ЖОСПАР
1. НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДА ШАҒЫН КӘСІПОРЫНДАР ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Нарық жағдайында кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру нысандары 6
1.2 Шағын кәсіпорындар қызметінің экономикадағы рөлі 15
1.3 Шағын кәсіпорындардың дамуы мен тиімді қызмет ету проблемалары
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН КӘСІПОРЫНДАР ҚЫЗМЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың даму тенденциялары 33
2.2 «АЛМАКА» ЖШС қызметінің экономикалық тиімділігін талдау 41
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Шағын кәсіпорындардың тиімділігін арттырудың шетелдік озық тәжірибелері 51
3.2 Шағын кәсіпорындар қызметінің экономикалық тиімділігін арттыру жолдары 61
Қорытынды 68
Пайдаланылған әдебиеттер көздері 74
1. НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКА ЖАҒДАЙЫНДА ШАҒЫН КӘСІПОРЫНДАР ҚЫЗМЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Нарық жағдайында кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру нысандары
Қазақстан Республикасы жаңа жүйеге өту арқылы өзінің экономикалық даму
Нарық жағдайында кәсіпкерлік қызметпен айналысу еркіндігі кәсіпкерліктің қалыптасу мен
Үстіміздегі жылдың (2006жыл) 31-қаңтарында Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік туралы»
Шағын кәсіпкерлік субъектілері :
Заңды тұлға құрмаған, қызметкерлерінің жылдық орташа саны
Шағын кәсіпкерлік субъектілері Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес
Заңды тұлға құрмайтын дара кәсіпкерлік, сондай-ақ мынадай ұйымдық-құықтық нысандардағы
өндірістік кооператив
шаруашылық серіктестіктер
шағын кәсіпкерлік субъектілері болуы мүмкін.
Шағын кәсіпкерлік субьектілері қызметкерлерінің орташа жылдық саны барлық қызметкерлерді,
Қызметтің бірнеше түрін жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік субьектілері ондайларға
Егер бір немесе бірнеше заңды тұлға шағын кәсіпкерлік субъектісінің
Қызметін ойын бизнесі мен шоу бизнес саласында жүзеге асыратын
Шағын кәсіпкерлік субьектілері жоғарыда белгіленген ережелерден асып кеткен жағдайда
Сонымен елімізде кәсіпкерлік қызметпен айналысуға, әсіресе шағын кәсіпкерлікке ерекше
Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастырудың ең қарапайым нысандарының бірі дара кәсіпкерлік
Бірлескен кәсіпкерлік келесі нысандарда болуы мүмкін:
ерлі-зайыптылардың ортақ бірлескен меншігі негізінде жүзеге асырылатын ерлі-зайыптылардың кәсіпкерлігі;
шаруа (фермер) қожалығының ортақ бірлескен меншігі немесе жекешелендірілген
жеке кәсіпкерлік ортақ үлестік меншік негізінде жүзеге асырылатын жай
Заңды тұлға құрмай жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыратын жеке тұлғаларды
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың көп бөлігі шаруашылық серіктестіктер мен
Құрылтайшылардың заттай нысанда немесе мүліктік құқық түрінде салынған салымдарын
Шаруашылық серіктестіктердің жоғарыда аталған нысандарының әрқайсысына тоқталсақ, толық серіктестіктер
Толық серіктестіктің қатысушысы оның өзге де қатысушыларына алты ай
Серіктестіктің тағы бір нысаны - сенім (командиттік) серіктестігі. Серіктестіктің
Сенім серіктестігінің ісін басқаруды толық серіктестер жүзеге асырады. Ал
Серіктестіктердің ішінде ең кеңінен тараған және едәуір қолайлы нысаны
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік қатысушылардың қабылдаған шешімі бойынша өз еркімен
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталы құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымдарын біріктіру
Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылар серіктестікті тіркеген кезге дейін жарғылық
Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік деп – қатысушылары серіктестік
Кәсіпорындардың тағы бір ұйымдық нысаны өндірістік кооперативтер. Өндірістік кооператив
Қазақстан Республикасында шағын бизнесті дамыту және кәсіпкерлік қызметті жеке
Есірткі заттарының, психотроптық заттардың айналымымен байланысты , акцизделетін өнімді
1.2 Шағын кәсіпорындар қызметінің экономикадағы рөлі
Қазақстанның нарықтық экономикаға өте отырып экономиканы жедел дамытуда, жоғары
Шағын кәсіпорындардың экономикадағы ролі, өзіндік ерекшеліктері, артықшылықтары мен кемшіліктері
кәсіпорынды тікелей басқару және меншік құқығының бірлігі;
кәсіпорынның көз жетерлік болуы: оның масштабының шектеулілігі кәсіпорын иесі
ресурстар мен өткізу нарықтарының салыстырмалы түрде үлкен еместігі;
кәсіпорын қызметінің тиімділігі мен даму перспективасында кәсіпорын басшысының ролі.
Шағын кәсіпорындар тиімділігінің басты факторы – олардың өнім өндіру
Сонымен жалпы экономикалық көзқарас тұрғысынан шағын кәсіпорындардың дамуы өндірісті
Нарықтық экономикаға өту және өзгерістерге бейімделу кезеңінде шағын кәсіпорындар
Нарықтық қатынастар жағдайында шағын кәсіпорындардың теория-әдістемелік аспектілерін және ел
Шағын кәсіпорындардың тиімді қызмет ету мүмкіндігі ірі өндіріспен салыстырғанда
Артықшылықтардың алғашқысы өнім өткізудің жергілікті нарықтарына жақындығы және тұтынушылар
Шағын кәсіпорындардың дамуы мен тиімді қызмет етуі бүкіл экономиканы
Шағын кәсіпорын құра отырып қызметін жүзеге асыратын кәсіпкерлер немесе
Шағын кәсіпорындар қоғамдық өндіріс үрдісінде қосымша еңбекті енгізеді,
Нарықтағы бәсекелік ортаға әсер ету көзқарасы тұрғысынан оны қалыптастыруға
өнеркәсіптік құлдырау немесе онымен қатар жүретін өндірістегі дағдарыстық құбылыс;
инфляция және қаржылық тұрақсыздық;
халық шаруашылық салаларындағы институционалдық қайта құру.
