Бастауыш мектеп


Мазмұны
Кіріспе 3-5
І. Бастауыш сынып оқушыларының сыныптан тыс жұмыстар арқылы
1.1. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін қалыптастырудың педагогикалық
6-16
1.2. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту жолдары.
17-28
1.3. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін қалыптастырудағы сыныптан
29-33
ІІ. Бастауыш сынып оқушыларын сыныптан тыс жұмыстар арқылы
2.1. Оқушылардың сыныптан тыс жұмыстар арқылы шығармашылығын қалыптастырудың
2.2. Оқушылардың шығырмашылығын жетілдіруде жүргізілген ашық сабақ үлгілері
Қорытынды 55
Әдебиеттер тізімі 56-57
Кіріспе
Зерттеу жұмысының көкейкестілігі: Бүгінгі Қазақстан Республикасы жаңа принциптерге
Егемен еліміздің тірегі – білімді де саналы ұрпақ.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының қоғамдық өмірінде жүріп жатқан
Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзіндік ұлттық ерекшелігі
Шығармашылық - бала бойындағы дарындылығын дамыту, тәрбиелеу -
«Шығармашылық» – адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы,
«Шығармашылық» – адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне
Бұл тақырып бойынша қарастырылған мәселелер қазіргі білім беруді
Шығармашылық - бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға
Бұл күрделі мақсатты шешу үшін ең алдымен оқыту
Баланы бастауыш сыныптардан бастап шығармашылық ойлауға, қалыптан тыс
Ғалым, ұстаз, ойшыл Ахмет Байтұрсыновтың бұл заманға қолы
Балалар төңірегіндегі нәрселердің барлығына қызығады, олардың дүниеде үйренгісі
Зерттеу жұмыстың мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылығын жетілдірудің
Зерттеу жұмыстың міндеттері:
- Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін дамытудың теориялық
- Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылығын қалыптастырудағы оқытудың ғылыми
- Оқушылардың шығармашылығын жетілдірудің формаларын
Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының заңдары, Білім мәдениет және
Зерттеу нысаны: Бастауыш сыныпытардағы оқу-тәрбие үдерісі.
Зерттеу әдістері: Зерттеу мәселелері бойынша ғылыми психологиялық, педагогикалық
Зерттеу пәні: Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылығын қалыптастыру.
І. Бастауыш сынып оқушыларының сыныптан тыс жұмыстар арқылы
1.1. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін қалыптастырудың педагогикалық
Шығармашылық - бүкіл тіршіліктің көзі. Адам баласының сөйлей
Ал бүгінгі күрделі әлеуметтік-экономикалық жаңарулар тұсында шығармашылық
Баланың шығармашылық қабілеттерін дамытудың жолдарын, құралдарын анықтау психология
Көтеріліп отырған мәселе туралы жазылған ойлар, тұжырымдамалар, көзқарастар,
Көрнекті педагогтар К.Д.Ушинский, Ы.Алтынсарин, А.С.Макаренконың шығармаларында қабілеттерді дамытудың
Кеңестік психологтар мен ғалымдар Л.С.Выготский, С.Л.Рубинштейн, А.Г.Ананьев, А.Н.Леонтьев,
Оқушының шығармашылық қабілетін дамытуды талдап, түсіну үшін «қабілет»
Ұлы ойшылдарымыз Ж.Баласағұни, Әл-Фараби, Абайды да «шығамашылық», «қабілет»
Отандық психологияда қабілеттер жайлы ілім біркелкі дамып отырған
Оқыта отырып баланың қабілеттерін дамыту мәселесі көрнекті педагогтар
Республикамызда бұл мәселеге назар аударған ғалымдар Ә.Қоңыратбаев, С.Тілешева
Қабілеттер жайлы жазылған ойларды, тұжырымдамаларды, еңбектерді
Баланың шығармашылық қабілетін дамыту мәселесін талдау ең алдымен
«Қабілет» ұғымына берілген психологиялық анықтамалар саны баршылық. Қабілеттер
Кеңестік психологтардың қабілеттер жайлы еңбектерін шартты түрде 2
Ең алғаш қабілеттер мәселесін көтерген С.Л.Рубинштейн іс-әрекеттің қабілет
Ерекше тоқталуды қажет ететін еңбектер қатарына Б.М.Теплов және
А.Н.Леонтьев басқа авторлардың қабілеттерге берген анықтамаларына қосыла отырып,
Қабілеттер жайлы ой-пікірлерді әрі қарай өрбіте отырып, Б.Г.Ананьев
Бала бойындағы дарындылық сияқты ерекше қасиетті зерттеген Н.С.Лейтес
К.К.Платонов қабілеттер жайлы түсініктерді тұлғаның ерекшеліктерімен байланыста қарастырады.
