КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Тарихи тәжірибелер барысында тарихи дәуірлер арасындағы сабақтастықтар
Сонымен, ХІХ ғасырда халықаралық қарым-қатынастарда қандай процестер жүрді? ХІХ
Наполеондық соғыстардан кейін Еуропа құрлығындағы халықаралық қатынастар Вена жүйесі
Әлемдегі басқа құрлықтағы халықаралық ахуалға келсек, Африка ХІХ ғасырдағы
Америка құрлығындағы қазіргі алып мемлекет АҚШ-қа келсек, ол ХІХ
ХІХ ғасырда Шығыс елдері еуропалық мемлекеттер мен АҚШ-тың отарлық
Осылайша, ХІХ ғасырда дүниежүзілік халықаралық қатынастар ерекше қарқынмен, өзіндік
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Диплом жұмысының тақырыбына қатысты әдебиеттерді саралау
Тарихнамалық негізгі әдебиеттердің қатарында «История дипломатии» [2], «Европа с
Ресей, Англия, Франция, Италия, Осман империясы секілді жекелеген елдердің
Тақырыптың деректік көзі. Тақырыптың деректік көзін аталған зерттеулерге енгізіліп,
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Диплом жұмысының мақсаты ХІХ
- Халықаралық қатынастардың Веналық жүйесінің қалыптасуы;
- Қасиетті Одақтың қызметін, оның ішкі қарама-қайшылықтарын бағалау;
- ХІХ ғасырдың 40-60 жж. халықаралық қатынастарды талдау;
- Үш императорлар одағының құрылуын зерделеу;
- 1875-1878 жылдардағы Шығыс дағдарысын, оның барысын саралау;
- Үштік Одақтың құрылу жағдайларын қарастыру.
Жұмыстың әдістемелік негізі ретінде тарих ғылымының объективтілік, тарихилық, жүйелілік
Еңбектің ғылыми жаңалығы. Аталмыш тақырып университет деңгейінде бірінші рет
Жұмыстың хронологиялық ауқымы. Диплом жұмысының хронологиялық ауқымы ХІХ ғасырдың
Жұмыстың құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, төрт үлкен тараудан,
1. Халықаралық қатынастардың Веналық жүйесінің қалыптасуы
Наполеонды жеңгеннен кейін барлық еуропалық державалардың өкілдері (Түркиядан басқасы)
23 қыркүйекте, 1814 ж. 1 қазанына белгіленген конгресс ашылуына
1814 ж. сәуір – мамырында Ресей орыс үкіметінің қарамағындағы
Александр XVIII Людовиктің босаған француз тағына отырғанын онша
Талейран Венаға келген соң төрт «ұлы» держава өкілдерінің жиналысына
1814 ж. қазан айының бас кезінде Талейран император Александрға
Одан кейін лорд Кэстльримен келіссөз жүргізілді. I Александр оған
Кэстльри патшаның Польшаға бергісі келіп отырған конституциясын өте «либералды»,
Король III Фридрих-Вильгельм бұл жоспардан бас тартуды шешті. Меттерних
Конгресс жұмысы ішкі күрестің кесірінен алға жылжымай қойды. Сол
Бұл жасырын келісімнің саксондық жобаға қарсы қуатты күшейткені соншалық,
Вена конгресі Германияның саяси бытыраңқылығын бекітті. Александр Меттерних секілді,
Меттернихтің жоспарына сәйкес, конгресс «Германдық одақ» деп аталған ұйым
Майнцтағы Франкфурт қаласында орналасқан сеймге төрағалық ету австриялық өкілге
Конгресс өз жұмысын қорытындылауға кірісіп кеткен шақта, кенет оның
Александрдың өзіне қарсы бағытталған жасырын келісімді алғаш ашып оқығанына
Дегенмен де, Наполеон алдындағы қорқыныш белең алып, Александр сол
Ватерлооға дейін бірнеше күн қалғанда, 1815 ж. 9 маусымында
Бельгия Голландияның жаңа корольіне сыйланды; Данияға, Шлезвигтен басқа, немістік
Пруссия өзі айрылған польшалық территориялар үшін төлем ретінде, Саксонияның
Тирольды, Вальтелинаны, Триесті, Дальмация мен Иллирияны алған Австрия да
Қуатты екі еуропалық держава - Англия мен
Патшалық Ресей наполеондық Франциямен соғыстардан Варшава герцогтығы, Финляндия және
Негізгі саяси және территориялық мәселелерді шешуден басқа, Вена конгресі