Шағын кәсіпкерлік субектілерін зерттеу нәтижесінде нарықтық қатынастар жағдайында олардың
қаржылық (бюджеттік шектеу, коммерциялық несие пайызы, салық саясаты);
инфрақұрылымдық (көліктік тарифтер, қойма шаруашылығының болуы, шикізат сатып алу
технологиялық (ассортимент құрылымы, жұмыс күшінің біліктілігі, құрал-жабдықтарды жиі жөндеу);
сатып алушылық (төлемсіздік, сату шарттары және тағы басқалары).
Сонымен, нарықтық экономика жағдайында шағын кәсіпорындардың тиімділігін қамтамасыз ететін
икемділігі және нарық конъюнктурасындағы өзгерістерге тез әсер ету қабілеті,
ірі кәсіпорындармен салыстырғанда олардың ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін
жергілікті ресурстарды пайдалану мен жергілікті нарықта қызмет етуі;
кәсіпорынды басқарудың қарапайымдылығы, ірі бюрократиялық құрылымның болмауы;
жұмыскерлердің және кәсіпорын басшысының жоғары нәтижеге жетуге деген ортақ
ірі өндіріспен тиімді өзара әрекетте болу мүмкіндігі, яғни, ірі
кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін қажетті бастапқы капиталдың және
өндірісті жаңарту, жаңашылдықты енгізу, жаңа идеяларды жүзеге асыруға икемділігі.
Мұның барлығы шағын кәсіпорындардың басымдылығы мен артықшылығын көрсетсе,
тәуекел деңгейінің жоғары болуы;
техникалық артта қалушылық, жоғары ресурс және энергия сиымдылықтылық;
ресурстық, қаржылық және материалдық-техникалық базаның жеткіліксіздігі;
өткізу нарықтарының тарлығы және әлемдік стандарттарға сай өнім өндіру
қызметкерлер біліктілігінің айтарлықтай жоғары деңгейде болмауы және бір адамның
қосымша қаражаттар тарту және несие алу мүмкіндігінің төиендігі.
Шағын кәсіпорындардың ел экономикасындағы ролінің жоғары болуы оның өзіндік
Жалпы алғанда шағын және ірі кәсіпорындардың негізгі айырмашылықтарын келесі
1-кесте - Шағын және ірі кәсіпорындардың
№ Айырмашылық белгілері Ірі кәсіпорын Шағын кәсіпорын
1 Өндіріс және қызмет көрсету саласы Ірі өнеркәсіп
2 Стратегияны өзгерту
3 Қызмет сферасы Ірі қалалар мен өнеркәсіптік кешендер
4 Нарықтық ортаны қалыптастыру Нарықтың белгілі бір бөлігін
5 Кәсіпорынды құру және тіркеу Едәуір қаржылық шығындар
6 Жаңа жұмыс орындарын құру Жаңа жұмыс орнын
7 Басқару құрылымы Күрделі Қарапайым
8 Шешім қабылдау Ұзақ уақытты қажет етеді
9 Басқару жүйесіндегі мүдделердің үйлесуі Құрылтайшылар мен басқарушылар
нің арасында қайшылықтың туындау мүмкіндігі Басқарушы және
Бірінші кестеден байқағанымыздай ірі кәсіпорындарға қарағанда шағын кәсіпорындардың негізгі
Шағын кәсіпорындардың экономикадағы ролін қарастырғанда біз олардың жоғарыда аталған
Шағын кәсіпорындардың ел экономикасындағы ролін келесі факторлармен де анықтауға
дара кәсіпкерлер мен шағын кәсіпорындардың нарықтық экономика субъектілерінің жалпы
өнім өндіруде (жұмыс орындау, қызмет көрсетуде) , жалпы ішкі
республикалық және жергілікті бюджеттерді қалыптастыруда шағын бизнес субъектілерінің салған
еңбекке жарамды халықтың шағын кәсіпорындарда жұмыспен қамтылғандарының санының өсуімен,
нарықтың тұтыну тауарларымен (жұмыстармен, қызмет көрсетулермен) толығуымен,
кәсіпорынды басқару тәжірибесін жинақтаумен, өзінің жеке ісін бастауды жүзеге
1.3 Шағын кәсіпорындардың дамуы мен тиімді қызмет ету проблемалары
Қазақстан Республикасы қазіргі таңда кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру, кәсіпкерлікті дамыту,
Соңғы жылдары Қазақстанда кәсіпорындар саны мен онда қамтылған жұмыскерлер
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың дамуына әсер ететін келесі негізгі
Салық саясатының жетілмегендігі немесе шағын кәсіпорындар үшін салықтық ауыртпалықтардың
Өзінің жеке ісін бастаған кәсіпкерлер және шағын кәсіпорындар басшыларының
Шағын кәсіпорындарды құру кезінде және қызметін жүзеге асыруда шамадан
Кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының жеткілікті деңгейде дамымауы. Халықтың шағын бизнесті
Елдегі қалыптасқан жағдайды талдай отырып жоғарыда аталған проблемалардан басқа
Біріншіден, күрделі қаржылық және экономикалық жағдай: салыстырмалы жоғары инфляция,
Екіншіден, кәсіпкерлердің ұйымдастырушылық-экономикалық және құқықтық білімдерінің төмен деңгейде болуы,
Үшіншіден, аймақтық деңгейде шағын кәсіпкерлікті дамытуды реттеудің ұйымдастырушылық және
Төртіншіден, шағын кәсіпкерлікті қолдау механизмі қызметінің әлсіздігі.
Шағын кәсіпорындар басшыларына жүргізілген сұраулар нәтижесі көрсеткендей, шағын кәсіпорындардағы
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі жанындағы Экономика институты
2-кесте - Шағын кәсіпорындардың даму және тиімді қызмет ету
№ Шағын кәсіпорындардың даму жолындағы қиындықтар мен кедергілер
1 Қаржылық: негізгі капиталдың (қызметтік және өндірістік үй-жайлар, машиналар
Қазақстанда лизингті дамыту үшін институционалдық негіздерін әзірлеу, Қазақстанда лизингті
Кәсіпкерлердің жобаларын қаржыландыру үшін халықаралық қоғамдық және қайырымдылық ұйымдардың
Шағын бизнес субъектілерін несиелеуде екінші деңгейлі банктерді ынталандыру бойынша
Шағын кәсіпкерлік дамыту қорынан басым бағыттар бойынша мақсатты несиелеу.
