6-7 жастағы балалардың ақыл-ойының жұмыс істеу қабілетіне
Бұл жағдай 6-7 жастағы балалардың ақыл-ойының жұмыс істеу қабілетінің
Көптеген авторлардың пікірі бойынша ақыл-ойдың жұмыс істеу қабілетінің жоғары
Бұл авторлардың зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғандай 6-7 жаста ұлдарда
6-7 жаста ұлдарда ақыл-ойдың жұмыс істеу қабілеттілігі өкпенің тіршілік
Жоғарыда айтылғандардан, ақыл-ойдың жұмыс істеу қабілеттілігіне оқу күнтізбесінен басқа
1.3 Мектепалды даярлық тобындағы балалардың гендерлік ерекшеліктері. Гендерлік индикаторлар
Біз ұлдар мен қыздар туралы айтқан кезде, әрдайым олардың
Айырмашылық балалық шақтың өзінде көріне бастайды. Ұлдар тәуелсіздікке, ал
Гендерлік айырмашылық теориялары. Екі жыныс арасындағы айырмашылықты түсіндіретін барлық
М.Цукерман гендерлік айырмашылықты жыныс гормондарымен байланыстырды.
Ұлдар мен қыздардың әлеуметтенуіне сыртқы ортасы, ата-анасы, құрдастары әсер
Психиатр Майкл Карр-Греггтің айтуы бойынша ұлдар мен қыздардың милары
Қыздардың ойындары жиі жақын қашықтықта болады: қыздар өздерінің бар
Әр түрлі жыныс балаларының қабылдау, ойлау, ес процестерінде де
Мектепке дейінгі және мектепалды кезеңде қыздардың сөйлеу процесі, сөздік
Еркектің жыныстың өкілдері әйелдермен салыстырғанда барынша денелік күшке ие.
Гейманстың зерттеуі көрсеткендей қыз бала ұлдарға қарағанда жаңа затқа
Эмоциональды себептермен байланыстағы психикалық ауруларға еркектерге қарағанда әйелдер жиі
Берлиндегі мыңдаған балаларға жүргізілген зерттеу бойынша, қарапайым және кең
Сөйлеу тілі. Қыздар ұлдардан ертерек сөйлейді және өмір бойы
Қыздардың артықшылығы (ұлдармен салыстырғанда): сабақ үстінде және қандай да
Ұлдардың артықшылығы (қыздармен салыстырғанда): сабақта асықпай жауап береді; барынша
Психоаналитикалық және феминизммен бірге әлеуметтік теориялар жинағында барынша жетістікке
Ұлдар мен қыздардың салыстырмалы көрсеткіштері: қыздар мен ұлдар әр
Психоанализ негізінде нарциссизм феномені туралы түсінік енді. Фрейд өзінің
Сандра Бэмнің гендерлік тізбек теориясы бойынша, бала әлеуметтік ақпаратты
Тұлғалық;
Жағдайлық;
Рөлдік (гендерлік рөл немесе тобындағы ұстанымы, қызметі; мысалы лидерлік
Ұлдардан қоршаған ортадан «еркекке» қатысты ақпаратты таңдаса, ал қыз
Гендерлік әлеуметтендіру гендерлік тізбек бойынша жүзеге асуы тиіс, себебі
Мектепке дейінгі кезең үздіксіз білім берудің алғашқы буыны болып
Гендерлік индикаторлар
№ Ұлдар мен қыздардың өмірлік әрекетінің сферасы Гендерлік индикаторлар
1. Арнайы ұйымдасқан оқыту (сабақ) 1.1.сабақ пен жаттығудың гендерлік
1.2.ұлдар мен қыздарды белсендіру;
1.3.ұлдар мен қыздардың тәжірибесін ескеру.
1.1.Сабақты дидактикалық талдау;
1.2.бейне талдау (30 минут)
2. Оқыту ортасы 2.1.ұлдар мен қыздар үшін қолайлы климат;
2.2.ұлдар мен қыздар тәжірибелерінің теңдігін мойындау;
2.3.педагогтың ұлдар мен қыздарға қарым-қатынасы 2.1.бақылау;
2.2.бейне талдау
3. Ойындық әрекеті 3.1.рөлдерді бөлу;
3.2.гендерлік құрылған ойындар;
3.3.ұлдар мен қыздарға бағытталған пайыздық ойын;
3.4.ұлдар мен қыздарға арналған ойыншықтар саны;
3.5.өзіндік тәжірибені қыздар мен ұлдарға тасымалдау мүмкіндігі 3.1.бейне талдау
(40 минут);
3.2.ойын талдауы;
3.3.бақылау;
3.4.статистикалық талдау;
3.5.бейне талдау
4. Физиологиялық орта 4.1.физиологиялық қажеттіліктерді (дәретхана, гигиеналық бөлмелер) қанағаттандыруға
4.2.ұйқыны, тамақтануды және т.б. ұйымдастыру 4.1.бейне талдау (30минут)
5. Күнделікті іс-әрекет 5.1.өз-өзіне қараудың мүмкіндігі (ұл/қыз);
5.2.өзінің қызығушылығын қанағаттандырудың мүмкіндігі;
5.3.басқаның қызығушылығын жүзеге асыруға саналы түрде қатыса алу қабілеті
6. Өзара қарым-қатынас:
-бала←бала;
→
-бала←тәрбиеші;
→
-бала←ата-ана;
→
-бала→басқа ересек
6.2.баламен тәрбиешілердің гендерлік тұрғыда орнататын өзара қарым-қатынасын ескеру;
6.3.баламен қарым-қатынас орнатудағы ата-аналардың гендерлік құзырлықтары (гендерлік құзырлықты ескерудегі
6.4.ересектің гендерлік құзырлығы (гендерлік шарттар, стетреотиптер, елестетілген көріністер, пайымдаулар)
6.2.құрылымданған сұхбат (ата-ана, педагог);
6.3.бейне талдау.
