Қазақстан Республикасының білім және ғылым Министрлігі
Ө.А. Жолдасбеков атындағы экономика және құқық Академиясы
Экономика пәндері кафедрасы
Қорғауға жіберілсін
Кафедра меңгерушісі,
______________________
«____» __________2008ж.
КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ПАССИВТІ ОПЕРАЦИЯЛАРЫНА ТАЛДАУ
Дипломдық жұмыс
Ғылыми жетекші:
Талдықорған 2008
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ПАССИВТІ ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ.................................................................................................6
1.1 Коммерциялық банктердің негізгі операциялары және олардың сипаттамасы.............................................................................................................6
1.2 Банктің пассивтік операциялары және олардың қалыптасу көздері..........16
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ПАССИВТІ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУ («БАНК ЦЕНТР КРЕДИТ»
2.1 «Банк Центр Кредит» АҚ экономикалық әрекетін талдау..........................31
2.2 «Банк Центр Кредит» АҚ пассивтік операцияларын талдау......................39
3 БАНКТЕРДІҢ ПАССИВТІ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ.............................................................................................................46
3.1 Коммерциялық банктің қаржылық нәтижесін жетілдіру жолдары............46
3.2 Коммерциялық банктердің пассивтік операцияларын жетілдіру...............56
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................65
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ...........................................................67
КІРІСПЕ
Өзектілігі. Қаржы секторы экономиканың ең серпінді дамып келе жатқан
Қазіргі коммерциялық банктер – бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға, сондай-ақ
Пассивтік операциялар негізінде банктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да пассивтік
Пассивтік операциялар көмегімен банктер нарықтан несиелік ресурстарды сатып алады.
Пассивтік операциялар мынандай формалары болады:
коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
депозиттік операциялар.
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тартуға мүмкіндік береді.
Банктің меншікті қаражаттары – банктің экономикалық дербесін және қызмет
Бүгінгі экономикалық көрсеткіш және банктің міндетті төлемдерін болашаққа өмір
Осы коммерциялық банктердің проблемалары мен шешуші жолдарының маңыздылығы және
Жұмыстың мақсаты – банктердің пассивтік операцияларын талдау.
Жұмысты мақсатына байланысты келесі міндеттер қойылады:
банктң пассивтік операциялары, олардың қалыптасу көздерін қарастыру;
коммерциялық банктердің негізгі операциялары және олардың сипаттамасы;
АҚ «Банк Центр Кредит» экономикалық әрекетін және пассивтік операцияларын
банктің пассивті операцияларын жетілдіру жолдары айқындау.
коммерциялық банктің пайдасын жоғарғы шегіне жеткізу проблемаларын зерттеу.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер
Бірінші бөлім. Коммерциялық банктердің пассивтік операцияларының мәні мен олардың
Екінші бөлім. Коммерциялық банктердің қаржы-экономикалық нәтижесін талдау (АҚ «Банк
Үшінші бөлім. Коммерциялық банктердің тиімділігін жетілдіру жолдары, коммерциялық банктің
Жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі болып шетелдік және Қазақстандық
Қаржы шаруашылық мәліметтерді, нақты сұрақтар мен мәселелерді әзірлегенде абстракция-логикалық,
Дипломдық жұмыстың зерттеу обьектісі – АҚ «Банк Центр Кредиттің»
1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ПАССИВТІК ОПЕРАЦИЯЛАРЫН БАСҚАРУ СТРАТЕГИЯСЫ
1.1 Коммерциялық банктердің негізгі операциялары және олардың сипаттамасы
Қазақстан Республикасында коммерциялық банктерді құру Қазақстан Республикасының «Банктер және
Банк қызметінің негізі оның функциясы арқылы көрінеді, олар келесілер:
уақытша бос ақшалай қаражаттарды мобильдау және оларды капиталға айналдыру;
халықты, мемлекетті, кәсіпорынды несиелендіру;
шаруашылықта есептесу және төлемдерді төлеуді жүргізу;
экономикалық және қаржылық мәліметтерді ұсыну;
уақытша бос ақшалай қаражаттарды мобильдеу және оларды капиталды айналдыруда,
Коммерциялық банктердің негізгі функцияларының бірі есепті-төлем механизмі. Төлемдер кезінде
Пассивтік операциялар негізінде банктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да пассивтік
Банк ресурстары пассивтік операциялар нәтижесінде құралатындықтан, оған анықтама берген
Ал соңғы оқулықтарға сүйенсек, пассивтік операциялар – бұл нәтижесінде
Бұл анықтамалар бірін-бірі толықтырады десе болады, себебі біріншісі пассивтік
Пассивтік операциялар көмегімен банктер нарықтан несиелік ресурстарды сатып алады
Отандық банктік тәжірибеде талап етуінде дейінгі депозиттерге мыналар жатады:
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әртүрлі шағын коммерциялық құрылымдардың ағымдық
әр түрлы мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері үшін
Ал кемшілігі – бұл шот бойынша пайыз төленбейді немесе
ақша салу және оны алу кез-келген уақытта ешқандай да
шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде
банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны үшін
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша коммерциялық банк Орталық банкте
Мерзімді салым (депозит) – белгілі мерзімі бар және тұрақты
Салым иесі келісілген мерзімнен бұрын алған жағдайда банк айып-пұл
Коммерциялық банктер, бір жағынан, шаруашылық субьектілердің уақытша бос ақшалай
Мерзімді салымдар мен мерзімді депозиттерді ерекшеліктері болады:
есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандайда есеп
шоттағы қаражат баяу айналады;
тұроақты пайыз төленеді;
пайыз мөлшерінің ең жоғарғы даәгейі рталық банк тарапынан реттеліп
ақшаны алу туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі
Тағы бір кеңінен таралған салымның түрі – жинақ салымдары.
