Сезіктіні ұстаудың негіздері

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: Сезіктіні ұстаудың процессуалдық тәртібі мен негіздері
Жоспар
1. Кіріспе 3-6 бет
2. Негізгі бөлім
1- тарау. Сезіктіні ұстаудың мәні мен маңызы
1.1. Қылмыстық процесте сезік деген ұғымның мәні 7-11 бет
1.2. Сезіктіні ұстау- мәжбүрлеу шарасы ретінде 11-29 бет
1.3. Сезіктіні ұстау- тергеу әрекеті ретінде 29-36 бет
2- тарау. Сезіктіні ұстаудың негіздері мен процессуалдық тәртібі
2.1. Сезіктіні ұстаудың негіздері 36-46 бет
2.2. Сезіктіні ұстаудың мотивтері 46-56 бет
2.3. Сезіктіні ұстаудың процессуалдық тәртібі 56-60 бет
3. Қорытынды 61-62 бет
4. Қолданылған әдебиеттер 63-66 бет
Кіріспе
Қазақстан Республикасының нарық экономикасына өтуімен біздің қоғам күрделі мәселелерге
Қазақстан Республикасынын Президенті Н.Ә. Назарбаев өзінің "Қазақстан 2030" атты
Басымды міндеттердің ішінде мемлекет Президентімен келесілерді белгілеп көрсетеді:
- Сот билігі мен құқық қорғау органдарының реформасының
белсенді түрде жалғасуы;
- Заңның абсолютті билігін бекіту және заңды құрметтейтін
азаматтарды қылмыстылықтан қорғау .
Қазақстан Республикасының Конституциясы өзінде адамның ажыратылмайтын құқықтарын, тұлғаның қауіпсіздігі
Қамауға алу және қамауда ұстау тек заңмен көзделген жағдайларда
Прокурордың санкциясынсыз тұлға 72 сағаттан аспайтын мерзімге ғана ұстала
Сезікті мәселесі қылмыстық сот өндірісінің тез және толық ашу,
Осы мәселенің шешілуі қылмыстық процестің әрі қарай жетілуін қамтамасыз
Терең ғылыми зерттеуді қажет ететін мәселелердің маңыздылығы жөнінде айта
Қылмыстың жауаптылыққа нақты тұлғаны тарту әр кезде де тұлғаның
ҚР-да С.Т. Тыныбековтың және Қ.Бековтың жұмысынан басқа сезікті мәселесін
13.12.97 жылы ҚР-ның ҚІЖК-ін қабылдануымен сезіктінің кылмыстық процестегі мәселесі
Зерттеу пәнінің аспектілері болып келесілер көрініс табады: алдын ала
Бітіру жұмысын дайындау процесінде ҚР Конституциясы, КР ҚІЖК -
Сезіктіні ұстаудың мәні және маңызы
1.1. Қылмыстық процестегі "сезік" деген ұғымның мәні.
Өзімізге мәлім, зерттеу негізінде бірқатар авторлар "сезік" түсінігін қолданады.
Біздің ойымызша, бүл анықтаманың аргументтелгенінс қарамастан, бірқатар кемшіліктер де
Қылмыстық процессуалдық әдебиетте авторлар «сезік» деген түсінікті көптеген мағынада
А.М. Ларин сезік деген түсінікті екі мағынада түсіну керек
криминалистикалық;
қылмыстық процессуалдық
Оның тұжырымы бойынша "арнайы криминалистикалық мағынадағы сезік — ол
Көптеген авторлар криминалистикалық және қылмыстық процессуалдық сезіктің арасынан ерекшелейтін
Жалпы болжамдар (версиялар) бір деректерге негізделуі мүмкін, ал кез
Козловский Н. А. сезікті тек бір мағынада, яғни қылмыстық
Тәжірибеден мәлім, қылмыстық істі тергеудің бастапқы кезеңінде тергеушіге қылмыс
Біз қылмыстық - процессуалдық қызмет сапасына сезікті тұлғаларды тартудың
Козловский Н. А. сезікті ұғымы мен оны қылмыстық процессуалдық
а) нақты осы тұлға қылмысты жасады деуге негіз беретін
деректердің болуы;
б) мүндай тұлға сезікті жағдайына түсетін процессуалдық актіні шығару.