2-кестенің жалғасы
2 Институционалдық: дамымаған нарықтық инфрақұрылым, кәсіпкерлік институтының жоқтығы немесе
Заңгерлік, кеңес берушілік, аудиторлық фирмалар торабын кеңейту үшін жағдай
Бинеске арналған несиелер мен қарыздар беруге мамандандырылған коммерциялық банктерді
Сауда үйлері мен биржалар жүйелерін дамыту және қолдау;
Бизнес-орталықтар, бизнес-инкубаторлар, ақпараттық-талдау орталықтары, ғылыми-зерттеу және кеңес
3 Білім берушілік: нарық жағдайында бинесті ұйымдастыру мен басқару
Алынған білімдерді тарату бойынша міндеттемелер мен келісім-шарттық жүйенің техникалық
Инновациялық кластерлер, бизнесті ұйымдастыру мен басқару тәжірибелері мен білімдерін
4 Мемлекеттік: бюрократизм, жемқорлық, күштеп алушылық т.б. Мемлекеттік
Кәсіпкерлік субъектілеріне арналған бухгалтерлік есеп, лицензиялау, сақтандыру мен тіркеудің
Шағын және орта бизнес сферасында әрекет ететін барлық мемлекеттік
Сәйкес мемлекеттік органдарда, банктер, сақтандыру, нотариалдық, заңгерлік фирмаларда кәсіпкерлік
Меншікті және бизнесті құру жөніндегі құрылым құру.
5 Ақпараттық: қоғам мен кәсіпкерлердің экономикалық, құқықтық және салықтық
Кәсіпкерлік қызметке қатысты өзгерістер мен жаңалықтарды және мемлекеттік қолдау
Кәсіпкерлерге өз қызметіне қатысты құнды мәліметтерге қол жеткізуге мүмкіндік
Елімізде шағын кәсіпорындардың дамуы мен тиімді қызмет етуіне әсер
тіркеу және қайта тіркеу;
әрекет етуі және дамуы;
тарату.
Жоғарыда аталған әрбір кезеңде шағын кәсіпорындардың икемділігіне, белсенділігіне және
Тіркеу, қайта тіркеу және тарату кезеңдерінде. 216 заңнамалық кесімдерді
Көптеген елдерде шағын кәсіпкерлік субъектілерін қолдау үшін «бір терезе»
Әрекет ету және даму кезеңінде.
Кәсіпкерлердің қызметінде көпшілік жағдайларда негізінен әкімшілік тәртіп бұзушылықтар орасан
тексеру, бақылау және қадағалау мәселелерін реттейтін құқықтық нормалар әртүрлі
заңнамалық кесімдерде ( салық, әкімшілік кодекстерде, кейбір мемлекеттік органдардың
тексеру, бақылау және қадағалау мәселелері бойынша рәсімдердің нақты бірыңғай
бақылау-қадағалау органдары жұмысының тиімділігін бағалаудың қазіргі тәжірибесі анықталған заң
кәсіпкерлік субъектілердің қызметінде төтенше жағдай туындағанда (ғимараттың құлауы, жаппай
Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекстің жекелеген ережелері
Лауазымды тұлғаның барынша аз және барынша көп мөлшерде
Лицензиялауға, аккредиттеуге, стандарттауға, сертификаттауға жататын жұмыстардың, тауарлар мен қызмет
тікелей әрекет етпейтін кесімдер, көптеген кіші заңи кесімдер бар;
мәні бойынша мемлекеттік функциялар берілген, мемлекеттік органдар уәкілеттік еткен
шектен тыс статистикалық және салықтық есептілік бар;
жекелеген мемлекеттік органдар өздерінің бақылау-қадағалау, рұқсат беру және келісу
Мемлекеттік мұқтаждықтар үшін тауарларды (жұмыстар мен қызметтерді) жеткізіп беруде
Шағын кәсіпорындардың дамуына кері әсерін тигізіп отырған басты проблемалардың
Қор қызметі басталғаннан бері қазіргі уақытта тек қана өз
Шағын кәсіпорындарға қаржылық қолдау көрсететін тағы бір негізгі қаржылық
Микронесие беру саласын дамыту проблемаларына келесілер жатқызылады:
одан әрі орналастыру үшін қорлардың тапшылығы мен қымбаттылығы;
микронесиелік ұйымдарының қаражатының жеткіліксіздігі;
микронесиелік ерекшелікпен таныс білікті кадрлардың жетіспеушілігі;
микронесиелік жүйеге қатысушылар үшін әдістемелер мен оқыту бағдарламаларының болмауы;
техникалық және ресурстық базаның болмауы;
микроқаржы саласының жағдайын, үрдістері мен оның дамуының перспективаларын, олардың
дамыған мониторинг жүйесінің, ішкі бақылаудың болмауы;
қаржы ресурстарын тартуға қиындықтар туғызатын отандық банктер мен басқа
Шағын кәсіпрындар қызметінің тиімділігіне айтарлықтай әсер ететін инфрақұрылымдардың бірі
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН КӘСІПОРЫНДАР ҚЫЗМЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың даму тенденциялары
Елдегі әлеуметтік – экономикалық жағдайдың тұрақтылығы және мемлекеттің шағын
Қазақстан Республикасы статистика агенттігінің мәліметтеріне сүйенсек, 2005 жылдың 1-қаңтарындағы
3-кесте - Шағын бизнес субъектілерінің даму динамикасы
Шағын бизнес субъектілері
2001жыл
2003жыл
2004жыл 2004жыл 2001жылға пайызбен
тіркел
гені жұмыс істейтіні тіркел
гені жұмыс істейтіні тіркел
гені жұмыс істейтіні тіркел
гені жұмыс істейтіні
Барлығы, бірлік :
соның ішінде 365499 289496 541073 431503 643035 497871
шағын кәсіпорындар, бірлік
102182
77398
130779
93494
145087
103291
142,0
133,5
жеке кәсіпкерлер, бірлік
144257
119038
260937
215116
321838
247688
223,1
208,1
шаруа қожалықтары, бірлік
119060
93060
149357
122893
176110
146892
147,9
157,8
Ескертпе – Статистика агенттігі мәліметтері негізінде есептелді
Үшінші кестеден көріп отырғанымыздай шағын бизнес субъектілері 2004 жылы
Шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігіне талдау жасағанда, әсіресе, олардың даму
4-кесте–Қазақстан Республикасының аймақтарындағы шағын кәсіпорындар саны
Аймақтар
2001жыл
2003жыл
2004жыл 2004жыл 2001жылға пайызбен
тіркел
гені жұмыс істейтіні тіркел
гені жұмыс істейтіні тіркел
гені жұмыс істейтіні тіркел
гені жұмыс істейтіні
Қазақстан Республикасы
102182
77398
130779
93494
145087
