Мазмұны
Кіріспе ....................................................................................................................4
І. Банктік жүйенің теориялық негізі
1.1. Банктік пайда болуы, мәні және түрлері.......................................6
1.2. Банк жүйенің мәні, құрылымы. ҚР банктік жүйесінің
ІІ. Қазақстан Республикасында банк жүйесінің қазіргі жағдайын
2.1. Ұлттық банктін мақсаты, міндеті және құрылымы .................14
2.2. Коммерциялық банктердің экономикалық жағдайын талдау ................................................................................................................................19
ІІІ. ҚР банк жүйесінің даму бағыттары
3.1. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің даму бағыттары
3.2. Коммерциялық банктердің даму бағыттары .............................24
Қорытынды .......................................................................................................27
Пайдаланған әдебиеттер тізімі .......................................................................29
Кіріспе
Қазіргі кездегі нарықтық экономикада қоғамдық еңбек бөлінісінің нәтижесінде
Нарықтық экономикада банк жүйесі маңызды роль атқарады. Ол
Бүгінгі күндегі экономика өте қүрделі жүйе болады, оның
Уақытша бос ақшаларды шоғырландыру;
Шаруашылық субъектілердің кассиры ретінде қызмет атқару;
Эмиссияларды атқару.
Сонымен бірге қазіргі кезде банктердің кең дамыған жүйесісіз
Коммерциялық банктердің негізгі міндеті: капаталдың зіліксіз айналымын қамтамасыз
Отандық банктер бірнеше оңдық жылдар бойын жоспарлы экономиканың
Қазіргі кезде банктер атқаратын операциялар ауқымы өте кең.
Банк- бұл қаражаттарды тарту негізінде оларды қайтарымды, төлемді,
Банкті жүйе Қазақстанда екі деңгейлі банктерімен құрылған. Банктік
Осы курстық жұмыста қойылған міндеттер:
Банктік жүйесінің теориялық незігін ашып қарастыру;
ҚР банктік жүйесінің қалыптасуын зерттеу;
ҚР банк жүйесінің қазіргі кездегі жағдайын талдау;
ҚР банк жүйесін дамыту мақсатында ұсыныстар беру.
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспе, үш бөлім, қорытынды мен
І. Банктік жүйесінің теориялық негізі
1.1. Банктің пайда болуы, мәні және түрлері
Қазіргі банк ісінің қайнар көзін ең алдымен Италиядағы
« Банк» ұғымы Италияның « banco » («
Несиелік мекемелер түрлерін, оның ішіндегі банктік мекемелерді қарастырудан
Міне, осындай түсінік Италияда, Испанияда; Белгияда, Грецияда, басқа
Англия, Дания, Швеция және басқа елдерде несиелік жүйеге
ҚР Президенттінің « ҚР банктер және банктік
Кез келген заңды тұлға, егер де оның банктік
« банк» деп аталуға тиіс емес.
Банк арнайы өндіріс ретінде өнім өндіреді, бірақ, оның
Банктер немесе сондай институттар өте ертеректе пайда
Бактердің бастапқы қызметі төмендегі делдалдық болған. Осындай делдалдық
Банктер ең алдымен орталық және коммерциялық банктер болып
Орталық банк- бірінші деңгейдегі мемлекеттік банк, кез келген
Банктік мекемелерге қатысты Орталық банк тікелей әрекет ету
Коммерциялық банктер – қарыз капиталы нарығынан әр түрлі
Олар үкіметтің іскерлер мен миллиондаған жеке тұлғалардың салымдарын
Банктер- атқаратын қызметерінің ерекшеліктеріне байланысты екі негізгі типке
Эмиссиялық – айналысқа ақша белгілерін эмиссиялау (шығару) құқығы
Соңғы уақыттарда коммерциялық банктер белсенді түрде өздеріне дәстүрлі
Инвестициялық және иновациялық банктер ұзақ мерзімге ақшалай
Ипотекалық банктер – жерді және жылжымайтын мүлікті кепілге
Салалық аумақтық банктердің мамандану дәрежесі олардың активтері мен
« Банктік қызмет сұрақтары бойынша ҚР –ның кейбір
1.2. Банктік жүйе мәні, құрылымы. ҚР банктік жүйенің
Банктік жүйе- нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас
Нарықтық экономикаға көшумен байланысты Қазақстан Республикасының банктер жүйесiнде