1814 ж. Венаға жиналған жеңімпаз мемлекет билеушілері алдарына үш
Бірақ осы мақсаттардың тек алғашқысы ғана толығымен орындалды. Ал
2. 1815-1830 ЖЫЛДАРДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР
Қасиетті Одақтың қызметі. Халықтың Наполеонға қарсы күресі француз империясының
Франциямен бейбіт келісім, Төрттік Одақ туралы
Еуропалық дипломатия тарихына Қасиетті Одақ революциялық рухты, саяси және
Қасиетті Одаққа кірмегенмен оның үкіметі өз саясатын Қасиетті Одақтың
Рим Папасы алуан елдердегі католиктердің наразылық бүлдіруінен қауіптеніп, актыға
Қасиетті Одақта, әсіресе оның алғашқы жылдарында, ірі дипломат, әрі
Қасиетті Одақ қызметінің екінші кезеңі оның Испанияда интервенция ұйымдастырып,
Қасиетті Одақтың төрт конгресі өтті: 1818 ж. Аахен конгресі,
Қасиетті Одақтың 1818 ж. Аахенде өткен бірінші конгресі Ресей,
Аахен конгресі Еуропадағы саяси тепе – теңдікті одан әрі
Аахен конгресіне даярлық кезеңінде одақтас державалар арасында конгрестің күн
Барлық одақтас державалар француз проблемасының алдағы кездесуде орталық орынды
1818 ж. наурызда Австрия үкіметі алғашқы болып өз пікірін
Аахен конгресіне даярлық жасау барысындағы 1818 ж. 5 және
1818 ж. сәуір айының соңында ресейлік СІМ меморандум әзірледі,
Осылайша, көрсетілген тұтастыққа қарамастан, Ресей мен оның одақтастары арасындағы
Аахен конгресі қарсаңында одақтас елдердің дипломаттары одақтас Карлсбад қалашығында
Конгресс басталар кездегі орыс дипломатиясының бағдарламасында айтарлықтай өзгерістер жоқ
Каслри жазып, ағылшын өкілдеріне арналған нұсқаулық ретінде бекітілген естелік
Аахен конгресі 1818 ж. 20 қыркүйегінде ашылып, өз жұмысын
Конгресс жұмысы барысында 47 жиналыс өткізіліп, француз, испан мәселелері,
1818 ж. 3 қарашасындағы конгрестің барлық қатысушылары қол қойған
Күн тәртібінде ресми түрде француз проблемаларын байланысты екі мәселе
Аахен конгресі еуропалық дипломатия тарихындағы «Вена жүйесін» құрғаннан кейінгі
Бес одақтас державалардың – Австрия, Ресей, Пруссия, Франция мен
Троппаудағы конгресс, бастапқыда оған аахендік келісім негізінде жиналған тек
Бірінші отырысты канцлер Меттерних «одақтас державалардың мемлекеттердің ішкі ісіне
Ресей делегациясы неополитандық революцияға қарсы біріккен моральдық іс -
1820 ж. 7 қарашасында Ресей, Австрия және Пруссия Бастапқы
Бастапқы қаулының және оған енгізілетін қосымшаның мәтінімен Англия мен
Конгресс қатысушылары қол қойған қаулы Австрияның неополитандық корольдікті жаулап
Еуропадағы революциялармен күрес туралы мәселені талқылау Қасиетті Одақтың 1821
Конгреске шақырылған Италия мемлекетінің өкілдері неополитандық революцияны басып-жаншуға қол
1821 ж. ақпанында австриялық әскердің Неапольға қарсы жорыңғы басталды.
Лайбахтағы конгресс ресми түрде 26 ақпанда жабылғанмен, іс жүзінде
Итальяндық революциялар басып жаншылғаннан кейін Австрия, Пруссия және Ресей
Итальяндық революциялар басып-жаншылғаннан кейінгі Еуропадағы жағдай әлі де шиеленісті
Веронадағы конгросс 1822 ж. 20 қазанынан 14 қарашасына дейін
Конгрестегі негізгі проблема француз королінің бастамасымен Испаниядағы революцияны басып-жаншу
Испаниядағы Француз интервенциясы. 1823 ж. қаңтарында Верона конгресі әзірлеген
Веронадағы конгресте басқа да көптеген мәселелер талқыланды: бұрынғы испандық
Конгресс жұмысы державалар арасындағы өткір күрес жағдайында өтті. Революция
Верона конгресі жұмысын аяқтайтын күні Австрия, Пруссия және Ресей
Осылайша, Қасиетті Одақ конгрестері өз мақсаттарына жетті: XIX ғ.