103291
142,0
133,5
Ақмола 3411 2872 4305 3477 4790 3534 140,4
Ақтөбе 4042 2990 4879 3757 5487 4298 135,7
Алматы 4654 3853 5730 4564 6108 4574 131,2
Атырау 2172 1670 3354 2879 3735 3245 172,0 194,0
Шығыс Қазақстан
7473
5462
8904
6309
9569
6838
128,0
125,2
Жамбыл 3520 2701 4005 2874 4206 2990 119,5 110,7
Батыс Қазақстан 2190 1831 2859 2404 3039 2586 138,8
Қарағанды 7117 5797 8482 6542 9129 6649 128,3 114,5
Қостанай 4681 3486 5317 4018 5551 4332 118,6 124,3
Қызылорда 2137 1711 2560 2124 2762 2349 129,2 137,3
Маңғыстау 2630 2247 3610 2896 3936 3282 149,7 146,1
Павлодар 5398 4177 6489 4962 6992 4749 129,5 113,7
Солтүстік Қазақстан
2536
2107
3033
2448
3496
2725
137,9
129,3
Оңтүстік Қазақстан
9523
7679
11819
7614
13248
9194
139,1
119,7
Астана қаласы 6815 5733 9921 8477 11953 9950
Алматы қаласы 33883 23082 45512 28149 51116 31996
Ескертпе – Статистика агенттігі мәліметтері негізінде есептелді
Төртінші кестеде берілген мәліметтер негізінде қысқаша талдау жасасақ, шағын
Шағын кәсіпорындардың басым бөлігі сауда; автомобильдерді, тұрмыстық бұйымдар мен
Шағын кәсіпорындардың дамуы еліміздегі жұмыссыздықтың азаюы мен қосымша жұмыс
Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2005 жылдың басында және өткен
Шағын кәсіпорындарда жұмыспен қамтылғандарды аймақтық деңгейде қарастырсақ, барлық жұмыспен
5- кесте - Қазақстан Республикасының аймақтарындағы 2000-2004 жылдардағы
жыл басында (мың адам)
Аймақтар 2001 2002 2003 2004 2005
Қазақстан Республикасы 393,1 413,6 431,6 528,6 582,1
Ақмола 30,4 29,7 33,6 29,9 31,2
Ақтөбе 19,8 20,3 17,4 21,2 24,2
Алматы 15,7 25,3 30,1 31,3 35,0
Атырау 14,0 14,9 13,8 15,4 17,9
Шығыс Қазақстан 33,6 33,1 39,2 47,4 52,8
Жамбыл 17,8 16,4 16,4 21,8 22,4
Батыс Қазақстан 27,6 25,8 27,2 19,6 21,6
Қарағанды 27,4 28,7 28,9 39,8 39,9
Қостанай 23,3 23,3 24,1 25,8 30,1
Қызылорда 17,6 16,5 18,6 14,7 16,2
Маңғыстау 12,7 10,7 11,5 22,8 23,6
Павлодар 25,1 24,9 21,6 25,2 25,9
Солтүстік Қазақстан 21,1 20,8 20,9 20,7 22,8
Оңтүстік Қазақстан 22,1 26,4 24,5 41,9 49,1
Астана қаласы 19,4 20,3 23,0 42,4 46,7
Алматы қаласы 65,5 76,4 78,8 108,7 122,7
Дерек көзі : ҚР-сы статистика агенттігі
Шағын кәсіпорындардың көпшілігі жергілікті ресурстарды пайдалана отырып ішкі нарықта
Шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігіне олардың қаржы-қаражатпен қамтамасыз етілу деңгейінің
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің мәліметтері бойынша екінші деңгейдегі банктер
6-кесте – Шағын кәсіпорындарға 2002-2004 жылдары аймақтар бойынша
2002
мың тг. үлес салмағы % 2003
мың тг. үлес салмағы % 2004
мың тг. үлес салмағы %
Барлығы 146515 100 196212 100 288380 100
Ақмола 1154 0,8 1636 0,8 2571 0,9
Ақтөбе 3798 2,6 7096 3,6 10172 3,5
Алматы 440 0,3 676 0,3 1047 0,4
Атырау 7848 5,4 11288 5,8 14741 5,1
Шығыс Қазақстан 7848 5,4 11288 5,8 14741 5,1
Жамбыл 1340 0,9 2203 1,1 2992 1,0
Батыс Қазақстан 2487 1,7 3412 1,7 4621 1,6
Қарағанды 4044 2,8 8047 4,1 16458 5,7
Қостанай 3975 2,7 6675 3,4 12664 4,4
Қызылорда 344 0,2 306 0,2 689 0,2
Маңғыстау 1785 1,2 2838 1,4 4592 1,6
Павлодар 5745 3,9 9907 5,0 13461 4,7
Солтүстік Қазақстан 1900 1,3 1875 1,0 3272 1,1
Оңтүстік Қазақстан 4703 3,2 10019 5,1 14530 5,0
Астана қаласы 9804 6,7 14592 7,4 24593 8,5
Алматы қаласы 95403 65,1 112467 57,3 155668 54,0
Дереккөз: ҚР-сы статистика агенттігі
Шағын кәсіпорындарға берілген несиелердің қызмет түрлері бойынша ең
Статистика агенттігіне есеп берген кәсіпорындар мәліметтері бойынша 2004жылдың 9
Республика аймақтарындағы шағын кәсіпорындарда 2004 жылы еңбек ақы деңгейі
Зерттеу жүргізілген шағын кәсіпорындардың 2001-2003 жылдар аралығындағы қаржы-шаруашылық қызметінің
7-кесте - Шағын кәсіпорындардың қаржылық нәтижелерінің динамикасы
Кәсіпорынның қаржылық нәтижелері 2001 2002 2003 2004
Табыс соммасы, млн. теңге 56103 60152 103349 245114
Залал соммасы, млн. теңге 64359 88960 112389 183457
Сальдоланған қаржылық нәтиже, млн. теңге -8256 -28808
Дерреккөз: ҚР-сы статистика агенттігі
Шағын кәсіпорындардың инвестициялық тартымдылығын арттыру және салынатын инвестиция көлемін
2.2 «АЛМАКА» ЖШС қызметінің экономикалық тиімділігін талдау
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындар қызметін ұйымдастыру, ел экономикасындағы рөлін
«Алмака» ЖШС өзінің сауда тораптарын үнемі кеңейтіп келеді, қазіргі
Кәсіпорынның экономикалық тиімділігіне талдамау жасамас бұрын олардың өндірістік-шаруашылық қызметіне
8-кесте - «Алмака» ЖШС-нің 2003-2004 жылдардағы өндірістік-шаруашылық
№ Негізгі көрсеткіштері өлшем бірлігі 2003жыл 2004 жыл 2004жыл
1 Өнім өндіру көлемі тонна 465,6 513,6
2 Өнім өткізу көлемі млн. тг 68,9 76,7
3 Өткізілген өнімнің өзіндік құны
млн. тг
66,7
72,4
108,5
4 Жалпы табыс млн. тг 2,2 4,3 195,4
5 Өнімнің табыстылығы % 3,3 5,9 -
6 Өнімнің 1 тг келетін шығындар
тг
0,97
0,94
97,0
7 Негізгі қорлардың орташа жылдық құны
млн. тг
3,833
4,007
104,5
8 Айналым қорларының орташа жылдық құны
млн. тг
9,350
15,008
160,5
9 Жалақы қоры млн. тг 5,099 7,117 139,6
10 Жалпы жұмыскерлер саны адам 48 48 100
11 1 жұмыскердің орташа айлық жалақысы
тг
8852
10365
117,0
12 1жұмыскердің еңбек өнімділігі
тн
9,7
10,7
110,3
13 Өндірілген өнімнің еңбек сыйымдылығы адам/
сағат
296,6
188,3
63,5
