МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1-тарау. Коммерциялық банктердегі несиелік процесі және оның негізгі
1.1. Несиелік процесс және оның мазмұны 4
1.2. Несиелік құжаттамалар және олардың түрлері. 9
2-тарау. Коммерциялық банктердегі несиелік процесті ұйымдастыру тәжірибесіне талдау
2.1. Коммерциялық банктердің несиелік нарығына талдау 13
Қорытынды 25
Қолданылған әдебиеттер 26
КІРІСПЕ
1991 жылы Қазақстан Республикасы өз егемендігін жариялағаннан бастап
Банк реформасын жүргізу бағдарламасының басты мақсаты - ҚР
Макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізу үшін Қазақстанның Ұлттық банкі
Республикамызда тәжірибелерден берілген директивті несиелердің уақытында қайтарылмағаны, яғни
Ұлттық банк пен Қаржы министрлігі арасындағы бюджетті несиелеуге
Менің курстық жұмысымның өзектілігі елімізде несиелік жүйенің кең
Курстық жұмысымның мақсаты, банктің несиелік процессі,оның негізгі кезеңдерін,
Бұл жұмыста несиенің шығу тегінен бастап, Қазақстандагы
Курстық жұмысымның зерттеу объектісі – коммерциялық банктегі несиелік
Зерттеу пәні – несиелік процесс және оның қатынастарын
Бұл жұмыс тек қана несие қатынастарының теориялық
1-тарау. Коммерциялық банктердегі несиелік процесі және оның негізгі
1.1. Несиелік процесс және оның мазмұны
Несие — нарықтық экономиканың тірегі ретінде экономикалық дамудың
Несиелік саясат банктің несиелік қызметін, міндеттерін, оларды іске
Несиелік саясат — банктің несиелік жұмысын ұйымдастыру негізін
Кең мағынада, несиелік саясатты несие беруші банк пен
Тар мағынада, несиелік саясат — бұл несиелік процесті
Несиелік саясат банктің несиелік жұмысын, оның жалпы стратегияларына
Жалпы несиелік саясат мынадай сипатта болуға тиіс:
нұсқаулық емес, яғни директивті нұсқауларды қамтиды;
несиелеудің мақсаттарын нақты және мағыналы анықтауга мүмкіндік береді;
нақты мақсаттарды іске асырудың бірнеше ережелерін қамтиды;
оны іске асыруды қамтамасыз ететін стандарттар мен нұсқауларды
Несиелік саясат банктің стратегиясын оның тәуекелді басқару облысындағы
- несиенің берілуіне және несиелік портфельді басқаруға
несиелеу облысындағы стратегиялық шешімдерді қабылдайтын тұлғалардың басты іс-әрекеттерін;
сыртқы аудит қызметтерінің жұмысын және банктегі несиелік қызметтің
ішкі бақылау қағидаларын.
Несиелік саясат банк қызметін диверсификациялаудағы іс-әрекеттердің тізбектелуін қамтамасыз
Несиелік саясат банк қызметкерлерінің бүгінгі таңда несиелеуге болатын
Несиелік саясаттың маңызды элементі банктегі бақылауды ұйымдастыру болып
Ішкі несие саясатын жасау банк жетекшілерінің несиелеу мақсатын
Несиелік стандарттар мен нұсқаулықтарды жасаудың бастапқы кезеңі аякталуына
Несиелік саясат несиелеу лимидтерін, тәртібін кейде несиелеу бойынша
Несиелік саясатта несиелік комитет туралы ережеде қамтылады. Несиелік
Отандық банктер тәжірибесіндегі несиелік комитеттің шешетін мәселелері мынадай:
несие алуға берген клиенттің өтінішін және несиелік қызметкердің
несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім
несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын анықтайды;
несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
несиені қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдеріне талаптар белгілейді;
несиелеу шартын бекітеді (несиелік лимит, несиелік желі);
берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
банктің несиелік стратегиясын жасайды;
несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына қол қояды және хаттамаларды
Несиелік саясатта қарыз алушылардың негізгі қызметіне байланысты тәуекелдігі
Несиелік саясатпен банк қызметкерлерін таныстыру, оларды соған сай
Несиелік саясат несиелік қызметтің басты бағыттарын анықтайды. Оларды
несиелік қызметті ұйымдастыру;
несиелік портфельді басқару;
несиелеуге бақылау жасау;
құзыретті бөлу принциптері;
несиелеуді талдаудың жалпы критерийлері;
несиелеудің жекелеген бағыттары бойынша шектеулер;
несиелермен жасалатын ұжымдық жұмыстардың приниптері;
несиелер бойынша зиян шегу жағдайларына резерв жасау.
