МАЗМҰНЫ
Кіріспе 2
1-тарау. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму бағыттары және оларға
1.1 Кәсіпкерлікті дамытудың әлеуметтік экономикалық алғы шарттары 7
1.2. Қазақстан Республикасында орта және шағын кәсіпкерлік субъектілерінің даму
1.3 Кәсіпкерлік қызметті салықтық реттеу мемлекеттік реттеудің негізі
2-тарау. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметке салық салу
2.1.Жеке кәсіпкерлерге салық салу ерекшеліктері 40
2.2. Кәсіпкерлікпен айналысатын субъектілерден түсетін салықтық түсімдер және олардың
З-тарау. Жеке кәсіпкерлерге салық салуды жетілдірудің бағыттары 66
Қорытынды 75
Қолданылған әдебиеттер 81
Кіріспе
Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау орта және кіші бизнестің дамуына жағдай
Мемлекет пен орта және шағын кәсіпкерліктің мақсаттары мен мүдделерін
Дамыған елдер тәжірибесі мен Қазақстандағы қалыптасып жатқан нарықтық қатынастар
Тауарлар мен қызметті көбейтуге мүмкіндік беретін және осы негізден
Салық жүйесі салықтық қатынастар жиынтығынан және оны реттйтін институттардан
Мемлекеттік қаржылар ұлттық табысты қайта бөлуде, қоғамдық экономикалық құрлымын
Мемлекеттік бюджеттің кірістері біріншіден орталық және жергілікті органдар жинайтын
Мемлекеттік табыстың жалпы материалдық енгізін ұлттық табыс құрайды, мұны
Мемлекеттік бюджет түсімдерінің ең басты көзі салықтар. Өнеркәсібі дамыған
Қазіргі кездегі салықтардың маңызы мен рөл мемлекеттік органдарды қаржы
Салық арқылы ерттеу әдістері салалардың бәсеклестігін ынталандыруға, капиталдың қорланыуна
Қазіргі кезде нарық тық экономиканың белсенді қатысушылары кәсіпкерлер, іскер
Кәсіпкерлік туралы көзқарас мыңдаған жылдар бойы өндіргіш күштің дамуымен
Әлеуметтік экономикалық құбылыс ретінде кәсіпкерлік көптеген қоғамдық қатынастарды қамтиды.
Кәсіпкерлік қызметтің мәні өндіріс құрал жабдықтарын шаруашылық объектісі ретінде
Сондықтан да, Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің даму
Қойылған мақсатқа жету үшін төмендегі сұрақтар қарастырылады:
1. Қазақстанда кәсіпкерлікті дамытудың әлеуметтік экономикалық алғы шарттары;
2. Қазіргі жағдайдағы Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің даму жағдайы;
3. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу тетігі ретіндегі салық жүйесінің
4. Бүгінгі күні Қазақстан Республикасында щағын және орта кәсіпкерлік
5. Кәсіпкерлерден түсетін салықтық түсімдердің бюджет кірісіндегі алатын
6. Шағын бизнес субъектілеріне салық салуды жетілдіру бағыттары;
Жоғарыда аталған мәселелерді қарастыруда ең бірінші салықтық заңдық нормативтік
1-тарау. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму бағыттары және оларға
1.1 Кәсіпкерлікті дамытудың әлеуметтік экономикалық алғы шарттары
Кәсіпкерлік қызметке талдау жасау оның жалпы экономикалық категория ретінде
Әлеуметтік экономикалық құбылыс ретінде кәсіпкерлік көптеген қоғадық қатынастарды қамтиды.
Кәсіпкерлік субъектісіне экономикалық қызметке қатысушы түрлі мүшелер, алдымен жеке
Мемлекеттік кәсіпорындар туралы ерекше айтқан жөн. Өйткені мемлекетте кәсіпорындарының
Мемлекеттік (жоспарлы кездегіден өзгеше нарықтық экономикадағы роліне байлданысты), ұжымдық
Кәсіпкерліктің потенциалдық мүмкіндіктерінен толық бағалау үшін олардың субъектілерін номиналды
Номиналдық кәсіпкерлік қызметімен айналысу құқығы. Нарықты экономика елдерінде әрбіреуінің
Кәсіпкерліктің объектісі – адамның бергілі қызметі. Кәсіпкерліктің соңғы нәтижесі-өндірілген
Сонымен, кәсіпкерлік - жаңа мүмкіндіктерді іздеу, жаңа технологияны пайдалану,
Демек, нақты өмірде кәсіпкерліктің объектісі - новаторлық, жаңашылдық, ерекше
Кәсіпкерлік әр кезде де белгілі бағытта ұйымдастырылады, нақты формалары
Барынша көп табыс келтіру – кәсіпкерлік жұмыстың қозгаушы факторы.