14 Қор қайтарымдылығы тг 5,5 6,3 114,5
15 Қор сыйымдылығы тг 0,18 0,16 88,9
Ескертпе - «Алмака» ЖШС-нің мәліметтері негізінде
Кестеде берілген мәліметтерден көріп отырғанымыздай, «Алмака» ЖШС өнім
Айналым қорлары мен негізгі құралдардың орташа жылдық құны
Сонымен, «Алмака»ЖШС шағын кәсіпорын ретінде артықшылығын пайдалану арқылы өндірістік-шаруашылық
Кәсіпорынның ұзақ мерзімді активтерінің басым бөлігін оның негізгі құралдары
Негізгі құралдардың қор қайтарымдылығы мен қор сыйымдылығы өндірістік-шаруашылық қызметіне
9-кесте - «Алмака» ЖШС негізгі құралдарын пайдалану
Көрсеткіштер Жылдар
2003 2004
Ұзақ мерзімді активтердегі негізгі құралдардың үлесі, % 88,8 90,5
Негізгі құралдардың активті бөлігінің үлесі, % 41,2 53,0
Негізгі құралдардың активті бөлігінің қор қайтарымдылығы, тг 0,70 1,07
Негізгі құралдардың активті бөлігінің қор сыйымылығы, тг 0,12 0,17
Қормен жарақтану, мың тг 79,9 83,5
Негізгі құралдардың жаңару коэффициенті 0,02 0,38
Негізгі құралдардың шығу коэффициенті – 0,03
Негізгі құралдардың тозу коэффициенті 0,44 0,46
Негізгі құралдардың жарамдылық коэффициент 0,56 0,54
Ескертпе- Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді
Біздің қарастырып отырған кәсіпорында негізгі құралдардың үлесі 2003
Кәсіпорынның өндірістік үрдісінің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін олардың негізгі
Сонымен, кәсіпорындардың негізгі құралдарының өндірістік үрдіске тікелей қатысатын активті
Кәсіпорын қызметінің қалыпты жүруін қамтамасыз ету үшін негізгі өндірістік
Кәсiпорынның экономикалық тиімділігіне талдау жасағанда бiз оның мүлiктiк жағдайын
10-кесте. «Алмака» ЖШС–нің өтімділік және қаржы тұрақтылық көрсеткіштерін бағалау
№ Көрсеткіштер Жылдар
2003 2004
1. Ағымдағы өтімділік коэффициенті 0,8 0,8
2. Жедел өтімділік коэффициенті 0,3 0,1
3. Абсолютті өтімділік коэффициенті 0,23 0,08
4. Тәуелсіздік коэффициенті 0,07 0,05
5. Тәуелділік коэффициенті 0,93 0,95
6. Қаржыландыру коэффициенті 0,07 0,05
7. Қарыздық және меншікті қаражаттардың қатынасы коэффициенті
13,8
19,6
Ескертпе – Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді
Кестеде берілген көрсеткіштер мәндерінен байқағанымыздай, 2004 ж өткен жылмен
Қаржы тұрақтылығын сипаттайтын маңызды көрсеткіштер мәндері бойынша қысқаша тоқталсақ,
Сонымен, «Алмака» ЖШС–нің қала шеңберінде және жергілікті нарықта ғана
Кез-келген кәсіпорынның экономикалық тиімділігін бағалау кезінде оның іскерлік белсенділік
Кестеде берілген капиталдың жалпы айналымдылығы, негізгі, меншікті, айналым капиталдарының,
11-кесте. «Алмака» ЖШС–нің іскерлік белсенділігін талдау
№
Көрсеткіштер Жылдар
2003 2004
1 Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті 5,0 3,94
2 Негізгі капиталдың айналымдылық коэффициенті 16,07 17,17
3 Меншікті капиталдың айналымдылық коэффициенті 61,28 69,56
4. Айналым капиталының айналымдылық коэффициенті 7,37 5,11
5 Дебиторлық берешектің айналымдылық коэффициенті 46,12 57,62
6 Кредиторлық берешектің айналымдылық коэффициенті 10,26 15,66
Ескертпе – Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді
2004 жылы активтерінің жалпы құны 6092,2 мың теңгеге (37,0
Кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын маңызды көрсеткіштердің бірі – табыстылық
12-кесте. «Алмака» ЖШС-нің табыстылығын бағалау
№
Көрсеткіштер Жылдар
2003 2004
1 Активтердің табыстылығы 0,01 0,007
2 Ұзақ мерзімді активтердің табыстылығы 0,04 0,03
3 Негізгі капиталдың табыстылығы 0,02 0,02
4. Меншікті капиталдың табыстылығы 0,15 0,14
5 Сатудың табыстылығы 0,02 0,02
6 Өндіріс табыстылығы 0,01 0,01
Ескертпе – Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді
Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштерінің мәндері таза табысқа тікелей байланысты болғандықтан
3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ШАҒЫН КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Шағын кәсіпорындардың тиімділігін арттырудың шетелдік озық тәжірибелері
Әлемдік тәжірибеде шаруашылық жүргізуші субъектілерді шағын және орта кәсіпкерлікке
Жаңа жұмыс орындарын құру мен экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы кезінде әсіресе шағын кәсіпорындардың дамуы мен
Шағын кәсіпорынды қолдау шаралары:
жаңа технологияларға (технологиялар мен экономикалық ақпараттар ұсыну, кеңес беру
нарық капиталына (салық жеңілдіктері, амортизацияның ерекше нормалары, мемлекеттік субсидиялар,
кәсіпкерліктің инфрақұрылымын дамытуға жәрдемдесетін кластерлік-желілік ұстанымды енгізу арқылы шағын
Кластерлік-желілік ұстаным негізінде шағын кәсіпорынды қолдау бағдарламасы іске асырылған
Италия. Бірінші рет кластерлік – желілік ұстаным Италияда 70
АҚШ. ЖҰӨ-нің 50 %-нан астамы, инновациялардың жартысынан астамы, ұлттық
Жапонияда шағын және орта кәсіпкерлікті қолдаудың негізгі шаралары:
шағын және орта бизнесті жаңғырту үшін несиелер мен жеңілдікті
бизнес-инкубаторлар құру, салық салу мен менеджмент, персоналды басқару және
техникалық көмек, қаржылық және заңнамалық қолдау арқылы жаңа және
жаңа әзірлемелерді коммерциялизациялауды қолдау мен ғылыми орта, бизнес және
пайыздық төмен ставкалар бойынша субсидиялау және несие беру арқылы
Жапонияда зертеулерді дамыту деңгейі бойынша жетекші рөлді технопарктер алады.