Іс жүзінде несиелік саясатты іске асыру тәсілдері мен
несиелеу мақсаты:
несиелеу стандарты.;
несиелеу нұсқаулықтары.
Сондай-ақ аталған үш құжат ерекше бір құжатта «Несиелік
Несиелеу саясатында несиелеуді жүзеге асыратын бөлімшелер жұмыскерлерінің қызметтерін
Несиелеу стандарты - бұл банкте несиелік қызметті жүзеге
Несиелеу стандартында мынадай сұрақтар
қарыз алушының қаржылық ақпараттарын жинау және талдау тәртібі;
несиенің кепілхаттар және кепілдемелермен қамтамасыз етілуіне қойылатын талаптар;
әкімшілік стандарттар және несиелік процесті ұйымдастыру ережелері;
қарыз алушының несиелік қабілетін талдау тәртібі;
құжаттардың толтырылуына койылатын талаптар;
несиелеудің айрықша түрлері бойынша ережелер (мысалға, ипотекалық немесе
Барлық банктер бойынша құжаттар айналымын стандарттау мақсатында несиелеу
Несиелік нұсқаулық процедураларын іске асырудың жалпы алгоритімі бекітетін
Басқаша айтқанда, ол несиелік қызметтің нақты бір бағыттарына
Жалпы несиелік саясатта қарыз алушы туралы қажетті ақпараттар
Несиелік саясат мынадай қызметтерді атқарады:
банктегі несиелеу процесін ұйымдастыруға бақылау жасауға негіз ретінде
несиелеуді жүзеге асыратын бөлімдердің қызметкерлері үшін анықтама материал
несиелік бөлімдердің жетекшілері үшін несиелік нұсқаудың талаптарының орындалуына
несиелік талдау және аудит бөлімі жүмыскерлерінің тексеруді жүзеге
Коммерциялық банктің несиелік саясатын іске асыру процесінде проблемалық
Несие құрылымы несие беруші мен қарыз алушыдан, сондай-ақ
Несиелеу объектісі - бұл несиенің пайдалану заты, яғни
Несиелеу объектісі материалды құндылықтар, өндіріс және айналыс шығындары
Несиелеу объектісіне экспортты және импортты тауарлар мен қызметтермен
Үзақ мерзімді несиелеу объектілеріне жататындар мынадай түрлерге бөлінеді:
өндіріс объектілерінің ңқұрылысы;
өндіріс объектілерін қайта құру, техникалық жағынан қайта қаруландыру,
техникалар, құрал-жабдықтар және көлік құралдарын сатып алу;
жаңа өнім шығаруды ұымдастыру;
өндірістік емес маңызы бар объектілерді салу.
Несиенің пайда болуын өнімдерді өндіру сферасынан емес, олардың
Кұнның қозғалысы — бұл несиенің қозгалысының кіндігін сипаттайды.
Көбіне несиені ақша ретінде түсінеді. Бір жағынан қарағанда
Сонымен қатар несие мен қаржы категорияларын бір санайтындар
Несие - бұл пайыз төлеу және қайтару шартында
Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете
Несие кең ссуданың арасында да өзара айырмашылық бар.
Экономикалық категория ретінде несие - кәсіпорындар, ұйымдар және
Зерттеу заты сияқты несие құрылымы бір-бірімен өзара байланысты
Қарыз беруші - қарызды беретін несиелік қатынастың бір
Қарыз алушы — бұл несиені алушы және оны
Қарыз беруші және қарыз алушымен қатар несиенің құрылымының
Несиенің экономикадағы орны мен рөлі оның атқаратын қызметтерімен
- қайта бөлу;
айналыс шығындарын үнемдеу;
айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру;
капиталдың шоғырлануын жеделдету;
ғылыми-техникалық прогресті жеделдету.
Несиенің қайта бөлу қызметі кез келген елдің ұлттық
Несиенің айналыс шығындарын үнемдеу қызметінің іс жүзіне асуы
Ал келесі қызметі, яғни несиенің айналыстағы нақты ақшалардың
Капиталдың шоғырлану процесі қызметі экономиканың тұрақты дамуына жағдай
Несиенін ғылыми-техникалык, прогресті жеделдету кызметі ғылыми-техникалық ұйымдардың қызметін
1.2. Несиелік құжаттамалар және олардың түрлері.