Жоғарыда аталып өткен нақты қабілеттер жайлы зерттеулер туралы
Бейнелеу өнеріне деген қабілеттер жайлы зерттеу жүргізген В.И.Киреенко
Педагогикалық қабілеттерді арнайы зерттеген Н.В.Кузьмина оның құрамының 3
Қабілеттер жайлы еңбектер мен зерттеулерді талдай отырып, бұл
Сонымен, қабілеттер жайлы барлық айтылғандарды қорыта келе, біз
Қабілеттер мәселесі - оқушылардың жекелік айырмашылықтар мәселесі. Қабілеттер
Қабілет әрекеттің белгілі-бір түрімен айналысуға мүмкіндік беретін бейімділікте
Психолог Н.С.Лейтес баланың бейімділігін тәрбиелей отырып, оның жалпы
Қабілеттер мәселесін қарастыруда «талант», «дарын» термиңдерін айналып
Көптеген зерттеушілер мен психологтар «таланттылық» деп белгілі бір
Францияның ағарту ісінің өкілі К.А.Гельвеций адамдардың барлығының бірдей,
Біздің қарастырып отырғанымыз жалпы білім беретін мектептерде қабілеттерді
Қабілеттер тұлғаны айшықтайтын компоненттердің бірі болса, онда «тұлға»
Академик Т.Тәжібаев жеке адам әлеуметтік қатынастарымен саналы іс-әрекетті
Тұлға болып қалыптасу - баланың жаратылысынан бастап, қоршаған
Әлемнің екінші ұстазы атанған Әбу Насыр Әл-Фараби «Қайырымды
Бүкіл бір халықтың ұстазы ұлы Абай өзінің қара
Бастауыш сынып оқу-танымдық қызығушылық қабілеттерін қалыптастыру мәселесін талдау
«Қабілеттер-білім алуға қажетті адамның психологиялық ерекшеліктері» –дейді А.В.Петровский.
«Қабілет іс-әрекеттің белгілі бір түрін орындай алу мүмкіндіктері»
Қабілеттілік мәселесінің теориялық және практикалық негізін қалауда С.Л.
Қорыта айтқанда олар қабілеттер дамуындағы нышандардың роліне ерекше
Бала бойындағы дарындылық сияқты ерекше қасиетті зерттеген Н.С.Лейтес
Қабілеттер жайлы еңбектер мен зерттеулерді талдай отырып, бұл
Қабілеттердің қалыптасып даму мәселесін зерттей келе А.Н.Леонтьев, А.В.Петровский,
Осы пікірді қуаттауда «халық поэзиясының алыбы» атанған,
Сонымен қабілеттер жайлы барлық айтылғандарды қорыта келе, біз
Қабілеттер проблемасы – оқушылардың жекелік айырмашылықтар проблемасы. Мүлдем
«Қабілет - әр адамның белгілі бір әс-әрекет түріне
Қабілеттер мәселесін қарастыруда «талант», «дарын», «данышпан» терминдерін айналып
Туғанына он ай толмай жатып кішкентай Гейнрих “суретке
Гейнрихтың даңқы әлемге жайылып, оны Дания королі қонаққа
Қазіргі математиканың негізін салушы Гаусс үш жарым жасында
Кибернетиканың атасы Ноберт Винер бес жасынан бастап
Ғалымдар адам бойында әрекеттің бірнеше түрін орындай алу
Психологтар қабілеттердің екі түрлі деңгейінің болатындығын дәлелдейді.
1. Репродуктивті - іс-әрекетті, білімді берілген үлгі бойынша
2. Шығармашылық - жаңалық ойлап табуға бағытталған қабілеттер
Енді жұмысымыздағы екінші негізгі категория – «Шығармашылық» ұғымының
«Шығармашылық» сөзінің төркіні, этимологиясы «шығару», «ойлап табу» дегенге
Осы ретте «шығармашылық» ұғымының мәнін анықтауға келеміз. «Шығармашылық»
«Шығармашылық» деп жаңалық ашатын әркетті атаған көрнекті психолог
Шығармашылықтың мәні, шығармашылық іс-әрекет туралы әр кезде әртүрлі
Кейін зерттеле келе шығармашылыққа берілген анықтамалар да өзгере
Бастауыш сынып оқушысының шығармашылығы - тек өзіне ғана
Зерттеу барысында соңғы жылдары шығармашылық сөзімен жаңалық, бастамалылық,
Ұзақ жылдар бойы шығармашылық барлық адамның қолынан келе
Әрекеттің шығармашылық қабілеттерді дамытуы үшін қажетті ахуалдың болуы
Шығармашылық қабілеттердің жоғары деңгейі - дарындылық, талаптылық мәселесінің
Шығармашылық қабілет ұғымы, шығармашылық туралы айтылған ойлар мен
А.Н.Лук шығармашылық үдерісті 5 кезеңге бөледі: айқын және
Жоғарыда келтірілген және басқа да шығармашылық педагогикасына арналған
1. Жаңалықпен бетпе-бет келу.