Германия. Германдық кластерлік-желілік ұстанымды қолдаудың негізгі қағидаттары – бұл
мемлекеттік қолдауға емес, шағын және орта кәсіпкерліктің дербестігіне басымдыққа;
тиімсіз кәсіпорындар нарықтан кетуі керек;
шағын және орта кәсіпкерлікке мемлекеттің қаржылай көмек беруі үшін
Корея. Барлық компаниялардың 99,5 % - ын құрайтын 3
Израиль. Қолдау нфрақұрылымының объектілері құрылған, олардың көпшілігі мемлекеттік. Кәсіпорындарды
Бизнес-инкубаторларды қолдайтын венчурлық қорлар бар, оларда алдымен жаңа инновациялық
Осылайша, технопарктер мен бизнес-инкубаторлар мемлекет ғылыми-техникалық салалардың дамуын қолдайтын
Ғылыми-өнеркәсіптік парктер болашақтағы технополистердің – озық технологиялар, ғылыми зерттеулер
Технополистерде ғылым, жоғары технологиялар, дәстүрлі ұлттық мәдениет үйлесім тапқан
Дамыған елдердің көпшілігінде экономикалық өсудің шешуші бір факторы шағын
Концерндер мен басқа да ірі кәсіпорындар Жапония экономикасы «аисбергінің
Әсіресе соңғы кезеңдерде АҚШ-та да шағын бизнес кеңінен дамып
АҚШ-та шағын және орта фирмалар ЖҰӨ-нің 40%-ын өндіреді, өның
АҚШ экономикасында олар ғылыми-техникалық прогресс саласына жататын барлық жаңалықтарды
Германияда шағын және орта кәсіпкерліктің басты сипаттамасы – ең
Шағын кәсіпкерліктің жоғарыда аталғандай сапалық жақтарымен бірге сандық жағынан
белгілі бір жағдайда өзіндік фирма түріндегі барлық жеке еркін
жұмыс істейтіндер саны 1ден 49 адамға дейінгі және жылдық
жұмыс істейтіндер саны 50 ден 499 адамға дейінгі және
Германияда жоғарыда көрсетілген статистикалық есептеу тәртібіне байланысты 1,9 млн.
Елдегі шағын және орта бизнестің экономикалық маңызы – біріншіден,
Шағын кәсіпкерліктің барлық кешенді ішкі және сыртқы проблемалары олардың
Еуропалық қауымдастық шеңберінде 1993 жылдың басынан бастап бәсеке жағдайын
технология мен табиғатты қорғау шараларына байланысты заңдық нормалардың қатаңдатылуы,
Германияда шағын бизнесті мемлекеттік қолдау жүйесінің негізінде жатқан басты
Германияның федералды үкіметі құрылымдық-саяси шараларды іс жүзіне асырып отыр.
Шағын кәсіпорынға қолдау жасаудағы құрылымдық-саяси шаралардың екінші бір құрамды
Салық салудағы жеңілдіктер.
Германияның жаңа аймақтарында қазіргі кезде кеңінен пайдаланып жүрген жұмыстың
амортизациалық аударымдардың арнайы нормалары;
пайданың салық салынбайтын резервтерін жасау;
салық ведомстволары төлейтін инвестициялық үстемелер;
Амортизациялық аударымдардың арнайы нормалары балық инвестицияларға қолданылып, жаңа жұмыс
Салықтан босатылған пайда резервтерін жасауға қолөнері өндірісінде, саудада, өнеркәсіпте,
Қаржы жағынан қолдау. Федералды үкімет тарапынан берілетін салыстырмалы түрде
Жаңа жұмыс орындарын ашу мен экономиканың аймақтық құрлымын жақсартуға
Инновациялық салаға көмек. Бұл мақсатқа федералды үкімет 1990 жылдың
Сонымен жоғарыда аталған шетелдік озық тәжірибелердің ұтымды жақтарын Қазақстан
3.2 Шағын кәсіпорындар қызметінің экономикалық тиімділігін арттыру жолдары
Қазіргі кездегі жаһандану жағдайында кез-келген мемлекеттің негізін бәсекеге қабілетті
соңғы 4-5жылдың ішінде жалпы ішкі өсімнің өсімі жылына 9-10%
еліміз халықаралық рейтингтік агенттіктердің инвестициялық рейтинг бойынша жоғары бағасын
барлық макроэкономикалық көрсеткіштер бойынша қолайлы динамика байқалады;
кәсіпкерлік сектордың, әсіресе, шағын және орта кәсіпорындардың жоғары белсенділігі
әртүрлі даму институттары құрылып, табысты қызмет етуге және жоғары
Қазақстанда шағын кәсіпорындардың даму перспективасына және қызмет тиімділігіне оң
нормативтік-құқықтық актілерді қабылдау кезінде кәсіпкерлер мен мемлекеттік органдардың өзара
шағын кәсіпорындарды қолдаудың айқын және нақты жүйелерін жүзеге асыру;
мемлекеттік органдардың шағын кәсіпорындар қызметіне рұқсат ету және қадағалау-бақылау
инновациялық жобаларды енгізу мен дамытуды ынталандыру үшін ұйымдастырушылық және
шикізаттық экспортқа тәуелділікті төмендету, өңдеуші өндірістің үлесін арттыру үшін
Шағын кәсіпорындардың басты айырмашылығы өз бизнесінің масштабына байланысты әрқашан
Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік» туралы заңында шағын кәсіпкерлікті қолдау
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мыналарды:
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің мемлекеттік қаржылық, статистикалық, материалдық-техникалық және ақпараттық
шағын кәсіпкерлікті дамытудың мемлекеттік, салалық және өңірлік бағдарламаларын әзрлеуді;
шағын кәсіпкерлік субъектілерін мемлекеттік тіркеудің және таратудың оңайлатылған тәртібін
оңтайлы салық режимін белгілеуді;
шағын кәсіпкерлікке кредит берудің бағдарламаларын қабылдауды;
шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту үшін инвестицияларды, оның ішінде
мемлекеттік мұқтаждықтар үшін тауарларды сатып алудың кепілдендірілген көлемін қамтамасыз
жұмыс істеп тұрған оқу және зерттеу орталықтарын, консалтингтік ұйымдар
Шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттыруда даму институттарының да маңыздылығы
Сонымен қатар кәсіпкерлік қызметті дамыту мақсатында елімізде индустриялық аймақтар
өнеркәсіп саласындағы жеке кәсіпкерлікті жедел дамытуға жәрдемдесу;
жаңа өндірістер инфрақұрылымын құруға және дамытуға арналған шығындарды оңтайландыру;
өндіріс тиімділігін арттыру;
халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету болып табылады.