Несие берушінің борышқорға (заемшыға) ақшаны, не тауарды қайтарып
Несиенің формалары оның құрылымымен және белгілі бір дәрежеде
Несиенің формасы - бұл несиелік қатынастар құрылымының. олардың
Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай
Несиенің екі формасы бар: тауарлы және ақшалай. Мұндағы
Қалған несиенің түрлері осы екі форманың тәжірибеде қолдануынан
Коммерциялық несие — бұл қарыз берушінің қарыз алушыға
Коммерциялық несие - бұл вексель айналысының пайда болуына
Мұнда қарыз алушы да және оны берушілер ретінде
Банк несиесі – қарызға ақша берілген үшін алынатын
Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылығы мынадай:
қарыз беруші рөлінде банктік мекемелер емес, яғни тауар
коммерциялық несие тек қана тауар формасында беріледі;
қарыз капиталы өнеркәсіптік немесе сауда капиталымен байланысты;
коммерциялық несиенің орташа құны сол кезеңдегі банктік пайыз
қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы несиелік мәміленің
Банктік несие - бұл банктік мекемелерден қарыз алушыларға
Банктік несие - бұл экономикадағы кең түрде тараған
Несиенің түрлері коммерциялық және банктік несиеден туындайды.
Коммерциялық банктер өздерінің клиенттеріне әр түрлі несиелер береді.
І. Қарыз алушылар категорияларына қарай:
Қаржылық институттарға берілетін несиелер:
мақсатты қорларға;
банктерге;
қаржы-несиелік мекемелеріне.
Каржылық емес агенттерге берілетін несиелер:
өнеркәсіп салаларына;
ауыл шаруашылығына;
саудаға;
дайындау ұйымдарына;
жабдықтау-сату ұйымдарына;
кооперативтерге;
жеке кәсіпкерлерге.
Түтыну мақсатына берілетін несиелер.
II. Мерзіміне қарай:
қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
орта мерзімді (1 жылдан 3—5 жылга дейін);
ұзақ мерзімді (5 жылдан жогары).
ІІІ. Пайдалану сипатына қарай:
негізгі қорларға жұмсалатын;
айналым қаражатына жұмсалатын.
IV. Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай:
Қамтамасыз етілген:
кепілхатпен,
кепілдемемен;
кепілдікпен.
Сақтандырылған.
Қамтамасыз етілмеген:
сенім (бланктік) несиесі.
V. Қайтарылу дәрежесіне қарай:
Стандартты несие — қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ қайтарылуына
Күмәнді несиелер - қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған
1-санатты күмәнді,
2-санатты күмәнді,
3-санатты күмәнді,
4-санатты күмәнді,
5-санатты күмәнді.
- Үмітсіз несиелер - қайтару уақыты кешіктірілген мерзімі
VI. Валютамен берілуіне к,арай:
ұлттық валютамен;
шетел валютасымен.
VII. Берілу шартына қарай:
Тұтыну несиесі - бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын
Тұтыну несиесі – тұтыну мақсатындағы несие, бұл ұзақ
Ипотекалық несие — бұл қозгалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді,
Ипотекалық несие – заем иесінің кепілдікке қозғалмайтын мүліктерді
Овердравт несиесі клиенттің шотынан қаражатты шегеру, дебеттік қалдық
Овернайт несиесі - өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге
Онколъдық несие - кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін
Онколь – (ағыл. On call - сұраныс
Банкаралық несие - банктердің бір-біріне беретін несиесі.
Ломбардтық несие - тез іске асатын бағалы заттарды
Лизингтік несие - құрал-жабдықтарды жалға алу мен байланысты
Рамбурстық несие - шикізаттарды ішке алып
Сенім несиесі банктің сеніміне кірген төлем қабілеті жоғары
клиенттерге берілетін несие.
Маусымдық несие - жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді
Банктік жол – банк клиенттеріне ашылған несие жолы.
VIII. Несиелеу объектісіне қарай:
меншікті айналым қаражаттарын толықтыруға;
материалдық қорлар жиынтығы мен өндіріс шығындарына:
сыртқы экономикалық қызметке байланысты тауарларды экспорттау мен импорттауға;
азаматтардың жеке қызметтері үшін шикізаттар, материалдар, құралдар және
ломбардтық кепілдік және ссудалық операцияларға;
театрлар және демалыс үйлерінің кірістері мен шығыстары арасындағы
күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
тез өтелетін тиімділігі жоғары шараларға.
Тұтыну несиесінің басты тағайындалуы халыққа тауарлар сатуды ынталандыруға
Тұтыну несиесінің дамуы әр түрлі елдерде әр қалай
Қазақстанда тұтыну несиесі кеңінен дамып отырган несиеге жатады.
автомобилдік несие;
үзақ мерзімде пайдаланылатын тауарлар сатып алуға бері-летін несие;
тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына берілетін несие;
кейінге қалдырылмайтын қажеттіліктерге (оқу, емделу, демалу және т.с.с)
Мұнда автомобильдік несие бойынша жаңа және жүрілген автомобильдерді
Ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарларға мыналар жатады:
жиһаз;
сантехника;
аудио-видео және тұрмыстық техникалар;
компьютер және оргтехника;
басқа да тұтыну тауарлары.