Банк жүйесiн реформалау қажетiлiгi қазақстанның эволюциялық дамуының сапалы,
Қазақстанда банк жүйесiн реформалау iсi ең алдымен коммерциялық
1990 жылы ''Қазақстан Республикасының банктер және банк
Қазақстанда банк жүйесiнiң қалыптасқан алғашқы кезеңдерiнде сауатты, кәсiпкерлiк
Реформаның құқықтық қамтамасыз етiлуi және банк жүйесiнiң қалыпты
1995 ж. Қазақстанның банк жүйесiн реформалаудың бағдарламасын жүзеге
Қазақстан Республикасының банк жүйесiнiң тұрақтылығы, көбiне екiншi деңгейлi
Банктердің және тауарлы –ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи тұрғыдан
Қаржылық делдалдар осылай қоғамға ақша капиталын салааралық, ауданаралық
Банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Осы жаңа міндеттемелер мен талаптарды жасау үрдісі қаржылық
Әр түрлі көздерден ақша капиталын жинау арқылы банктер
Шаруашылық органдар мен тұрғындардың қаржылық несиелік қызмет көрсетуін
Нарықтық экономикада банктер монополистерге айналады және балық қаржылық
Банктер өз қызметтерін орындау кезінде функционалдық (экономикалық), салалық
Банктер экономикалық басқарудың органы болғандықтан, оның өз клиенттерінің
ҚР банк жүйесі екі деңгейлі болып құрылған, яғни
Орталық банк- бірінші деңгейдегі мемлекеттік банк, кез келген
Банктік мекемелерге қатысты Орталық банк тікелей әрекет ету
Коммерциялық банктер – қарыз капиталы нарығынан әр түрлі
Олар ұкіметтің іскерлер мен миллиондаған жеке тұлғалардың салымдарын
Бактік заңдарда, банктердің жарғылық қоры қандай көздерден құралғанына
Банктерді ұйымдастырудың акционерлік формасының ерекшеліктері артышылықтары не де
Банкті басқаруда акционерлердің жауапкершілігі тек басқарманы сайлау мен
Банкті ұйымдастырудың акционерлік емес формасы ( үлестік жарна
Үлес қосушы банк қызметі мен байланысты бар тәукелді
Екіншіден, акционер өз акцияларын басқа тұлғаға бере алады.
Үшіншіден, акционерлік банктте оны басқару бойынша қызметтер нақты
Жеке банкте қатысушылар өздері тікелей банкті басқаруға қатысады
Банкті ұйымдастырудың акционерлік формасының кемшіліктері мыналар жатады:
Акционерлік банкті құру қиындығы ( жергілікті билік органдарынан
өзгермелі жағдайларға бейімделу мен икемділік дәрежісінің төмен болуы
Осы аталған кемшіліктерге қарамастан банкті ұйымдастыруды акционерлік формасы
Банкті ұйымдастыру қиын процедураны білдіреді және ол елдің
Рұқсат Ұлттық банк белгілеген мөлшердегі төлем негізінде беріледі.
Рұқсат берген кезде Ұлттық банк атқарылатын банктік операциялардың
Банкті құруға рұқсат алу үшін келесі құжаттар қажет:
Рұқсат беруге арыз;
Экономикалық негіздеме;
Алдағы 2-3 жж.толық ақпараттарды қамтитын іскерлік болжалды жоспар;
Құрылтайшылар ұсынатын банк жетекшілерінің (төреаға мен бас бухгалтерлердің)
Құрылтайшылардың қаржылық тұрақтылығы жайлы аудиторлық қорытынды;
Жарғылық қор шотына қаражат салғанын растайтын құжат.
Сонымен қатар, бірлескен немесе шетелдік банк және де
Құрылтайшы заңды тұлғалар үшін:
олардың заңды мәртебесін растайтын жарғы немесе басқа да
ҚР аумағында шетелдік құруға немесе қатысу жөніндегі шетел
Шетел құрылтайшысы бақылау органының ҚР аумағындағы шетелдік бірлескен
Құрылтайшы жеке тұлғалар ұшін:
Шетелдік беделді банктің осы тұлғанын төлем қабилеттігін куәляндіруы
Банкті ашуға рұқсат беру жайлы арыз-құжатты алған мерзімнен
Рұқсат беруден бас тарту себептері:
Құрылтайшы құжатының жұмыс істеп тұрған заңдарға сай келмеуі;
Құрылтайшылардың қаржылық жағдайының тұрақсыздығы;
Банктің құрылтайшысының басқарма және жетекші мүшелерінің алдағы қызметтеріндегі
Алғашқы 2 ж. ішіндегі банктің меншікті қаражаттар есебінен
ІІ. Қазақстан Республикасында банк жүйесінің қазіргі жағдайын талдау
2.1. Ұлттық Банктің мақсаты, міндеті және құрылымы
Қазақстан Республиксының екі деңгейлі банк жүйесі бар.