Кәсіпкерлікке тән тағы бір сипат шаруашылық жүргізудегі тәуекелге бел
Шаруашылық қауіп–қатердің, тәуекелдің негізінде мүмкін болатын және шын
Өндіріс факторларын конбинациялауды тұрақты бақылау кәсіпкерді өне бойы ауыр
Кәсіпкерліктің мәнін толық түсіну үшін оны меншік қатынастарын жүзеге
Демек, кәсіпкер мен меншік иесі арасында айтарлықтай байланыс жоқ.
Кәсіпкерлік дамуының дәрежесі, немесе жетілдірілмеген болуы мүмкін. Кәсіпкерлік қызмет
Нарықтық экономика үшін күрделі «ауруға» бірден қарсы тұра алмайды-
Қазіргі нарықтық шаруашылық монополияға, инфляцияға қарсы, шараларынсыз, өндірістің ұзақ
Егер мемлекет ақшаны нарықтық экономикаға жібергеннен артық шығарса, онда
Ерте ме кеш пе экономиканың мемлекетсізденуі, оның мемлекеттің белсенді
Бұл жағдайда жекешелендірудің теориялық анықтамасын берудің маңыз зор.
70-80 жылдарда жекешелендіру бүкіләлемдік құбылысқа айналды. 80-жылдың аяғында дүниежүзінің
Біздің жағдайымызда жекешелендірудің ерекшелігі меншіктің мемлекет қолында жоғары шоғырландыру
Национализациялануға қарағанда жекешелендірудің ерекшелігі процесі бір сатылы акт емес,
Ал тағы да кемінде екі сатыдан тұру керек: Меншік
Жекешелендірудің түрі көп, әрбір ел өзінің қайталанбас жекешелендіру жолын
Ешбір елде жекешелендірудің ойдағыдай керемет тәсілі жоқ. Әрбір елдің
Жекешелендеруді кең шеңберде тиімді және кезеңдер мен өткізу үшін
Әр түрлі елдердің тәжірибесі көрсеткендей жоғарыда аталған шарттардың тек
Мысалы: Қазақстан Республикасында да жекешелендіру процесінде де қиын жолмен
Республикада мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің 2 кезеңі де
Жекешелендірудің 1993-1995 жылдарға арналған екі кезеңнің ұлттық бағдарламасында бұны
Бірінші бағыт - шығын салаларды қамтиды. Онда 200
Екінші бағыт - жаппай иелендіру. Бұл жолы 500 адамға
Үшінші бағыт- аса ірі және бірегей кәсіпорындарды және басқа
1992 жылдың орта кезеңінде Қазақстан Ресбуликасының 35 акциөнерлік қоғамы
Сонымен жекешелндіру нарықтық экономикаға өтудің алғышарттарын жасай отырып, кәсіпкерліктің
1.2. Қазақстан Республикасында орта және шағын кәсіпкерлік субъектілерінің даму
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасына
Жалпы шағын кәсіпкерлікті дамыту аймақтық экономиканы көтерудегі маңызы
Кесте 1
Алматы облысының шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны туралы мәлімет (бірлік)
Жылдар 2000 ж 2001 ж 2002ж 2003ж 2004ж
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны 17587 18317 18808 34568 56961
Оның ішінде, өндірісте 297 430 442 618 785
Алматы облыстық кәсіпкерлік, шағын және орта бизнесті дамыту мен
Осы кестеде келтірілген мәліметтерден байқалғандай, талдауға алынған 2000-2004 жылдары
Алматы облысындағы шағын және орта кәсіпкерліктің даму барысын жіктеп
Алматы облысы бойынша 2000 жылы 17587 шағын кәсіпкерлік субъектілерітіркеліп,
1-кестеде келтірілген мәліметтерден байқалып отырғанындай, облыс бойынша шағын және
Өндірістегі шағын және орта бизнестің даму барысында салық, несие
Кесте 2.
Алматы облысы бойынша жеке кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғалардың ішіндегі нақты
Саны
Адам Үлесі % Адам Үлесі % Адам Үлесі
А 1 2 3 4 5 6
Барлығы, соның ішінде 12509 100 11943 100 15555 100
А) патент негізінде 9324 74,5 8934 74,8 11933 76,5
В) тіркеу куәлігі бойынша 3185 25,5
Алматы облысы бойынша салык, комитетінің мөліметі бойынша.
2-кесте мәліметтерінен байқалғанындай, тіркеу куәлігі негізінде қызмет ететін жеке
Кесте 3
Алматы облысы бойынша шағын және орта кәсіпкерліктегі заңды
өндіріс көлемі
Экономикалық қызмет түрі өндіріс көлемі (қызмет.жұмыс)
200 1ж 2002ж
Сома сы үлссі% Сома сы үлесі%
І
Барлығы Оның ішінде: 2751,7 100 7352,6
Өнеркәсіп өндіріс 606,1 22,ОТ1 1848,9
Ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеу 382,4 ^Г89
құрылыс 203,4 7,39 546.3 7,43
Көлік және байланыс 42,6 1,55 71,7
Сауда 1095,9 39.82 3109,4 42,29
конақ
Тағы басқа
Алматы облыстық кәсіпкерлік, шағын және орташі
3-ші кесте мәліметтері негізінде Алматы облысы бойынша шағын және
Кесте 4
Алматы облысы кәсіпкерлікпен айналысатын жеке тұлғалардың
өндіріс көлемі *
Экономикалық қызмет түрі өндіріс көлемі (қызмет,жұмыс) млн. тг.