Қасиетті Одақтың ішкі қарама-қайшылықтары. 1818-1821 жж. аралығында Қасиетті Одақ
Қасиетті Одақ қызметінің екінші кезеңі 1822 ж. басталады. Бұл
Ағылшын дипломатиясы тактикасының өзгертілуі XIX ғ. Ірі дипломаты, сыртқы
Дж.Каннинг ең көрнекті дипломаттарының бірі ретінде танымал. Ішкі саясат
Канниг билікке іс-қимыл жасаудың ерекше бағдарламасымен келді. Бұл бағдарламаны
Англияның бұрынғы испандық отарлардың-латынамерикалық елдердің тәуелсіздігін мойындауы Қасиетті Одақтың
Ресей де, Англия тәрізді, өзінің Балқанға кіруін бекітуді қалау
Еуропалық державалардағы бірте-бірте кеңейіп бара жатқан либералдық қозғалыстың, барлық
Ұлттардың оянуы және либералдық идеялардың жетістіктерге жетуі Австрияға қауіпті
I Александр « сенбеушілік» пен революцияны жек көрсе де,
Осылайша, нақты экономикалық және саяси мүдделер, өзара қорқыныш қасиетті
1830 жылғы революцияның еуропалық дипломатияға асері. 1830 ж. Франциядағы
20 жылдардың екінші жартысы Франция үшін Х Карлдың (1824-1830
І Николай Францияға жаңа революциялық жарылыстың жақындауын
І Николай қауіптенген нәрсе болып тынды. 1830 ж. 25
Ресейдің Франциямен дипломатиялық қатынасы үзілген жоқ. Бірақ І Николай
Интервенцияға жасалған барлық есебі іске аспаған соң, І Николай
1830 ж. Франциядағы революция Қасиетті Одақтың реакциялық жүйесіне қатты
Француздық Шілде ревлюциясы да, тамыздағы бельгиялық революция да бір
Бельгиядағы революция Қасиетті Одаққа жаңа сес көрсету еді.
Франциядағы 1830 ж. Шілде революциясы Бельгиядағы халық бұқарасының патриоттық
Голландия королі Еуропаның төрт ұлы державасынан әскери көмек сұрау
Конференцияға қатысушылар 1831 ж. 20 және 27 қаңтарында Бельгия
Ағылшын дипломатиясының ықпалымен Бельгияның Ұлттық конгресі 1831 ж. 4
Еуропалық дипломатия және 1830 жылғы поляк көтерілісі. 1830 ж.
Көтерілістің басталған күнінен, яғни 1830 ж. 29 қарашасынан 1831
Осы кезеңде еуропалық дипломатияның, І Николайға көтерілістің болуына қарамастан,
Көтерілістің екінші кезеңінде шетелдік өкілдер патшамен поляк ісі туралы
І Николай үкіметінің Польшамен қарулы қақтығысқа баруына тура келді.
Көтеріліс жаншылғаннан кейін 1815 ж. конституциялық хартия жойылып, жекелеген
Осылайша, 1830-1831 жж. Еуропаны революция толқыны шарпып өтті. Бұл
3. ХІХ ғасырдың 40-60 жылдарындағы халықаралық қатынастар
«Ревалюциялық дағдарыстың өсуі». Бес «ұлы держава» - Англия, Ресей,
1848 ж. қарай үш «солтүстік сарайларының» тұтастығы шайқалды. Венада
Француз үкіметінің осы кездегі сыртқы саясаты із қуушылық реакциялық
1848 ж. Британия буржуазиясына 1815 ж. келісімдерді сақтау одан
Англияның басты қарсыластары Ресей мен Франция болды. Пальмерстон итальян
1848-1849 жж. ревалюцияның еурапалық дипломатияға ықпалы. 1848-1849 жж. революция
Франциядағы 1848 ж. Революция билік басына француз буржуазиялық табын
Италия мен Германиядағы революциялар феодалдық бөлшектенуді жоюға, мықты ұлттық
Итальян және венгр революциялары Австрия империясының күйреуіне әкеледі. Бастапқы
1848-1849 жж. халықаралық қатынастардағы басты мәселе мынадай еді; 1818
Бұл екеуінің де сақталып қалуы көршілес ірі державаларға пайдалы
Германияның бөлшектенгендігі Францияның билік басындағы таптарының сыртқы саясаты саяси
Патшалық дипломатия да Германияның бөлшектенгендігін қолдап отырды, себебі ол
Германияның Пруссия гегемониясы астында бірігуге әрекет жасауы патшалық Ресей
Франция Уақытша үкіметінің барлық сыртқы саясаты интервенциядан, сыртқы жауды
Үкімет интервенцияны болдырмаудың басты құралы Англиямен арада бейбітшілікті қамтамасыз
4 наурыз күні Ламартин Франция Республикасының шетедегі өкілдеріне Францияның
Басқа елдер ісіне революциялық жолмен араласу идеясын жоққа шығара
Франциядағы революциялық демократтар мен социалистер халықтар тусқандығы идеясын бейбіт
Ақпан ревалюциясынан кейін Францияның Еуропадағы жағдайы күрт өзгереді. Франция
Францияның сыртқы саясаты әлсіз, әрі еңжар болды. Тіпті Ламартин
Уақытша үкімет кезінде Франция оқшауланып қалды, оның одақтастары болмады.
