МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
1 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ САПАСЫН КӨТЕРУ ҒЫЛЫМИ – ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Қоршаған ортаның сапасын көтеру адамның өмір сүруін
1.2 Қоршаған ортаның сапасын бағалаудың әдістемелік бағыттары 7
2 ОҢТҮСТІК – ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ МЫСАЛЫНДА ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ
2.1 Қоршаған ортаны ластау мен негізгі қайнар көздері
2.2 «Шымкентмұнайоргсинтез» ААҚ-да қоршаған орта сапасының құрамдастарын талдау
2.3 «Шымкентмұнайторгсинтез» ААҚ шарттарында қоршаған ортаның сапасын басқарудың
ҚОРЫТЫНДЫ 35
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 36
КІРІСПЕ
Қазіргі уақыттың негізгі экологикалық аспектілері болып табылатын қоршаған
Ғылыми-техникалық прогрестің екпінді дамуы соңғы жүз жылдықтың ішінде
Адам мен табиғат арасындағы өзара қарым-қатынасы өзінің критикалық
Қоршаған орта, адамның, тірі организмнің биологиялық түрі ретінде
Орнықты дамудың принциптерін жүзеге асырудың басты мәселесі ретінде
1 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ САПАСЫН КӨТЕРУ ҒЫЛЫМИ – ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Қоршаған ортаның сапасын көтеру адамның өмір сүруін
Қоғамдық дамуы, материалдық және рухани байлықтарын қайта өндіру
Мысалы, отандық және шетел мамандарының бағалауы бойынша адамдардың
Сондықтан қоршаған ортаның сапасы мен негізгі құндылықтарын, табиғаттың
Ол үшін, алдымен басқару объектісін зерттеуден бастау керек,
Тарихи қалыптасу бойынша, «сапа» деген анықтама материалдық өндіріспен
Қазіргі уақытта қоршаған ортаның сапасымен байланысты зерттеулерде әртүрлі
«Қоршаған ортаның сапасы» деген анықтаманы баяндаудағы көз қарастарының
Қоршаған орта – бұл қазіргі уақыттың ғылымы мен
Оқу мақсаттарына байланысты әр түрлі зерттеушілерінде өздерінің тәсілдері,
ҚР «Қоршаған ортаны қорғау туралы» заңында осы анықтамаға
Кейбір ғалымдары «қоршаған ортаны қоршаған табиғи ортасы ретінде,
Қарама-қайшы ойлары да кездеседі, Реймерс Н. Ф. «қоршаған
Көптеген анықтамалары антропоцентрикалық түрде болады, онда авторлары қоршаған
Көптеген анықтамалырының ішінде оның мәнін ең дәл Петров
Автордың ойы бойынша, қоршаған табиғи ортасы – бұл
Адамды қоршаған орта – бұл жалпы қоршаған ортаға
Осыған қарап, қоршаған орта ретінде біз сыртқы материалдық
1-сурет - «Қоғам-табиғат» экожүйесінің өзара қарым-қатынас схемасы
Адам мен табиғаттың өзара қарым-қатынасы индустриальді дәуірдің дамуымен
Қоғамның өндірістік іс-әрекеттің қарқынды процесінде қажетті табиғи байлықтарын
Көпшілік білетіндей, заттарының биотикалық айналымы өзінің тұйықтығымен сипатталады.