200 1ж 2002ж 2003ж
Сома сы үлесі% Сома сы үлесі% Сома
сы үлесі%
Барлығы 1499,1 100 2701,2 100 5910,4 100
Оның ішінде:
өнеркәсіп өндіріс 26,8 1,79 114,5 4,22 232,4 3,93
Ауылшаруашылық өнімдерін қайта өндеу 23,0 1,53 63,6 2,35 182,5
құрылыс 1,5 0,10 5,2 0,19 6,8 0,12
Көлік және байланыс 173,1 11,55 169,8 6,29 232,5 3,93
Сауда 1105,0 73,71 1752,6 64,88 3278,2 55,46
қоғамдық тамақтандыру 42,7 2,85 152,6 5,65 297,8 5,04
Туризм од 0,006 0,4 0,01 0,5 0,008
Қызмет көрсету 32,4 2,16 202,8 7,50 527,3 8,92
Тағы басқа қызмет түрлері 96,5 6,44 239,7 8,87 1152,4
Алматы облысы кәсіпкерлік, шагын және орта бизнесті дамыту мен
3-кестеде Алматы облысы бойынша шағын және орта бизнасіндегі кәсіпкер
3-ші және 4-ші кестелерге талдау жасау барысында Алматы облысы
Демек, өнеркәсіп өндірісіндегі
Өндірістегі шағын кәсіпкерліктегі субъектілердің алғашқы қалыптасып дамуында инвестициялық және
Өнеркәсіптік құрал жабдықтарға бағытталған күрделі қаржы салымына салық жеңілдіктері
Басқа да әр түрлі салық жеңілдіктеріне байланысты шектеу қойылды.
Лаффер қисығы
Мұндағы, К- салық ставкасы; У-бюджет кірісі; К.- салық ставкасы
Салықтың төмендеуінінің нәтижесі болып экономикалық өрлеу мен мемлекет кірісінің
Осы тұста заңды бір сұрақ туады салық салудың оңтайлы
1.3 Кәсіпкерлік қызметті салықтық реттеу мемлекеттік реттеудің негізі
Мемлекеттік реттеудің экономикалық қажеттігі туралы мәселенің теориялық негізін көрнекті
Мемлекеттің экономиканы реттеу оның эконмикаға араласуын білдіреді. Нарықтық экономиканың
Шведтік тәжірибеде дәлелдегендей аралас экономикада нарықтық және мемлекеттік реттеу
Мемлекет экономикаға нарықтық механизм кері әсер берген тұста міндетті
Қазіргі танда экономиканың реттеудің накты анық жолы жоқ десекте,
Кейнсиандық теорияның негізін қалаушы, көрнекті ағылшын экономисті. мемлеке қайраткері,
Кейнсиандық тсория мемлекеттік реттеудің басты макроэкономикалык. бағыттарына негізделеді. Аталған
Неоклассикалық теория еркін бәсекелестікке, экономикалық тұрақтылыққа негізделеді бұл екі
Бірақ бұл екі негізгі ағымның бір біріне қарама-қайшы келетін
Неоклассикалық мектептің өкілдері (А.Маршалл, М.Уэйденбаум, А.Лаффер және т.б.) мемлекеттің
Өз кезегінде неоклассикалық теориядан екі бағыт: ұсыныс экономикасы теориясының
Экономикалық процестердің мемлекет тарапынан реттелуі кез келген қоғамдық жүйенің
Экономикалық процестердің мемлдекеттік тарапынан реттелуі кез келген қоғамдық жүйенің
Жоспарлы экономикалық жағдайларында реттеу жалпылық сипат алып, дамудың тек
Сөйтіп тауар-ақша қатынастары мен оларға сәйкес экономикалық зандардың сөз
Нарық қатынастары бұл үлгіні жоққа шығарады. Оның орнына экономикалық
Аталған реттемелер экономиканың белгіленген бағытта дамуын үйлестіріп отыруға арналған.
Республика аймақтарының экономикалық дамуының әркелкілігі мен өндірістегі орналастыру тиімділігі
қаржы ресурстарының болуы;
аймақтың әлеуметтік инфорқұрылымының даму деңгейі;
аймақтарда орналасқан шаруашылық органдарының өзін-өзі қаржыландыру мүмкіндіктері.