Депозиттік және жинақ сертификаттары – бұл салым иесіне белгілі
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай екі екі түрлі
Атаулы сертификаттар;
Мәлімдеуші сертификаттар;
Атаулы депозиттік жне жинақ сертификаттары бұл салфым иелерінің атына
Осындай жағдайда коммерциялық банктердің активтік операцияларын қаржыландырудың басты көзі
депозиттік шығыстардың қаржыландырылатын активтік операциялардың мерзімдері мен сомасын сәйкес
депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда алу
депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттер мен мерзімді салымдардың
салым иелерінің санын өсіру мақсатында депозиттік операциялар түрлерін ұлғайтып,
Активтік операциялар – бұл банктердің табыс алу және өзінің
Бұл екі мақсаттың бірегейлігі банкті коммерциялық кәсіпорын ретінде тартылған
Активтік банктік операциялар өзінің формасына және тағайындалуына қарай әр
ссудалық (несиелік) операциялар;
инвестициялық операциялар;
депозиттік опеарациялар;
қаржылық операциялар;
басқа да операциялар.
Банк активтік операцияларының маңызды бөлігін банктік несиелік (ссудалық) операциялары
Ссудалық операциялар банктің ресурстық базасын орналастыруда банктік активтік қызметінің
Банктің инвестициялық операциялары – несиелік операциялардан кейін банкке табыс
Банктің инвестициялық операция жүргізетін бағалы қағаздары екі топқа бөлінеді:
мемлекеттік бағалы қағаздар;
корпоративтік бағалы қағаздар.
Мемлекеттің бағалы қағаздардың табыстылығынақарай үш түрге бөлінеді:
Дисконттық мұндай бағалы қағаздар алғашқы нарықта инвесторларға жеңілдікпен (номиналдық
Купондық, яғни номиналдық құнына пайызбен бейнелеген табыс әкелетін бағалы
Аралас, яғни купон және дисконт түрінде қатар табыс әкелетін
Бүгінгі таңда ҚР-дағы екінші деңгейдегі банктердің инвестициялық операцияларға ағытталған
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы қағаздарға
акциялар;
облигациялар;
депозиттік және жинақ сертификаттары;
ипотекалық куәліктер;
депозитік қолхаттар.
Осылардың ішінде инвестициялау операцияларға байланысты көп болады. Ал қалғандарының
Акция – бұл акционерлік қоғамның жарғылық капиталына үлес қосқандығын
Облигация – оның иесінің ақшалай қааражат салғандығын куәландыратын және
Қазақстандағы айналыста жүрген облигациялар табыстылығына қарай екі түрге бөлінеді.
купондық облигациялар – инвестор банкке пайыз мөлшерлемесі формасында, яғни
дисконттық облигация – инвестор банктік облигацияны шығарушыдан номиналдық құнынан
Банктің активтік депозиттік операциялары өтімділікті қолдау және банктермен корреспонденттік
Банктің қаржылық операциялары несиелік операциялар типтес, яғни банкке табыс
«Лизинг» сөзі «to lease» ағылшын етістігінен аударғанда, «жалға беру»
Барлық лизингтік операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және қаржылық
Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда,
Қаржылық лизинг – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затын
Банктердің лизингік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып келеді. Алайда
банк пен лизинг компаниясы арасында несиелік келісімшарт жасалып, несие
лизинг компаниясы алған несиені құрал-жабдық үшін жабдықтаушы төлейді;
жабдықтаушы лизинг компаниясына құрал-жабдығын сатады;
лизинг компаниясы мен лизиг алушы кәсіпорын арасында лизингтік келісімшарт
жабдықтаушы құрал-жабдықпен жабдықтайды;
лизингті алушы кәсіпорын пайдаланғаны үшін лизингтік төлемдер жүргізеді;
лизинг компаниясы несие беруші банкке несие үшін төлемдерін төлейді
Факторинг сатушылардың сатып алушыларға сатылған тауары үшін уақытын кешіктіріп
«Факторинг» сөзі ағылшын тілінен «faktor» алғанда «маклер, делдал» деген
Факоринг операциясы – жабдықтаушының (банк клиентінің) жабдықталған тауары мен
Факторинг операциясына 3 тарап қатысады:
Факторингтік компания (банктің фактор бөлімі) - өздерінің клиенттерінен шот-фактураны
Клиент ( тауарды жабдықтаушы, несие беруші) – факторинг компаниясымен
Кәсіпорын (қарыз алушы) – тауар сатып алушы фирма.
Факторинг мәмілесін жүзеге асырудан бұрын толық талдау жасау жұмысы
Факторинг операциясы бүгінгі таңда отандық ақша нарығында дами алмай
Форфейтингсөзі француз тілінеде «a forfait», аударғанда, құқықтан бас тарту
Форфейтинг мәмілесін үш қатысушы болады:
Экспортер, яғни тауарды орта мерзімді несиеге беруші;
Импертер, яғни тауарды несиеге алу;
Форфейттор, яғни мәмілені қаржыландырушы банк немесе арнайы ұйым.
1- мәмілеге қатысушылар арасында келісімшарт жасалады; 2- тауарын несиеге
Форфейтинг операциясының мерзімі 180 күннен 5 жылға дейінгі аралықты
Форфейтингтегі дисконт мөлшерлемесінің құрамдас элементтеріне мыналар жатады:
- еуровалюталар нарығындағы несиенің құны (ЛИБОР – Лондондық
банкаралық пайыз мөлшерлемесі);
- импортер елінің тәуекел құы жәе валютаны аударуға
тәуекел құны 0,5-тен 6 пайызға дейін жылдық мөлшерде ауытқиды;
- несиені басқаруға қатысты форфейтордың шығындары (0,5 пайызға
дейін жылдық);
- міндеттеме үшін алынатын комиссия (1-1,5 пайыз жылдық)
1.2 Банктің пассивтік операциялары және олардың
Пассивтік операциялар негізінде банктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да пассивтік
Банк ресурстары пассивтік операциялар нәтижесінде құрылатындықтан, оған анықтама берген
Ал соңғы оқулықтарға сүйенсек, пассивтік операциялар – бұл нәтижесінде
Бұл анықтамалар бірін-бірі толықтырады десе болады, себебі бірінші пасссивтік
Пассивтік операциялар көмегімен банктен нарықтан несиелік ресурстарды сатып алады.
Пассивтік операциялардың мынандай формалары болады:
- Коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялау;
- Банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды құру
- Басқа да несие тұлғаларынан несие алу;
- Депозиттік операциялар.