Қазақстан Республиксының Ұлттық Банкі басқа елдердің орталық банктерімен,
« Қазақстан Республикасының
Бірақта Қазақстан Республикасының
Не істейсің – нарықтық экономика.
Энерготасушылардың экспорты – басқаша іс. Мұнда
бойынша реттеулер жасау керек –
ғының қажеттілігін толық
Басқа мысал: халық тұтынатын ерекше тауар
импорттауға тиым салуға
Қазақстанның Ұлттық Банкі Қазақстан Республиксының Президентіне есеп береді,
Ұлттық Банктің негізгі мақсаты Қазақстан Республиксында бағалардың тұрақтылығын
мемлекеттік ақша-несие саясатын әзірлеу және жүргізу;
төлем жүйелерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
валюталық реттеуді және валюталық бақылауды жүзеге
қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге ықпал ету.
Сонымен бірге, Ұлттық Банк:
айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу арқылы бағалы
банктер үшін соңғы сатыдағы кредитор болып табылады;
банктің, қаржы кеңесшісінің, Үкімет агентінің функциясын жүзеге асырады;
төлем жүйесінің үздіксіз жұмыс істеуін ұйымдастырады;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де функцияларды, өкілеттіктерді
2004 жылдан бастап Еуроодақ стандарттарына және шарттарының Ұлттық
Банктің айырбастау бағамы бойынша бағдарлардан бағалардың тұрақтылығын
Қазақстан Республиксы Президентінің 2003 жылғы 31 желтоқсанындағы Жарлығымен
Ұлттық Банктің құрылымына мыналар кіреді:
10 департаменттен, 140 жеке басқармадан және 1 жеке
16 аумақтық филиал және Алматы қаласындағы бір филиал
Ұлттық Банктің Ресей Федерациясындағы өкілдігі;
5 есеп беретін ұйым.
«Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің Қазақстан банкаралық есеп
«Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің Банктік сервис бюросы» шаруашылық
«Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің Қазақстан теңге сарайы» шаруашылық
«Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің Банкнот фабрикасы» шаруашылық
«Қазақстан Республиксы Ұлттық Банкінің қызметін қамтамасыз ету орталығы»
Ұлттық Банк:
«Қазақстанның салымдарға кепілдік беру қоры»;
«Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры»;
«Қазақстанның Актуарлық орталығы»;
«Қазақстанның ипотекалық кредиттерге кепілдік беру қоры» акционерлік қоғамдарының
«ГНПФ» жинақтаушы зейнетақы қоры» акционерлік қоғамы акционерлерінің бірі
Ұлттық Банкінің басқару құрылымы мен қызметін ұйымдастырудың
басқа да мәселелері «Қазақстан Республиксының Ұлттық Банкі
Қазақстан Республиксының Ұлттық Банкі –Үкіметтің бас банкирі, қаржы
Ұлттық Банк «банктердің банкі» қызметін атқару үшін:
коммерциялық банктердің резервтерін сақтайды;
коммерциялық банктерге қысқа мерзімді қажеттіліктеріне байланысты қысқа мерзімді
жалпы ұлттық ауқымда қолма-қолсыз есеп айырысуларды жүзеге асырады;
Кесте 1- ҚР Ұлттық Банкісінің халықаралық резервтері
Ағымды бағаларда Тұрақты бағаларда
Таза халықаралық активтер , млн долл. 7 753,6
Оның ішінде СКВ таза активтер 6 948.8
алтын 804,8 825,2
Ақшалай база , млрд тенге 564,8 564,8
Теңгенің долларға бағамы , тенге 135,71 130,00
Алтынның бағасы ( 1 тройская унция
*мәлімет көзі: Национальный Банк/ Пресс-релиз № 25.