Нәтижесінде, биогеохимиялық циклдары жаймен, бірақ өзгермейтіндей және үзіліссіз
Қоршаған орта күрделі жүйе болғандықтан және оның сапасы
Авторлардың кейбіреулері «адамды қоршаған ортаның сапасы» ұғымын «өмірдің
«Қоршаған ортаның сапасы» деген ұғымының мағынасындағы орталық сұрағы
Эколого-экономикалық және әлеуметтік процестерін жоспарлау мен басқару жеке
Қоршаған ортаны қанағаттандыратындай адамдардың және де территориялардың эколого-экономикалық
- табиғи, объективті әлемінің өмір сүрудің, адамзаттың тіршілік
- экологиялық, қоршаған ортаның тірі организмдерінің, табиғи объектілерінің
- ғылыми-техникалық және өндірістік аспектілері ғылыми-техникалық прогрестің мен
- экономикалық, материалдық-техникалық жүйелері мен халықтың денсаулығына тигізілетін
Біздің көзімізше, «қоршаған ортаның сапасы» деген ұғымын ең
Осылайша, осы күндері қазіргі уақыттың шарттарында, табиғат қорғау
1.2 Қоршаған ортаның сапасын бағалаудың әдістемелік бағыттары
Қоршаған орта – бұл өте күрделі жүйе, оның
Қоршаған ортаның сапасын басқару жүйесіндегі ең маңызды элементі
«Қоршаған ортаның сапасы» деген ұғымының өзінде қоршаған ортаның
Қоршаған ортаның сапасын жалпы бағалауды орнатудың бір әдісі
- қоршаған ортаның сапасының нормативтері, олар қоршаған ортаны
- қоршаған ортаға зиянды әсер етулерінің шеткі рұқсат
- табиғи ресурстарын пайдалану нормативтері, табиғи ресурстарының өздігінен
- экологиялық стандарт – нормалар, ережелер, қоршаған ортаны
санитарлық және қорғаушы зоналарының нормативтері.
Бөлек химиялық элементтері бойынша ластаудың ШРК-ы (шеткі рұқсат
Бірақ тәжірибе көрсеткендей қоршаған ортаның сапасы облысындағы экологиялық
Кейбір ғалымдарының ойы бойынша, санитарлық-гигиеналық нормаларының зерттеп жасауына
Біріншіден, ШРК нормативтерінің бар талаптарын орындағанда да, ластанған
Екіншіден, ШРК қолдануының концепциясы ластауымен күреске бағытталып, оның
Мемлекеттік экологиялық стандарттарының жүйесінде де кемшіліктері бар. Олардың
Негізінде санитарлық-гигиеналық нормалары болатын қоршаған орта сапасының жеке
Бірнеше заттарының құрамын анықтау үшін агрегацияланған тазалық индексін
Ортада бірнеше ластаушы компоненттері бір уақытта болғанда, олардың
Сi / ШРКi 1,
мұндағы Сi – ластаудың i-ші т.рінің максимальді орташа
Егер осы шарт орындалса, орта зарарсыз немесе пайдалануға
Қоршаған ортаның сапасын бағалаудың негізіне ортаны ластау деңгейі
MI = Mi*Kpi,
мұндағы Mi – ластаудың i-ші ингридиентінің шығысы (т/жыл
Антропогендік әсері бар экожүйелерде қоршаған ортаның сапасы негізгі
Объектінің, процесінің салыстырмалы экологиялылығы келесі формула бойынша анықталады
A= (Mc + Mp) -
мұндағы Mc, Mp, Mn – сәйкесінше шикізаттың, қосалқы
A 0 ұмтылғанда процесс, объект
Көптеген жұмыстарда өндірістің технологиясын бағалау ластауыштарын мен тазалау
Koc = Bo – By / Bд ,
мұндағы Bo – пайда болатын,
By – ұстап алынатын,
Bд – рұқсат етілетін ластауыштары.
Koc 1 шарты орындалғанда, орта
Бірақ, біздің ойымызша, қоршаған ортаның сапасын бағалауда бұндай
- соңғы формуланың бөлімі әрбір өнеркәсіптің қошаған ортаға
- шығарылатын ластаушы заттарының қамтуы онша көп емес.