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражыттарды банктерге тартуға мүмкіндік береді.
Сонымен банк ресурстары екі топқы бөлінеді:
- банкің меншікті қаражаттары;
- банктің тартылған қаражатары.
Банктің меншікті қаражатары қатарына меншікі капиталы мен оға
Шын мәнісінде, меншікті және тартылған қаражаттардың арасында шекті ең
Банктің меншікті қаражаттарының банктің үнемі тұрақтлығын ұстап тұруда маңызды.
Банктің меншікті қаражаттары - банкің экономикалық дербестігін және
Банкің меншікті қаражаттарына жататындар:
- банктің жарғылық капиталы;
- бакнтің резервтік капиталы;
- қосымша капиталы дәне пайда есебінен құрылған басқа қорлар;
- сақтандыру резервтері;
- бөлінбеген пайдасы.
Банктің қаржылық капиталы – банктің заңды тұлға ретінде міндеті
Бағалы қағаз (акция) шығару есебінен құрылған банктің жарғылық капиталын
Қазақстанда екінші денгейлі банктер мынадай екі ұйымдық формаларда құрыла
пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасыда;
акционерлік банк ;
шетел капиталының қатысуымен.
Банктің меншікті қаражатының түріне резервтік қор жатады.
Резервтік қор – банк қызметінде пайда болуы мүмкін зияндардың
орнын жабу мақсатында құрылған ақшалай қаражаты.
Резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді. Резервтік
Қосымша капиталдар негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылғанда аударымдар есебінен
Арнайы қорлар болса, негізгі қорларды қайта бағалау қоры ұлттық
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі тартылған қаражаттарға
Коммерциялық банктердің меншікті капиталының рөлі мен шамасы басқа қызметпен
Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды. Банктің
Меншікті және тартылған коммерциялық банк ресурстары Ұлттық банкте ашылатын
Банктің меншікті капиталы – банктің қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық және
Банктің меншікті капиталының құрылымы бірдей емес, себебі, оларға әсер
Валюталық қаражаттарды қайта бағалау қоры шетел валютасында жарғылық капиталды
Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді төмендету мақсатында
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидендті төлегеннен кейін және
Банктің тартылған қаражаттары активтік операциялар, оның ішінде, несиелік операциялардың
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе үшін
Әлемдік банктік тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау тәсілдеріне байланысты
І топ – депозиттер;
ІІ топ – депозиттік емес тартылған қаражаттар.
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды. Депозиттер
Депозит – бұл клиенттердің (жеке және заңды тұлғалардың)
Депозиттік емес тартылған қаражаттар – бұл банктің қарыз түрінде
Депозиттік емес банктік ресурс көздері мен депозиттер өзара ажыратылады.
Депозиттік емес тартылған ресурстармен көбіне ірі коммерциялық банктер айналысады.
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары;
бағалы қағаздар.
Талап етуіне дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің бастапқы
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар жатады:
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әр түрлі шағын коммерциялық құрылымдардың
әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджет қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
Ал кемшілігі – бұл шот бойынша пайыз төленбейді немесе
ақша салу және оны кез-келген уақытта ешқандайда шектеусіз жүзеге
шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде
банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды сақтағаны үшін
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша коммерциялық банк Оралық банкте
Мерзімді салым (депозит) – белгілі мерзімі бар және тұрақты
Салым иесі келісілген мерзімнен бұрын алған жағдайда банк айып-пұл
Мерзімді салымдар мен мерзімді депозиттердің ерекшеліктері болады:
есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандайда есеп
шоттағы қаражат баяу айналады;
тұрақты пайыз төленеді;
пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Орталық банк тарапынан реттеліп
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын-ала хабардар етуі талап
бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер белгіленеді.
Тағы бір кеңінен тараған салымның түрі – жинақ салымдары.
Жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды.Бұл салымдардың түрі бойынша, мерзімді
Жинақ салымдарының мынадай ерекшеліктері болады:
ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
шоттағы қаражатты алдын-ала алу барысында ешқандай ескерту талап етілмейді;
ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары салым
мерзімді жинақ салымдары;
қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
ұтыс салымдары;
ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
мақсатты және ағымдық салымдар;
алдын-ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарына тұрақты мерзімі белгіленетін және сол мерзім
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама тұрақты
Қосымша жарна қосатын салымдар – бұл шоттағы қаражатқа алдын-ала
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз төлемдерді төлеу
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік және
Депозиттік және жинақ сертификаттары – бұл салым иесіне белгілі
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі болып
Атаулы сертификат;
Мәлімдеуші сертификат.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің атына
Депозиттік және жинақ сертификаттары сатылған тауарлар және көрсетілген қызметтер
Әлемдік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі бар:
Аударылатын;
Аударылмайтын.
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар салым иелерінің қолдарында болып, уақыты жеткен
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықта сатып-алу
Жинақ сертификаты жеке тұлғаларға арналып шығарылады. Жинақ сертификатының мерзімі
Мерзімді депозиттік және жинақ сертификаттары мерзімінен бұрын төленуге ұсынылуы
АҚШ-тың банктік тәжірибесінде, талап етуге дейінгі депозиттік шоттармен қатар,
Нау-шоттар бұл пайыз төленетін, чектік депозиттер болып табылады.
Нау-шоттың мынадай өзіне тән ерекшеліктері болады:
бұл шот түрі бойынша пайыз төленеді;
бұл шот жеке тұлғаларға немесе пайда таппайтын ұйымдарға ашылады;
салым иелерінен бұл шотта ең төменгі қаражат болуы талап
Куәладырылған чектер шоттары – бұл куәландырылған чектерді төлеу үшін,
Оның мынадай ерекшелігі бар:
ақша нарығының басқа құралдары бойынша мөлшерлеменің өзгеруіне байланысты,
шот бойынша ең төменгі қалдықтың болуының талап етілуі;
салымдардың сақтандырылуы;
иемденуші, үшінші жақтың төлемдері үшін айына шоттан алты рет
Банктердегі депозиттер түріндегі бағалы қағаздар мынадай түрлерге бөлінеді:
кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардағы банктердің акциялары мен облигациялары;
банкке сақталуға берілген және ссудамен қамтамасыз етілген акциялар мен
шетелдіквалюталар мен жасалатын операциялар бойынша бағалы қағаздар мен құндылықтар.