ҚР Ұлттық банкісінің таза активтері шілденің 29-на
ҚР Ұлттық банкінің экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды бір
Сурет 1. ҚР ҰБ қайта қаржыландыру ставкасының өзгеру
Сонымен бірге ҚР ҰБ мемлекеттік ақша нарығын реттеуде
Сурет 2. ҚР ҰБ минималдық резервтерінің нормативтерінің өзгеруі
2.2. Коммерциялық банктердің операциялары және қазіргі кездегі экономикалық
Банк операцияларын жұзеге асыру банктiң қызметi болып табылады.
Негiзгi дәстүрлi қызмет түрлерiне қазiргi кезде бұрыннан келе
Коммерциялық банктердiң осы операцияларын топтастыра отырып, олар атқаратын
уақытша бос қаржыларды, жинақтарды шоғырландыру (депозиттiк операциялар);
экономика мен тұрғын халықты несиелеу (активтi операциялар);
несие ақшаларын шығару;
нақты ақшасыз есеп айырысуларды Ұйымдастыру және жүргiзу;
инвестициялық қызмет;
клиенттерге басқа да қаржы қызметтерiн көрсету.
Бұгiнгi таңда әмбебап сипаттағы коммерциялық банктер банк қызметiнiң
Қазақстан Республикасының банк заңдарына сәйкес, коммерциялық банктер келесi
а) заңды тұлғалардың депозиттерiн қабылдау
б) жеке тұлғалардың депозиттерiн қабылдау
в) клиенттердiң шотын ашу және жүргiзу, корреспонденттiк шот
г) қайтарымдылық, мерзiмдiлiк және ақы негiзiнде заңды және
д) инвестицияланатын қаражатты иеленушiлердiң немесе оларға билiк жасаушылардың
е) заңмен белгiленген тәртiпте өз меншiгiндегi бағалы қағаздар
ж ) төлем құжаттары мен бағалы қағаздарды сатып
з) кепiлдiк операциялары: үшіншi тұлғалар үшін ақшалай түрде
и) факторингтiк операциялар: тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) сатып алушыдан
к) форфейтингтiк операциялар: тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) сатып
л) сейфтiк операцяилар: сейф жәшiктерiн, шкафтар мен ұй
м) сенiм (трасттық) операциялары: сенiм бiлдiрген адамның мұддесi
н) жалға берушiнiң жалға берiлетiн мұлiкке меншiк құқығын
о) банк қызметiмен байланысты кеңес беру
п) банк операциялары бойынша брокерлiк қызмет көрсету.
Ұлттық банктiң арнайы лицензиясы болған жағдайда коммерциялық банктер
шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыру
ақшаларды инкассациялау және басқа жаққа жiберу
тұрғын халықтың ақшалай салымдарын тарту
Жоғарыда аталған операцияларды жүргiзу үшін банктерге және басқа
Кесте 2. ҚР коммерциялық банктерінің саны мен филиалдары
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
ҚР ЕДБ саны, бірлік 48 44 38 36
Филиалдар саны, бірлік 418 400 368 355 384
Экономикаға және халыққа берілген несиелер көлемі, млн. тн.
Кесте 3- ҚР ЕДБ активтері мен капиталы
Банктердің активтері мен капиталы (млрд. тенге)
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
ЕДБ активтері 341,1 527,9 784,0 1144,9 1677,9 3070,1
ІЖӨ қатынасы 16,9 20,3 23,9 30,6 37,7
ЕДБ өзіндік капиталы 69,00 97,60 122,2 161,20 223,50
өзіндік капиталдың ІЖӨ қатынасы,% 3,4 3,8 3,7 4,3
ЕДБ өзіндік капиталының активтеріне қатынасы 20,2 18,5 15,6
Үмітсіз несиелерінің үлесі , % 5,5 2,0 2,1
Мәлімет көзі: Банки Казахстана. Алматы,2006-2, 57
Кесте 3 көрсетіп отыр ҚР ЕДБ активтері
Сурет 3. ҚР ЕДБ депозиттердің құрылымы, млн.тн.
Диаграммада көріп отырғандай ЕДБ депозиттерінің ішінде 1926,3 млн.
* мәлімет көзі. www.nationalbank.kz.
