Мазмұны
І. Кіріспе
ІІ. Қазақстанның ерекше қорғауға алынған территориялары
2.1. Қазақстан қорықтары
2.2. Биосфералық қорықтар
2.3. Мемлекеттік табиғат ескерткіштері
2.4. Тірі табиғат ескерткіштері
2.5. Мемлекеттік қорғалымдар
2.6. Қазақстанның қызыл кітабы
2.7. Қ.Р – ның ерекше қорғалатын
ІІІ. Қорытынды
Кіріспе
Халық санының өсуіне байланысты барлық негізгі
Қазақстанның ерекше қорғауға алынған территориялары
Кез келген мемлекеттің ерекше қорғалатын табиғи
оның территориясындағы барлық негізгі географиялық аймақтар
жүйелі топтастырылған деңгейдегі биологиялық ресурстарды, топырақты
Мұны арттыру үшін ең дұрыс шара
Табиғатты қорғаудың маңызды формаларының бірі –
Қорықтар – табиғатты қорғаудың бір түрі.
Қазақстанда екі ұлттық бақ құрылған: Баянауыл
Қорықтар – толық қорғаудың жетілдірілген түрі,
Белгілі бір шаруашылық жұмыстарын жүргізе отырып,
Табиғи тіршілік ортасын қорғайтын категориялардың біріне
Қазақстан қорықтары. Қазір Қазақстан территориясында төмендегі
Ақсу – Жабағылы. 1926 жылы құрылған,
Барса – Келмес. Арал теңізінің солтүстік
Наурызым. 1931 жылы құрылған. Қостанай облысының
Алматы. 1934 жылы құрылған Алматы облысының
Қорғалжын. 1958 жылы құрылған. Ауданы 237
Марқакөл. 1976 жылы құрылған. 71 мың
Қорық территориясына Азутау жотасының солтүстік беткейлері
Бетпақ-дала. Сарысу өзені мен Балқаш көлінің
Қаратау (Қызылқұм) қорығы. Оңтүстік Қазақстан облысының
Биосфералық қорықтар. Соңғы жылдарда қорғауға
Биосфералық қорық Жердің әртүрлі аймақтарының табиғи
Биосфералық қорықтар өзара толықтырушы үш
генетикалық ресурстарды, биологиялық түрлер, экожүйелер мен
тұрақты экономикалық және адамзаттық дамуға көмектесу
зерттеу жұмыстарын қолдау үшін материалдық техникалық
Әрбір биосфералық қорық үш элементтен тұруы
Қорықтық белдеу. Биологиялық алуан түрлілікті сақтау
Буферлік белдеу. Әдетте, қорықтық белдеудің айналасында,
Өтпелі белдеу. Мұнда ауыл шаруашылық жұмыстарының
2. БИОСФЕРАДАҒЫ ТАБИҒИ БІРЛЕСТІКТЕР ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР
Биосфераның негізгі биологиялық қасиеттерінің бірі –
Экожүйе (экосистема) система ішіндегі түрлердің көп
Экожүйелердің негізгі биологиялық қасиеттерінің, бірі -
Экожүйенің құрамына тірі организмдердің (өсімдіктердің, жануарлар
Экожүйе эволюциялық даму кезінде жеке биологиялық
Дегенмен популяциядағы, экожүйедегі және биосферадағы өзін-өзі
Егер айналаны қоршаған ортадағы (топырақ, ауа,
Айналаны қоршаған орта мен тірі ағзалардың
Биосфераның кіші структуралық шамасы биоценоз. (Бұл
Биоценоз - тіршілік ету, өніп-өсу жағдайлары
Биоценозды құрайтын тірі ағзалар өздерінің тіршілік
Биогеоценоз жергілікті жер жағдайларының ерскшелігіне байланысты
Факция деп рельефі мен топырақ жамылғысын
Геожүйе (географиялық жүйе) - материалдық жүйе
Ландшафт - геоэкологиялық негізі, рельефті, климаты,
"Ландшафт" ғылыми ұғым ретінде ен алғаш
"Ландшафт" ұғымы кеңістікте орналасуы жағынан шектелген
Географиялық шегінде ландшафтық ортаны ажыратуға болады.
Ландшафтық орта тундра зонасында 5-10 м,
Ландшафтардың қазіргі көрінісіне келетін болсақ, Қазақстан
Табиғи ландшафтылар - биосфера-комплекстері оның, адамзат
Оңдай ландшафтыларды Қазақстанның, биік тау шыңдарынан
Антропогенді ландшафтылар - биосфера комплекстеріне адамзат
Биосфераның әлемдік экожүйелерінің ең ірісі -
Фитоценоздар - бұл өсімдіктер бірлестігі. Оған
Бұл жөнінде ұлы ғалым, өсімдіктер физиологиясының
Өсімдіктердің осы космостық қызметі олардың жануарлардан
Өсімдіктер өндіретін органикалық заттардың арқасында жер
Зооценоздар - неше түрлі жанаурлар бірлестігі.