Қоршаған ортаның сапасын сандық бағалаудың келесі әдістері экологиялық
1 кесте - Қоршаған ортаның деградациясынан түсетін зиянды
Ортаның деградация-сы Қоршаған ортаны ластауымен байланысты зияны Есептеу
1.Топырақты қатты қалдықтарымен ластау Жердің бетін қатты қалдықтары-мен
yn – топыраққа 1 т ластауышты тастаған-нан келетін
Mn – топыраққа жыл ішінде түсетін қалдықтарының массасы,
2.Су бассейнінің ластануы
Су қоймаларының ластаудан экономикалық зиянын ірілендірілген бағалау Усу=
-әртүрлі су шаруашы лық бөлімдері үшін әр түрлі
М–ластаудың келтірілген массасы
1-кестенің жалғасы
Ортаның деградация-сы Қоршаған ортаны ластауымен байланысты зияны Есептеу
3.Ауаның ластануы Атмосфераны ластау-дан түскен зиянын ірілендірілген бағалау
-әртүрлі типтегі терри-ториялар үстіндегі ат-мосфералық ауаның лас-танудағы
-атмосферадағы қосу-ларының таралу сипа-тын ескеретін коэффи-циенті;
М–ластаудың келтіріл-ген массасы
4.Қорша-ған ортаны ластау Қоршаған ортаны ластаумен байланыс-ты келті-рілген
P–капиталға процент (капитал-дық салымдар тиімділігінің коэффициенті=0,12);
Кц – табиғат қорғау мақсатындағы негізгі қорлардың бағасы
1-кестенің жалғасы
Ортаның деградация-сы Қоршаған ортаны ластауымен байланысты зияны Есептеу
Халықтың денсаулығының нашарлауынан түскен зияны Уз=См+Снд+Сб См –
Снд – жұмысқа шықпағаны нәтижесінде ұлттық табысты ала
Сб – уақытша жұмыс істей алмау немесе ауруларға
Пәтерлік-коммуналдық шаруашылыққа түскен зияны Ужкх=Зуб+Зт+Зж+Зб+Зоз Зуб – қаланың
Зт – қалалық қоғамдық транспортының қосымша эксплуатациялық шығындары;
Зж – пәтерлік қор мен қаланың басқа элементтерін
Зб – қосымша тұрмыстық қызметтер шығындары;
Зоз – қаланың жасыл көшеттеріне келтірілетін зияны
1-кестенің жалғасы
Ортаның деградация-сы Қоршаған ортаны ластауымен байланысты зияны Есептеу
Жыл ішінде лас суды пайдаланудан пәтерлік-коммуналдық шаруашылыққа тигізілетін
Зч – ауыз суды тазалауға қосымша шығындары
Орман шаруашылы-ғына тигізілетін кешендік зияны Ул= Упр
Кр – өнімдік ағаш пен рекультивацияға жұмсалатын
шығынының коэффициенті;
Кк – ағашты кешенді пайдаланудағы өнімді есептеу коэффициенті;
Кп – орманның қосалқы функцияларының коэффициенті;
Кв – орманның рекреациялық және су қорғау қасиеттерін
Ко – орманның атмосфера тазалаушы, топырақты қорғаушы, оттегі
1-кестенің жалғасы
Ортаның деградация-сы Қоршаған ортаны ластауымен байланысты зияны Есептеу
Өнеркәсіпке тигізілетін зияны Уп=Уф+Уу+Утек Уф – негізгі қорларының
Уу – бағалы шикізатты жоғалтулардың зияны;
Утек – кадрларының тұрақсыздығының аса жоғары болуынан зияны
Көптеген авторлар сапаны бағалау барлық маңызды қасиеттерін терең
Қоршаған ортаның сапасын бағалаудың іске асырылған талдауларын қорытып
- қоршаған ортаның сапасының бүтін жүйе ретінде теоретикалық
- адамдарының ғана емес, тірі организмдерінің де сау
- қоршаған ортаның сапасын бағалау қоршаған ортаның сапасының
2 ОҢТҮСТІК – ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ МЫСАЛЫНДА ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ
2.1 Қоршаған ортаны ластау мен негізгі қайнар көздері
Оңтүстік-Қазақстан облысы республиканың оңтүстігінде орналасқан, 2 млн. халқы
Облыста полиметалдық кендерінің, қоңыр көмірінің, темір кендерінің, құрылыс
Облысының үлкен өзені – Сырдария (жалпы ұзындығы 2219
Облыста 13 ауылдық аудандары мен 7 кішкентай қалалары
Республикада өнеркәсіптік өндірісінің ең маңызды саласы үш региондарында
4 сурет - ОҚО өнеркәсіптік саларының құрылымы
Облыста өнеркәсіптік кәсіпорындарының саны 600-ге жетеді, олардың ішіндегі
Облыст территориясы экологиялық жағдайы бойынша шартты түрде үш
5 сурет - ОҚО территориясының экологиялық
Экологиялық дағдарысының зоналарына тиісті аудандары Қызылорда облысымен шектеседі
Созақ аудының территориясында уран кен орындарының кенін шығаруы
Шардара, Түркістан, Арыс қалаларын бойынша негізгі ластауыштары –
Шымкент пен Кентау қалалары ауыр металдарымен ластанған және
Облыста 180 миллион тоннадан астам өнеркәсіптік қатты қалдықтары
«Южнополиметалл» ЖАҚ 2482460,1
«Кентау байытушы зауыты» 135468250 тонн;
«Экскаватор» ААҚ
«Шымкентмунайогрсинтез» 7502,7 тонн;
«Интеркомшина» ЖШС
Жалпы айтқанда, Оңтүстік-Қазақстан облысы Қазақстанның алты экологиялық қолайсыз
Атмосфера. Облыста 130-дан астам ірі кәсіпорындары жұмыс істейді,
Өндірісінің қысқаруы, ауа қорғаушы шараларының жүргізілуі мен жергілікті
Ингредиент-тері 1996 ж. 1997 ж. 1998 ж. 1999
тонна % тонна % тонна % тонна %
Қатты заттары, олардың ішінде: 10761,9 25,5 11800 25,9
күл 6378,4 15,1 6400 14,1 8410 15,6 8460
қорғасын қосылыс-тары 19,7 0,05 21,0 0,05 32,0 0,06
күкірт диоксиді 14361,8 34,1 15800 34,8 18900 35,0
азот тотықтары 3294,6 7,8 3450 7,6 3600 6,7
көміртегі оксиді 6597,1 15,7 7200 15,8 9400 17,4
фосфид 13,6 0,032 60 0,13 120 0,22 180
басқалары 7049,4 16,7 7090 15,6 7180 13,3 7680
Барлығы 42078,4 100 45400 100 54000 100 55000
2 кесте – ОҚО негізгі ластауыштары бойынша зиянды
6-ші суретте көрсетілгендей, жеке кәсіпорындарының жұмыс істеуінің басылуы
6 сурет - ОҚО зиянды заттарының атмосфераға шығыстары
Су. Облыста 15 мыңнан астам су пайдаланушылары есепте
«Шымкентмұнайоргсинтез» пен «ШСЗ» ЖАҚ-ы қорғасын, мыс, қалайы, кадмийдің
2.2 «Шымкентмұнайоргсинтез» ААҚ-да қоршаған орта сапасының құрамдастарын талдау
Оңтүстік-Қазақстан облысы «Биологиялық әр түрлілікті сақтау мен балансты
1) шаң
2) сера диоксиді
3) азот диоксиді
4) күкіртті сутегі
5) көміртегі оксиді
Атмосфералық ауада зиянды қосылыстарының бар болуы рұқсат етілген
Шымкент қаласында орналасқан негізгі ластаушы көздері ретінде «ШымкентМұнаймТоргСинтез»
Аталған кәсіпорындарының ішінде қоршаған ортаны көмірсутегі, қорғасын, фенолмен
Географиялық орналасуы бойынша кәсіпорын орналасатын жері климатикалық ауданының
Бұл жағдайларының барлығын ескеріп, «ШНОС» ААҚ-ы қазіргі күні
- ЭЛОУ – АТ – 6 (электрлік тұзсыздандыру
- катализациялайтын риформинг;
- дизельдік отынды гидро тазалау;
- авиа керосинді гидро тазалау;
- газофракция.