2-тарау. Коммерциялық банктердегі несиелік процесті ұйымдастыру тәжірибесіне талдау
2.1. Коммерциялық банктердің несиелік нарығына талдау
Қазақстан Республикасында банктік жүейде 2003 жылғы статисти-калық
Қазіргі кезде өткен жылдармен салыстырғанда банктердің саны 44
банк заңдылықтарының бекітілген талаптарын бұзғаны үшін 3 банктің
несиелік серіктестіктерге айналуына байланысты 3 банктің лицензиясы қайтарылып
Банк секторының құрылымы бойынша қарайтын болсақ, онда мына
2002 жылы банктердің жиынтық активтерінің көлемі 328,4 млрд.
Банктердің несиелік портфелінің құрылымындағы стандартты несиелердің үлесі жыл
1-кесте
Экономикадағы несиелердің көлемін және құрылымын
статистикалық талдау
Жылдар /
айлар Экономикада берілген несиелер көлемі, оның
Барлы-
ғы Валюта бойын-ша Мерзімі бойын-ша Субъектілер бойынша
Ұлттық
Валюта
да Шет ел валюта
сында Қысқа мерзім
ді Орта ж/е
Ұзақ мер
зімді Банктік емес ұй ы-ға Жеке тұлға-
Ларға
Қаңтар 1998 74247 42438 31809 52409 21839 70014
Тамыз 1998 93243 48706 44537 59235 34008 87970
Қаңтар 1999 94763 55149 39614 59551 35212 89247
Тамыз 1999 131136 60690 70446 70436 60700 124006
Қаңтар 2000 151083 69135 81948 74718 76365 142885
Тамыз 2000 206726 97768 108958 104046 102680 194856
Қаңтар 2001 286390 134028 152361 145778 140612 271366
Тамыз 2001 412523 190282 222241 204640 207883 385543
Қаңтар 2002 489110 137401 351709 228957 260153 458634
Тамыз 2002 576955 189701 387254 255281 321673 530870
Қаңтар 2003 696281 216338 479943 311024 385257 636786
Тамыз2003 825712 351386 474326 307196 518516 729060 96652
Жалпы осы кестедегі мәліметтерді талдай отырып 1998-2003 жылдар
Жалпы несиелердің көлемі жылдан жылға ұлғайған, бұған себеп
Макроэкономикалық тұрақтылық, төмен деңгейдегі инфляция,
өндірісті ұлғайтуға бағытталған Ұлттық банктің ақша несие саясаты.
Халықаралық деңгейде бірнеше несиелік бағдарламалардың
қабылдануы және жүзеге асырылуы, оның ішінде ЕҚДБ-нің орта
Халықтың банк және несие жүйесіне деген сенімінің артуы,
яғни несие ресурстары ретіндегі депозиттер базасының ұлғаюы. Айтып
Экономикадағы берілген несиелер көлемінің өзгеруін келесі 1-суреттен көруімізге
1-кесте
Экономикаға берілген несиелер көлемі
Ссудалық операциялар банктің ресурстық базасын орналастыруда банктің активтік
Банктің инвестициялық операциялары - бұл несиелік операциялардан
Коммерциялық банктердің ұйымдасу құрылымы банкті басқару құрылымына және
Несиелеу механизмін кеңес экономистері жалпы несиелік механизмнің «техникалық
Басқаша айтқанда, несиелеу механизмі бұл несиені пайдалану механизмін
Несиелеу процесі мынадай кезеңдерді қамтиды:
-
несиелік қабілетін талдау;
несиелік келісім шарт жасасу;
несие беру;
несиелік мәміленің орындалуына бақылау жасау кезеңі;
банкке келіп түскен несиеге деген өтінішті қарау.
Кез келген несиелік операциялар осыдан басталады. Мұндай құжаттарда
құрылтайшылық құжаттардың жарғысының жалға алу шарттарының тіркелген куәліктері;
нотариалды түрде куәландырылған жерді пайдалану құқығын куәландыратын құжаттар;
соңгы екі жылдық қарыз алушының балансы және оған
несиеленетін шаралардың рентабельділік деңгейін және оның қайтарылу мерзімін
несиеленетін мәмілелерді растайтын келісім шарттар көшірмелері (материалдық құндылыңтарды
басқа банктерден алған несиелер туралы мәліметтер (шоттар бойынша
қамтамасыз ету мақсатында кепілге берілген мүлікке қарыз алушының
несиені қайтаруға байланысты міндеттемені куәландыратын құжаттар;
қызметін жаңадан бастаган, яғни қаржылық есептер және басқа
Қажет жағдайларда банк қарыз алушыдан несиені қайтаруын қамтамасыз
Тапсырылған құжаттарды үйрену барысында банк қарыз алушының алған
І кезең. Қарыз алушының несиелік қабілетін талдау
Қарыз алушының несиелік қабілеті — қарыз алушының алған
Қарыз алушының несиелік қабілетіне талдау жасау барысында мынадай
Несиеге қатысты қабілеттілігі. Қарыз алушыға несиені бере отырып,
- Қарыз алушының іскерлік беделі. Несиелік мәмілеге
Табыс алу қабілеті. Банк қарыз алушының несиені қайтаруға
Қарыз алушының табыс алу қабілетін анықтау барысында сату
ІІ кезең. Несиелік және кепіл туралы келісімшарт жасасу.