Мұндай актілердің қатарына Чувилев А.А., Линагор И.А. келесілерді жатқызады:
Тәжірибедегі қызметкерлердің осындай позициясымен келісетіндігін айта кеткен жөн. Сұрау
2. Сезіктіні ұстау-мәжбүрлеу шарасы ретінде
Сезіктіні ұстау — дәстүрлі түрде қылмыс жасағаны үшін сезік
Заң әдебиеттерінде сезіктіні ұстаудың мәніне қатысты өзге де көзқарастар
Сезіктіні ұстау превентивтік сипаттағы процессуалдық шараларға жатады. Осы шаралардың
Сезіктіні ұстаудың процессуалдық белгісі оның материалдық құрамына қатысты қызметтік
Сезіктіні ұстаудың провентивтік сипаттамасы оның қылмыс фактісімен байланысты істі
Сезіктіні ұстаудың мақсаты – заңда тікелей көзделмеген. Заңда қылмыс
Сезіктіні ұстау мақсатының доктриналды анықтамасын бере отырып,
Мұндай көзқарастар біздің ойымызша, нақты емес деп ойлаймыз. Сезіктінің
Құқық қорғау тәжірибесінде доктриналдық көзқараспен бірге сезіктіні ұстаудың
Ұстаудың мақсаты туралы мұндай көзқарастардың әртектігі ерекше аргументациялауды
Мұндай құбылыстардың талдауы айқасушы “тәжірибешілердің” оларды норма мен заң
Қылмыстық процестің дұрыс қалпыты барысын қамтамасыз етумен тікелей байланысты
ҚР ҚІЖК - нің мәжбүрлеу шарасы ретіндс сезіктіні ұстаудың
Сол сияқты осы ережеде бекітілген ұстаудың мақсаттарына негізделе отырып,
Сезіктіні ұстаудың кідіртілмейтін сипаты. Сезіктіні ұстау тек іс кейінге
қауіпсіздік мақсатында сезіктіні дереу оқшаулау қажеттілігі, яғни
еркіндікте қалған ол анықтау және алдын -
жасырынады немесе қылмыстық іс бойынша ақиқатты анықтауға
кедергі жасайды немесе қылмыстық әрекетпен айналысады;
жеткілікті нсгіздердің жоқ болуы немесе тиісті түрдс рәсімдеуге
объективтік кедергілердің болуынан қамауға
шарасын дереу қолданудың мүмкін еместігі.
Егер де осы талаптардың кем дегенде біреуі болмаса, ұстау
Бұл байланыс ұстаудың қамауға алуға қатысты бағыныштылық сипатын куәландырады.
Ұстаудың қамауға алудан айырмашылығы. Сезіктіні ұстау мен қамауға алудың
Қолданудың процессуалдық тәртібіндегі айырмашылык ең алдымен қамауға алу үшін
Сезіктіні ұстаудың әкімшілік ұстаумен және үкімді орындау процесіндегі ұстаумен
Жалпы алғанда сезіктіні ұстаудың үкімді орындау процесіндегі ұстаумен қатынасы
Алайда кейбір жағдайларды бұл шаралар бір-бірімен шиелінісіп кететін
Қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаны ұстау - қылмыстық істер
Петрухин И.Л. қылмыстық процестегі ұстау дегеніміз қылмыс жасады деп
Ұсталған тұлғаның құқықтары біршама шектеледі. Ұсталған тұлға жүріп-тұру еркіндігінен
Қолдауға сенімнің құрылуына әсер ете алады. "Бұл шараның
Алайда бізге ең дұрысы болып И.М. Гуткиннің ұстау ұғымына
Сезіктіні ұстаудың негіздері бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алудың негіздерімен
1) Прокурордың санкциясымсн қабылдаушы — бөлуші (приемник-распределитель), қайыршылық үшін
Қарт адамдар мен мүгедектер үйіне орналастыру үшін немесе оларға
Процессуалдық әдебиеттерде ұстау тек процессуалдық қызмет ретінде қарастырылады. Ол
Ұстау институтының мәні туралы айта келе ұстау қылмыстық процестің
Ұстаудың мәні оның дәлелдеу процесіне тигізетін әсерін де анықталады.
Ұстаудың мәні, сондай-ақ ол сезіктіні қылмытық әрекетін жалғастыру мүмкіндігінен
Бүгінгі кездс тұлғаға қол сұқпаушылықтың процессуалдық кепілдерінің тиімді
ұстаудың қолдану шектерін тарылту;
оның қолданудың процессуалдық тәртібін жетілдіру;
3) қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғалардың процессуалдық мәртебесін бекіту;
4) ұстаудың заңдылығы мен
ұстауды қолдануға ведомстволық процессуалдық бақылауды
жетілдіру;
заңсыз және негізсіз ұстау нәтижесінде бұзылған азаматтардың құқыктарын, қадір-қасиетін
Ұстаудың құқықтық реттелуінің дамуының негізгі бағыттарын қарастыра отырып, қолданудың
Осыған сәйкес қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаны қылмыстық іс
1.3. Сезіктіні ұстау - тергеу әрекеті ретінде
Тергеу әрекеті ретінде сезіктіні ұстау туралы көзқарас, әдетте қылмыстық
Оқиға болған жерді қарау, тінту, алу, куәландыру және жауап
Сонымен қатар осы әрекеттер туралы нормалар Кодекстің әртүрлі бөлімдерінде
Сезіктіні ұстауды тергеу әрекеттері қатарына жатқызушылар оның мәні мынада
И. М. Гуткиннің ойынша, "ұстау хаттамасында ұстаудың негізін нақты
Алдын ала тергеу барысында өкілетті органдармен және лауазымды тұлғалармен
1) зерттеу сипатындағы тергеу әрекеттері. Оның көмегімен анықтау жүргізетін
2) өзгеге де тергеу әрекеттері. Олар, негізінен іске қатысушы
Кейде заң әдебиеттеріне мұндай тергеу әрекеттеріне дәлелдемелерді ұсыну сияқты,
Қылмыс жасаған сезікті тұлғаны ұстау кейінге қалдырмайтын тергеу әрекеті
Сезік бойынша тұлғаны ұстау үшін негіз болып сезікті негіздейтін
1) ол адам қылмыс жасау кезінде не тікелей оны
2) көрген адамдар, соның
жасаушы ретінде сол адамды тура көрсетсе не ол адам
жедел іздестіру қызметінің заңға сәйкес алынған материалдарында сол адамға
Сондай-ақ тұлғаны қылмыс жасады деген сезікке негіз беретін өзге
ол адам жасырынуға әрекет жасаса;
оның тұрақты тұратын жері болмаса;
сезікті тұлғаның жеке басы анықталмаған жағдайлары орын
алатын болса ғана.