Қазақстан экономикасының шикізаттық бағытта болуы жағдайындағы мемлекеттік бюджеттің кірісін
Аралас өндірістің дамытудың қажеттігінің тағы бір себебі: экономиканың қазірдегідей
Мемлекет тарапынан және нарықтың өзін-өзі реттеуі экономикадағы ахуалға байланысты
Экономика дағдарысына байланысты бізде мемлекеттік құрылымдардың экономикалық процестерге ықпалын
Қаржылық реттетуде салық арқылы реттеудің маңызы зор. Нарық экономикасында
Салықтық реттеу кәсіпорындар мен халықтың белсенділік көрсетуге мүдделігін қамтамасыз
Салықтық реттеуде салықтар ставкасының мөлшері сияклы факторлардан басқа салық
1995-1999 жылдарда салық жүйесін реформалау одан ары қарай жалғасып.
Сондықтанда да 2001 жылдың 12 шілдесінде жаңа салық Кодексі
Жаңа салық заңдылығы бойынша салық саясатының негізгі бағыттары төмендегідей:
• салық заңдылығын орнықтыру;
• мемлекеттің фискалдық саясатын дамыту
• экономикаға шетел капиталын тарту;
• шағын бизнесті дамыту үшін арнаулы
Экономиканың мемлекет арқылы реттеуде салықтық реттеудің маңызы зор. Нарық
Салықтық реттеу кәсіпорындар мен халықтың экономикалық белсенділігін арттыруға бағытталған.
Салықтық реттеу - осы категорияның атқаратын функциялары арқылы жүргізіледі.
Фискалдық функция мемлекеттік бюджеттің кірісінің құру ролін салықтар түсіру
Реттеушілік фукнциясы салықтың элементтерін реттеу тұтқасы ретінде қолдащ арқылы
2-тарау. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметке салық салу
2.1.Жеке кәсіпкерлерге салық салу ерекшеліктері
Нарықтық қатынастар жүйесі, кәсіпкерлікті дамытуға жағдай жасайтын және олардың
Орта және кіші кәсіпкерлікті дамыту мәселесі бүгінгі күні Қазақстаннын
Дамушы елдерде шағын және орта бизнесті дамыту мемлекеттін экономикалық
Кәсіпкерлікті дамытудың алғашқы іргетасы ең алдымен кооперативтер құру негізінде
Кейінірек, қайтадан "Кооперация туралы" заң жаңаланып, өнделіп қайтадан шықты.
Алдыңғы тараулардан байқап отырғанымыздай, кәсіпкерлер саны уақыт оте келе
Жеке кәсіпкерлік- бұл өз атынан өзіндік тәуекелділікпен және мүліктік
Сипатына байланысты адамдардың іс-әрекетінің негізгі екі типі бар: еркін
Жоғарыда көріп отырғанымыздай, кәсіпкерлік қызметпен айналысатын субъектілер саны, кәсіпкерліктің
Арнаулы салық режимін қолдана отырып мемлекет кәсіпкерлік қызметтің дамуына,
Енді оған толығырақ тоқталатын болсақ, өтпелі ксзеңді басынан кешіріп
Салық салу объектісі болып, салық төлеушілердің ҚР территориясы аумағындағы
Салық салудың оңайлатылған жағдайын қолданушыларда міндетті түрде төмендегі шартты
• орналасқан жері бойынша
• бекітілген үлгіде өтініші болуы керек;
• лицензиялауға жататын қызметті жүзеге асыру
• мемлекеттік тіркеуге байланысты алымдары
• банктегі шоты туралы мәлімет
• сондай-ақ басқа да бюджетпен есеп
Сондай-ақ, кіші бизнес субъектілері төменде көрсетілген салық төлеу тәртібінің
1. Жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;
2. Біржолғы талон негізіндегі АСР;
3. Патент негізіндегі АСР;
4. Оңайлатылған декларация негізіндегі АСР.
Бұлардың әрқайсысына жеке жеке анықтама беретін болсақ, бір жолғы
Патент арнаулы салық режимін қолдану құқығын куәландыратын және салық
Тіркелген жиынтық салық салу тәртібімен салық төлеушілер бірыңғай оңайлатылеан
төмендегі кестеде атап көрсетуімізге болады.
+ •
Тағы да көңіл бөлетін басты мәселелердің бірі, салықты оңайлатылған
Тоқсандық табысы Ставкасы
2000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда Табыс сомасының
2000,0 мың теңгеден жоғары-3000,0 мың теңгені қоса 60,0
3000,0 мың теңгеден жоғары 110,0 мың
Ал, салынады.