Несиелік келісім шарт екі жақтың өзара міндеттемелерін және
несиелеу мақсаты және объектісі;
несиенің мөлшері;
несиені беру мерзімі және қайтару шарттары;
несиені қамтамасыз ету формасы;
несие үшін төленетін сыйақы мөлшерлемесі;
несиенің қозғалысын және клиенттің қаржылық
несиелеу процесіндегі банктің бақылау қызметі.
Несиелік келісім шарттың мазмұнын келісуші жақтардың өздері анықтайды.
Несиелік қатынастарды ұйымдастыру тәжірибесінде кепіл туралы келісімшарттың орны
Кепіл затына: заттар, бағалы қағаздар, басқа да мүліктер
Материалдық зат мазмұнына қарай кепіл заттары мынадай топтарға
Клиенттің мүліктерінің кепілі, тауарлы-материалдық құндылықтар кепілі:
а) шикізаттар, материалдар, жартылай өнімдер кепілі;
ә) тауарлар және дайын өнімдер кепілі;
б) валюталық бағалар (нақты валюталар), алтыннан жасалған ұйымдар
в) басқа да тауарлы-материалдық құндылықтар кепілі;
бағалы қағаздар (вексельдер) кепілі;
сол банктегі депозиттер кепілі;
жылжымайтын мүлік кепілі (ипотека).
2. Мүліктік құқықтар кепілі:
жалгерлік құқық кепілі;
авторлық құқық кепілі;
жерге құқық кепілі.
Кепіл туралы келісімшартта мынадай мәселелер қарастырылады:
келісімшарт жасасушы тараптар туралы мәліметтер;
келісімшарт заты;
кепіл берушінің құқықтары мен міндеттері;
кепіл ұстаушының құқықтары мен міндеттері;
талап ету құқықтары;
кепілге қойған мүлікті қайта рәсімдеу, басқа мүлік есебінен;
кепілге қойған мүліктің бұзылуына байланысты тәуекел жағдайлары мен
тараптардың жауапкершіліктері;
ерекше шарттар;
дауларды шешу;
басқа шарттар.
Кепіл туралы келісімшарт жасасушылардың заңды мекен жайы мен
III кезен. Несие беру кезеңі. Бұл кезең ағымдық
Несиенің көлеміне байланысты әр түрлі берілу тәсілдері болады.
Несиенің мөлшері оны беру барысында несиелеу ережелеріне сәйкес
IV кезең. Несиені қайтару және оған сыйақы төлеуіне
Несиенің берілуі сияқты несиені қайтарудың бірегей жасалған үлгісі
Іс жүзінде несиені қайтарудың төмендегідей көптеген варианттары болады:
мерзімді міндеттемелер негізінде депозиттың қайтарылуы;
меншікті қаражаттардың жинақталуының және несиеге деген есеп
айырысу шотына қажеттіліктің азаю шамасына қарай қайтарылуы;
алдын ала белгіленген сома негізінде жүйелі түрде қайтарылуы;
түскен түсімді бірден несиелік қарызды жабуға есептеу;
несиенің қайтарылу мерзімін созу;
мерзімі өткен қарызды «Мерзімі өткен несиелер» шотына аудару;
банк резерві есебінен мерзімі өткен несиелерді шегеру.
Несиелік қарызды қайтару туралы қарастырылган варианттар бұл процесті
Қайтаруына қарай:
несиені толық қайтару;
несиені жартылай қайтару.
Қайтару жиілігіне қарай:
несиені бірден қайтару;
несиені бөліп-бөліп қайтару.
Қайтарды жүзеге асырылу уақытына қарай:
несиені жүйелі түрде қайтару;
несиені эпизодтық қайтару.
Қайтару мерзімдеріне қарай:
несиені мерзімді қайтару;
несиенің уақытын созып қайтару;
несиенің мерзімін өткізіп барып қайтару;
несиені мерзімінен бұрын қайтару.
Қайтару көздеріне қарай:
клиенттің меншікті қаражаттары;
жаңа несиені пайдалану;
кепіл берушінің шотынан шегеру;
басқа кәсіпорын шотынан түскен қаражаттар;
бюджеттік түсім және т.б.