7. Мүмкіндіктерді жүзеге асыруға бағытталғандағы қыздар мен ұлдардың лидерлік
7.2.оқудағы;
7.3.күнделікті іс-әрекеттегі;
7.4.өзара қарым-қатынастағы (бала-бала, қыз-ұл, ұл-қыз) 7.1.бақылау бланкісі
8. Гендерлік құзырлық позициядағы ересектің ықпалы 8.1.отбасындағы;
8.2.балабақшадағы;
8.3.әлеуметтегі (көше, қоғамдық орындар) 8.1.құрылымданған сұхбат;
8.2.фокус-топ;
8.3.Бем жыныстық рөлдер сауалнамасы (BSRI)
9. Қыздар және ұлдар құзырлығы ретінде гендерлік дағдылардың,
9.2.қыздардың гендерлік мінез-құлықтары 9.1.екі жұптың гендерлік мінез-құлығын тіркеу бланкісі
10. Сюжетті-рөлдік ойын процесіндегі, сабақ және басқа да әрекеттердегі
10.2.жыныстық ерекшелікті ескере отырып ойындағы және басқа да іс-әрекет
10.3. гендерлік нормалардың аударылуы;
10.4.гендерлік өзара қарым-қатынастағы жағымды ойдың жинақталуы;
10.5.ұлдар мен қыздардың өзара әрекеттерінің гендерлік боялуы 10.1.хронометриялық бақылау;
10.2.бейне талдау (40 минут)
11. Балабақшаның гендерлік кеңістігі 11.1.гендерлік статистика (балабақша топтарындағы қыздар
11.2.статистикалық карта
12. Дидактикалық материал 12.1.әдістемелік материалдың гендерлік мазмұны;
12.2.көмекші құралдар, мектепке дейінгі балаларға арналған кітаптардың гендерлік мазмұны;
12.3.гендерлік бағытталуын ұстанудағы оқу-әдістемелік құралдардың иллюстрациялары;
12.4.әдістемелік құралдар мен кітаптардың гендерлі-сензитивті бағытталуы 12.1.әдістемелік құралға гендерлік
12.2.көмекші құралдар мен мектепке дейінгі балаларға араналған кітаптарға талдау
2 Мектепке баланы даярлаудың негізгі бағыттары мен түрлері
2.1 Мектепке жүйелі оқуға 6-7 жастағы балалардың даярлығы туралы
Баланы мектепке оқуға даярлаудың мәселесі кейінгі 10 жылда ғалымдардың
Осы мәселенің мыңыздылығы күн өткен сайын біреуден екіншісіне тәрбиелеу
Мектепке бару - бала өміріндегі үлкен жаңалық, шешуші кезең,
Мектептегі оқуға даярлық жұмысын теориялық жағынан жан-жақты зерттегендер П.Я.Гальперин,
Мектепке келген бала физиологиялық және әлеуметтік жағынан да даярлығы
Шетелдік зерттеушілер мектепке баратын балаларға өте мұқият тексеру жасау
Баланың психикалық дамуына оның барлық психикалық қасиеттерінің жаңа өмірге,
Баланың дамуы кейінгі жеті жаста, оның «мектеп оқушысы
Атап көрсетілгендей, баланың психикалық дамуының әрбір кезеңі оның іс-әрекетінің
7 жасар бала мектеп табалдырығынан аттасымен-ақ оқушы болады. Оның
2.2 Психологиялық даярлық түрлері
Мектепалды дайындықтың негізгі - бес-алты жасар баланың дене дамуы
Бала дамуы. Бала денсаулығының күйі мектепке қабылдауда қажетті шарт
Әлеуметтік-психологиялық дайындық. Бұл балалардың басқалармен, тәрбиеші немесе мұғаліммен қарым-қатынас
Баланың дүниетанымдық дайындығы. Дайындықтың бұл көрсеткіші баланың дүниетанымы мен
Жеке адам тұрғысындағы өзіндік дайындық. Жеке адам тұрғысындағы өзіндік
Баланы мектепке дейінгі оқытудың негізгі бөлімдеріне: балалардың дене бітімі
Арнаулы дайындық – мектепке баратын балалар санауды, әріптерді танып,
Жалпы дайындық – ол психологиялық, адамгершілік және дене
Дене дайындығы – балаларда мықты денсаулық, шыдамдылық қасиеттер болу
Әлеуметтік дайындық - оқуға (дербес тапсырманы орындауға), бастаған жұмысты
Психологиялық дайындық – ол таным процестерінің дамуымен байланысты. Балалар
Белгілі орыс психологы Л.И.Божовичтің көрсетуінше, балалық шақтан мектепке өту
А.В.Запорожец, А.Н.Леонтьев, В.С.Мухина, А.А.Люблинская т.б. психологтар метепке даярлық ұғымына
Л.А.Венгер, В.В.Холомская және басқа ғалымдардың зерттеулері мектепке дейінгі балалардың
Қазіргі педагогикалық-психологиялық зерттеулерде балаларды мектепке даярлаудың ерекшеліктерін көрсететін Л.И.Божовичтің,
Психологиялық дайындықтың қалыптасу механизмін түсіну үшін, мектепке дейінгі жеті
Л.С.Выготскийің пікірінше, жеті жастағылардың мінез-құлқындағы мұндай ерекшеліктер «балалық өзінділікті
Л.И.Божович 7 жастағы дағдарысты «баланың әлеуметтік «Мен» дегенінің туу