заңды тұлғалардың табысына
Тоқсандық табысы Ставкасы
2000,0 мың теңгеге дейін қоса алғанда Табыс сомасының
2000,0 мың теңгеден жоғары- 4500,0 мың теңгені қоса
4500,0 мың теңгеден жоғары-6500,0 мың теңгені қоса 205,0
6500,0 мың теңгеден жоғары 345,0 мың
Егер, есепті кезеңнің қорытындысы бойынша жалдамалы қызметкерлердің орташа айлық
Табыстың шекті мөлшері асып кеткен жағдайда, салық сомаларын есептеу
Қазақстан Республикасында сонымен қатар ауыл шаруашылығын дамытудың маңызы зор.
Бірыңғай жер салығын төлеу негізінде арнаулы салық режимін қолданатын
1) осы арнаулы
2) осы арнаулы
3) осы арнаулы салық режимін қолданылатын қызмет
4) Қазақстан Республикасының Үкімет белгілеген қажеттілік нормативтері шегінде
5) Қазақстан Республикасының Үкімет белгіленген қажеттілік нормативтері шегінде салық
1. Қосылған құн салығын төлеушілер болып
2. Арнаулы салық режимі қолданылмайтын қызмет түрлерін жүзеге асырған
Жер учаскесін бағалау құны бірыңғай жер салығын есептеу үшін
Бірыңғай жер салығын төлеу учаскесі орналасқан жер бойынша тиісті
Төлеудің бірінші мерзімінде бірыңғай жер салығын төлеушілер ағымдағы төлемді
Жер учаскелерін жалға берген (алған) кезде салық
1. Шаруа қожалығы жер учаскесін
Жалға алушының пайдалану кезеңі жер учаскесін жалға алған айдан
Бұл орайда жер учаскесін жалға беруден алынған (алынуға тиісті)
2. Шаруа қожалығы бірыңғай жер салығын төлеуші болып
Жер учаскесін жалға беруден алынған табыс бойынша шаруа қожалығы
1. Бірыңғай жер салығын төлеушілер жыл сайын ағымдағы салық
2. Бірыңғай жер салығын төлеуші осы арнаулы салық режимін
1) ағымдағы салық кезеңі үшін бірыңғай жер салығы
2) нотариат немесе селолық атқарушы органдар куәландырған жер пайдалануға
Жер пайдалану құқығына актісі болмаған жағдайда бірыңғай жер салығын
3) жер ресурстарын басқару жөніндегі уәкілетті орган берген жер
4) әлеуметтік салық сомаларын есептеу үшін қажетті деректерді
3. Осы арнаулы салық режимін таңдап алған жаңадан құрылған
• Таратылған немесе қайта ұйымдастырылған кезде бірыңғай жер
• Бірыңғай жер салығы төлеушілер шаруа қожалығының басшысын
Бірыңғай жер салығын төлеушілер бірыңғай жер салығы бойынша декларация
1) әлеуметтік салық бойынша декларация;
2) төлем көзінде ұсталатын жеке табыс салығы бойынша
3) жинақтаушы зейнетақы қорларына
4) жер бетіндегі көздерден су
Жоғарыда түсінік беріп өткен кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлері бүгінгі
Қазақстан Республикасында салықтар және басқа да толемдер Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасындағы салық зандары және бюджетке төленетін басқа да
Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетін басқа да міндетті
Қазақстан Республикасында салынатын салық және бюджетке төленетін басқа да
Арнаулы салық режимін қолданатын жеке кәсіпкерлер арнаулы салық режимі
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде төленген жеке табыс салығының
Жеке табыс салығы бойынша декларация тапсырушы салық төлеушілер табыс
2.2. Кәсіпкерлікпен айналысатын субъектілерден түсетін салықтық түсімдер және олардың
Жоғарыда қарастырып өткеніміздей, Алматы облысы бойынша шағын және орта
Сонымен бірге жоғарыдағы, кәсіпкерлік қызметтің дамуын жан-жақты қарастырған кезде
Енді, соңғы жылғы Алматы облысы бойынша кәсіпкерлік қызметтің даму
Кесте 5 Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің өсу серпіні 2003-2004жж.*
Шағын кәсіпкерлік субъектілері,
оның ішінде 2003 жыл 2004 жыл
Тіркелгендері 51680 56961
Нақты қызмет жасайтындар 48562 52510
* Алматы облыстық СК мәліметтері бойынша
Кестеден байқап отырғанымыздай, былтырғы жылмен салыстырғанда кәсіпкерлік субъектілерінің бірлігі
Сонымен қатар, 5-кестеде келтірілген субъектілердің ішінде бюджетпен есеп айырысудың
Кесте 6
Алматы облысы бойынша шағын кәсіпкерлікпен айналысатын субъектілер саны, 2004ж.*
Шағын кәсіпкерлік субъектілері Субъектілер саны Жалпы кәсіпкерлер
Жалпыға ортақ тәртіппен қызметін жүзеге асыратын жеке кәсіпкерлер
Оңайлатылған декларация негізінде қызметін жүзеге асыратындар 6229
Патент негізінде бюджетпен есеп айырысатын жеке кәсіпкерлер 9202
Біржолғы талон негізіде жұмыс жасайтындар 522 1,0
Шаруа қожалықтары 34354 60,0
ШКС — заңды тұлғалар 5382 9,0
* Алматы облыстық СК мәліметтерінен
Кестедегі мәліметтерді диаграммадан анықтап көруге болады
(1-сурет). Кесте мен диаграммадан байқағанысмыздай облыстағы кәсіпкерлікпен айналысатын субъектілердің
Бюджетпен есеп айырысу түрлеріне байланысты шагын кәсіпкерлік субъектілерінің үлесі,
*6-кесте негізінде жасалган.