Аталған секциялары өздігінен жұмыс істейді, олардың арасындағы байланысы
ЭЛОУ қондырғысы – мұнайды деэмульгациялау үшін пайдаланылады, өйткені
Бұл жағдайда кәсіпорында қолданылатын құрғату мен тұзсыздандыру сияқты
7 сурет - «ШНОС» ААҚ-ы мұнай өңдеудің
Алынған бензиндік фракциялары одан әрі жоғарыоктанды бензинды алу
Изомеризация процесі (орнықтылықты құрылымы бар парафинді көмірсутектері изомерді
Риформинг процесі кезінде шикізат ретінде бөлек бензинді фракциялары
Риформинг процесі кезінде пайдаланылатын берілген шикізаты алдымен гидро
Гидро тазалау кезінде бір блокта шикізат ретінде дизельді
Гидро тазалаудың маңыздылығының мәні құрамында азот пен оттегі
«ШНОС» ААҚ-да пайдаланылатын ЛК-6у кешендік қондырғысы отандық және
Берілген қондырғысының келесі экологиялық артықшылықтары бар:
- өндірістік қажеттіктеріне керекті жер аумағы әлдеқашан кемиді;
- түтіндік трубаларынан ластаушы заттары мен қосылыстарының залптық
- отын, жылу және электр энергиясын пайдалануының үнемделуі
- процестерінің технологиялық басқарылуы толық автоматтандырылады, ал бұл
- зауыттың ішінде қоршаған ортанының негізгі ластаушысы болып
ЛК-6у қондырғысының осы артықшылықтарының арқасында ауа бассейніне ластаушы
Зерттеулерінің нәтижелерінде және де мұнай өңдеуші зауытындағы көп
Мұнай мен мұнай өнімдерін сақтау резервуарлары атмосфераны көмірсутектерімен
Авто транспорты үшін бензинді сақтағанда вертикальді резервуарда орнықты
Аппараттарының қорғаушы клапандары жұмыс қысымын ескеріп орнатылады, ал
Технологиялық қондырғылары ауа бассейнінің негізгі ластауыштарының санына кіреді.
Мұнай өңдеуші зауытында қуаттылығы орташа болатын 1000 жуық
Көмірсутектері мен күкіртті сутектерінің шығыстары атмосфералық-вакуумдық пен вакуумдық
Битум мен катализациялайтын крекингті өндіру және де басқа
Мұнай өңдеуші кәсіпорында сульфидификация процесі кезінде әр түрлі
Құю-сарқып құю процестері мұнай өнімдерін айдағанда автоматтандырылған жүйелерінің
Мамандарының айтауы бойынша, градирняларынан келген айналымды суы бір
Тазалаушы қондырғыларының ашық бөліктері (құмды ұстаушылары, мұнайды ұстаушылары)
Жалынды жүйелері атмосфераны күкіртті газымен, көміртегі оксидтерімен және
Мұнай өңдеуші кәсіпорындарында технологиялық пештерінде сұйық отын мен
Технико-экономикалық зерттеулерінің, статистикалық мәліметтері мен арнайы әдебиетінің негізінде
3 кесте - «ШНОС» кәсіпорнында мұнай мен мұнай
Шығын көздері %-к есебінде шығындарының жалпы саны Ескертулер
Товарлық шығындар 30-40 қайтарылмайтын шығындар
Технологиялық шығындар 15-20 жартылай қайтарылатын шығындары
Конструкциялардың жеткіліксіздігінен, аппараттары мен агрегаттарының технологиялық қондырғыларын пайдалану
Тазалаушы қондырғыларындағы шығындар 10-15 жартылай қайтарылатын шығындар