Психологтар жеті жастағы дағдарыс пен баланың мектепке бейімделуі арасында
Кейінгі кезде психологтар Л.А.Венгер мен В.С.Мухинаның көзқарасын қолдауда «мектепке
А.Анастази «мектептік кәмелеттік» ұғымын, «мектеп бағдарламасын меңгеруге қажетті білім,
И.Шванцара «мектептік кәсмелеттікті» кең көлемде дамудың дәрежесінің жетістігі ретінде
Л.И.Божович 60-шы жылдардың өзінде, мектептегі оқуға даярлық, ақыл-ойдың, танымдық
Баланың мектепке дайындығы деген ұғым психолог В.С. Мухинаның пікірінше
Мектепте оқытудың нәтижелі болуы, ең алдымен, мектепке дейінгі балаларды
Мектептегі оқуды сәтті ұйымдастырып бастау үшін, болашақ мектеп оқушысын
Мектепте оқытуға баланың психологиялық даярлығы – мектепке дейінгі балалық
Мектепке дейінгі балалық шақтағы бала дамуының қортындылары баланың мектеп
Мектепке баратын балаларда анықталған таным қызығушылығының деңгейі, әлеуметтік ұстаным
Кравцова Е.Е өзінің «Балалардың мектепте оқуға психологиялық дарлығының проблемалары»
Баланың мектепке келуінен бастап оның өмірінің мүлдем жаңа кезеңі
Жасы жетіге жеткен балалардың көпшілігі мектеп оқушысының жағдайына көшуге
Бала мектепке келісімен ортақ маңызды іспен айналысып жатқан құрбыларының
Мектепке психологиялық даярлық оның қай жағынан алсақ та, баланың
Баланың мектептегі оқытуға психологиялық дайындығы оны өзгелерден айыратын психологиялық
5-7 жастағы балалардың оқу-танымдық әрекеті мектепте оқуға психологиялық даярлықтың
Мектепке дейінгі балалардың бойында еркіндіктің пайда болуы, мінез-құлқын өзі
Мектептегі оқуға психологиялық даярлықтың негізгі аспектілері
Баланың мектептегі оқуға психологиялық даярлығын анықтаудың негізгі мақсаты -
Интеллектуалды даярлық. Мектепалды тобының балалары белгілі бір ой-өрісті, нақты
Ажыратылғандарды қабылдау;
Аналитикалық ойлау (құбылыстардың арасындағы байланыстарын және негізгі белгілерін айыру
Шынайылыққа жаңа қадамның жасалынуы (қиялдың рөлінің әлсіреуі);
Логикалық есте қалдыру;
Білімге қызығушылық, қосымша күш жұмсау арқылы оларды алу процесі;
Әңгімелесудегі (есту) сөйлеу тілін естуді меңгеру және символдарды түсіну
Көру қимылы жүйесіндегі, қолдардағы жіңішке қимылдардың дамуы.
Жеке тұлғалық даярлық. Мектепте оқудың сәтті болуы баланың оқуға,
Бұл дайындық баланың мектепке, оқу әрекетіне, мұғалімге, өзіне деген
Жеке тұлғалық даярлықтың келесі бір жағы – құрдастарымен байланыс
Мектептегі оқуға тұлғалық даярлық баланың ішкі көзқарасының қалыптасуына негізделеді.
Әлеуметтікпсихологиялық даярлық. Мектепке оқытуға әлеуметтік дайындық – бұл баланың
Л.С.Выготский пікірінше, жеті жастағылардың мінез-құлығындағы мұндай ерекшеліктер «балалық өзінділікті
Жеті жасқа дейінгі бала сол мезгілдегі тыныс әсерленуіне сай
Мектепке дейінгі шақтың ересектік жас кезеңдегілерінің өзінділіктерін және аңқаулығын
Атап өту керек, жеті жасар баланың саналы түрде ұғынуы
Мектепке дейінгі шақтың ересектік жас кезеңдегілерінің ең маңызды жетістіктерінің
Мұндай талпыныстың пайда болуы баланың психикалық дамуына алып келеді
Психологтар жеті жастағы дағдарыс пен баланың мектепке бейімделуі арасында
Осы балалардың ата-аналарының айтуынша, баланың жеті жастағы дағдарыс белгілері
«Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұнының
Мектептегі оқуды сәтті бастау үшін, болашақ мектеп оқушысын оқу
6-7 жастағы дағдарыстың белгілерінің көрінуі бұл баланың мектепке оқытуға
Баланың жеті жасындағы дағдарысын мектепке даярлығымен байланыстыра отырып, оның
Бұл дайындық компонентінде, баланың басқа балалармен , мұғаліммен қарымқатынасқа
Баланы мектепке психологиялық жағынан даярлау бағыттары:
Биологиялық кемелденуі. Баланың бойының ұзындығы мен денесінің салмағы нормадағы
Ақыл-ойының даярлығы. Сөздік қорының мөлшері, таным үрдісінің даму деңгейі,
Жеке басының қалыптасуы мен әлеуметтік даярлығы, жаңа әлеуметтік жағдайдың
Ерік сапаларының қалыптасуы – шешім қабылдай алуы, орындалар әрекеттерді
Көңіл-күйін меңгеріп, өзін- өзі ұстауы.