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамыту келесі жолдармен жүзеге
қаржылық қолдау көрсету;
шағын кәсіпкерлікті қолдау орталықтарының желісін ұйымдастыру;
бір жылдан астам пайдаланылмаған мемлекеттік меншік объектілерін шағын кәсіпкерлік
Алдыңғы бөлімде айтып өткеніміздей қазіргі кезде шағын кәсіпорындардың қызмет
мемлекеттік мұқтаждықтар үшін тауарлардың кепілдендірілген көлемін сатып алу;
екінші деңгейлі банктер арқылы несие беруді ұйымдастыру;
экономика салаларында әлеуметтік маңызы бар жобаларды ұйымдастыру және іске
арнайы инвестициялық бағдарламаларды іске асыру;
бюджет қаражаты есебінен қарыздар беру жолымен жүзеге асырылады.
Еліміздегі шағын кәсіпорындарды қолдауды шағын кәсіпкерлікті қолдау орталықтары нығайта
кәсіпкерлік ахуалды, отандық және халақаралық нарықтарды, экономиканың салалары мен
маркетинг және менеджмент саласында қызметтер кешенін көрсету;
инвестициялық және бизнес –жобаларды әзірлеу жөніндегі қызметтерді, кеңес берушілік
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің инновациялық белсенділігін арттыруға жәрдемдесу;
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің кәсіби өсуіне жәрдемдесу;
ақпараттық және сараптамалық ресурстарға қолжетімділікті қамтамасыз ету;
семинарлар, тренингтер өткізу;
шағын кәсіпкерлік субъектілерінің деректер базасын қалыптастыру;
шағын кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ақпаратты және оны дамытудың проблемалық
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мемлекеттік, салалық және өңірлік бағдарламалар
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамытудың мемлекеттік, салалық және
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамытудың мемлекеттік, салалық және
нормативтік құқықтық базаны жетілдіру жөніндегі ұсыныстар;
шағын кәсіпкерлік қызметінің басым түрлері;
шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымын қалыптастыру жөніндегі шаралар;
шағын кәсіпкерлікті кредиттік-қаржылық және мүліктік қолдау жөніндегі шаралар;
жеке кәсіпкерлікке халықтың әлеуметтік қорғалмаған жіктерін тартуға бағытталған шаралар;
ірі өнеркәсіп ұйымдарының бизнестің бір бөлігін шағын кәсіпкерлік субъектілеріне
шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі мемлекеттік саясатты насихаттау жөніндегі шаралар;
шағын кәсіпкерлікті қолдау, дамыту және қорғау жөніндегі мемлекеттік саясатты
Шағын кәсіпорындар қызметінің тиімділігін арттыруда кәсіпкерлік қолдау инфрақұрылымының маңыздылығы
қаржы институттары;
қоғамдық ұйымдар, салалық қауымдастықтар;
бизнес-инкубаторлар, индустриялық және технологиялық парктер;
ақпараттық-талдамалық, маркетингтік, консалтингтік, оқыту орталықтары;
халықаралық институттар.
Сонымен, еліміздегі шағын кәсіпорындардың даму перспективалары мен тиімділігін арттыру
Талдау мәліметтері көрсеткендей, «Алмака» ЖШС өзінің шағын кәсіпорын ретіндегі
Кәсіпорынның қаржылық жағдайына жасалған талдаудан байқағанымыздай, қаржы ресурстарына деген
Кәсіпорынның қаржылық қиындықтары жоғары болған жағдайда жаңа техникалар
Нарықтағы қалыптасқан жағдайды зерттей отырып, өндірілетін өнім ассортименттерін кеңейту,
«Алмака» ЖШС-нің негізгі кешіліктерінің бірі қызметкерлерінің біліктілігін арттыру мәселесіне
Сонымен шағын кәсіпорындар қызметінің экономикалық тиімділігін талдау және арттыру
Қорытынды
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың дамуы мен табысты жұмыс жасауына
Қазақстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік» туралы заңына сәйкес,
Еліміз экономиканы жедел дамытуда, жоғары экономикалық өсімге қол жеткізуде
Шағын кәсіпорындар тиімділігінің басты факторы – олардың өнім өндіру
Нарықтық экономика жағдайында шағын кәсіпорындардың тиімділігін қамтамасыз ететін негізгі
икемділігі және нарық конъюнктурасындағы өзгерістерге тез әсер ету қабілеті,
ірі кәсіпорындармен салыстырғанда олардың ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін
жергілікті ресурстарды пайдалану мен жергілікті нарықта қызмет етуі;
кәсіпорынды басқарудың қарапайымдылығы, ірі бюрократиялық құрылымның болмауы;
жұмыскерлердің және кәсіпорын басшысының жоғары нәтижеге жетуге деген ортақ
ірі өндіріспен тиімді өзара әрекетте болу мүмкіндігі, яғни, ірі
кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін қажетті бастапқы капиталдың және
өндірісті жаңарту, жаңашылдықты енгізу, жаңа идеяларды жүзеге асыруға икемділігі.