1848 ж. ревалюциялық күйзелістер батыс Еуропаның барлығын дерлік қамтыды,
Англиядағы маусым революциясынан кейін жаңа француз үкіметін бірден мойындаған
Палмерстон Италияның солтүстігінде француздардың ықпал етуінің басым болуынан қауіптенді.
Уақытша үкіметтен сыртқы саясаиының әлсіздігін пайдалана отырып, Пальмерстон қолынан
Ақпан революциясы туралы хабар І Николайдың ашу-ызасын шақырды. Патша
І Николай өз әскерін Францияға қарай жіберіп, революцияны талқандағысы
1830 ж. маусым айындағы оқиғаларға қарағанда, 1848 ж. жағдайлар
Австрия мен Пруссиядағы революциялардан кейін патша Германияның революциялық
1849 ж. алдына Германияны біріктіру мақсатын қойған Франкфурт парламенті
Николай Гольштейнді Данияда қалдыруға үгітей бастады. 1850 ж. тамыз
1850 ж. Қараша айында Австрия мен Пруссия арасында Гессен
Бұл келісімнің алдында Пруссия 1849-1850 жж. өзінің жетекшілігімен 26
Келісім бойынша, Пруссия 1814-1815 жж. Вена конгресінің шешіммен құрылып,
Келісім Австрия дипломатиясының Пруссиямен күрестегі ең соңғы жеңісі болды.
Француз интервенциясы Рим республикасына қарсы. 24 ақпан күні французфлоты
Француз интервенциясы туралы хабарды Рим республикасының астанасы қызу қарсы
Жиналыстың демократиялық қанаты интервенцияға қарулы күшпен қарсы тұруды талап
Баса міндет қаланы қорғау шараларын ұйымдастыру болатын. 27 ақпан
Шайқаста 500 адамы қаза тауып, 365 тұтқынға түскен
Рим түні бойы жеңісті тойлады. Гарибалди жеңісті, арасына іріткі
Пальмерстон мен кавеньяктың «мейрімді келісімі» Сардиния мен Австрия арасындағы
Карл-Альберт ұлт-азаттық қозғалыс қысымымен Австрияға қарсы жариялаған соғыс алғашқы
Бірақ маусымның аяғына қарай жағдай күрт өзгерді. Австрялықтар ірі
Австриялықтар пьемонт әскерін кері шегіндіріп, Пьемонтқа баса көктеп кіру
Соғыс кезінде І Николай Австрияға моральдық көмек көрсетті. Ковеньяк
4. XIX ҒАСЫРДЫҢ 70-ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР
XIX ғ. 70 жж. қарай Еуропаның бейнесі біршама өзгерді.
1871 ж. Лондон конвенциясы. Ресейдің дербес құқықтарына үлкен соққы
1871 ж. қаңтарда шетелдік әскери кемелер үшін бұғаздардың жабықтық
Қара теңіздік державалардың ең алдымен Англияның талап етуімен Лондон
Париж трактатының Қара теңіздің бейтараптығы туралы ел шамына тиер
Үш император одағының құрылуы. 1871 ж. француз-прусс соғысы аяқталғаннан
Канцлер Бисмарк Францияны өзіне одақтастар таба алмайтындай етуге және
1866 ж. Пруссиядан жеңіліс тапқан Австрия-Венгрия Францияның одақтасы және
Канцлер Бисмарк Австрия-Венгриямен және Ресеймен достық қатынастарды, Үш
Австрияның CIM Д. Андраши Гаштейнде О.Бисмаркпен сөйлескеннен кейін өзінің
1872 ж. қыркүйекте Берлинде үш император кездесуі болды, әрі
Бисмарктың басты мақсаты Францияның изоляциясы болып қалды, бірақ бұл
Сөйтіп, Германия Франция мен Ресей арасындағы мүмкін болатын одақты
1873 ж. 24 сәуірде Ресей мен Германия арасында әскери
II Александр, I Вильгельм және Франц – Иосиф императорлардың
1872 – 1875 жж. француз – герман қарама-қайшылықтары. 1871
Сонымен, 70 жж. француз саясаткерлерінің алдына қойған негізгі мақсаты
Франция үшін Австрия – Венгрия және Италияның серіктес болып