Сезіктіні ұстаудың мотивтері болып ол анықтама не тергеуден жалтарады,
Сезіктіні ұстау - кейінге қалдырмайтын сипатқа ие болғандықтан оған
Сезіктіні ұстау кезінде міндетті түрде ұстау хаттамасы толтырылуы керек.
Тәжірибеде ұстау ұсталғанды жеке тінтумен қатар жүрізіледі. Тінту
қылмыс жасады деген сезік расталмаса;
ұсталған адамға қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын
қолдануға негіз болмаса;
3) ұстау, ұстау тәртібін бұзу арқылы жүргізілсе (134-ші бапта
көзделген) анықтаушының, тергеушінің,
бойынша босатылуға жатады.
Ұстау хаттамасы толтырылғаннан
Ұсталғандардың (сезіктілердің)
Вербальды тергеу әрекеттері (жауап алу, таныту үшін көрсету, беттестіру
бастапқы мәліметтерді алу;
іске бар ақпараттарды тексеруі;
3) сол акпараттарды нақтылау толықтыру;
берілген жауаптардағы қайшылықтарды жою;
жинаған мәліметтерді бекіту;
жалғандықты табу мен әшкерелеуі;
тергеу болжамдарын (версия) тексеру.
Вербальды емес әрекеттер
Вербальды емес әрекеттерді жүргізуге дайындық бір жағдайда заттың ақпарат
Әр тергеу әрекетінің нәтижесін хаттамамен бекіту керек. Мұнда сол
объектісін атауы, оның материалы мен із табылған бетінің
жағдайы;
объектіні табу әдісі;
іздің жалпы және жеке белгілері тұрғысынан сипаттамасы;
зат пен ізді бекіту, алу және бұзу әдістері көрсетіледі.
Әр тергеу әрекеті оны жүргізуге көмектесетін не кедергі келтіретіндей
Кез келген тергеу әрекетінің ерекшелігі - ол қалай болсын
2. Сезіктіні ұстаудың негіздері мен процессуалдық тәртібі
2.1. Сезіктіні ұстаудың негіздері
Ұстаудың зандылығы мен
Біздің ойымызша, кейінге қалдырылмайтын жағдайларда екі шарттың үйлесуі
Сезіктіні, егер ол бостандықта қалатын болса, анықтау мен
тергеуде жалтарады, іс бойынша
келтіреді не болмаса қылмыстық әрекетін жалғастырады деген қауіппен оны
Жеткілікті негіздер болмағандықтан
рәсімдеу үшін объективті бөгеттердің болуынан
бұлтартпау шарасын дереу қолдану мүмкін еместігі.
ҚР ҚІЖ-де ұстау институтының келесідей анықтама берген: қылмыс жасады
Жоғарыда келтірілген ұстау институтының анықтамалары осы мәселе бойынша әр
Ұстау келесі мақсаттарда қолданылады: ұстау жолымен және кейінгі әрекеттерді
Сонымен, ҚР ҚІЖК-нің 132-ші бабының 1-ші бөлімінің мазмұнынан шыға
Ұсталғанның жасалған қылмысқа қатыстылығын анықтау;
Ұсталғанға қамау түріндегі бұлтартпау шарасын қолдану туралы тұрақты шешу.
Қылмыстық-процессуалдық ұстауды азаматтарды әкімшілік ұстау мен алып келуден бөліп
Әкімшілік ұстау қылмыстық-процессуалдық заңмен реттелмеген.