Әлеуметтік даярлық мектеп үшін қажетті шарт болып табылады. Бұл
1-ден, бала мектеп жасына дейінгі шағында өз тілектерін шектеуге,
2-ден, оқуға ынтаның болмауы үйде мектеп алдында қорқыныш қалыптасып
3-ден, керісінше мектеп өмірін және баланың болашақ жетістіктерін аса
2.3 5-7 жастағы балалардың оқу- әрекеті дағдыларының дамуы
Балаларды мектепке даярлау үздіксіз білім беру жүйесіндегі педагогика ғылымы
Л.А.Венгер, В.В.Холмовская және басқа ғалымдардың зерттеулері мектепке дейінгі балалардың
Жеке тұлғаны қалыптастыруда мектепке дейінгі 5-7 жастағы ересек балаларды
Қазіргі педагогикалық-психологиялық зерттеулерде балаларды мектепке даярлаудың ерекшеліктерін атап көрсететін
5-7 жастағы балалардың оқу-танымдық әрекеті мектепке оқуға психологиялық даярлықтың
Оқу-танымдық әрекетінің үрдісінде мынадай мақсаттар жүзеге асырылады: 1. Символикалық
Баланы мектеп алдындағы даярлауда сөйлеу тілін дамытудың, қол және
Мектепке дейінгі балалардың бойында еркіндіктің пайда болуы, мінез-құлқын өзі
Мектепке дейінгі балалар үшін негізгі компоненттер – оқу тапсырмалары,
Мектепке дейінгі ересектердің оқу-танымдық әрекетінде педагог өз ісінде ескеруі
Ақыл-ой дамуының деңгейі тәрбиешінің педагогикалық жүйедегі әдіс-тәсілдерді қаншалықты қолданғанына
Мектепке дейінгілердің білім жүйесі алғашқы сатыдағы оқушылардың білімінен өзгеше.
Мектепке дейінгілер кейбір құбылыстарымен байланысты орталық бөлімдегі негізгілерді бөліп
Мектепке дейінгілердің ақыл-ой дамуында білім жүйесінің орталық өрісі анықталатын,
Жүйелі білімнің қалыптасуы мынадай фактілерді көрсетіп отыр: игерілген объектінің
Мектепке дейінгі мекемелерде білім беруді жүйелі түрде күрделендіре берудің
Педагогтар мектепке дейінгілердің танымдық әрекетін ұйымдастыруда мынадай логикалық көрсеткішті
жеке пәндерді бөлу;
ішінде аталған пәннің негіздері бар және әрекет ететін пәндер
пәндердің жеке қасиеттері мен сапасын анықтау;
осы қасиеттер сапа пәнаралық функционалды байланыс жүйесінде талдау.
Біз жоғарыда логикалық көрсеткіште мазмұндалған мектепке дейінгілердің танымдық әрекетін
Оқудың нәтижелілігі негіздік байланысы бар білім жүйесін меңгеруге, сол
Мектепке дейінгі ересектер үшін ойлаудың логикалық формасы және көрнекі-бейнелі
Мектепке даяр екендіктің белгісі – жеткіншектің оқушы болуға ынтасының
Баланың мектепке оқуға даярлығының ең басты мәселелерінің бірі, жоғарыда
Әлеуметтік қатынастардың жаңа жүйесіне көшу мектепке дейінгілерден үлкендер және
Мектепке оқытуға психологиялық даярлық баланың жоғары ақыл-ойының дамуын қажет
үлкендердің нұсқауын бұлжытпай орындау мен тыңғылықты тыңдай білу қабілеті;
материалдарда бар қосалқы ықпалдарға назар аудармай, алға қойылған тапсырмалар
оқу материалдарын саналы түрде меңгертуге ықпал ететін көрнекі-бейнелі даму
Баланы мектепке дайындаудың негізгі белгілерін анықтау педагогика ғылымының қазіргі
Мектепке дейінгі даярлық бағдарламасы мектепте оқытуға психологиялық даярлық компоненттерінің
Балаларды қарым-қатынас жасауға үйрету, дағдылары мен шеберліктерін жетілдіру, жеке
Мектеп алдыңдағы даярлық жағдайында интеллектуалдық даярлықтың маңызы зор. Бала
Мектепке оқуға психологиялық даярлық ретінде бала өміріндегі негізгі мына
Үлкендермен қарым-қатынасы.
Тұстастарымен қарым-қатынасы.
Өзіне деген қарым-қатынасы.
3 Мектепалды даярлық тобындағы ұлдар мен қыздардың мектепке даярлығын
3.1 Мектепалды даярлық тобындағы балалардың мектепке даярлығын анықтауға арналған
Мектеп жасына дейінгі балаларды мектепке дұрыс даярлау үшін алдымен,
Керн-Йерасектің төрт субтестен тұратын баланың мектепке дайындығын бағдарлау
Ой-өрісінің даму жүйесін анықтайтын тест.
Оқу әрекеті алғышарттарының деңгейін анықтауға арналған тест.
Назар аудару мен қабылдау және талдау мен жинақтау қабілеттерін
Логикалық ойлау элементтері;
Қол бұлшықеттерінің даму деңгейін анықтау;
Мінез-құлқын анықтау;
Жоғары жүйке әрекетінің ерекшеліктерін анықтау;
Баланың тілінің даму ерекшелігін анықтау;
Математика пәніне қабілеттілігін анықтау.
Мектепке баратын баланың дайындық деңгейін анықтау үшін қарастырылған әдістемелерді
Бүгінгі таңда баланың мектепке дайындық деңгейін анықтауда кеңінен қолданылып
Бұл тестің жетістік жағы балалардың мектепте оқуға дайындығын анықтауға
Образды естің даму деңгейін анықтау. Материал: 10 заттық суреттер.
«Фразаларды есте сақта» әдістемесі. Бұл әдістеме мектеп жасына дейінгі
«Өрнек». Балаларға өрнек салынған қағаз тартылады. Өрнекті қарап, жалғастыру
Мысалы: I – II – II – I
() ( (() (...
Бала өрнекті: Үлгіге сай, дұрыс орындады – жоғары; Үлгіні
«Қуыршаққа арналған көрпеше». Бұл әдістеме баланың зейінін бағалауға арналған.Мақсаты:
Зейіннің даму деңгейін анықтауға арналған әдістеме «Не жоқ». Бұл
Ақыл-ой дамуы.1. Топтау; 2. Жыл мезгілдерін ата; 3. Аптада
«Не артық». Мақсаты: бейнелі ойлаудың дамудеңгейін бағалау. Материал: Заттық
Ойлау дәрежесін анықтауға арналған әдістеме. Құрал ретінде заттар бейнеленген
Нәтиже деңгейін бағалау: Ж – Грамматикалық жағынан дұрыс сөйлем
3.2 Мектепке даярлықты зерттеудің нәтижелері
Психология-педагогикалық зерттеу №6 «Нұр сәуле», №7 «Ақ бота» және
Зерттеуге мектепалды даярлық тобының 79 баласы қатысты. Яғни әр
Балалардың мектепке даярлығын зерттеу үшін жоғары берілген әдістемелердің ішінен
«Керн-Йерасек тесті» бойынша зерттеу нәтижелері №1 кестеде көрсетілген.