Франция орынды одақтас ретінде ең көп үміттенген келесі бір
А.Тьер және француз сыртқы істер басқармасы қызметіндегі оның ізбасарлары
О.Бисмарктың дипломатиялық тәсілдеріне тән ол Францияға қатысты қысым көрсету
1972 ж. Франция жалпы әскери міндеткерлік жүйесін енгізіп, әскерін
Францияның қарулы күштерінің қайта құрылуын тоқтату үшін канцлер соғыс
Франция Австрия-Венгрия, Ресей және Англиядан қорғаныс сүрады. Австрия-Венгрия да,
1871 ж. О. Бисмарк жаңа француз-герман соғысын бастауға ұмтылып,
Радовиц миссиясының тарихына барлау дипломатиясының үлгісі тән. Радовиц орыс
1875 ж. Францияда полк құрылымын үш батальоннан төртке өсіру
Францияның сыртқы істер министрі герцог Деказ Бисмарктың Францияға қарсы
1875 – 1878 жж. Шығыс дағдарысы. XIX ғ. 70
1869 ж. Суэц каналының ашылуы Жерорта теңізіне апаратын сауда
XIX ғ. 70 жж. ортасында Балқандағы ұлт-азаттық қозғалыс жаңа
Көтерісшілерге көмек көрсетуге, бірақ істі әскери қақтығысқа дейін жеткізуге
Ресей көтерілісті қолдады, бірақ Австрия-Венгриямен қақтығысқа бармауға тырысты. А.Горчаков
1975 ж. 30 желтоқсанда Андраши 1856 ж. Париж трактатына
Осы кезде сахнаға тағы да орыс дипломатиясы шығады. А.Горчаков
Сонымен, 1876 ж. 13 мамырда Ресей, Австрия-Венгрия, Германия, Франция
Франция мен Италия үш императордың келісімін мақұлдады. Б.Дизраели бастаған
Англия Балқан түбегін Константинопольге шығатын плацдарм ретінде қарастырды. Осы
Берлин меморандумының пайда болуымен қатар Түркия Болгариядағы көтерілісті үлкен
Сербияда шамамен 4 мың ерікті орыс әскерлері мен офицерлері
Серб-түрк соғысы жалпыеуропалық жарылыстың өршу қаупін тудырды. Түркия жеңген
Рейхштаттағы кездесу ешбір халықаралық құжатпен бекітілмесе де, орыс үкіметі
Бұл уақытта Түркияның Болгариядағы зұлымдықтары Англияға мәлім болады және
Австрия-Венгриямен келісімге қол жеткізу мақсатында II Александр орыс-түрік соғысы
Балқандағы бейбітшілік мәселесі жайында келісімге келе алмаған державалар Ресей
Бұдан қорыққан Порта өойылған ультиматумды қабылдауға асықты. Константинопольдегі орыс
Канцлер О. Бисмарктың орыс-түрік соғысы жағдайында Австрия-Венгрияны Ресейдің одақтасы
Константинополь конференциясының сәтсіздігінен кейін орыс-түрік қатынастары күрт нашарлайды. Тағы
Сан-Стефан бейбіт келісімшарты және Берлин конгресі. Балқанда да, Азиялық
Келісімшарт бірден батыс державаларының, әсіресе оның қайта қаралуын талап
1878 ж. 21 шілдеде өз жұмысын бастаған Берлин конгресінде
Румыния, Сербия мен Черногория, Болгария мен Шығыс Румынияда, сонымен
Берлин конгресінің шешімдері Балқан түбегі халықтарының ұлт-азаттық күресіне соққы
Берлин трактаты – Батыс Еуропаның ұлы державаларын дипломатиясының көптеген
Берлин трактатының шектеулілігіне және сабақтассыздығына қарамастан, 1875-1878 жж. Шығыс
1912-1913 жж. Балқан соғыстарына дейін баптарының негізгі бөлігі өзінің
80 жж.басында-ақ серб үкіметінің сыртқы саясатында Ресейге сенуден гөрі
1877-1878 жж. соғыстан кейін бұрынғы одақтастар – Ресей мен
Сонымен қатар, Берлин конгресі орыс-ағылшын қатынастарының өте-мөте шиеленіскендігін ашты.
1877 ж. қақтығыс. Шығыс дағдарысы франко-герман шекарасында резонанс туғызды.