Жалынның шығындар 5-10 Қайтарылмайтын шығындар
Коммерциялық шығындар 5-10 қайтарылмайтын шығындар
Егер күкіртті мұнайды өңдейтін кәсіпорындарын мұнай мен мұнай
4 кесте - Мұнай мен мұнай өнімдерінің қайтарылмайтын
Атмосфераға өтетін көмірсутектері 63,0
олардың ішінде:
мұнай мен мұнай өнімдерін сақтайтын резервуарлары мен ыдыстарынан
мұнайды ұстайтын және тазаланатын ағынды судың буланатын қондырғылары,
канализациялық құдықтары мен градирнялары 1,3
буланудың басқа көздері 2,7
жалындары 17,0
катализаторларда коксты жағу кезінде, атмосфералық-вакуумдық және битумдік қондырғыларда
ағынды сулары 1,0
Барлығы 100,0
Сонымен көміртегінің қайтарылмайтын шығындарының 63%-і атмосфераға газ тәріздес
«ШНОС» мұнай өңдеуші кәсіпорнының шаруашылық объектілері мен технологиялық
5 кесте - «ШНОС» ААҚ-ның мұнай өңдеуші кәсіпорындар
Мұнай өңдейтін кәсіпорындары %-і өңделген мұнайдың 1 тоннасы
технологиялық шығындары қайтарылмайтын шығындары товарлық шығындары
«ШНОС»
Павлодар МӨЗ
Атырау МӨЗ
Красновод МӨЗ
Чарджоу МӨЗ
Ферганамұнайоргсинтез 2,3
3,93
2,01
6,16
3,52
4,8 1,94
2,77
1,66
3,91
3,37
3,7 0,2
0,48
0,19
0,28
0,25
0,32
Инвентаризацияның нәтижесінде «ШНОС» кәсіпорында атмосфераға зиянды заттарының шығыстарының
«ШНОС» ААҚ-ы ластаушы заттарының авариялық және залптық шығыстарын
Қазіргі технологияларда залптық шығыстары катализаторларды регенерациялау процесі кезінде
Өндірістік технологиялық пештері тиімді жағуларымен жабдықталған, ондағы шудың
Технологиялық қондырғыларының вибрациясының деңгейі белгіленген санитарлы-қорғаушы стандарттарынан төмен
ЛК-6у қондырғысының даусыз экологиялық тиімділігіне қарамастан, өндірісте қазіргі
7-ші кестеде «ШНОС» кәсіпорны мен Ресей мен таяу
Өндірісте мұнайды өңдеу процесінде улы қалдықтары түзілмейді. Жалғыз
7 кесте - «ШНОС» ААҚ-ы кәсіпорны мен Ресей
Орташа салалық шығыстары «ШНОС» ААҚ-ы шығыстары Озық кәсіпорындарындағы
Қорғаушы клапандары 0,9 0,007 0,001
Компрессорларды пресстеу
- көмірсутегі
- газ/бу
- мөлдір өнімі
- күнгірт өнімі
0,63
0,03
0,012
0,0002
0,04
0,008
0,01
0,0002
0,0003
0,003
0,005
0,0001
Насостарды пресстеу
- жеңіл көмірсутектері
- ауыр көмірсутектері
0,11
0,021
0,06
0,02
0,0003
0,008
Тұйық қондырғыларының вентильдары
0,003
0,0009
0,0001
Фланцтары 0,0003 0,0003 0,0002
Жинақталған шламдарының салдарынан жер асты сулары зиянды заттарымен
8 кесте - Жер асты суларының құрамында ауыр
Металдары концент-рациясы металдары концент-рациясы металдары концент-рациясы
Hg 0,002 Cu 0,003 Cd 0,0023
Ba 1,0 Fe 0,01 Co 0,01
Ca 7,03 Zn 0,018 Mg 0,04
As 0,01 Mo 0,0025 Mn 4,0
Қазақстан республикасында, соның ішінде Оңтүстік-Қазақстан облысындағы кәсіпорындарының қоршаған
1. Қазақстан республикасы мен Оңтүстік-Қазақстан облысында сыртқы ортаға
2. Оңтүстік-Қазақстан облысында өндірісінің көтерілуімен қоршаған ортаның бөлек