Несиенің қайтарылуын арнайы құжат арқылы жасауға да, жасамауға
Несиенің қайтарылуына бақылау жасау үшін банкте несиелер бойынша
Сыйақы мөлшері оны төлеу мерзімі және тәртібі, сондай-ақ
Пайызды есептеу барысында шартты түрде айдағы күндер саны
Банк несиелік келісімшарттың орындалуына, қарыз алушының алған несиені
Несиелік келісімшартқа байланысты өз міндеттемелерін орындамаған жағдайда банк
Несиелеу процесіне жасалатын бақылау, банктің несиелік портфелін мерзімді
Кез келген банктің қызметінің табыстылығы банктің берген несиелерінің
Несиелік тәуекел — қарыз алушының банктен алған несиесі
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің негізгі элементтеріне жататындар:
несиелік қызметті ұйымдастыру;
лимиттер белгілеу;
несиелік ұсынысты бағалау және қарыз алушының несиелік қабілетін
несиелік тәуекел деңгешне байланысты несислерге рейтинг қою және
несцелер бойынша мүмкін болар зияндарлы есепке ала отырып,
несиелік шешімдерді қабылдау барысында кұзіретті бөлу несиелерді авторизациялау;
несиелік мониторинг;
несиелік портфельді басқару;
проблемалық несиелерді қалпына келтіру.
Кез келген банктік несие белгіленген мөлшері шегінде (лимит)
Қарыз алушыға берілетін несиенің мөлшері әр түрлі жағдайларға
Екіншіден, несиенің мөлшері экономикалық жағдайларға байланысты сонын ішінде:
қарыз алушының төлем айналымындағы алынған шамасына;
несиені қамтамасыз ететін нақты тауарлы-материалды
маржа деңгейіне;
несиелік тәуекел дәрежесіне және банктің клиентке деген сенім
банкте бар ресурс көлеміне және т.б.
Несиелерді авторизациялау — несиелік тәуекелді төмендету мақсатында жүргізілетін
Несиелік мониторинг — несие бойынша туындайтын мәселе жағдайында,
Несиелік портфельді басқару — бұл банк қабылдауға дайын
Несиелік портфельді басқаруды іске асырудың ортақ алғышарттарына жататындар.
- нақты қарыз алушылар мен олардың топтары үшін
несиелік рейтингпен байланысты болатын жекелеген қарыз алушылардың тәуекел
әр түрлі салалар бойынша несиелеуді диверсификациялау;
төменгі тәуекел деңгейі бар ең маңызды салаларды анықтау;
несиеге баға белгілеу саясатын дайындау.
Несиелеу лимиттерін белгілеу - несиелік портфельді құруга
Проблемалық несиелерге:
несиелік келісімшартта көрсетілген уақытта қайтарылмаган, уақыты кешіктірілген және
сақтандыру, кепілхат немесе кепілдемемен қамтамасыз етілген несиелер бойынша
несиелерге есептелетін пайыздың несиелік келісімшартта көрсетілген күннен 30
Сондай-ақ проблемалық несиелерге қарсы шараларға мыналар жатады:
қарыз алушының қызметін қайта қарау;
несиені қайтару кестесін өзгерту;
пайыз (сыйақы) төлеу тәртібін өзгерту.
Несие үшін төлейтін сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесі - несиенің
Қазіргі несиелеу жүйесі қарыз алушының несиелік қабілетін анықтау
Несиелеу процесі белгіленген мерзімде сауданың қайтарылмай қалуға себепкер
Қарыз алушының несиелік қабілеті — бұл қарыз алушының
Карыз алушының несиелік қабілетінің оның төлем қабілетінен бір
Клиенттің несиелік қабілетінің деңгейі, банктің нақты қарыз алушыға
Қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын объективті бағалау және несиелік
Әлемдік және отандық банктік тәжірибе қарыз алушының несиелік
Қарыз алушының мінездемесі деп оның заңды тұлға ретіндегі
Қарыз алушының заңды тұлға ретіндегі беделі оның сол
Қаражатты қарызға алу қабілеті қарыз алушының несиеге өтініш
Қарыз алушының несиелік қабілетінің ең негізгі критерийлерінің бірі
Қарыз алушының капиталы оның несиелік қабілетінің біршама маңызды
Несиенің қамтамасыз етілуі — қарыз алушының активтерінің құны
Несиелік операциялар жасалатын жағдайларға аймақтағы, салалардағы ағымдық немесе
Соңғы критерий - бақылау, бұл мынадай сұрақтарды ескереді:
Аталып өткен банк клиентінің несиелік қабілетін бағалау критерийлері
іскерлік тәуекелді багалау;
менеджментті багалау;
қарыз алушъшың қаржылық тұрақтылығын бағалау;
қаржылық коэффициенттерді бағалау;
қарыз алушы туралы ақпарат жинақтау
орналасқан жеріне бару арқылы қарыз алушының жұмысын қадағалап
Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы
Қарыз алушының кәсіпорынның несиелік қабілетін бағалау оның қаржылық
Қарыз алушының кәсіпорын қаржылық жағдайы оның мынадай төлем
шаруашылық шарттарына сәйкес төлем талаптарын уақтылы қанағаттандыру;
несиені қайтару;
жұмыскерлер мен қызметкерлерге жал ақы төлеу;
бюджетке төлемдерді және салықтарды төлеу.