1878 ж. әскери дабыл қарсаңында Ресей мен Франция арасында
Францияны Ресейдің қолдайтыны туралы ағылшындар да білді. Жаңа франко-герман
Австрия-Германия одағы. 1875-1878 жж. Шығыс дағдарысы кезіндегі қарама-қайшылықтардың шиеленісуі,
Барлық дипломатиялық сәтсіздіктер кезінде және оның үстіне Ресейдегі өте
Ресей мен болған кедендік соғыс Германияны Австрия-Венгриямен жақындатты. Орыс-герман
Сонымен, 1879 ж. граф Д.Андраши мен герман елшісі Рейстің
Келісімшарт құпия болып қалу керек болды. Өйткені Д. Андраши
5. XIX ҒАСЫРДЫҢ 80–90 ЖЫЛДАРДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР
Үш император одағын қалпына келтіру талпыныстары. О.Бисмарк Австрая-Венгриямен одақ
1879 ж. Ресейге қарсы бағытталған австро- герман одағына қол
Орыс дипломатиясының келесі міндеті Англияның Үндістан жеріне солтүстік –
Ақырында флоты жоқ Ресейдің, ең құрығанда, құрлықтағы күштерін бұғаздарға
Бұл уақытта Ресейде оның сыртқы саясатына әсерін тигізген оқиғалар
Австрия-Вернгрияға келетін болсақ, Венгрия Англияға үміт арттыруға болмайтынына көзі
Әлсіреп қалған Үш император одағын ондағы міндеттемелер қайта айтылған
Бұл Ресейдің Германия алдындағы француз – герман соғысына арласпау
Сөйтіп, Германия Франциямен соғыс жағдайында орыс бейтараптығына кепілдік алды.
Үш император келісімінің 1875-1878 жж. Шығыс дағдарысы аяқталғаннан кейін
Үштік одақ. Германия 1879 ж. Австрия-Венгриямен одақ құрып, Францияны
Италия сыртқы саясатының бірінші кезектегі міндеті арқа сүйеуге болатын
XIX ғ. 70 жж. бұл мәселе итальян сыртқы саясатындағы
Берлинде Италиямен одақ құру идеясына да жақсы қарады, өйткені
1881 ж. итальян-австрия келіссөздері басталды. Келіссөздер сәтті басталғанымен, кейін
Италия Германиямен және Австрия-Венгриямен одақ құруды, Англиямен Жерорта теңізінде
Келіссөздер нәтижесінде 1882 ж. 20 мамырда Венада Германия, Австрия
Бірінші бапқа сәйкес, шартқа қатысушылар бір – біріне «бейбітшілік
Франция Италияға немесе Германияға шабуыл жасаған жағдайда олар бір
Австрия – Венгрия және Германия шартқа қол қойғаннан кейін
Бесінші бап тараптардың біреуіне қауіп пайда болған жағдайда олардың
Осылайша, Германия бірінші болып әскери одақтарды құра бастады. 1879
1887 ж. әскери дабыл. 1887 ж. басына қарай Германияның
Жерорта теңіздік Антанта. Отарлық мәселелердегі ағылшын – француз қайшылықтары
«Алдын ала сақтанып қалу шарты». 1887 ж. маусымда үш
Бір жағынан, Ресейдің Орта азия мен Ирандағы сәттіліктері, екінші
Сөйтіп, Үш император одағына сенім артпай, Ресей және Германия
«Алдын ала сақтану шарты» Босфор мен Дарданелл бұғаздарын
«Алдын – ала сақтану шартының» құпия хаттамасы бойынша, Германия
Сөйтіп, Ресей Германияға Франция шабуыл жасаған жағдайда оған дос
Француз – орыс одағының құрылуы. Эльзас – Лотарингия мәселесін
Француз буржуазиясы Ресеймен ынтымақтастықтың болашағын Ресейдің де, Францияның да
Саяси факторлардың ішінде, әрине, ең бастысы, герман қаупі болды.
Канцлер Бисмарк еөп жылғы дипломатиялық мансабы бойында өзінің басты
80 жж. аяғында орыс – герман экономикалық қатынастары шиеленісті.
Германия тарапынан ұлғая түскен қысым 80 жж. аяғы –
Француз – орыс ынтымақтастығының жаңа кезеңі 1891 ж. басталды.
Шын мәнінде, француз – орыс жақындасуын тездетуге Ресейге қарсы
Бұл конвенцияға сәйкес, Ресей Францияға Германия немесе Германия қолдауындағы
Германия жағдайын түзетуге тырысты, алайда француз – орыс одағын
1904 ж. ағылшын – француз Антантасы. ХІХ ғ. аяғы
ХІХ ғ. аяғында дипломаттар бірқатар әскери қақтығыстардың бетін қайтара
Францияның Ұлыбританиямен жақындасуы одан да үлкен маңыздылыққа ие болды.