3. «Шымкентмұнайоргсинтез» ААҚ-ы технологиялық процестері мен объектілері барлық
4. «Шымкентмұнайоргсинтез» ААҚ-ның іс-әрекетін талдау кәсіпорын бөлек ингредиенттері
- қоршаған ортаның күйін үзіліссіз автоматты мониторингінің болмауы;
- ластаушы тастаулары, шығыстары, қалдықтарының негізгі көздерінің инвентаризациясы
2.3 «Шымкентмұнайторгсинтез» ААҚ шарттарында қоршаған ортаның сапасын басқарудың
Қоршаған ортаға теріс әсерінің жоғарылауының жалпы орнықты
Кәсіпорынның талаптарына сәйкес келетін қоршаған ортаның сапасын басқаруының
Сондықтан қоршаған ортаның сапасын басқару облысында ғылыми-теоретикалық зерттеулерінің
ISO 14000 халықаралық стандарты қоршаған ортаның сапасын басқаруының
Экологиялық басқару жүйелерін ендіруде сөзсіз озаттығын Жапония мен
ҚР МС ИСО 14000 ендіру зерттеп жасау қадамында
Экологиялық жағдайының шиеленісуі көптеген он жылдықтарының бойында жинақталған
МС ИСО 14000 негізіндегі қоршаған ортаның сапасын басқару
8 сурет Қоршаған ортаның сапасын басқару жүйесі
Экологиялық сферасындағы ұлттық ықыластары қоршаған ортаны сақтау мен
Басқарудың бірінші деңгейінде қоршаған ортаның сапасын жақсарту мен
- экологиялық теріс әсерімен байланысты қоршаған ортаның сапасының
- кәсіпорындарында қоршаған ортаның сапасын басқаруының тиімді жүйелерін
- қоршаған ортаның күйін мемлекеттік экологиялық бақылаудың және
- ООС-тың экономикалық және қаражаттық механизмдерін жетілдіру, қоршаған
- халықаралық табиғат сақтау қарым-қатынасын дамыту, конвенциялары, келісімдері
Басқарудың екінші деңгейі региональді деңгейде есептерінің шешілуін қарастырады:
- регионның экологиялық проблемаларын ең тиімді әдістерімен шешуге
- қоршаған ортаға теріс әсерін елеулі төмендетуге бағытталған
- енді қабылданатын шаруашылық шешімдерінің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз
- регионның экономикасын экологиялық тиімділігінің критерийлері негізінде құрылымдық
Қоршаған ортаның сапасын басқарудың механизмінің ұйымдастырушылық құрылымын жетілдіруді
Біздің көзімізше, қоршаған ортаның күйіне тікелей немесе жанама
Экологиялық аудитті жүргізу қоршаған ортаның сапасының жақсарту жағына
Экологиялық аудитінің негізгі бас арналуы келесіде болады:
- қоршаған ортаның қазіргі бар күйін талдау мен
- қоршаған ортаның сапасын жақсарту стратегиясын дамыту;
- қоршаған ортаның сапасын басқару облысында бұл территорияда
Шаруашылық іс-әрекетінің қоршаған ортаның күйіне тікелей немесе жанама
Экологиялық аудирлеудің әдістемесінің дамуы, нақты аудиторлық бағдарламаларын зерттеп
Қоршаған ортаның сапасын басқару жүйесін жасау мен ендірудің
Қоршаған ортаның сапасын басқаруының үзіліссіз концепциясы сапаны жалпы
Екінші қадамы сапаны қамтамасыз ету облысындағы білімдері бар