Ұлдардың жалпы саны
Білімінің бағалары
1 тапсырма
Ер адамның суреті 2 тапсырма Фразалар 3 тапсырма
Нүктелер тобы
39 ұл
21% «мектепке дайын», 51 % «Орташа дайын», 28
«Керн-Йерасек тесті» бойынша зерттеу нәтижелері №1 кестеде көрсетілген
Қыздардың жалпы саны
Білімінің бағалары
1 тапсырма
Ер адамның суреті 2 тапсырма Фразалар 3 тапсырма
Нүктелер тобы
40 қыз
33% «мектепке дайын», 45 % «Орташа дайын», 22%
Графикалық диктант (Венгер Л.А., Венгер А.Л.)әдістемесінің нәтижелері: ұлдардың 20
Ұлдардың 52 %-ы орташа деңгейде орындады. Тапсырманы орындауда екі-үш
Ұлдардың 28%-ы төмен деңгейде орындады. Бұл көрсеткіштегі балалар өздерінің
Графикалық диктант (Венгер Л.А., Венгер А.Л.)әдістемесінің нәтижелері: Қыздардың 36
Орташа деңгейді қыздардың 48 %-ы құрайды. Тапсырманы орындауда екі-үш
Төмен деңгейді қыздардың 16%-ы құрады. Бұл көрсеткіштегі балалар өздерінің
Қыз балалардың есте сақтаудан ұлдарға қарағанда гендерлік ерекшеліктері басым.
«Сөзді есіңе сақта» тестінің нәтижелері: Ұлдардың 28%-ы есте сақтаудың
Сөзді есіңе сақта» тестінің нәтижелері: Қыздар бойынша, олардың 36%-ы
Жүргізілген әдістеме нәтижесінің көрсетуінше қыз балалардың сөйлеу тілі ұл
«Нүктелерді қой» әдістемесінің нәтижелері:Еңбек өнімділігі бойынша ұлдар мынадай көрсеткіштер
«Нүктелерді қой» әдістемесінің нәтижелері: Еңбек өнімділігі бойынша қыздардың көрсеткіштері:
Еңбек өнімділігі бойынша қыздардың көрсеткіштері жоғары, бұл қыздардың
Балаларды мектепке даярлау ата-аналарға, мектепке дейінгі мекеме қызметкерлеріне жауапты
Мектепке бару бала өміріндегі маңызды кезең. Мектеп табалдырығын аттаған
Баланы мектепке даярлауда гендерлік ерекшеліктерді ескермеу, болашақ кезеңдерде орны
Мектепке даярлау негізінен ұлдар мен қыздардың айырмашылықтарының екі саласы
Мектепке дейінгі және мектепалды кезеңде қыздардың сөйлеу процесі, сөздік
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Бреслав Г.М., Хасан Б.И. Половые различия и современное школьное
Хризман Т.П., Еремеев В.Д. Мальчики и девочки – два
Виноградова Т.В., Семеноа В.В. Сравнительная исследование познавательных процессов у
Агеев В.С. Психологические и социальные функции полоролевых стереотипов// Вопросы
Берн Ш. Гендерная психология. – СПб.:Прайм-Еврозняк, 2002.
Бреслов Г.М., Хасан.Б.И. Пол и образование. Красноярск, 1995.
Введение в гендерные исследования. Учебное пособие. МГУ,2000.
Каган В.Е. Половое воспитание детей: медико-психологические аспекты.Л.,1988.
Клецина И.С. Гендерная социализация.СПб,1997.
Попова Л.В. Гендерные аспекты самореализации личности.,1996.
Криволапчук И.А. Психофизиологические показатели у детей 6-8 лет.// журнал
Особенности психического развития детей 6-7 летнего возраста.- М.: педагогика.1988.
Безруких М.М. Комплексная оценка факторов риска в функциональном развитии
Матюшонок М.Т. Кіші мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы мен
Копосова Т.С. Школьная зрелость и динамика работоспособности шестилетних детей
Абдурасулова Т.Д. Социально-психологический норматив как критерий психологической диагностики развития
Ливерхуд В. Фазы развития ребенка: Пер.с нем.- Калуга,1998.
Воронцов И.М. Закономерности физического развития детей и методы их
//Дошкольное образование в Казахстане №2, 2006. Абаева Г.А. :
// Поиск. Сер.Гум.наук (ізденіс)№1,1998. Г.Каппасова: «Определение готовности детей 5-6-летнего
// Қазақстан мектебі №9,2002. М.Оспанбаева, Ч. Тұрғынтаева: «Психологиялық даярлық
// Ұлағат №5,2004. Нәзира Ұғланова. Баланың мектепке бейімделуі мен
// Отбасы және балабақша №2,2002. Жұмантаева А.Д: «баланы мектепке
// Қазақстан мектебі №2,2000. Ешеева Индира «Мектепалды даярлықтың психологиялық
// Ізденіс №2,2001. Ж. Исмаилова : «5-7 жастағы балалардың
Анаргүл Қайролдаева «Баланы мектепке қалай даярлау керек?».
// Мектепалды даярлық №1,2004.
// Отбасы және балабақша 1997,№4-6. М.П. Оспанбаева «мектепке баратын
// Мектепалды даярлық №1,2004. «Мектепке даярлаудың психологиялық бағыттары».