Зооценоз органикалық заттарды бір түрден екінші
Әрине жанаурлардың биомассасы азык-түлікке, қолданылған органикалық
Микробиоценоздар - микроорганизмдер бірлестігі. Олар арнайы
Экосистемадағы микроэкосистеманың басты қызметі - органикалық
Ғалымдардың есебі, бойынша: бір грамм құнарлы
Бір гектар жердегі олардың активті қабаты
Экожүйелердің көлемді бөлігі - экотоп. Ол
Осыған байланысты жоғарыда көрсетілгендей жер бетінде
Литосфераның ең жоғарғы беттері ағзалардың әрекет
Гидросфера - тіршіліктің сұйықтық ортасы. Тіршілік
Су мен оттектің негізінде тірі ағзалардағы
Судың ағу қасиетіне байланысты ол органикалық
Гидросферадағы су жер бетіндегі барлық мұхиттармен
Суда қарапайым өсімдікгердің барлық типттерінің, жоғарғы
Суда өмір сүретін ағзалар бірнеше экологиялық
Ашық суда өмір сүретіндер пелагиялық ағзалар
Әсіресе, фитопланктан (өсімдіктер) мен зоопланктан (жануарлар)
Мұхиттар мен теңіздердің 100 метрге дейінгі,
Су бетінің тек кейбір жерлерінде ғана
Атмосфера. Жер шарын 80 км биіктікке
Атмосфера тіршілік ортасы. Ауада тұрақты өмір
Сонымен бірге жоғары да біз көрсеткен
Литосфера (барлық тірі организмге керекті минералдық
Жердің қатты қабатының (16 км тереңдікке
Экожүйелердің звенолары Біз атап көрсеткендей, қандай
Егер қоян саны көбейсе, сілеусінің азық
Біз жекеленген түрлердің арақатынасын алып отырмыз.
Экосистемалардағы түрлер арасындағы өз ара шектеу
Әр кезде жекелеген звеноның қайсысында болмасын,
Бұл құбылысты қалай түсінуге болады, Мысал
Әдетте жеке бір түрге жататын ағзалардың
Жыл сайын тайгадағы жаңғақтардың түсімінің өзгеруіне
Ч.Дарвинді таңқалдырған. Сол сияқты алдын-ала жасалған
Экологиялық байланыс. Өсімдіктер синтездеген органикалық заттарды
Жеке бір экосистемадағы тірі ағзаларды алатын
Экосистемадағы байланыстар қоректік тізбек арқылы немесе
Әрине өсімдіктер түзген барлық органикалық заттар
Экологиялық пирамида. Жер бетіндегі өсімдіктердің жалпы
Әрбір азықтық тізбекте органикалық заттар бір
Экологиялық пирамида. Бұл құбылысты алғаш ашқан
Экологиялық пирамида ережесі бойынша биосферада биогендік
Біраз ғана бөліктерде оның бұзылуы мүмкін.
Энергияның бір сатыдан екінші сатыға қарай
Бұл құбылыс ағзаның тек бір (монофаг)
Қоректік тізбектің үшінші кезегіндегі жыртқыштар өз
Экосистемаға кіретін түрлер құрамы неғұрлым бай
Адам өзінің шаруашылық әрекетіне байланысты бір
Мал шаруашылығы жақсы дамығанына байланысты бір
Кейінгі 20 жыл ішінде Қазақ жерінде
Пайдалы немесе зиянды, атақ беруде адам,
Адам, өзі мен биосфера арасындағы қатынасты
Түрлер өзінің мекеніне бейімделу ыңғайы бойынша
Қалыпты жағдайлардағы - экосистемаларда, әдетте, жиі
Әрине соншама әр түрлі ағзаларды сүйіспеншілік
Мұндай пайдалы қатынастар басқадай ағзалардың арасында
Теңіз шаянының (рак отшельник) бақалшығына актиния
Орман-тоғайларда кейде құмырсқалардың бір тобын өсімдік
Биология ғылымдарыңда (симбоз, селбесу )деп аталатын
Биосферада синбиоздық ағзалар арасында жыртқыштық және
Қазақстан саванасындағы экология заңы Қазақстанның саваннасындағы
Саваннадағы шөптердің тамырлары тармақталып бір-бірімен тұтас
Осы себепті олар қатты құрғақшылықтар мен
Мыңдаған жылдар арасындағы бұл қарапайым өсімдіктер
Тұяқты жануарлар саваннаның шөп жамылғысының өсіп-жетілуі
Сырттай қарағанда, ақбөкендердің түрі нашар болып
Өкінішке орай шөп қоректілерге қасқырлар табынымен
Бұл аңдардың экологиясындағы ең қызығарлық құбылыс
Қорытынды
Қорықтар – биосфера эталоны деу себебіміз,
Қорықтар нағыз күрделі лаборатория болып табылады.
Қай заман болмасын қорықтарды ұйымдастыру күн
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Жатқанбаев Ж.Ж. “Экология” негіздері Алматы 2003.
2.Ақбасова А.Ж . Саинова Г.Ә.
1