Отандық банктеріміздің тартылған қаражаттары ішінде банкаралық несиенің де рөлі
Банкаралық несие – бұлкоммерциялық банктердің бір-біріне беретін несиелері. Банкаралық
Банкаралық несиенің бір түріне Ұлттық банктің коммерциялық банктерге қысқа
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік қалдықтың
Күндізгі заем – банктік жұмыс күні ішінде банктердің Ұлттық
Бұл аталған несиелер қысқа мерзімді. Ұлттық банк екінші деңгейдегі
депозиттік ресурстарды қаржыландыратын активтік операциялардың мерзімдері мен сомасына сәйкес
депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда алу
депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттер мен мерзімді салымдардың
салым иелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін ұлғайтып,
Банктің табыстары, олардың қалыпасу көздері. КБ табыс көздеріне мынадай
Несиелік бизнесі;
Дисконттық бизнесі;
Сақтау бизнесі;
Банктік кепіл беру қызметі;
Салымдар қабылдау, клиенттің тапсырысы бойынша өнеркәсіпті жүзеге асыру бизнесі;
Басқа банктермен корреспонденттік қатынасқа негізделген бизнес;
Дәстүрлі емес қызметтерді көрсету бизнесі.
Несиелік бизнес екі элементтен тұрады: клиенттерге және заңды тұлғаларға
Дисконттық бизнес төленбеген вексельдерді, чектерді және талаптарды банктің белгілі
Сатып алғаннан төлемнің түсуі арасындағы аралықта банктік несиелік ресурсын
Факторингоперациясының түріне байланысты тәуекелге сәйкес шамасы ауытқып отыратын комиссиондық
Факторинг операциясындағы комиссия пайызбен белгіленетіндіктен, факторингтік операциядан түсетін табысты
Сақтау бизнесі банктің трастылық (сенім) және агенттік қызметтеріне
Бағалы қағаздармен бизнес мынадай элементтерді қамтиды
банктің өзінің бағалы қағаздарын шығару;
оларды нарықта сату;
кәсіпорындарды жекешелендіруге байланысты қызмет көрсетуде басқа да эмитенттердің бағалы
Мұндай бизнестен түсетін табыс мынадай көздерден құралады:
өзінің және басқа да эмитенттердің бағалы қағаздарын сату барысында
жекешелендіруге байланысты көрсеткен қызметі (жекешелендірілетін кәсіпорынның есебін талап етілетін
Банк шығыстарының жіктелуі. Коммерциялық банктердің шығыстарын формасына және есепке
Формасына қарай олар мынадай түрлерге бөліеді:
пайыздық шығыстар;
пайызсыз шығыстар;
басқа да шығыстар.
Пайыздық шығыстар клиенттердің талап ету және мерзімді депозиттері, басқа
Пайызсыз шысығтарға жалпы банктік операциондық шығыстары мен басқару аппаратын
Сонымен бірінші тарауды қорыта, келесіні анықтадық.
Пассивтік операциялар – бұл несиелік және активтік операцияларды жүзеге
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тартуға мүмкіндік береді.
Осындай жағдайда коммерциялық банктердің активтік операцияларын қаржыландырудың басты көзі
Жоғарыда қарастырылған сұрақтарға, ой тұжырым жасайтын болсақ, пассивтік операциялар
2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ПАССИВТІК ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ТАЛДАУ («БАНК ЦЕНТР КРЕДИТ»
2.1 «Банк Центр Кредит» АҚ-ның экономикалық әрекетін талдау
2006 жылы банктің активтері 73 %-ға артып, 571,7 млрд.
Банктің операциялық тиімділік көрсеткіштерінің жақсаруы және, соның салдары ретінде,
Депозиттер. 2006 жылы жеке тұлғалар арасында да, заңды тұлғалар
«Банк Центр Кредит» АҚ 2006 жылы шетелдік қаржы нарығында
2006 жылы «Банк Центр Кредит» АҚ Қазақстан банктерінің ішінде
Германия, Австрия, Швейцария сияқты «неміс тілді» елдердің жаңа, Қазақстандық
2006 жылдың қараша айында банк бір жыл бұрын, яғни
Есепті жыл ішінде банк Еуропалық қайта құру және даму
«Банк Центр Кредит» АҚ қатысатын ЕҚДБ бағдарламалары: «Қазақстандық шағын
Саудалық қаржыландыру банктің халықаралық қызметінің басты бағыттарының бірі болып
Банктің сан алуан өнімдері мен корреспондент-банктердің кең тараған ауқымды
2006 жылдың ішінде жалпы сомасы 440 млн. АҚШ доллары
импорттық аккредитивтер аясында жалпы сомасы 87 млн. АҚШ доллары
резервтік аккредитивтер арқылы клиенттердің экспортық және импорттық келісімшарттарын қаржыландыру
Сонымен қатар 25 млн. АҚШ доллары сомасында кепілдік шығарылды.