// Үйелмен және балабақша №5,1993. И.Әбеуова : «Баланы мектепке
// БЖИ хабаршысы №1,1997. «Балаларды мектепке оқытуға даярлаудың кейбір
// Дидар 22 тамыз.2006,№85. Бақытгүл Тұрабаева : «Мектепалды даярлықтың
// Отбасы және балабақша №3,2005. К.Әуелбекова: «Мектепке дайындықтың мазмұны».
Гендерный подход в системе образования Республики Казахстан :
Основы гендерного образования /Учебное пособие/ Танирбергенова Г.Т, Тленчиева Г.Д,
Жармухамбетова Л.В, Қожанова С.К, Гусакова Т.Ю «Гендерное образование и
Концепция гендерной политики в Республики Казахстан – Утверждена Постановлением
//Ізденіс №1,2005. П.Жарылғасова «Балаларды мектепке оқытуға әлеуметтік дайындық».
//Білімдегі жаңалықтар №2,2007. Дүйсенбаева М.Ж: «Отбасындағы ұлттық тәрбие әлеуметтендірудің
// «Открытая школа» №9, 2006. С.С. Қонырбаева : «Қазақ
// Мектепалды даярлық №1, 2004. «Мектепке даярлаудың психологиялық бағыттары»
//Высшее образование сегодня 2007 №10. Д.Ю. Правник: «Становление развитие
// Здоровье детей №4, 16-29 февраля/ 2008. Нина Семина:
// Воспитание школьника №6, 2007. Аманова И : «Учет
// Дошкольное воспитание 2005 №3. О.Нагель: «О гендерном образовании
// Ұлт тағылымы 2006, №3. А. Тазабекова: «Гендерлік білім
Будницкая И.И, Кратаева А.А «Ребенок идет в школу» М:
Материалы третьей науч.методической конференций преподавателей СГПИ 12-14 марта
// Педагогическое образование и наука 2002 №4. Н.П. Аникеева
//Вопр.псих. 1999 №2 Н.К.Радина «Об исползований гендерного анализа в
// Ұлт тағылымы 2006. №4. Г. Бейсенбекова «Адамның даму
// Народное образование 2007.№5. А.Мудрик «О полоролевом (гендерном) подходе
«Разработка индикаторов для оценки школ доброжелательного отношения к ребенку»
Калашникова Т.М. «Психодиагностика в дошкольных организациях потребность и неоходимость:
Бендас Т.В «Гендерная психология»: Учебное пособие- СПб.: Питер 2006.
//Дошколньное восп. 1995 №10. Л. Венгер «Как «измерить» готовность
// Образование 2001 №3. Лаура Ермекова «Кризис семи лет
// Психология в школе №2 2006, А.К.Ерсарина «Школьная готовности
Воспитание обучение детей шестого года жизни. Н.А.Ветлугина, Р.С.Буря, Т.Е.Асокина
// Қазақстандағы мектепке дейінгі білім №5, 2006. Жиенбаева С.Н.
// Бастауыш сыныпта оқыту №2, 2004. Г.Қобдалиева «Білімге ынталандырудың
// Отбасы және балабақша 1997, №7-9. Г.Х.Дүкенбаева «Балаларды мектепке
// Отбасы және балабақша №6, 2005. А.Д.Исаева «Мектепалды даярлық
Е.И.Рогов «Настольная книга практического психолога». Москва «Владос» 2001.
Кравыова Е.Е. «Психологические проблемы готовности детей к обучению в
Менчинская Наталия Александровна «Психическое развитие ребенка от рождения до
Чейпи Дж «Готовности к школе: Как родители могут подготовить
Бардин К.В. «Чтобы ребенок успешно учился» М.: Педагогика, 1985.
Рахимжанова М.С., Игманова Р.Т. : «Баланы мектепке даярлаймыз» Снмей,
// Отбасы және балабақша 1997, №4-6 М.П.Оспанбаева «Мектепке
Забрамная С.Д «От диагностики к развитию: пособие для
// Отбасы және балабақша 2005, №3 «Балалардың танымдық белсенділігін
Эльконин Д.Б «Психическое развитие в детских возрастах» М.: Педагогика,
Толқауев Б.С: «Жеті жасқа дейін» -А, «Қазақстан» 1686.
Қосымша А
Қызметтік даярлығы
Керн-Йирасектің мектептік жетілу тестінің көмегімен баланың мектепке қызметтік даярлығын
3 тен 6 балл – орташадан жоғары;
7 ден 11 балл – орташа;
12 ден – 15 балл – нормадан төмен.
Керн-Йирасек тестін жекелей, топтық түрде де жүргізуге болады.
Графикалық тесттің үш тапсырмасы да қолдың нәзік қозғалысының үйлесімділігін
Тексті пайдалануға нұсқау. Балаға тест бланкасы беріледі. Бланканың сыртқы
1 тапсырмаға нұсқау: «Мында (әрбір балаға көрсетіледі) қандай да
2 тапсырма былай түсіндіріледі: «Қарашы, мында бірдеңе жазылған. Сен
3 тапсырмаға нұсқау: Қарашы мында нүктелер салынған. Мында, қасында
. . .
. . .
. . .
. Тапсырмаларды орындау барысында балаларды бақылап, қысқа жазбалар жаза
Тест нәтижелерінің бағасы.
1 тапсырма – ер адамның суретін салу.
1 балл қойылады мына шарттар орындалғанда.
Салынған суретте бас, дене және аяқ-қолдарының болуы. Басы денесімен
2 балл. Келесі жағдайда қойылады:
1 балдағы барлық талаптар орындалады, контурмен салудан басқа. Үш
3 балл. Фигураның басы, денесі және аяқ-қолдары бар. Қолдары
4 балл. Басы мен денеден тұратын сурет. Аяқ-қолдары бір
5 балл. Дененің анық бейнесі жоқ. Каракул сызықтары.