Кесте мен соның
Алматы облысында шағын кәсіпкерлік субъектілері түрлерінің барлық түрлеріне жуығы
Содан кейінгі орында, оңайлатылған декларация негізінде және патент бойынша
Сонымен, 01.01.2005 жылғы жағдай бойынша Алматы облысында жалпы жеке
Ал, былтырғы жылғы мәлімет бойынша, жалпы тіркелген кәсіпкерлердің саны
Кесте 7
Шағын бизнес субъектілері салықтарының бюджеттік түсімегі алатын орны
2005 жылғы қаңтар айында тіркелген кәсіпкерлік субъектілерінің ішіндегі 5382
Кесте 8 Арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлғалардан түсетін
Барлық Оның ішінде Салықтық Оның барлық
Заңцы тұлғалар тіркелге ндері нақты қызмет атқаратын
дары салықтардағы үлесі (%-бен)
Шағын кәсіпкерлікпен 5382 3274
аиналысатын
тұлғалар барлығы, оның ішінде
Ауыл
өншін өндіруші заңды
Оңайлатылған 421 380 97148,4 3,5
декларация негізінде
қызметін жүзеге асыратындар
Жалпыға ортақ 4784 4784 1862116,0 67,8
тәртіппен қызметін
жүзеге асырушылар
Жалпы тіркелген шағын бизнес субъектілерінің ішіндегі заңды тұлғалардың арнаулы
оңайлатылған режим бойынша қызметін жүзеге асыратын салық төлеушілер саны
Патент негізінде қызметін жүзеге аысратын ауыл шаруашылығы өнімін өндіруші
Жалпыға бірдей тәртіппен қызметін жүзеге асыратын заңды тұлғалар саны
Жоғарыда келтірілген кестедегі мәліметтерден көріп отырғанымыздай, қызметін жалпыға ортақ
Енді, жеке кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғалардың жай—күйіне келетін болсақ, онда
Бірыңғай жер салығының негізінде қызметін жүзеге асыратын және жалпыға
Патент негізінде қызметін жүзеге асыратын жеке тұлғалардың тіркелгені 9202,
Оңайлатылған декларация негізінде қызметін жүзеге асыратын 6229, нақты қызмет
Базарларда жылына 90 күннен артық қызметін жүзеге асыратын бір
Кесте 9
Жеке кәсіпкерлерден түсетін салықтық түсімдердің шағын бизнестен алынатын салықтық
Барлық Оның ішінде Салық Оның барлық
Жеке кәсіпкерлері тіркел гендері нақты қызмет атқаратын дары тық
түсімдер (мың теңге) кәсіпкерліктен түсетін салықтардағы үлесі (%-бен)
Барлық шағын бизнеспен 51579 49236 664436,6 24,1
аиналысатын жеке кәсіпкерлер, оның ішінде
Бірыңғай жер салығы бойынша бюджетпен есеп 34354 33227
айырысатын шаруа қожалықтары
Оңайлатылған декларация 6229 5869 253392,9 9,2
непзщде қызметін жүзеге асыратындар
Патент негізінде қызметін жүзеге асырушылар 9202 8926 123639,0
Бір жолғы талон негізінде қызметін жүзеге асыруылар 522
Жалпыға ортақ тортіппен 1272 692 126920,6 4,6
қызметш жүзеге асырушылар
9-кестеден көріп отырғанымыздай, жеке кәсіпкерлердің ішінде саны жағынан орташа
Алдыңғы, яғни 2005 жылғы қаңтар айымен салыстырғандағы шағын бизнес
Шағын бизнес субъектілерінен түскен салықтық түсімдер,
2003-2004жж. (млн.тг.) Сурет 2
01.01.2005ж. бойынша 3274 нақты жұмыс жасайтын заңды тұлғалардан 2083350,1
Сонымен бірге, үстіміздегі жылдың басында шаруа қожалықтарын қоспағанда 17225
Келесі, шаруа қожалықтарына келетін болсақ, осы жылдың басындағы мәлімет
Осылайша 2003 жылмен салыстырғанда 2004 жылда барлық шағын кәсіпкерлікпен
Салықтық түсімдердің төмендеуіне салықтық түсімдердің басым бөлігін құрайтын заңды
Оның себептері сол, біріншіден нақты жұмыс жасайтын заңды түлағалар
Сондай-ақ, 2003 жылы Алматы облысы бойынша жүргізілген салықтық тексерулер
Сонымен бірге, шағын кәсіпкерліктен түскен салықтық түсімдердің азаюына 2004
Аталған субъектілер бойынша салықтық түсімдердің дер кезінде және толықтай
Дгенемнен, салық қызметі органдары тарапынан бақылауды мүлдем тоқтатуға болмайды,
екі жағдайда салық объектілері төмендетіліп көрсетілгендіктен оларға