Әкімшілік ұстаудың негізі болып әкімшілік жауаптылыққа әкеп соқтыратын
Әкімшілік ұстау қылмыстық процессуалдық заңмен реттелмеген-діктен, ол қандай да
С.Т. Тыныбеков қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаларды қысқа мерзімді
А.Я. Гиндзбург, А.Р. Белкин ұстауды бірыңғай мақсатпен біріктірілген және
ҚР ҚІЖК-нің 131-ші бабында сезіктіні ұстау қылмыстық қудалау органдарымен
Олардың қатарына ҚР ҚІЖК ең алдымен келесі жағдайларды жатқызады:
I. Тұлға қылмыс жасау кезінде немесе тікелей оның жасағаннан
2. Егер қылмысты өз көзімен көргендер, оның ішінде жәбірленушілер
Жәбірленуші, сондай-ақ кез келген азаматы қылмыс жасаған тұлғаны оның
Біздің ойымызша, тәртібінде азаматтардың ұстау құқығын пайдаланғанда қайшылықты жағдайлар
3. Егер осы тұлғада не кемінде немесе үйінде қылмыстық
іздер табылған болса (ҚР ҚІЖК. 132-бап, 2-бөлім 3-ші
Мұндай нақты іздер болады, егер олар сол тұлғаның жасалған
қылмысқа қатыстылығы жөнінде куәландыратын болса.
нақтылығы, сөздігі (ясность) оның білінетіндігімен немесе сонымен
емес, олар сезіктінің осы қылмысты жасады деуін қайшылықты
әшкерелейтіндігімен анықталады. Мысалы, сезіктінің денесіндегі,
көгерген жерлері, сызат тұлғаға қарсы қылмыс туралы білдіреді,
фомка, отмычка, кілттердің түрлерінің болуы, мүлікке, меншікке
қарсы қылмыстар туралы көрсетеді.
Егер нақты қылмыстық ізі туралы жеткілікті деректер болмаса, табылған
4. Заңға сәйкес
материалдарында ол адамға қатысты ол жасаған немесе дайындап жатқан
кезде бас бостандығынан айыру түрінде жаза қолданылуымен мүмкін
болатын қылмыс жасағандығына күдік келтірілген болса (ҚР ҚІЖК.
132-бап. 2-бөлім. 4-ші тармақ). Бұған жасалған
жатқан ауыр немесе аса ауыр қылмыстар туралы алынған әр
ақпараттар жатады. Олар телефон немесе өзге де сөйлесулерді заңды
құралдардан ақпараттарды алу, бақылау соның ішінде тұлғаның өмірі
мен денсаулығына, қоршаған ортаға зиян
техникалық құралдарда, материалдар мен
бойынша іздеу және ұқсастыру деген сияқты жедел-іздестіру
шараларының нәтижесінде алынады. (ҚР ҚІЖК-мің 16 бабы).
Жедел іздестіру қызметінің материалдарында бар деректер шынайы болып, дәлелдемелермен
Жедел іздестіру шаралары "ҚР-ның жедел іздестіру қызметі туралы" заңның
Әрине, мұндай деректердің шынайылығы әр жағдайда заң баптарына сәйкес
ҚР ҚІЖК-не сәйкес ұстау - тұлғаны сезікті деп тануға
Бұл әрекеттер де нақты тұлғаны көрсету тиіс. Алайда заң
Сондықтан олар тұлғаны ұстауға негіз бола алады тек егер
егер бұл тұлға қашуға оқталса;
егер оның тұрақты тұратын жері болмаса;
егер сезіктінің тұлғасы анықталмаса.
Біздің ойымызша, нақты қандай фактілі деректер негіз бола алатындығын
Ұстауға негіз ретінде "кез келген фактілі деректерді" қолдануға болады
Біздің ойымызша, фактілі деректер кейде ұстау негіздері ретінде қызмет
П.М. Давыдов пен П.П. Якимон ұстауға негіз дегеніміз сол
А.А. Чувилев ұстаудың негіздері болып сол үшін бас бостандығынан
Заң өзге де деректер ұғымының расшиврокасын бермейді. Тәжірибеде "өзге
"Өзге де деректер" сезіктіні ұстауға негіз бола алады тек
Өте маңызды болып, біздің ойымызша, олардың негізінде ұстау мүмкін
ҚР ҚІЖК-гі "тұлғаны сезікті деп тануға негіз беретін өзге
Жаңа ҚІЖК-де де, бұрынғы ҚазССР-нің ҚІЖК-де де 22.07.1957 жылғы
Ұстаудың негіздері ретіндегі "өзге де деректердің" алыну көздері мен
Осыған сәйкес бітіру жұмысын жазушы ҚР ҚІЖК-пің 132-ші бабы
Жариялы емес жедел іздестіру шараларын жүргізуді ұйымдастыру мен тактикасы
Дискуссиялық және процессуалдық құқықтық әдебиеттерде бірыңғайлық түсініс таппаған сұрақ
Заңның жоғарыда аталған ережесімеи ұстаудың негізі ретінде көрініс табатын
Кейбір процессуалистер өздерінің заңды ұстау негіздерінің жеткілікті тізімі берілген