2 тапсырма – жазба әріптерімен жазылған сөзді көшіріп жазу.
1 балл. Жазылған үлгіні дұрыс және толық көшіріп жазу.
2 балл. Үлгі түсінікті көшірілген. Әріптер өлшемі және жол
3 балл. Сөйлем үш бөлікке бөлінген. Үлгідегі әріптердің төртеуін
4 балл. Үлгімен екі әріп сәйкес келеді. Көшірілген үлгі
5 балл. Каракул сызықтары.
3 тапсырма – нүктелер тобын көшіру.
1 балл. Үлгі дұрыс көшірілген. Бір нүктенің қатардан немесе
2 балл. Нүктелер саны мен орналасуы үлгіге сәйкес. Үш
3 балл. Сурет жалпы үлгіге сәйкес, ен мен биіктігі
4 балл. Сурет үлгіге сәйкес емес, бірақ нүктелер орналасқан.
5 балл. Каракулдар.
Графикалық диктант
Ырықтылықты зерттеудің тиімді әдісі «Графикалық диктант» әдістемесі болып табылады.
Әрбір зерттелуші осында аты-жөні жазылған парақ таратылады.
Педагог алдын ала түсіндіреді.
«Қазір біз өрнектер салуды үйренеміз. Оларды әдемі және ұқыпты
Осыдан кейін жаттығу өрнегін салуға көшеді. «Бірінші өрнекті салуды
Келесі нұсқау.
«Енді қарындашты келесі нүктеге қойыңдар.
Дайындалыңдар! Бір торкөз жоғары. Бір торкөз оңға. Бір торкөз
Соңғы өрнекке нұсқау.
«Біз соңғы өрнекті саламыз. Қарындашты келесі нүктеге қойыңдар. Айта
Нәтижені талдауда оқып сызғанды жеке өзбетімен өрнекті жалғастыруды жеке
Екінші – оқу жұмысында баланың өзбеттілік деңгейі туралы көрсеткіш.
Жоғары деңгей: Екі өрнекте оқылғанға сәйкес біреуінде жеке қателердің
Орташа деңгей: Екі өрнек оқылғанға біршама – ұқсас, бірақ
Орташадан төмен деңгей: Бір өрнек біршама оқылғанғам ұқсас, екінші
Төмеңгі деңгей. Өрнектің ешқайсысыда оқылғанға мүлдем ұқсамайды.
Есте сақтау «Сөзді есіңе сақта» тесті
Бұл әдістеме баланың ес процесін бағалауға арналған.
Мақсаты: Ырықты есте сақтаудың даму деңгейін зерттеу.
Зерттеуге даярлық: Сөздер: тау, ине, мысық, көйлек, сағат, қайық,
Зерттеудің өткізілуі: жекелей өткізіледі. Бұл әдістемені жүргізбес бұрын балаға
Нәтиженің бағалануы:
10 сөзден 6 сөзді айтса – жоғары,
4-6 сөз айтса – орташа,
4 сөз одан төмен болса – төмен.
Еріктік даярлық.
1. Тыңдай білу, сөздік нұсқауды есте сақтау және осы
Мұғалім балаларға: «Зейінді болыңдар. Тапсырманы тек бір рет ғана
Нәтиже деңгейін бағалау:
Ж – тапсырманы дәл орындады.
О – берілген шеңберлерді қатарға салды, бірақ ретімен боямады.
Т – шеңбер саны нұсқауға сай емес, боялмаған.
Шешімді іздеуге деген қабілетті, ерікті зейін және қабылдау дамуының
«Кім қайда тығылған?» суреті қолданылады. Суреттен балаға суретші жасырып
Нәтиже деңгейлерін бағалау:
Ж – іздеу тапжылмай орындалды, барлық заттар табылды.
О – іздеу белсенді, бірақ әрекет жоспарланбаған, заттар түгелдей
Т – бірінші сәтсіздіктен кейін тапжылып, заттардың жартысын да
Мотивтік даярлық.
Мақсаты: оқу себептерін анықтау.
Зерттеу дайындығы. Фигуралардың схемалы бейнесі бар 6 карточка (мазмұны
Зерттеуді өткізу. Балаларға жекелей кішкене әңгімелер беріледі; онда әрбір
Қазір мен саған әңгіме оқимын. Тыңда. Ұлдар (қыздар) мектеп
2-ші ұл бала айтты: «Менің мектепке баратын себебім, өйткені
3-ші ұл айтты: «Менің мектепке баратын себебім, өйткені онда
4-ші ұл айтты: «Менің мектепке баратын себебім, өйткені мен
5-ші ұл айтты: «Менің мектепке баратын себебім, өйткені оқу
6-шы ұл бала айтады: «Менің мектепке баратын себебім, өйткені
Әңгіме оқылып болғаннан кейін, экспериментатор балаға сұрақтар қояды: «Сен
Қандай себептер белгілі, қандайлары аз түрде көрсетілген және қайсы
Мектепке дейінгілердің психо-әлеуметтік жетілулерінің деңгейін анықтау әдістемесі
Өткізу әдістемесі. Балаларға келесі сұрақтарға жауап беруін ұсыныңыз:
1. Сенің атың кім? Фамилияң, әкеңнің аты қалай?
2. Сенің шешең мен әкең есімдері кім?
3. Сен қыз немесе ұл баласың ба? Өскенде кім
4. Сенің ағаң (апайың) бар ма? Кім үлкен? Сен
5. Қазір таңертең, күндіз әлде кеш уақыты ма?
6. Сен неше жастасың? Бір, екі жылдан кейін неше
7. Сен қашан таңертеңгі асты ішесің? Таңертең немесе кешке?
8. Сен қайда тұрасың? Өзіңнің үйіңнің адресін ата?