11 субъектіде фискалды жадысы бар бақылау-касса машинасын
Сонымен қатар СК қызметкерлерімен бір жолғы талондарды тарату тәртібін
Салық комитетінде, сонымен бірге шағын кәсіпкерлік субъектілерімен салық заңдылықтарына
З-тарау. Жеке кәсіпкерлерге салық салуды жетілдірудің бағыттары
Шағын бизнестің қасиеті - нарық қеңістігін қеңейту мақсатында жаңа
Қазіргі кезде, зерттеу нәтижелері керсеткендей өндірістің экономиканың барлық саласында
Бірақ осындай жетістіктерге қарамастан, сәйкесінше аса жоғары емес табыстары
Мұндай жағдайда кәсіпкерлерге өндірістік-шаруашылық қызметтерін тиімді түрде жүзеге асыру
Осыған қоса, қазіргі кезде мемлекет тарапынан қорғау мен қолдау
Қазақстанда 2003 жылдан бастап 9 айға шағын кәсіпкерлік субъектілерін
Шағын бизнес саласындағы заңнаманың келелі мәселелерін шешу Алматыда шағын
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі, Бас прокуратура, Индустрия және сауда
Қайта қаржыландыру ставкасы төмендетілді. Қазақстаннның Ұлттық Банкі 2002 жылдың
Қаржы ресурстарының басым бөлігінің мемлекет қарамағына өтуі кәсіпорындарының дербес
Ал, мемлекеттік бюджеттің негізгі кіріс көзі салықтар екені бәрімізге
Салық ставкаларын ауытқыту арқылы өндірістегі шағын және орта бизнестің
Енді салық жеңілдіктерін тиімді де икемді салықтық реттеу құралы
Экономиканы реттеу барысында
ғылыми-зерттеу, тәжірбиелік-конструкторлық жұмыстарының өркендеуіне жағдай жасау;
робототехника, биотехнология, электроника тәрізді ғылымды көп қажет ететін
инвестиция барысын реттеу.
Салық жеңілдіктерінің салық төлеуден толық немесе жартылай босату, салық
Өндірістегі шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау барысында салық жеңілдіктері
Қазақстанда кәсіпкер тұлғалардың қайырымдылық қорларына көрсеткен көмектері салық заңнамасында
Салық төлеу тәртібі мен мерзімі салық салу жүйесінің маңызды
10 күн мерзім ішінде, барлық есепті жылдан кейігі жылдың
1) есептелген табыс салығының сомасын банк мекемесі арқылы қаражат
1) табыс алушы жеке тұлғаның талап етуі бойынша, аты-жөні,
2) салық жылы аяқталған соң 30 күн ішінде салық
3) Толем көзінен салық ұсталмаған жағдайда табыс
Зерттеу барысында біздің байқағанымыз, салықтық реттеу құралдарының ықпалының өте
Сонымен, экономиканы салықтық реттеу барысында, оның соңынан туындайтын салдарын
4-кестеде Алматы облысы бойынша шағын және орта бизнесіндегі кәсіпкер
Салықтың көмегімен мемлекет нақты түрде белгілі бір салаларда барынша
Экономикалық зерттеулер институтының келтірген мониторингтік зерттеулер бойынша салық көлемін
Кесте 10
Салалар бойынша кәсіпорындардың төлейтін салықтарының саны, % есебімен*.
Сала Төленетін салық саны
3-тен аз 3-тен 5-ке дейін 6-дан 8-ге дейін 9-дан
Барлық мекемелер 9.8 52.0 29.2 8.9
Кәсіпорын 2.1 47.9 34.0 16.0
Ауыл шаруашылығы 36.4 42.3 15.2 6.1
Сауда 8.3 56.4 27.8 7.5
Қызмет көрсету 9.4 51.3 31.6 7.7
*Экономикалық зерттеулер институты сандық мәліметтерінен
Бірақ салық ауыртпалығының деңгейін тек сандық қана көрсеткіш арқылы
Республикадағы өнеркәсіп өндірісінің шикізат өндіру бағытында басым дамығандығы, яғни
Қорытынды
Салық салу бойынша жүз пайыздық тиімділікке жету дамыған нарықтық
Жоғарыда айтылып кеткендерді ескере отырып, шағын және орта бизнес
Қазақстан Республикасында салық салу ерекшеліктері кәсіпкерлікті қолдау мсн экономиканы
Осыған байланысты салық салумен байланысты проблемалар өзекті және кәсіпкерлікті
Ескі салық кодексі бойынша қызмет еткен салымдар мен алымдар
Айта кету керек шағын және орта кәсіпорындардың дамуы импорт
Осының барлығы нарықтық экономика дамуының басты мәселесі болып келеді.