Үшінші қадамы технологиялық процесінің барлық операциялары мен процедураларының
Барлық операциялары мен процедураларының стандартизациясы шаруашылық субъектілерінің өнімнің
Қорытындылап келгенде келесі нәтижелерін беруге болады:
- негізгі мақсаттары мен бағыттары кей кезде олардың
- қоршаған ортаның проблемалары салаларынан бөлек болуы мүмкін
- қоршаған ортаның кешендік проблемаларын кешендік тәсілдерімен шешудің
ҚОРЫТЫНДЫ
1) Бүгінгі күні табиғат қорғау іс-әрекеттерінің түрлері жетілдірілуімен
2) Қоршаған ортаның сапасын басқару жүйелерінің теориялық негіздерінің
- қоршаған ортаның сапасын басқару жүйесінің әрбір иерархиялық
- мемлекеттік басқаруда қоршаған ортаның сапасын басқарудың орны
3) Қазақстан республикасы мен Оңтүстік-Қазақстан облысында сыртқы ортаға
4) Техникалық процесті және “Шымкентмұнайоргсинтез” ААҚ-дағы объектісі экологиялық
5) Негізінен қоршаған ортаның комплекстік проблемасын комплекстік тәсіл
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Зайцев В. Промышленная экология. – М, 1999. –
Закон РК «Об охране окружающей среды». //Казахстанская правда.
Алибаев Т.С., Блинов А.И. Совершенствование оценочных критериев и
Реймерс Н.Ф. Природопользование. Словарь-справочник. – М.: Мысль, 1990.
Петров В. Экологическое право. М., 2000.
ГОСТ 12.2.1.03.-84. Охрана природы. Атмосфера. Термины и определения
ГОСТ 17.1.1.02.-77. Охрана природы. Гидросфера. Классификация водных объектов.
ГОСТ 27593-88. Почвы. Термины и определения. – М.:
Андерсон Дж.М. Экология и науки об окружающей среде:
Заславский Е.М., Заславская Т.А. Система управления качеством окружающей
Гончарук Т., Семененко Т. Эколого-экономические аспекты управления промышленными
Қаженбаев С., Махмудов С. Табиғатты қорғау. – Алматы:
1
Қоршаған орта
Өзгертілген қоршаған орта
Табиғи байлықтары
Қоршаған орта сапасының нашарлауы
Қалдықтары
Қоршаған ортаның ластануы
Өндііріс
діріс
Өнім
Тұтыну
Экологиялық дағдарысының зонасы
Экологиялық тәуекелінің зонасы
Экологиялық нормасының зонасы
Зоналары
Түркістан қ.
Отырар қ.
Арыс қ.
Шардара қ.
Созақ қ.
Шымкент қ.
Кентау қ.
Сарыағаш қ.
Жетісай қ.
Ленгер қ.
Өңделмеген мұнай
Электрлік тұзсыздандыру
ГФУ
отынды газ
ЭЛОУ-АТ атмосферлі айдау
Мазутты вакуумды айдау қондырғысы
Баяуланған кокстау қондырғысы
Күкірт өндірудің қондырғысы
Катализді
риформинг
Авиа керосинді гидро тазалау
Дизельді отынды гидро тазалау
Бензин
Керосин
Дизельді отын
Котельді отын
Кокс
Күкірт
Қоршаған ортаның сапасын басқару
Ұйымдастырушылық
деңгейі
Ұлттық
деңгейі
Халықаралық
деңгейі
Кәсіпорындарының экологиялық «тәртібін» жақсартуы арқылы
Ұлттық қоры мен экологиялық саясатының мемлекеттік компонентісіне нақты
Халықаралық шарттарының шарттарын жақсартуы арқылы
Қоршаған ортаға теріс әсерлерін кеміту
Қоршаған ортаның сапасын жақсарту