Бұл топтық көлемде шындыққа сәйкес келмейді. ҚР ҚІЖК-ніц 132-ші
Алайда, осы баптың 2-ші бөлімінде қосымша шарттардың болу кезінде
Әдебиеттерде осы қарастырылып отырған сұрақтар бойынша екі қарама қайшы
Корнуков В.М: “ондайға жол тек ерекше жағдаларда қылмыстық
Қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаны ұстау прокурордың санкциясынсыз қолданылатын
Біз толығымен ұстау тек қылмыстық іс қозғалғаннан кейін ғана
Қылмыстық істі қозғағанға дейін ұстау туралы мәліметтер:
Сұралғандар Қылмыстық іс қозғалмай-ақ ұстау жүргізілуі мүмкін Мүмкін емес
50 15 25 10
100% 50,1% 62,5% 8%
Заңда қылмыстық іс қозғалғанға дейін ұстау құқығы көздеу мүмкіндігі
Сұралғандар Ия Жоқ Бәрібір
50 30 15 5
100% 48% 46% 7%
2.2. Сезіктіні ұстаудын мотивтері
ҚР ҚІЖК-нің 139-шы бабының 4-ші баптың мәтінінен ұстау туралы
Ал, соның арасында ұстау мотивінің нақты ғылыми негізделген анықтамасының
Зерттелген хаттамалар Мотивтері көрсетілген жалтаруға бөгет келтіру Шындықты анықтауға
50 10 25 15
100% 2,9% 16,6% 12,9%
Ұстаудың мотиві деген ұғымнан нені түсінесіз деген сұраққа 100
Процессуалистердің арасында ұстаудың мотивін түсінуге қатысты бірыңғай көзқарас жоқ
Кейбір авторлар ұстау мотивтерін оның мәнімен, мазмұнымен ұқсатады, екіншілері
Авторлардың тағы бір тобы ұстау мотивтерін қылмыс жасады деп
Сонымен қатар ұстау мотивімен байланысты сұрақтың нақты шешілуі процессуалдық
Ұстау мотивтері, егер оларды психологиялық аспекті деп түсіндірсе, ұстау
Қылмыстық іс бойынша тергеу жүргізетін тұлға дәлелдемелерді бағалау кезінде
Мотиів — ұстауды жүргізген тұлғаның жүріс-тұрысын өзімен -өзі емес,
Ұстау мотивтерін осы әрекетті жасау үшін қозғаушы бастау беруші
Ұстау сезіктіні:
а) анықтау мен тергеуден жалтару;
б) қылмыстық іс бойынша шындықты анықтауға кедергі келтіру;
в) қылмыстық әрекетін жалғастыру
Біздің көзқарасымыз бойынша, осы қолданудың бастаулары ретіндегі ұстау мотивтері
Ұстау мотив объективті негізде пайда болатын субъективтік түрткі болып
Сондай-ақ қылмыстық-процессуалдық заңда оның заңдылығының бір шарт ретінде тергеу
Біздің ойымызша осыған байланысты әрекет етіп тұрған заңға кейбір
ҚР ҚІЖК-нің 132-бабында көзделген жағдайдың болуы тұлғаға қатысты сезік
Тұлғаны қысқа мерзімді болсын бас бостандығынан айыру үшін осы
Заң ұстау мотивтерін осы бұлтартпау шарасының негізділігінің қосымша жағдайлар
Заң ұстау мотивтерін осы бұлтартпау шарасының негізділігінің қосымша кепілі
Ұстаудың мүмкін болатын мотивтерінің қатарына тұлғаға қатысты қамауға алу
а) анықтаудан, тергеуден немесе соттан жалтарады;
б) қылмыстық іс бойынша
келтіреді;
в) қылмыстық әрекетін жалғастырады деген түрлі мәліметтер жатады;
Сезіктіге ұстауды қолдануда түрлі шешімді қабылдау кезінде келтірілген сезіктінің
Сезіктінің ол неден сезіктелетінін білу құқығы әр ұсталғанға ұстау
Е. Г. Жәкішевтің, Т.К. Биятовтың пікірлері бойынша, ұстау мотивтері
Бүгінгі күнде ұстау мотиві ұғымы түсіндірілетін жалғыз әрі әлі
Бұл жағдайлар мазмұны бойынша бұлтартпау шарасын қолданудың негіздері мен
Мұндай мәжбүрлеу шарасының процессуалдық мағынасына сәйкес келетін ұстаудың мақсаты
Мазмұны бойынша оның қамаудан айырмашылығы жоқ. Айырмашылығы рәсімделуінде, яғни
Қылмыстық процесте ұстау институтының болуы және соған белгіленген режимнің
А.Н. Ақпановтың пікірі бойынша алдын-ала тергеу және анықтау органдарының
Кейбір тергеушілер осы негіз бойынша сезіктіні ұстауды қысқартылған түрде
Осыған байланысты 17.04.95 ж. Каз КСРО-ның ҚІЖК-нің 109-бабының 4
Қылмыс жасаған немесе дайындап жатқан тұлға осы нормаға сәйкес
Сол заңның 11-бабының 3-тармағына сәйкес аталған жедел іздестіру нормаларына
Өзге де жедел — іздестіру шараларын жүргізуге прокурордың 132-бабының
Алдын ала тергеу сатысында азаматтардың бостандығын шектеу мәселесін реттеу