Шағын және орта кәсіпкерліктің дамуы Қазақстан Республикасы экономикасының әр
Сондықтан батыс елдерінің нарықтық экономикасы сияқты, мемлекет тарапынан шағын
Жергілікті жерлерде мемлекеттік қолдау тиімді. Неге десек жергілікті қорлар
Шағын және орта бизнесте инвестициялық жобаны несиелеу үшін мемлекет
• құқықтық қамтамасыз ету.
• қаржылық қамтамасыз ету
• салықтық қамтамасыз ету
• кадрлық және инфрақұрылымдық қамтамасыз
Ұсынылып отырған салық салу механизмдері мемлекетке және салық органдарына
Міне осыдан салық салу механизіміне жүйелі келу, біздің ойымызша
Республикада қазіргі уақытта шаруашылық субъектілер үшін берілетін салық жеңілдіктерінің
Несие проценттерін қайтару мерзімін шағын және орта кәсіпорындарын қызметіне
Оларды ішкі кредит ресурстары немесе сыртқы заем арқылы жүзеге
Сондықтан салықтық құралдар басқа да мемлекеттік реттеу құралдарымен бірге
Қорыта келгенде кәсіпкерліктің кез-келген нысанының дамуында салық механизмінің ролі
Кәсіпкер салық жүйесіне бірнеше рет енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларға
Зерттеу барысында қалыптасқан пікірлерге тоқталатын болсақ:
жеке тұлғалардың табысынан алынатын салықты алғашқы 2-3 жылда босатып,
аванстық төлемдер жасау барысында кәсіпкер тұлғаға 1-2 ай көлемінде
төлем көзінен салық салынатын салықтар табыстарға жинақтаушы зейнетақы қорларынан
Шағын бизнес субъектілерінің жиынтық салығы кәсіпорынның жылдық жиынтық табысының
Бүгінгі күнде орта бизнес субъектілерінің мониторнгін ұйымдастыру қажеттілігі туындап
Дамыған елдерде белсенді жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар, өз
Жеке кәсіпкерлерге қосылған құн салығын салған кезде, аталған салық
Республикамызда егер өндірістік кәсіпорындардың, шағын және орта кәсіпкерліктің ел
Қолданылған әдебиеттер
1. Қазақстан республикасының Кодексі "Салық және
2. Закон Республика Казахстан "О
3. Закон Республики Казахстан "Об индивидуальном предпринемтельстве", 19.0б.1997г.
4. Қазақстан Республикасы Президентінің "Шаруашылық серіктестік туралы"
5. Гражданский кодекс республики Казахстан, 27.12.1994г.
6. Қазақстан Республикасы Президентінің "Өндірістік кооператив туралы" Заң
7. Қазақстан республикасының "Салық және бюджетке төленетін
8. Указ Президента республики Казахстан, имеющий силу Закона "О
9. Современный экономический словарь. Под.ред. Б.А.
10. Чипурин М.М., Киселева Е. А. Курс экономической теории
11. Кейнс Дж.М. Общая теория занятости, процента и денег.
12. Налоги. Под ред. Д.Г. Черника // М. Финансы
13. Курс экономики. Под ред. Б,А- Райзбергд // М.,
14. Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы // Алматы, К/аржы
15. Смит А. Исследование о природе и причинах
16. Құланбай Э. Шағын бизнес
17. Идрисова Э.К. Қазақстандағы салық және салық салу.
18. Ермекбаева Б. Ж. Салық салу негіздері.
19. Черник Д.Г. Налоги в рыночной эконоомике //
20. Кенесов Б. Американский бизнес требует перемен //
21. Юткина Т.Ф. Налоги и налогооблажение. // М.,
22. Бухгалтерлік бюллетень №49 (258) желтоқсан 2003 ж.
23. Алипов А. Механизм налогооблажения малого и среднего бизнеса
24. Томпиев М.К."Малое предпринимательства и ее проблемы" Алматы, 2003г.
25. Ваксян И.М. "Эффективные методы и приемы
26. Туржанов. С. О состоянии малого бизнеса г.Алматы и
27. Туржанов С.А. большие проблемы малого бизнеса// Налоговый эксперт
28. Дауранов И., Рудецких
29. Байниетова М.
30. Байнеева Б. Современные состояние и тенденции
31. Алматы облыстық кәсіпкерлік, шағын және орта бизнесті дамыту
32. Алматы облыстық СК 1-Н, 2-Н 2003-2004жж. есебі.
3