Сол кезде британ дипломатиясы Германияға қарсы одақтас іздестіруге көшкен
Король VII Эдуард пен президент Лубэның бір – біріне
Антантаның шарты екі бөліктен тұрды: біреуі – ашық, екіншісі
Құпия келісімнің бабында Марокконың да, Мысырдың да «саяси мәртебесін»
Сонымен 1904 ж. келісім бойынша, Англия мен Франция соңғы
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен, ХІХ ғасырдағы дүниежүзілік халықаралық қатынастар тарихын қарастыра келіп,
Біріншіден, ХІХ ғасырда бүкіл әлем елдері мен халықтары дүниежүзілік
Екіншіден, орталықтанған мемлекет ретінде қалыптасқан саяси күштер ХІХ
Үшіншіден, ХІХ ғасырда халықаралық деңгейде сыртқы саясат жүргізудің сипаты,
Төртіншіден, ХІХ ғасырдағы дүниежүзілік халықаралық қарым-қатынастардың өте қарқынды жүруіне
Бесіншіден, Шығыста да қарқынды халықаралық қарым-қатынастар жүзеге асты. Бұл
ӘДЕБИЕТТЕР МЕН СІЛТЕМЕЛЕР ТІЗІМІ
1. Жаңа заман кезеңіндегі халықаралық қатынастар тарихы. 1640-1918 жж.
бөлім: Оқулық / Қ.И. Байзақованың жалпы редакциясымен. А., 2006.-288
2. История дипломатии / Под ред. Зорина В.А., Семенова
С.Д., Хвостова В.М. В 5 тт. Т. 3. М.,
3. Европа с 1870 по 1914 г. / Под
4. Деборин В.П. Международные отношения до первой мировой войны
(1871-1914). Саратов, 1978.
5. Дебидур А. Дипломатическая история Европы. 1814-1878. Ростов-на-Дону,
1995.
6. Ерусалимкий Е.А. Колониальная экспансия капиталистических держав и
освободительное движение народов Южной Африки и Китая в ХУІІ-ХІХ
вв. Москва, 1974.
7. Зак Л.А. Монархи против народов. Дипломатическая борьба на
наполеоновской империи. Москва, 1966.
8. Манфред А.З. Международные отношения на Балканах. Москва, 1974.
9. Ревякин А.В. История международных отношений в новое время.
2004.
10. Ротштейн Ф.А. Международные отношения в конце ХІХ века.
1960.
11. Альперович М.С. Образование независимых государств в Латинской
Америке. Москва, 1966.
12. Галкин И.С. Создание Германской исперии. 1815-1871. Москва, 1986.
13. Дулин Н.А. Османская империя в международных отношениях (30-40-е
гг. ХІХ в.). Москва, 1980.
14. Ерусалимский А.С. Внешняя политика и дипломатия германского
империализма в конце ХІХ в. Москва, 1957.
15. Крепак А.В. Германо-американское соперничество по вопросам
колониальной экспансии на рубеже ХІХ-ХХ вв. Ленинград, 1986.
16. Кутаков Л.Н. Внешняя политика и дипломатия Японии. Москва,
17. Парфенов И.Д. Колониальная экспансия Великобритании в последней
трети ХІХ века, Москва, 1991.
18. Протопопов А.С., Козьменко В.М., Елманова Н.С. История
международных отношений и внешней политики России. 1648-2000 гг.
19. Серов О.В. От Тройственного союза к Антанте: Итальянская
политика и дипломатия в конце ХІХ-начале ХХ вв. Москва,
20. Боснийский кризис 1908-1909 гг.-пролог первой мировой войны.
Ленинград, 1969.
21. Внешняя политика России на Ближнем Востоке в конце
х гг. ХІХ в. Москва, 1975.
22. «Восточной вопрос» во внешней политике России: конец ХУІІІ-начало
ХХ вв. Москва, 1978.
23. Германская история в новое и новейшее время /
Т. 1-2. Москва, 1970.
24. История Латинской Америки. Доколумбова эпоха-70-е годы ХІХ в.
Москва, 1991, 1993.
25. Китай в мировой и региональной политике: История и
Ин-т Дальнего Востока РАН. Москва, 2002.