Сурет 4. ҚР Екінші деңгейлі банктері берген несиелер
Соңғы жылдары ҚР коммерциялық банктердің даму қарқыны өте
2006 ж. 1 наурызына республикамызда 34 коммерциялық банктер
ІІІ. ҚР банк жүйесінің даму бағыттары
3.1. ҚР Ұлттық банкісінің даму бағыттары
Еліміздегі инфляциялық процеске барлық
ақша массасының ұлғаюы, өз
Сондықтында АФН (Қаржылық бақылау Ашегттіші) регулятивті
Сонымен бірге, бұл
Халықаралық тәжірибеде АВР көлемі айналыстағы ақшалай
Әрине, Гохрандағы алтын
Несиелеуді мемлекетке бағына
Инфляцияның тауар тобын
3.2. ҚР коммерциялық банктердің даму бағыттары
Банктiк операциялар банктiк экономикалық өмiрдiң ең сезiмтал және
Экономиканың дамуындағы қазiргi кезеңде банктiң ресурстарын қалыптастыру проблемасы
Қазақстандық банктер үшiн несиелiк портфельдi оңтайлы ету сұрақтары
Несиелiк саясаттың мақсаты- клиентке тиiмдi сыйақы мөлшерiн төлей
Қазiргi кезде несиелiк саясатты қалыптастыру барысында банк екi
1) Банк өзiне қажеттi қаржыларды мүмкiндiгiнше төмен шығындармен
2) Клиенттерi сұраныс бiлдiретiн қажеттi деңгейдегi несие ресурстарына
Мұндағы айта кететiн тағы бiр жайт, бұл барлық
Несиелiк саясаттың принциптерi мен мақсаттарын, оған тiкелей және
Жоғарыда тiлге тиек етiлген жағдайлар банктiң тиiмдi
Сонымен, банктер бүгiнде сырттан қаржыларды тартып, оларды өзiнiң
Қазақстандық коммерциялық банктердiң қызмет аясы кеңейген сайын, банк
Қазiргi кездегi қазақстандық және шет елдiк банк тәжiрибесiн
Отандық коммерциялық банктер үшiн зерттеушiлердiң ойынша, шет елдiк
Қорытынды
Банктік жүйенің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың экономикалық қатынастарын
Банктер есеп айырысу операцияларын жүргізудің тәртібін бұзғаны үшін
Ұлттық Банктің экономикаға тигізетін әсерін зерттеу нәтижесінде,
ХХ ғ. 90 жылдары қаржы нарығы «Жабай Батыс»
Бүгінгі таңда Қазақстанның қаржы нарығы ТМД елдері
Қазақстанда екі деңгейлі банк жүйесі бекітілген, яғни ҚР
Ұлттық Банктің экономикаға тигізетін әсері, жалпы елдегі экономикалық
Әрине, микро- және макро – экономикалық деңгейдегі жетістіктер
Ұлттық Банк экономикаға тигізетін әсерінің әдістері 10 жыл
Ұлттық Банк 2004 жылдан бастап, жаңа механизм, инфляциялық
Сонымен қатар, Қазақстанның валюталық режимді ырықтандыру бағдарламасы
Коммерциялық банктер әр қашанда экономикада маңызды рөл атқарады,
Бүгінгі күнде ҚР банктері ТМД банктері арасында өте
Сонымен бірге біздің банктік жүйемізде өткір мәселелердің бірі
Сондықтан ҚР банк жүйесін қарқынды дамыту үшін жақсы,
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Конституция Республики Казахстан
Гражданский кодекс Республики Казахстан
Ежегодное послание Президента Казахстана Назарбаева Н.А. народу
Закон Республики Казахстан «О банках и банковской деятельности
Закон Республики Казахстан «О Национальном банке ».
Закон Республики Казахстан «О государственном регулировании и надзоре
Семь задач для финансистов: Тезисы выступлений на IV
Деньги и платежи: Сборник нормативных актов РК. -
1.22 Банковская деятельность. Сборник нормативных актов РК. -
О неотложных мерах по стабилизации денежной системы: указ
Об объединении денежной системы Республики Казахстан с денежной
Проблемы экономического роста денежно-кредитной политики в Казахстане/ А.Умралиева
Опыт стабилизации бюджета и денежного обращения/ Р. А.Белоусов
О взаимодействии денежно-кредитной, налоговой и бюджетной политики /
15. Н.А. Назарбаев . Стратегия вхождения Казахстана в
16.www.nationalbank.kz.
17. www.stat.kz
29