Ресейде 21.06.95 ж. №103-Ф.З. "Қылмыс жасады деп сезіктелген және
ҚР ІІМ. 25.03.93 ж. №124 бұйрығымен ұсталған және қамауға
С.Т.Тыныбековтың пікірі бойынша, алдын ала тергеудің демократизацияланумен және сезіктінің
Аталған фактілер негізінде ұстауды қолдану қажеттілігі процессуалдық орган сезікті
Бірақ әр нақты ұстауды қолданған жағдайда тергеуші, анықтау органының
2. 3. Сезіктіні ұстаудың процессуалдық тәртібі
Бұл шара кейінге қалдырмайтын тергеу әрекеттеріне жатады, яғни ұстау-шектеу
Ұстау өндірісінің ережелері ҚР ҚІЖК-нің 134, 135, 136-шы баптарында
Ұстау өндірісіне белгіленген тек белгілі бір негіздер мен жағдайлар
Жоғарыда көрсетіп кеткеніміздей, тұлғаны ұстау үшін ұстау негіздері міндетті
Осыған сәйкес ұстау негізі дегеніміз — тұлғаны қылмыс жасады
Бұл фактілі деректер ҚР ҚІЖК-нің 132-ші бабының 2-бөлімінде көрініс
адам қылмыс жасау кезінде немесе оны тікелей жасағаннан кейін
көрген адамдар оның ішіндс
қылмыс жасаған адамдарды ұстауға құқығы тәртібімен ұсталса;
ол адамда немесе оның киімінде, өзінде немесе тұратын үйінде
қылмыстың анық ізі табылған кезде;
жедел іздестіру қызметінің заңға сәйкес алынған материалдарында
кезде бас бостандығынан айыру түрінде жаза қолданылуы мүмкін
болатын қылмыс жасағандығына күдік келтірген адамды ұстауға
құқылы;
адамның қылмыс жасағандығына сезіктеуге негіз беретін өзге
де деректер болған кезде ол адам жасырынуға әрекет жасаған
тұрақты тұратын жері
анықталмаған жағдайларда ғана ұсталады (ҚР ҚІЖК — нің 132
3 бөлігі). Яғни, мұндағы өзге де деректер" дегеніміз іс
өндіріс барысындағы пайда болған немесе сезік үшін жеткілікті
болатын деректер.
Заң анықтау органдары мен тергеушінің егер заңмен белгіленген жағдайлар
Ұстау мақсаттары - бұл процессуалдық мәжбүрлеу шаралары көзделінетін мақсаттарымен
Ұстау хаттамасы, егер оны анықтаушы орган бастығымен бекітілуін талап
Сезіктіні ұстау кейінге қалдырмайтын сипатқа ие және ол үшін
Кез келген сезіктін ұстау жүргізілген жағдайда да ұстау хаттамасы
Тәжірибеде ұстау көп жағдайларда ұсталғанды жеке тінтумен қатар жүргізіледі.
Ұсталған тұлғаларды қамаудан босату келесі жағдайларда жүргізіледі:
қылмыс жасады деген сезік расталмаса;
ұсталған адамға қамауға алу түріндей бұлтартпау шарасын
қолдануға негізі болмаса;
ұстау қылмыс жасады деп сезіктелген тұлғаларды ұстау тәртібін бұза
Ұстау кезінен бастап 72 сағаттың ішінде сезіктіге қатысты қамауға
Егер ұсталған кезден бастап 72 сағат ішінде ұстаушыны ұстау
Ұсталған адамды ұстау орны әкімшілігінің бастығы осы талаптарды орындамаған
Ұсталған адамды босату кезінде соңғысына оны кім ұстағандығы, ұстаудың
Хаттама толтырылғаннан кейін ұсталған сезікті мәртебесіне ие болады және
Ұстағандардың (сезіктілердің) процессуалдық жағдайын сипаттау кезінде олар Азаматтық және
Қ о р ы т ы н д ы
Сот-тергеу тәжірибесі негізіндегі алдын ала тергеудегі сезіктінің процессуалдық жағдайының
1.Бүгінгі таңда адамның жеке басына қол сұқпаушылықтың
процессуалдық кепілдерінің жүйесін құру мүмкін емес, егер алдымен
қандайда бір нормативтік актіні қабылдамайынша және оның
етуіне қол жеткізбейінше.
дамуының келесідей бағыттары бізге дұрыс деп көрінеді:
ұстауды колдану шектерін тарылту;
оны қолданудың процессуалдық тәртібін жетілдіру; қылмыс жасады
ұстаудың заңдылығы мен негізділігіне прокурорлық және
соттық қадағалаудың құқықтық негізін кеңейту;
ұстауды қолдануға ведомстволық процессуалдық бақылауды
жетілдіру;
негізсіз және заңсыз ұстау нәтижесінде азаматтардың бұзылған құқықтарын, ар-ожданы
2. Тәжірибе көрсеткендей, процессуалдық тергеу болады: кей жағдайларда бланктың
3. Алдын ала тергеу сатысында заңдар, сезіктінің құқықтары
мүдделері қатаң сақталуы тиіс.