26. Пономарев М.В., Смирнова С.Ю. Новая и новейшая история
Европы и Америки: Практическое пособие: В 3 ч. М.,
27. Пономарев М.В., Смирнова С.Ю. Новая и новейшая история
Европы и Америки: Практическое пособие: В 3 ч. М.,
ҚОСЫМШАЛАР
№1 қосымша
РЕВОЛЮЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ НАПОЛЕОНДЫҚ СОҒЫСТАР КЕЗЕҢІНДЕГІ АНТИФРАНЦУЗДЫҚ КОАЛИЦИЯЛАР
Бірінші 1792-1793 жж. Австрия, Пруссия, Англия, Испания, Сардиндік королдік,
Екінші 1798-1799 жж. Англия, Ресей, Австрия, Түркия, Неаполитандық королдік
Үшінші 1805 ж. Англия, Ресей, Австрия, Неаполитандық королдік
Төртінші 1806-1807 жж. Англия, Пруссия, Ресей, Швеция
Бесінші 1809 ж. Англия, Австрия
Алтыншы 1813-1814 жж. Англия, Ресей, Пруссия, Швеция, Австрия, Испания,
Жетінші 1815 ж. Англия, Ресей, Пруссия, Швеция, Австрия, Испания,
Дерек көзі: Пономарев М.В., Смирнова С.Ю. Новая и новейшая
стран Европы и Америки: Прак. пособие: Учеб. пособие для
студ. высш. учеб. заведений: В 3 ч. М., 2004.-Ч.
№2 қосымша
Договор об образавании Рейнского союза.
12 июля 1806 г.
Ст. 1. (Перечисленные выше германские государства)... будут на вечные
Ст. III. Короли и князья как участники Союза отказываются
Ст. VI. Общие интересы союзных государств будут обсуждаться в
Ст. VII. Князья обязательно должны будут быть независими от
Ст. XII. Его вел. имп. французов объявляется протектором союза
Ст. XXVI. Право сувернитета составляют: право законодательства, верховного отправления
Ст. XXXV. Между Французской империей и союзными государствами Рейна
Ст. XXXVIII. (Распределение контигента на случай войны: Франция-200 тысяч,
Ст. XXXIX. Вые. дог. стороны сохраняют за сабой право
Дерек көзі: Пономарев М.В., Смирнова С.Ю. Новая и новейшая
стран Европы и Америки: Прак. пособие: Учеб. пособие для
студ. высш. учеб. заведений: В 3 ч. М., 2004.-Ч.
С. 271-272.
№3 қосымша
Ірі Батыс елдерінің отарлық иеліктерінің көлемі
Елдер 1877 ж. 1900 ж. 1913 ж.
Жер көлемі (млн. шаршы шақырым) Халқы
(млн. адам) Жер көлемі (млн. шаршы шақырым) Халқы
(млн. адам) Жер көлемі (млн. шаршы шақырым) Халқы
(млн. адам)
Ұлыбритания 21,1 203,9 27,8 352,5 29,7 376,7
Франция 1 6,0 3,8 44,3 10,5 53,4
Нидерланды 1,7 24,5 2,0 35,2 2,0 38,1
Германия - - 2,7 12,3 3,0 12,3
АҚШ - - 0,3 8 0,3 9,7
Португалия 1,9 3,3 2,1 8,5 2,1 9,3
* Пономарев М.В., Смирнова С.Ю. Новая и новейшая история
Америки: Практическое пособие: В 3 ч. М., 2004.-Ч. 2:
№4 қосымша
ХІХ-ХХ ғғ. қиылысындағы халықаралық қатынастар жүйесінің дамуы
Германия Франция
Австро-Венгрия Ресей Түркия Англия
Орыс-германдық қайшылықтардың өсуі
Француз-германдық қайшылықтардың өсуі
ХХ ғ. басындағы Балқан дағдарысы
І Балқан соғысы ІІ Балқан соғысы
Жапония 1912-1913 жж.
Сербия
Грекия
Түркия
Румыния
3
ОРТАЛЫҚ ДЕРЖАВАЛАР
Германия, Австро-Венгрия
АНТАНТА
Англия, Франция, Ресей
Ағылшын-орыс келісімі (1907)
Ағылшын-француз одағы (1904)
Ағылшын-германдық қайшылықтардың өсуі
Ағылшын-бур соғысы (1899-1902)
Орыс-жапон соғысы
(1905)
Испан-американдық соғыс (1898)
Ағылшын-жапон одағы
(1902)
Орыс-француз одағы
(1891-1893)
Германия, Австро-Венгрия және Румынияның одағы (1882)
Германия, Австро-Венргия және Италияның Үштік одағы (1882)
Үш императорлар одағын жандандыру (1881)
Австро-германдық одақ (1879)
Орыс-түрік соғысы (1877-1878)
Берлин конгресі (1878)
Шығыс дағдарысы (1875-1878)
Үш императорлар одағы (1872)
70-жж. ортасындағы Француз-германдық жанжал