«Банк Центр Кредит» АҚ 2001 жылдан бастап «жол чектері»
Бүгінгі таңда «Банк Центр Кредит» АҚ барлық филиалдары мен
2006 жылдың маусым айында банк American Express компаниясымен қосымша
Акцияларға қатысып, банк қызметкерлері арасында жарыстар өткізу American Express
2006 жылдың қорытындысы бойынша банк Қазақстан Республикасы аймағында American
«Жедел ақша аударымдары» жүйесі 2000 жылдан бастап сәтті қызмет
2006 жылы жеке тұлғалар «Жедел ақша аударымдары» жүйесі арқылы
Банк ұсынған «Жедел түсім» жүйесі Қазақстан Республикасы аумағында ақша
«Банк Центр Кредит» АҚ алғашқылардың бірі болып Қазақстан Республикасында
«Интернет-банкинг» жүйесін пайдалана лтырып, клиент төлем жасайды, валюта сатып
2006 жылы «Интернет-банкинг» жүйесіне қосылған клиенттердің саны бір жыл
2006 жылы банктің 5 филиалында клиенттердің «Интернет-банкинг» жүйесінде, сондай-ақ
Сан алуан техникалық, ұйымдастырушылық және т.б. арнайы құралдар мен
Банктің инкассация қызметніңі бірегей ерекшелігі – Қазақстан Республикасының 14
Банктің корпоративтік желісіне жаңа 15 ЕКБ қосылды. 2006 жылы
2006 жылы банк технологияларын дамытуға жасалған басты қадамдардың бірі
Т 24 жүйесінде көзделдген қызметтердің жан-жақты болуын серверлік платформалар
Өз жұмысын жетілдіре отырып, Банк басымдық – клиенттердің сұранысын
Бизнес-процестердің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз етудегі негізгі міндеттер құжаттаманың
2006 жылы Алматы облыстық филиалы мен филиалдық 15 жаңа
2007 жылдың 1 қаңтарына дейін банктің мұндай құрылымдық бөлімшелерінің
«Центр Кредит Банкі» шығарылған карточкалар саны мен эквайринг желісін
2006 жылдың қаңтарында банктің айналымдағы карточкалар санының нарықтағы үлесі
2007 жылы банк MasterCard халықаралық төлем жүйесіне қосылуды,
«Банк Центр Кредит» АҚ пассивтік операцияларын талдау
Пассивтік операциялардың негізгі түрі депозиттер. Сондықтан да пассивтік операцияларды
Егер банктер халық қолындағы ақшалардың біршамаларын банкке тартса, онда
«Банк Центр Кредит» салымшылары әр түрлі категориялардағы тұлғалар. Егер
зейнеткерлер;
VIPжәне бейрезиденттер;
Орта бөлік.
Қазіргі кезде салымшылардың депозиттерінің 59 % банкте орналасқан. 2005-2007
«Банк Центр Кредит» АҚ депозит түрлері:
Чемпион;
VIP;
Ұзақ мерзімді (Долгосрочный);
Балаларыңды ойла (Подумай о детях);
Талап етілгенге дейінгі (До востребования);
Жедел жинақтаушы (Срочный накопительный);
Зейнеттік (Пенсионный);
Рантье;
Жедел (Срочный);
Менің үйім (Мой дом);
Жай шешім (Простое решение);
Енді әрбір депозитті талдайық. VIP депозитінің қаражаты көп, жеке
1 кесте – «VIP» депозитінің ерекшеліктері [15,2]
Мерзімі 12 айдан 60 айға дейін
Салымның минималды сомасы Салған күнге нарық курсы бойынша эквивалент
1 кестенің жалғасы:
Мөлшерлеменің тіркеу кезеңі Теңгеде 30 ай және валютада 24
Капитализация Айлық
Қосымша жарналарды қабылдау Шектеу жоқ
Мерзімнен бұрын бұзу Бір айға дейін болса сыйақы төленбейді;
VIP депозитінің артықшылықтары: салым сомасынан 1 % мөлшерде сыйлық
Пролонгация автоматты түрде жүргізіледі.
2 кесте – «VIP» депозитінің сыйақы мөлшерлемесі [15,2]
Мерзімі/ай Сыйақы мөлшерлемесі / % Тиімді сыйақы мөлшерлемесі /
Теңге АҚШ доллары Евро Теңге АҚШ доллары Евро
Ең төменгі салым сомасы 7 000 000 теңге немесе
12-17 9,80 7,00 6,50 10,25 7,23 6,70
18-23 10,30 7,50 6,80 10,80 7,76 7,02
24-29 10,60 7,70 7,00 11,13 7,98 7,23
30-35 10,90 8,00 7,30 11,46 8,30 7,55
36-41 11,20 8,20 7,50 11,79 8,52 7,76
42-47 11,30 8,30 7,60 11,90 8,62 7,87
48-53 11,40 8,40 7,70 12,01 8,73 7,98
54-60 11,50 8,50 7,80 12,13 8,84 8,08
Ең төмегі салым сомасы 15 000 000 теңге немесе
12-17 10,00 7,70 6,70 10,47 7,98 6,91
18-23 10,50 8,00 7,10 11,02 8,30 7,34
24-29 10,80 8,30 7,30 11,35 8,62 7,55
30-35 11,10 8,60 7,60 11,68 8,95 7,78
36-41 11,40 8,80 7,80 12,01 9,16 8,08
42-47 11,50 8,90 7,90 12,13 9,27 8,19
48-53 11,60 9,00 8,00 12,24 9,38 8,30
54-60 11,70 9,10 8,10 12,35 9,49 8,41
2 кестенің жалғасы:
Ең төменгі салым сомасы 30 000 000 теңге немесе
112-17 10,30 7,80 6,90 10,80 8,08 7,12
18-23 10,80 8,20 7,30 11,35 8,52 7,55
24-29 11,10 8,40 7,50 11,68 8,73 7,76
30-35 11,40 8,70 7,80 12,01 9,06 8,08
36-41 11,70 8,90 8,00 12,35 9,27 8,30
42-47 11,80 9,00 8,10 12,46 9,38 8,41
48-53 11,90 9,10 8,20 12,57 9,49 8,52
54-60 12,00 9,20 8,30 12,68 9,60 8,62
VIP депозитінің сыйақы мөлшерлемесі 7,15 және 30 млн. теңге
3 кесте – «Чемпион» депозитінің ерекшеліктері [15,2]
Мерзімі 18,24,37 ай
Салымның минималды сомасы 75 000 теңге, 500 АҚШ доллары,
Мөлшерлеменің тіркеу кезеңі 12 ай
Капитализация Айлық
Қосымша жарналарды қабылдау Шектеу жоқ
Мерзімнен бұрын бұзу Бір айға дейін болса сыйақы төленбейді;
Артықшылықтары: толықтыру мерзім ішінде шектеусіз, салым бойынша VISA-Electron картасы
4 кесте – «Чемпион» депозитінің сыйақы мөлшерлемесі [15,2]
Мерзімі/ай % мөлшерлеме
Теңге / % АҚШ доллары / % Евро /
18 9,50 7,00 6,00
24 10,00 7,50 6,50
37 11,00 8,50 7,00
«Балаларыңды ойла» депозиті бұл қазіргі сәт пен болашақ арасындағы
5 кесте – «Балаларыңды ойла» депозитінің ерекшеліктері
Мерзімі 18 айдан бастап және одан жоғары
Салымның минималды сомасы Жоқ
Мөлшерлеменің тіркеу кезеңі 12 ай
Капитализация Салым ашылғаннан кейін 0,5 жылда бір рет
Қосымша жарналар салу Тоқсанда 1 рет
Мерзімнен бұрын бұзу Салымды депозитке салған соң 1 айдан
Валютасы Теңге, АҚШ доллары және евро
6 кесте – «Балаларыңды ойла» депозитінің сыйақы мөлшерлемесі [15,2]
Мерзімі / ай % мөлшерлеме
теңге АҚШ доллары Евро
24 9,50 7,00 6,00
36 10,00 7,50 6,50
36 жоғары 10,50 8,50 7,00
«Банк Центр Кредит» АҚ депозиттерін басқа банктердің депозиттерімен салыстырайық.