Қарыз алушының қаржылық жағдайы жақсы болса, ол барлық
Қарыз алушының несиелік қабілетін банктік талдау шектеулі және
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайын талдау үшін негізгі көздер ретінде
Өтімділік деп кәсіпорынның барлық төлем түрлері бойынша өз
Баланс активінің баптары олардың өтімділік дәрежелеріне қарай үш
ақшалай каражаттар (есеп айырысу шотындағы және банктен басқа
жеңіл іске асатын талаптар (төлейтін мерзімі жетпеген, жөнелтілген
Берешектермен есеп айырысу құрамында үш айға дейінгі қарыздар
жеңіл іске асырылатын тауарлы-материалдық құндыльқтар (арзан бағалы тез
Қарыз алушылардың салалық ерекшеліктеріне байланысты өтімділік коэффициентінің біршама
Бірақ та алшақ қарыздың сипатын ескеру қажет. Алашақтар
Өтімділік коэффициентін талдау барысында мынадай факторларды есепке алу
қызметінің келемі (қаншалыңты өндіріс және өнімді сату көлемі
өнеркәсіп және өндіріс саласы (өнімге сұраныс және оны
өндіріс циклінің ұзақтығы (аяқталмаған өндіріс көлемі);
материалдар қорын жаңарту үшін қажетті уақыт (өтімді қаражаттардың
жүмыстың маусымдылыры.
Өтімді қаражаттардың мөлшерінің төмендеуіне ықпал етушілерге мыналар жатады:
ағымдагы қызмет зияндары;
өткен жылдары және төтенше оқиғалардың нәтижесінде болған зияндар;
өтімді қаражаттар бағасының төмендетілуі;
күрделі қаржы жұмсалымдарға иммобилизациялануы.
Өтімді қаражаттардың артың болғаны қажет емес. Егер де
Төлем қабілеттілігі деп өзінін шұғыл міндеттемелері бойынша дер
Кәсіпорынның ішкі төлем қабілеттілігі үшін алдымен ағымдағы жедел
Акционерлердің жалпы жиналысы жылына бір рет шақырылып отырады.
банктің жарғысына өзгерістер енгізу;
банктің жарғылың капиталын өзгерту;
банктің кеңесін сайлау;
банктің жылдың есебін бекіту;
банктің табысын бөлу;
банктің құрылымдық емесе еншілес бөлімшелерін құру және тарату.
Екінші басқару органы банктің қадағалау кеңесі болып табылады.
нормативтік актілерді бекітеді;
Басқарма немесе Басқарма төрағассының шешімі бойынша жасалған мәмілелерді
Келесі басқару органы — бұл басқарма (банк кеңесі).
Басқарманың міндеттеріне мыналар жатады:
банктің стартегиялық мақсатын анықтау;
банктің саясаттарын жасау;
жетекшілік қызметке кадрлар таңдау;
комитеттерді құру;
ссудалық және инвестициялық операцияларға бақылау жасау.
Басқарма төрағасы банктің бірінші жетекшісі болып табылады және
банктің қызметіне қатысты барлық мәселелер бойынша бұйрықтар шығару
барлық мемлекеттік және басқа да органдарда, басқа банктерде,
банктің мүлкіне және қаражаттарына ие болу;
банктің штаттық жұмысшыларының саны мен кұрылымын бекіту;
еңбек келісімшарты бойынша банктің лауазымды тұлғаларымен келісімдер (контрактілер)
Ревизиялық комиссия банк қызметіне қаржылың есептің дұрыстығы жағынан
Несиелік комитет - бұл несиенің берілуіне байланысты қорытынды
Несиелік комитет мынадай міндеттерді орындайды:
- несие алуға берген клиенттің өтінішін және несиелік
несие беру немесе одан бас тарту туралы шешім
несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формалары анықтайды;
несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін бекітеді;
несиені қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдеріне талаптар белгілейді;
несиелеу шартын бекітеді (несиелік лимит, песиелік желі);
берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
банктің несиелік стратегиясын жасайды;
несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
несиелік комитеттің мәжісінің хаттамаларына қол қояды және хаттамаларды
Микрокредиттік ұйымдар – бұл микрокредит берумен айналысатын ұйыимдар
. Лизинг» сөзі «tо lеаsе» агылшын етістігінен аударғанда,
Барлық лизингтік операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және
Шұғыл лизинг — бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне
Қаржы лизингі - бұл уақытша пайдалануға берген лизинг
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып келеді.