4. Тәжірибе көрсеткендей, республика бойынша ұстау хаттамасының бірыңғай
5. Біздің пікіріміз бойынша дәлелдеменің қайнар көзі ретінде сезіктінің
Қолданылған әдебиеттер
І. Нормативтік – құқықтық актілер:
ҚР Конституциясы 30.08.1995 ж.
ҚР Жедел іздестіру қызметі туралы заңы 1997ж.
Закон РК “О порядке и условиях содержанин под стражей
подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлении,
утвержденных Указом Президиума Верховного Совета ССР от 30.03.1999 г.
Приказ Генерального прокурора РК от 12.03.2001 года “Об организации
“О порядке применения п. 4 ст.
Генерального Прокурора, Министра внутренних дел Председателя
Ведомости Верховного Совета СССР 1976 год.
Комментарии к УПК РСФСР.
8. ҚР ҚІЖК 13.12.1997, 11.06.2001 ж.
2. Арнайы әдебиеттер:
Назарбаев Н.А. Послание
Следственная тактика. — М., Юридическая литература, 1976, 56 бет
Боровский Э. Понятие подозреваемого в советском уголовном процессе// Вестник
4. Подозреваемый при возбуждении уголовного дела. Ученая степень, Саратовского
5. О появлении подозреваемого в советском уголовном процессе. Вопросы
6. О состоянии действующего уголовного процессуального законодательства // Право
7. Уголовное процессуальное право РФ Под ред П.А.Лупинский, -М.,
8. Краткий научно - практический комментарий к главам нового
9. Рыжаков А.П. Следственные действий и иные способы собирания
10. Уголовный процесс / Под ред. К.Ф.Гуценко, - М.,
11. Беков К.А. ПРоцессуально положение подозреваемого в советском уголовном
12. Л. В. Франк. Задержание и арест подозреваемого в
13. Корнеева Л. М. Привлечение к уголовной ответственности //
14. Ларин А. М. От следственной версии к истине.
15. Пищак Я., Следственные версии. — М., Прогресс, 1976,
16. Образцов В. А. Выявление и изоблечение преступника. —
17. Строгович М. О. О подозреваемом // Социалистическая законнсть.
18. Козловский Н. А. Подозрение в советском уголовном процессе.
19. Давыдов П.М. Якимов П.П. Примечание мер процессуального принуждения
20. Кобликов А., Право на защитуна предварительном следствии, М.,
21. Стремовский В.А.Участники предварительного следствия, Ростов, 1966, с 81
22. Е.М.Клюков Мера процессуального принуждения, казань, 1974 г.,
23. З.В. Коврига Уголовно-процессуальное принуждение, Воронеж, 1976 г., с
24. Чувилев А..А. Привлечение следователеми и органом дознания лица
25. Уголовный процесс / Под ред. Н. С. Алексеева,
26. Шейфер С. А. Сушность-и способы собирания доказательств в
27. Берсугурова Л.Ш. О состоянии действующего уголовно-процессуального закондательства,
28. Тыныбеков С. Т. Принцип обеспечения права подозреваемого и
29. Төлеубекова Б. X. Уголовное процессуальное право РК: А.
30. Леви А. А. Руководство для следователей (инфра -
31. Петрухин И. Л. Неприкосновенность личности и принуждение в
32. Сергеев А.Ж. Задержание лиц, подозреваемых в совершении преступления
33.Корунков В.М. Меры процессуального принуждения в уголовном мудопроизводстве Саратов
34. Григорьев Б.Н. Задержание подозреваемого органами внутренних дел.- Ташкент,
35. Зинатуллин З.З. Уголовно-процессуальное принуждение и его эффективность, Казань,
36. Чувилев А.А. Привлечение следователем и органом дознания лица
37. Задержание по советскому уголовно-процессуальному законодательству// Советское государство и
38. Сергеев А.И. Прокурорский надзорза законность по задержанию лиц,
39. Григорьев Б.Н. Задержание подозреваемого- М.,, 1999г., с.68
40. Гуткин И.М. Актуальные вопросы уголовно-процессаульного задержания, М., 1986г
41. Бекешко П., Матвиенко Е.А. Подозреваемый в советском уголовном
Н.Ә. Назарбаев, Қазақстан 2030. Алматы "Білім" 1997 ж. 24
Н. Ә. Назарбаев. Қазақстан 2030. Барлык қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі. қауіпсіздігі
әл-ауқатының артуы. Ел Президентінің Қазакстан халқына жолдауы. Алматы, білім.
ҚР Конституциясы. Алматы "Жеті жарғы". 98. 58 бет.