«Банк Центр Кредит» АҚ депозит мерзімдері 6 айдан жоғары,
«Банк Центр Кредит» қызметін талдай отырып мынадай тенденцияны байқаймыз:
Депозиттік саясатты қалыптастыру үшін банк оны жақсарту мәселелерін басшылыққа
А) Банктің қаржылық тұрақтылығы, сенімділігі, банктің қызмет ету тұрақтылығы
Депозиттік іс-әрекеті кезінде қауіп-қатер шамасын азайтатын әдіс түрін таңдап
Коммерциялық банктің депозиттік саясатын жетілдіру мақсатында төмендегіні ұсынамыз:
әрбір коммерциялық банкте өзінің депозиттік саясаты болуы керек, онда
«бірінші сұраныс» мерзімді заңды және жеке тұлғалардың депозиттік есепшоттарының
депозит қимылдарын ұйымдастыруда жетілдіру мақсатында барлық салымшылар категориясына бірдей
депозиттік базаның тұрақтылығын көтеру және нығайту үшін тұрғын халықтың
Сонымен депозиттік саясатты қалыптастыру және жүзеге асыру процесіне жақсы
Депозит қорын басқару жүйесі мынадай құралдардан тұрады:
банктің депозит жұмыстарымен байланысты туындайтын қауіп-қатерлер түрі;
депозиттік іс-қимылдар бойынша қауіп-қатерді бағалайтын банктің информациялық базасы;
депозиттік іс-әрекеттердің қауіп-қатерін бағалайтын әдістер;
депозиттік қызметтер қауіп-қатерін азайту әдістері.
Шетел валютасында, яғни доллармен депозитке салымдар ұлттық валютаға қарағанда
Қазақстандық банк секторы бірте-бірте қаржы жағдайы нашар банктерден оларды
Жалпы еліміздің банк жүйесінде болып жатқан мұндай өзгерістерді банктерге
3 БАНКТЕРДІҢ ПАССИВТІ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Коммерциялық банктің қаржылық нәтижесін жетілдіру жолдары
Қазақстан Республикасының банктік жүйесі жедел қарқынмен дамиды және қызмет
Банктер арасындағы бәсекеге және банктік операцияларын көлемінің жедел өсуі
Қазақсандық банк секторы бірте-бірте қаржы жағдайы нашар банктерде оларды
Қазіргі кезде Қазақстандағы банктердің айналымдағы активтерінің басым бөлігін қысқа
Еліміздің экономикалық даму стратегиясымен үйлестіре отырып банк жүйесін нығайту
Осы мақсатта 1998 жылы Қазақстан Республикасының инвестициялар жөніндегі
Банк қызметінде тұрақсыздық қауіпі үнемі болып тұрғандықтан уақыт мерзімінің
Ұлттық банк, банктердің қаржылық жағдайында тұрақсыздықтың алғашқы белгілері байқалысымен-ақ
Банк құпиясын сақтау – Қазақстан банк жүйесі қызметінің маңызды
Келесі көңіл аударатын мәселе ақша-несие саласындағы реттеу шараларына жан-жақты
Екінші жағынан алғанда отандық банктер шетелдік банктермен күреске түсуге
Қазіргі банктік жүйе – бұл қандай да болсын дамыған
Тұрақы ақша массасының өсімі, инфляция қарқынының төмендеуінің кепілі, бағаның
Салымшыларға банкке салған жинақ ақшалары үшін сыйақы пайыз түрінде
Қазақстанның танымал ғалымдарының (Ғ.С.Сейітқалиев, В.И.Хамитов, А.А.Ильясов) ойынша банктің ұйымдастырылуы
Біздің ойымызша, қаржы нәтижесін басқару бұл ұйымдастырушылық қағиданың жүйесі,
Талдау барысында ең қиын және көп тарағаны бұл қаржы
Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктерге кейде шешілмейтін дилемманың соқтығып немесе
Бірінші жағдайда тек қана банк зардап шегеді, ал екінші
Ресейлік эксперттер мен (И.О.Лаврушин) және т.б. коммерциялық банктердің пайданы
банктің кірістері басқару;
банк пайдасының қалыптасуына бақылау.
банктердің сандық және сапалық позицияда пайда мен кіріс
деңгейін бағалау.
банк бөлімшелерінің рентабельділігін бағалау.
банктердің негізгі немесе «пайда орталағының» рентабельділігін
бағалау.
банктік өнімдері мен қызмет көрсетулерінің рентабельділігін талдау.