Мұның барлығы шағын кәсіпорындардың басымдылығы мен артықшылығын көрсетсе,
тәуекел деңгейінің жоғары болуы;
техникалық артта қалушылық, жоғары ресурс және энергия сиымдылықтылық;
ресурстық, қаржылық және материалдық-техникалық базаның жеткіліксіздігі;
өткізу нарықтарының тарлығы және әлемдік стандарттарға сай өнім өндіру
қызметкерлер біліктілігінің айтарлықтай жоғары деңгейде болмауы және бір адамның
қосымша қаражаттар тарту және несие алу мүмкіндігінің төиендігі.
Шағын кәсіпорындардың ел экономикасындағы ролінің жоғары болуы оның өзіндік
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорындардың дамуына әсер ететін келесі негізгі
Салық саясатының жетілмегендігі немесе шағын кәсіпорындар үшін салықтық ауыртпалықтардың
Өзінің жеке ісін бастаған кәсіпкерлер және шағын кәсіпорындар басшыларының
Шағын кәсіпорындарды құру кезінде және қызметін жүзеге асыруда шамадан
Кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының жеткілікті деңгейде дамымауы. Халықтың шағын бизнесті
Қазақстан Республикасы статистика агенттігінің мәліметтеріне сүйенсек, 2005 жылдың 1-қаңтарындағы
Қазақстанда шағын кәсіпорындардың даму перспективасына және қызмет тиімділігіне оң
нормативтік-құқықтық актілерді қабылдау кезінде кәсіпкерлер мен мемлекеттік органдардың өзара
шағын кәсіпорындарды қолдаудың айқын және нақты жүйелерін жүзеге асыру;
мемлекеттік органдардың шағын кәсіпорындар қызметіне рұқсат ету және қадағалау-бақылау
инновациялық жобаларды енгізу мен дамытуды ынталандыру үшін ұйымдастырушылық және
шикізаттық экспортқа тәуелділікті төмендету, өңдеуші өндірістің үлесін арттыру үшін
Жалпы алғанда, шағын кәсіпорындардың тиімді қызмет етуі және
Пайдаланылған әдебиеттер көздері
1. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару
2. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында. Қазақстан
3. Кәсіпкерлік кемел келешек кепілдігі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.
4. Өндірістік кооператив туралы. Қазақстан Республикасының Заңы.1995 жылғы 5-қазан
5. Шаруашылық серіктестіктер туралы. Қазақстан Республикасы Президентінің заң
6. Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар
7. Жеке кәсіпкерлік туралы.
8. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі: 2000жылғы 1-сәуірге дейінгі өзгертулер
9. Мамыров Н.К., Смагулова Н.Т. и др. Основы предпринимательства.-
10. Окаев К.О. и др.
11. Блинов А. О. Малое
12. Основы предпринимательской деятельности: Финансовый менеджмент. /под ред. В.
13. Индивидуальный бизнес в РК.-Алматы, 2002.-11с.
14. Экономика /под ред. А. С. Булатова. Изд.
15.Экономика США /под ред. В. Б. Супяна/. – СПб.:
16. Экономика Европейского союза.- Москва,-2003.
17. Адамов В. Е. И др. Экономика
18. Предпринимательство в РК. Сборорник нормативных актов.-
19. Хозяйственное товарищество: создание, реорганизация, ликвидация. Сборорник нормативных актов.-
20. Хозяйствующие субъекты вРК . Сборник законодательных
21. Карлик А. Б. И
22. Муравьев А. И., Игнатьев А.М. Малый бизнес :
23. Малое предпринимательство: теория, мировой опыт и Казахстан. /под
24. Асаул А. Н. Организация предпринимательской деятельности. Спδ:
Питер, 2005
25. Лапуста М. Г., Старостин Ю.Л. Малое предпринимательство:
26. Оценка бизнеса: учебник / под ред. А.Г. Грязновой,
27.Рубе В. А. Институциональные аспекты организации малого бизнеса в
28.Смагулова Н.Т. Планирование и организация предпринимательства. Алматы: Экономика, 2002
29.Эллиот Т. , Герберт Д. Интегрированные бизнес-системы: экспресс-курс.
30.Сухова Л.Ф., Чернова Н.А. Практикум по разработке бизнес-плана и
31. Р. А. Фатхутдинов Инновационный менеджмент. Москва, 2004
32. Казахстан сегодня. Информационно- аналитический сборник.- Алматы,- 2005.-с.
33. Статистический ежегодник Казахстана 2005г.-
34. Бизнес регистр (основные показатели
35. Регионы Казахстана в цифрах: краткий статистический справочник.-
36. Основные показатели финансово-хозяйственной деятельности предприятий (организаций). Статистический справочник.-Алматы,-
37. Савицкая Г. В. Анализ хозяйственной деятельности
38. Ковалев В. В. , Волкова О. Н.
39. Протасов В. Ф. Анализ деятельности предприятия (фирмы):
40. Гинзбург А. К. Экономический
41. Экономический анализ. /под ред. Л. Т.
42. Дүйсембаев К. Ш. Кәсіпорынның
43. Мухамеджанов Б. Динамика развития предпринимательства в Республике Казахстан.
44. Мынбаев С. Большие перспективы малого бизнеса. – Промышленность
45. Устойчивым бизнесом сильно государство. – Промышленность Казахстана №1
46. TERRA INCOGNITA. - National business №11,
47. Аубакирава Ж. Поддержка малого и среднего бизнеса.- АльПари
48. Досанов Д., Курманов О. Малый бизнес : мировой
49. Кононович Е. Большие перспективы малого бизнеса. – Казахстанская
50. Ташенова С. О проблемах кредитования малого и среднего
51. Н. Райхан Шағын кәсіпкерлік : кеше мен бүгін.
52. Исахова П. Орта және шағын кәсіпкерлікті дамытудағы салық
53. Ходов Л. О структуре малого бизнеса и особенностях
54. Иванова М. Малый инновационный бизнес в странах с
55. Малый бизнес: методика и результаты анализа. – Вопросы
56. ҚР-да шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту
6