Л. В. Франк. Задержание и арест подозреваемого в советском
Корнеева Л. М. Привлечение к уголовной ответственности // Законность
Ларин А. М. От следственной версии к истине. —М.,
Пищак Я., Следственные версии. — М., Прогресс, 1976, 118
Следственная тактика. — М., Юридическая литература, 1976, 56 бет
Образцов В. А. Выявление и изоблечение преступника. — М.,
Строгович М. О. О подозреваемом // Социалистическая законнсть. 1961,
Козловский Н. А. Подозрение в советском уголовном процессе. Диссертация
Ермаков Г. Уголовная ответственность свидетелей. потсрпевших и экспертов
показаний или заключений // Советская юстиция, 1973, 11 бет
Боровский Э. Понятие подозреваемого в советском уголовном процессе //
х - Право, 1963. № 1, 33 бет
Чувилев А.А. Институт подозреваемого в советском уголовном процессе: автореферат
. Подозреваемый при возбуждении уголовного дела. Ученая степень, Саратовского
О появлении подозреваемого в советском уголовном процессе. Вопросы государства
О состоянии действующего уголовного процессуального законодательства // Право и
Тыныбеков С. Т. Принцип обеспечения права подозреваемого и обвиняемого
Краткий научно - практический комментарий к главам нового УПК
Төлеубекова Б. X. Уголовное процессуальное право РК: А. 1998
Леви А. А. Руководство для следователей (инфра - М7
Уголовный процесс / Под ред. Н. С. Алексеева, Р.
Шейфер С. А. Сушность-и способы собирания доказательств в советском
Петрухин И. Л. Неприкосновенность личности и принуждение в уголовном
Рыжаков А.П. Следственные действий и иные способы собирания доказательств,-
Уголовный процесс / Под ред. К.Ф.Гуценко, - М., 1996,
Уголовный процесс, Учебник. Под ред/ К.Ф.Гуценко.- М., 1996, 137
Уголовное процессуальное право РФ Под ред П.А.Лупинский, -М., 1997,
Сергеев А.И. Задержание лиц, подозреваемых в совершении преступления по
Зинатуллин З.З. Уголовно-процессуальное принуждение и его эффективность, Казань, 1981
Чувилев А.А. Привлечение следователем и органом дознания лица в
Ведомости Верховного Совета СССР, 1976, № 29
Григорьев Б.Н. Задержание подозреваемого органами внутренних дел.- Ташкент, 1989г.,
Петрухин Н.Л. Неприкосновенность личности и принуждение в уголовном
Л.В.Франк Задержание и арест подозреваемого в советском уголовном процессе,
Е.М.Клюков Мера процессуального принуждения, казань, 1974 г., с
З.В. Коврига Уголовно-процессуальное принуждение, Воронеж, 1976 г., с 147-153
Сергеев А.С. Задержание лиц, подозреваемых в совершении преступления по
Зинатуллин З.З. Уголовно-процессуальное приинуждение и его эффективность. Казань, 1981,
Чувилев А..А. Привлечение следователеми и органом дознания лица в
Ведомости Верховного Совета СССР. 1976. №9
Григорьев Б.Н. Задержание подозреваемого органами внутренних дел, Ташкент, 1989,ст
Гуткин И.М. Актуальные вопросы уголовно-процессаульного задержания, М., 1986г, с
Бекешко П., матвиенко Е.А. Подозреваемый в советском уголовном процессе,
Задержание по советскому уголовно-процессуальному законодательству// Советское государство и право,
Сергеев А.И. Прокурорский надзорза законность по задержанию лиц, подозреваемых
Бекешко П. Матвиенко Е.А. Подозреваемый в советском уголовном процессе,
Гуткин И.М. Актуальные вопросы уголовно-процессуального задержания. М., 1986г., с.17
Гуткин И.М. Актуальные вопросы уголовно-процессуального задержания, М., 1986, с17
Шейфер С.А. Собирание доказательств в советском уголовном процессе, Саратов,
Гуткин И.М. Актуальные вопросы уголовного процессуального задержания. М.,1980г., 50бет
Григорьев В.Н Задержание подозреваемого. М., 1999, 68 бет
Тыныбеков С.Т. Принциа обеспечения право подозреваемого и обвиняемого на
Сергеев А.И. Задержание лиц, подозреваемых в совершении преступления по
Давыдов П.М. Якимов П.П. Примечание мер процессуального принуждения по
Чувилев А.А. Привлечение следователем и органом дознания лица в
Бекешко П., Матвиенко Г.А. Подозреваемый в советском уголовном процессе,
Корунков В.М. Меры процессуального принуждения в уголовном мудопроизводстве Саратов
Давыдов П.М. Якимовв П.П. Применение мер процессуального принуждения
Бекешко П., Мовиенко Е.А. Подозреваемый в советском уголовном
Давыдов П.М. Якимов П.П. Применение мер процессуального принуждения
Л. В. Франк. Задержание и арест подозреваемого в советском
Гуткин И.М. Актуальные вопросы уголовного процессуального задержания. М.,1980г., с
Зкон РК “о порядке и условиях содержания под стражей
Содержание под стражей Сборник нормативных актов и документов М.,
КСРО-ның Жоғарғы Кеңесінің қаулылары , 1976, № 29, 426
Тыныбеков С.Т. Принцип обеспечения право подозреваемого и обвиняемого на
1