Біздің ойымызша, сонымен қатар шығындарды бақылауын әсіресе, Қазақстанның коммерциялық
Отандық эксперттер (Сканкулова Л.С.) және тағы басқа, шығындарды қатаң
Таза табыстың қалыптасуын бақылау пайда балансының сенімді өлшемі мынадай
банктің аналитикалық есеп-шотында кірістерді қалыптастыру заңдылығын тексеру;
банктің табыстары мен байланыстар операциялардың мазмұны мен мақсатын талдау;
есепті жылдағы пайда мен шығын шоттарының қалдықтарына талдау, кіріс
басқа да операциялардың мазмұнын талдау, түсімдер төлемдер көрсетілген шоттардың
«банк пайдасы есебінен қаражаттарды тарту» шотында шығындардың дұрыстығын бағалау
Коммерциялық банктердің қажеттілікті пайда алуының маңызды екені белгілі. Ол
Сонымен, пайда басшылықтың операцияларын жетілдіру, кеңейту бойынша және қызмет
Жылдық бухгалтерлік балансты талдағаннан кейін банк «бөлінбеген таза пайда»
Банктің барлық кірістері мен шығыстары орындалған қаржылық нәтижелер, одан
Өкінішке орай пайданың жіберілуін коммерциялық құрылымды талдау мәселелерін теория
Кірісті басқарудың өзекті мәселелерінің бірі оны қолдаудың тиімді және
Біздің көзқарасымызша, банк менеджері үнемі кірістің қолдану бағыттарын, көбінесе
Жоғарыда қарастырылғандардан мынадай қорытынды жасауға болады: екінші деңгейдегі банктердің
Коммерциялық банктің қаржы нәтижелерін басқарудың негізі болып табылатындар:
максималды табыс алу үшін қажетті шараларды анықтау;
қазіргі нарықтық жетістіктерді дәйекті түрде қалдыптастыру;
ағымдағы операцияларды орындау үшін жеткілікті төлемдер мен есептердің толық
уақытылы жақсы дайындалған аналиткалық мәлімет;
ақша қаражат резервтерімен активтердің саналы үйлесуі, банк операцияларына бақылау;
Коммерциялық банктің қаржылық нәтижесін жетілдіру жолдары: ол біріншіден, банктік
3.2 Коммерциялық банктердің пассивтік операцияларын жетілдіру
Банк ресурстарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі меншік қаражаттармен салыстырғанда
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе үшін
Банктік тәжірбе де барлық тартылатын қаражаттарды жинау тәсіліне байланысты
Депозиттік қаражаттар
Депозиттік емес тартылған қаражаттар
Қазіргі коммерциялық банктерде тартылған қаражаттардың ең көп бөлігін депозиттер
Депозит – бұл заңды және жеке тұлғалардың коммерциялық банктегі
Депозиттік операциялар тарту көзіне қарай келесідей түрде бөлінеді:
активті;
пассивті.
Активті депозиттік операциялар – банктің уақытша бос ақша қаражаттарын
Пассивтік депозиттік операциялар – бұл клиенттердің уақытша бос ақша
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуге дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдары.
Сондай-ақ, депозиттерді төменгідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:
мерзімдеріне қарай;
салым иелерінің категорияларына қарай;
қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
пайыз төлеу тәсіліне қарай;
банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай.
Мерзіміне қарай депозиттердің келесі түрлерге жіктеуге болады:
қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
ұзақ мерзімді (1 жылдан жоғары).
Салым иелерінің категорияларына байланысты депозиттік шоттар төмендегідей бөлінеді:
жеке тұлғалардың шоттары;
кәсіпорындар және акционерлік қоғамдардың шоттары;
жергілікті билік органдарының шоттары;
шетел азаматтарының шоттары.
Талап етуге дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің бастапқы
Отандық банктік тәжирибеде талап етуге дейінге депозиттерге мыналар жатады:
мемлекеттік, акционерлік кәсіпоындардың, сондай-ақ әртүрлі шағын коммерциялық құрылымдардың ағымдық
әртүрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары: есеп айырысудағы қаражаттар, жергілікті
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтарын.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері үшін
Ал, кемшілігі – бұл шот бойынша пайыз мүлдем төленбейді
ақша салу және оны алу кез-келген уақытта ешқандайда шектеусіз
банктік шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде немесе сыйақы алынып
банктік шотта ақшалай қаражаттарды сақтағаны үшін төменгі деңгейде пайыз
талап етуге дейінгі депозиттер бойынша, коммерциялық банк Орталық банкте
Бұл депозит түрі алдын-ала хабарлаудан кейін немесе мерзімі бойынша
Мерзімді депозиттер мынадай түрлерге бөлінеді:
меншікті мерзімді депозиттер;
алдын-ала алуы ескерілетін мерзімді депозиттер.
Меншікті мерзімді депозиттер сақталу мерзіміне қарай жіктеледі:
30 күнге дейінгі;
30-90 күнге дейінгі;
90-180 күнге дейінгі;
180-360 күнге дейінгі;
360 күннен жоғары.
Мерзімді депозиттер бойынша, салым иесінің алдын-ала хабарлау депозиті бойынша
Мерзімді депозиттердің мынадай ерекшеліктері болады:
есеп айырысу үшін қолданылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай да
шоттағы қаража баяу айналады;
тұрақты пайыз төленеді;
пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Ұлттық банк тарапынан реттеліп
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын-ала хабардар еуі талап
бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерді резервтер белгіленеді.
Тағы кеңінен таралған депозиттердің түрі – жинақ салымдары. Олардың
Банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстарды талап етеді, операцияны
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама тұрақты
Жинақ салымдарының төменгідей ерекшеліктері болады:
ақшалай қаражаттарды сақтауда тұрақты мерзімнің болмауы;
шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандайда ескерту талап
жинақ шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай
Отандық банктік тәжірибеде жинақ шоттары тек жеке тұлғаларға ғана
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ салымдары салым
мерзімді жинақ салымдары;
қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
ұтыс салымдары;
ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
алдын-ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталаық салымдар.
Екінші деңгейлі банктерде салым операцияларының бухгалтерлік есебін жүргізу үшін
2211 – клиенттердің талап етілгенге дейінгі салымдары;
2215 – клиенттердің қысқа мерзімді салымдары;
2219 – клиенттердің ұзақ мерзімді салымдары;
2221 – клиенттердің арнайы салымдары;
2222 – арнайы мақсаттағы еншілес ұйымдарының кепілдік салымдары;
2223 – клиенттердің кепілдік салымдары.
Бұл шоттар банктің алдындағы міндеттемелері болғандықтан пассивті болып табылады.
Салым операцияларын жүзеге асыру үшін салымшы мен банк арасында
Салымшы салым соамсын енгізгенде келесідей өткізбе банктің бэк-офисімен жүргізіледі:
а) егер қолма-қол ақша түрінде енгізсе: Дт 1001 кассадағы
2211-2223 салым шотары.