Сонымен қатар банкен тұтыну несиесін алуға қажетті қажетті
Қарыз алушының анкетасы
Жеке куәлігі (көшірмесі).
СТН (көшірмссі).
Соңгы 12 айга бөлініп көрсетілген жалақы және басқа
Жүмыс стажы туралы жүмыс орнынан анықтама.
Отбасы құрамы туралы анықтама.
Некеге тұрғандығын растайтын қужаттар (неке туралы куәлік, жүбайыңыздың
Қорытынды
Қазіргі коммерциялық банктер бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға, сондай-ақ
ҚР-дағы банктік жүйеде 01.12.2004 жылғы статистикалық мәліметтер бойынша
Акционерлік банктердің жарғылық капиталы шығаратын акцияларын сатудан түсетін
Жай акция - оның иелеріне сол қоғамды
Егер де банк жауапкершілігі шектеулі қоғам түрінде құрылған
Банктің ұйымдастырылуы және құқықтық формасына байланыссыз, оның жарғылық
Тіркеуге алынатын уақытта жаңадан құрылған банктің жарғылық капиталы
Қазіргі несиелік механизм экономикалық механизмнің бір бөлігі ретінде
Несиелік механизм сипатынын, объективтігін айта отырып, екі элементті
Несиелік механизм несиелеуді экономикалық ұйымдастыру қатынастарының белгілі бір
Несиелік механизмге несиенің мазмұны және өзіндік ерекшеліктерін сипаттайтын
Берілген несиелік тұжырым бұл механизмнің тек субъективтік сипаты
Кез келген экономикалық механизм өзара байланысқан, яғни оның
Несиелеу принциптері несиенің мәнін және қызметтерін, сондай-ақ несиелік
Несиелеу принциптері негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелердің
Қорыта келе, бүгінгі таңда коммерциялық банктердің несиелік операцияларды
Қолданылған әдебиеттер
Конституция Республики Казахстан от 30 августа 1995 г.
Гражданский Кодекс Республики Казахстан от 24 декабря 1994г.
Закон Республики Казахстан «О рынке ценных бумаг» от
Закон Республики Казахстан «О Национальном банке Республики Казахстан»
Закон Президента Республики Казахстан «О банках и банковской
Положение «О классификации активов банка и установленных обязательств
Положение о пруденциальных нормативах, утвержденное постановлением Правления Национального
Айманова Л.Б. «Банковское дело» Алматы 1998.
Акулич И.Л. Внутренняя и внешняя среда маркетинга. Минск,
Александрова Н. Г., Александров Н. А. «Банки и
Давыдова Л., Райманов Д. «Банковское право Республики Казахстан».
Деньги, кредит, банки. Алматы. Экономика. 1999 год.
Жуков Е. Ф. Общая теория денег и кредита.
Земцов А. В. Обзор современной банковской системы// Банковское
Кабушкин Н.И. Основы менеджмента. Минск: БГЭУ, 1996.
Колесников В. И., Колесникова Л. П. «Банковское дело».
Котлер Ф. Основы маркетинга. Новосибирск: Наука, 1992.
Маркова В.Д. Маркетинг услуг. М.: Финансы и статистика,
Одокиенко С.С. Исследования маркетинга. М., 1992.
Райзберг Б. А. Курс экономики: Учебник. - М.,
Рид Э., Котер Р., Гилл Э., Смит Р.
Сейткасимов Г.С Банковское дело. Алматы. «Қаржы – Қаражат»,
Усоскин В.М. Современный коммерческий банк. Управление и операции.
Харрис Л. Денежная теория. – М., 1990.
К. Халуев «Маркетинг отношений – современный подход в
Н. Куршакова. «Региональные коммерческие банки в условиях диверсификации
Вестник Национального Банка. 1996, №5 (21), 1997
Газета Assandi – Times №10. 20 декабря 2002
Газета Деловая неделя. 10 ноября 2002 года
Газета Деловая неделя. 21 марта 2003 года
Газета Казахстанская правда. 13 ноября 1993 г.
Газета Казахстанская правда, 14 декабря 1999 г.
Журнал «Банки Казахстана» ноябрь 2002 года.
Қазақша қазіргі уақыттағы экономикалық түсіндірме сөздігі – Алматы:
Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндіре сөздігі –
Қазақша қазіргі уақыттағы экономикалық түсіндірме сөздігі – Алматы:
3