9. Сен баратын балалар бақшасы қай жерде?
10. Сенің әкең кім болып істейді?
11. Сен сурет салғанды ұнатасың ба? Мына қарындаш қандай
12. Қазір қай жыл мезгілі? Сен неге олай деп
13. Шанамен қашан сырғанақ тебуге болады: қыста ма немесе
14. Неліктен қар жерде, талдарда, үйлердің төбелерінде қыста болады,
15. Дәрігер, хат тасушы, мұғалім не істейді?
16. Мектепке қоңырау, парта, портфель неге керек?
17. Сен мектепке барғың келе ме?
18. Мектепте оқушылар жауап бергілері келсе қай қолдарын көтереді?
19. Сенің оң көзің, сол құлағын қайда?
20. Көз, құлақ не үшін керек?
21. Сен қандай жануарларды білесің?
22. Сен қандай құстарды білесің?
23. Кім үлкен: сиыр әлде ешкі? Құс әлде ара?
24. Кімде көп аяқ: итте ме әлде әтеште ме?
25. Қайсысы үлкен: 8 әлде 5, 5 әлде 3.
26. Егер біреудің затын сындырып алсаң, не істеу керек?
Балалар жауабының бағасы:
1. Барлық сұрақшалардың дұрыс жауаптарына бала 1 балл алуы
2. Дұрыс, бірақ толық емес жауаптарға бала 0,5 балл
3. Дұрыс жауаптар болып, қойылған сұрақтарға сай келетін және
4. Бақылау сұрақтарына №6 (баланың жасы жайлы), №8 (сен
5. №17 пунк 16 және 18-ші пунктермен бірге бағаланады.
Қабылдауды зерттеу.«Фигуралар» әдістемесі.
Бұл әдістеме мектеп жасына дейінгі балалардың қабылдауын дамытуға, кеңістікті
Балаға қағаз бен қалам беріліп, тапсырманы ұқыптау тыңдау талап
1. Оң жақ жоғары бұрышқа – квадрат сал.
2. Оң жақ төменгі бұрышқа – дөңгелек сал.
3. Сол жақ жоғары бұрышқа – үшбұрыш сал.
4. Сол жақ төменгі бұрышқа – төртбұрыш сал.
5. Үшбұрыштың оң жағына – күн сал.
6. Дөңгелектің сол жағына – нүкте қой.
7. Ортаға сызықша сыз.
Даму деңгейі
2 қате кетсе – жоғары деңгей.
3-4 қате кетсе – орташа деңгей.
4-тен көп болса – төмен деңгей.
Қосымша Ә
Ата-аналарға арналған жалпы ұсыныстар
Балаларыңызды назардан тыс қалдырмаңыз, жиі жақсы көретіндіктеріңізді айтып отырыңыздар,
Сіздің балаңыздың өз мәселесі болуы мүмкін екенін ұмытпаңыз. Оны
Ешқашан баланың көзінше мектепке қатысты қоқыныштарыңызды білдірмеңіз, еш уақытта
Балаға не білетіні, енді не біле алатыны туралы үнемі
Балаға қатты ашуланбаңыз, айқайламаңыз. Тіпті ол шектен шыққан нәрсе
Балаға деген талаптарыңызды қайта қарап шығыңыз, олар негізді ме,
Бірінші сынып оқушылары жиі ауырады – ағзаның әлсіреуі, шаршау,
Бірақ балаға ұзақ теледидар көруге, бейне ойындарды ұзақ ойнауға
Әрине баланы мектепке дайндау әр ата-ана үшін толғанатындай жағдай.
Ата-аналар назарына «Кішкентай айырмашылықтың үлкен мәнділігі»
Балаға өз-өзімен болуға, жекелей болуына ерік беру.
Баланы істей алмағаны үшін кіналамаңыз, керісінше туындаған мәелені шешудің
Баламен бірге болуға үйреніңіз, қиын сәттерде оған жауы сияқты
Балабақшадағы сияқты ұдарға тапсырма беру барысында, оларды ойлануға итермелеу
Қыздармен, егер оларға тапсырманы орындау қиынға түссе, онда оларға
- Тек айтып қана қоймай, көрсетуді
- Бірінші сәтсіздікте ашуланбаңыз
Біз өзіміздің еңбегіміздің нәтижесін балада көруді жақсы көреміз. Ал
Әр істе баланың жеке ерекшелігін ескеріңіз.
Қосымша Б
Мектепалды даярлық тобындағы балаларды мектепке даярлау үшін ата-аналарға
Әр ата-ана өз баласының мектепке жақсы дайындықпен барғанын қалайды.
Мектепке дейінгі ересек бала: пәтерін жууға, қатысады; ұсақ киімдерді
Баланың іс-әрекетіне үлкендердің үздіксіз бақылауы қажет, бұл оның уақытында
Балалар қандай да бір істі бастағанда өз күштерін, алдында
Мектепке барғысы келетін тілектің негізінде мынадай мотивтер болады:
Оқу мотиві – мектепте бір нәрсені үйрену үшін оқығым
Танымдық мотив (үлкендер сияқты іспен айналысқым және өзімді үлкен
Ойын мотиві (мектепке барғым келетін себебім, онда балалар көп,
Әлеуметтік мотив (мектепке оқу өте қажет, өйткені кейін өміріңді
Сыртқы мотивтер (оқу үрдісі үшін) көп болуы мүмкін. Мысалы,
Оқу әрекеттерінің мотвтерін қалыптастыруда балалардың сабақтағы ақыл-ой белсенділігі үлкен
Танымдық мотивтердің дамуы баланың қызығушылығы, бір нәрсені білгісі келетініне
Мектепке деген қызығушылықты дамыту үшін мектепте болған қызықты оқиғалар
Балаларға нақты білім беру және мектеп ортасы туралы дұрыс
2