ә) егер қолма-қолсыз ақша түрінде енгізсе: Дт 2203, Кт
б) егер салымшыға басқа банкте қызмет көрсетілетін болса: Дт
2211-2223
Салым сомасына сыйақы есептеу келесі шоттардай есепке алынады:
2720 – клиенттердің талап ету салымдары бойынша есептелген сыйақы;
2721 – клиенттердің қысқа мерзімді салымдары бойынша есептелген
сыйақы.
Сонымен қатар, есептелінген сыйақыларды төлеу бойынша банктің шығындарына жатқызу
5211 – клиенттердің талап етілгенге дейінгі салымдар бойынша
есептелінген шығыстар;
5215 – клиенттердің қысқа мерзімді салымдары бойынша есептелінген
шығыстары;
5219 – клиенттердің ұзақ мерзімді салымдары бойынша есептелінген
шығыстары;
5221 – клиенттердің арнайы салымдары бойынша есептелінген
шығыстары;
5222 – арнайы мақсаттағы еншілес ұйымдарының кепілдік салымдары
бойынша есептелінген шығыстар;
5223 – клиенттердің кепілдік-салымдары бойынша есептелінген
шығыстары.
Депозиттер бойынша сыйақы сомасын есептеу келесі өткізбемен бэк офисмен
Дт 5211-5213
Кт 2720-2721
Салымшыға сыйақы сомасы келісімшарт мерзіміне сәйкес беріледі:
а) егер қолма-қол ақша түрінде алса:
Дт 2720-2721
Кт 1001
ә) егер қолма-қолсыз ақша түрінде алса:
Дт 2720-2721
Кт 2203
б) егер салымшыға басқа банк қызмет көрсететін болса:
Дт 2720-2721
Кт 1050
Салымшыға банк мерзіміне қарай сыйақы мөлшерінде төлеп отырады, ал
а) егер қолма-қол ақша түрінде алса:
Дт 2211-2223 салым шоттары;
Кт 1001 кассадағы ақша
ә) егер қолма-қолсыз ақша түрінде алса:
Дт 2211-2223
Кт 2203
б) егер салымшыға басқа банк қызмет көрсететін болса:
Дт 2211-2223
Кт 1050
Бүгінгі таңдағы банкке қаражаттарды қалыптастырудың бірден-бір көзі болып салым
Сонымен, коммерциялық банктердің пассивтік операцияларын жүргізуде әртүрлі шаралар жасалынуда.
мемлекетттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әртүрлі шағын коммерциялық құрылымдардың ағымдағы
әртүрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары: есеп айырысудағы қаражаттар, жергілікті
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражаттар қалдықтары.
Жоғарыда қарастырылғандардан мынадай қорытынды жасауға болады: екінші деңгейдегі банктердің
ҚОРЫТЫНДЫ
Банктердің ресурстарының жалпы сомасында тартылған қаражаттар үлесі олардың басым
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ банктік жүйе үшін дәстүрлі
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың
Сол себептен өзіміздің пікірімізді қосамыз. Коммерциялық банктің пайдасын жоғары
жеке және заңды тұлғалар үшін несиені беру шарттарын өзгерту;
депозиттер санын көбейту.
Талдаудың зерттеу обьектісін «Банк Центр Кредит» АҚ экономикалық және
2006 жылы жеке тұлғалар арасында да, заңды тұлғалар арасында
Банк өз жұмысын жетілдіре отырып, Банк басымдық-клиенттердің сұранысын қанағаттандыруға
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Сейітқасымов Ғ.С. Ақша,несие,банктер. – Алматы, 2005.-357б.
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. – Алматы, 2004.-283б.
Калиева Г.Т. Коммерческие банки в Казахстане: Проблемы устоичивости. –
Көшенова Б.А. Ақша,несие,банктер. – Алматы, 2000.-315б.
Дробозина Л.А. Финансы, денежное обращение. – Москва, 1997.- 432с.
Блеутаева К.Б. Ақша және банктер. – Алматы, 2006.-354б.
Ильясов К. Қаржының жалпы курсы. – Алматы, 2003.-272б.
Ширинская Е.Б. Операции коммерческих банков и зарубежный опыт. –
Маркова О.М. Коммерческий банк и их операции. – Москва,
Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп. – Алматы, 2004.-332б.
Биханұлы М.Қ. Ақша айналысы және несие. – 2004.-328б.
Мадиярова Д.М. Основы современного банковского дела. – Алматы.: Экономика,
Хамитов Н. Банк ісі. – Алматы, 2006.-287б.
«Банк Центр Кредит» Ақ жылдық есебі // Панорама.-2007.-№43.-С.3-4
«Банк Центр Кредит» АҚ жарнамалық проспектісі. – Алматы, 2007.-50б.
Саутбекова Ә. Банк жүйесінің өзекті мәселелері // Дала мен
Аскаров Т.В. В списке топ-30 ведущих банков страны заметно
Голуб М. Развивать новые виды кредитных операции необходимо //
Ахметова С.К. Казахстан: экономика и банковская система // Финансы
Аскаров Т. Банковский портрет в цифрах // Республика.-2007.-№2.-Б.18-20.
Мустафин М.А. Определение доли банка на рынке банковских услуг
Жунусов Г. Некоторые особенности банковской конкуренции // Аль-Пари.-2000.-№3-4.–С.100-103
Абуталипов Б.К. Эффективность деятельности банковского сектора Казахстана // Вестник
Исин С. Банковские услуги: проблемы оценки себестоимости и ценообразования
Ө.А. ЖОЛДАСБЕКОВ АТЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ АКАДЕМИЯСЫ
Экономика пәндері кафедрасы
«Қаржы» мамандығының 4 курс студенті
«Коммерциялық банктің пассивтік операцияларын талдау»
атты дипломдық жұмысына
ПІКІР
Қазіргі коммерциялық банктер – бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға, сондай-ақ
Пассивтік операциялар негізінде банктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да пассивтік
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тартуға мүмкіндік береді.
Қашағанов А.банктердің пассивті операцияларын талдау механизмі және оны талдау
Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды және қолданылған әдебиеттер
Ғылыми жетекші,
э.ғ.к. доцент
69