2. Шығармашылық белгісіздік, екіұштылық.
3. Шешімнің жарық көруі.
4. Шығармашылық акт.
5. Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Шығармашылық үдерістің әр кезеңінде бала бойында әртүрлі сапалық
Әрине, шығармашылық жұмыстың түріне, мақсатына қарай бұл кезендер
Зерттеушілер шығармашылық әрекеттерге әртүрлі анықтамалар береді. Мысалы: И.Я.Лернер
Бүгінгі бастауыш мектепте баланың оқу әрекеті басым. Сабақтарда
Кеңестік мемлекеттер кеңістігінде де оқушылардың шығармашылық қабілеттерін
1.2. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін дамыту жолдары.
Бүгінгі таңда жастарға әлемдік ғылым мен прогресс деңгейіне
Міне осы тұрғыдан қоғамға жан-жақты білімді, жоғары мәдениетті,
Шығармашылық - өте күрделі психологиялық процесс. Ол іс-әрекеттің
Ұзақ жылдар бойы шышғармашылық барлық адамның қолынан келе
Сондай зерттеулердің бізді қызықтырған кейбіреулеріне тоқталай кетейік. Осы
мәселені шешудегі көрегендікке, қырағылықты;
ақпараттың нерв жүйесінде код арқылы хабарлауды;
тасымалдай білуді;
ақылдың икемділігі, ойдың орамдылығын;
әркетті бағалай білуді;
идеяларды іске асыра білуді (генерация жасай білуді) қарастырады.
Оқушылар оқу әрекетінде белгілі бір дағдыны қалыптастыратын, белгілі
проблеманы бұрынғы тәжірибеге сүйене отырып шешуді;
объектінің жаңа функциясын көре білу;
проблеманы шешудің балама жолдарын таңдай білу;
жаңа объект, жаңа шешім табуды белгілейді. [15]
В.И. Андреевтің зерттеу жұмысы мектепте, орта және жоғары
Шығармашылық педагогикасының заңдылықтары мен принциптеріне тоқталады. Оқушылардың көркем-шығармашылық
Шығармашылық қабілетінің жоғарғы деңгейі – дарындылық, таланттылық мәселесінің
Жоғарыда аталып кеткен еңбектерде шығармашылық қабілеттің белгілерін анықтау,
Сонымен, біз “шығармашылық қабілет» ұғымының соңғы уақыттарда көптеген
шығармашылықтағы қарама-қайшылықтардың болуы.
әлеуметтік немесе жеке адамға деген мәнінің болуы.
шығармашылыққа арналған шарттардың, жағдайлардың болуы.
шығармашыл тұлғаның жекелік қасиеттерінің болуы.
нәтиженің жаңалығы, сонылылығы.
Бұдан «шығармашылық-қайшылықтарды шешуге бағытталған, ол үшін жекелік қасиеттердің
Бастауыш мектеп жасындағы кезеңнің ерекшелігі, бұл кезде балалар
Сонымен, еліміздің болашағына сай адам – ол теориялық
Тұлғаны барлық жағынан дамытып тәрбиелеу, жас ұрпақты қоғам
Мектеп реформасын жүзеге асырудың барысында оқу мен тәрбие
Білім – адамзаттың жинақтаған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды,
Іскерлік – алған білім негізінде оқушылардың практикалық әрекеті
Дағды – бұл қайта-қайта орындалатын практикалық әркетке машықтандыру.
Сонымен оқу процесінде білімнің, іскерліктің және дағдының өзара
Оқыту екі жақты процесс, онда мұғалім мен оқушылардың
Оқыту процесінің өзіне тән функциялары бар. Олар оқытудың
Оқытудың білім беру функциясы – бұл адам баласын
білімнің толықтығы – негізгі идеяларға түсіну үшін оқыту
білімнің жүйелілігі, үйлесімділігі, қисынды бірізділігі;
білімнің ұғымдылығы – оқушылардың өз бетімен ізденіп, білімді
білімнің әрекеттілігі – жаңа білім алу үшін бұрынғы
Сонымен, оқытудың білім беру функциясы қазіргі кезде ғылым
Оқытудың тәрбиелік функциясы – оқытудың тәрбиелік ықпалы жайындағы
И.Ф. Гербарт оқыту адамгершілік тәрбиесінсіз, мақсатсыз деп тұжырымдады.
Н.И Пирогов пен К.Д. Ушинский алғаш рет педагогика
Дамытып оқыту – бұл оқушылардың таным іс-әрекетін барынша
Оқыту жеке адамның білімін, танымдық және шығармашылық қабілеттерін
Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытудың негізгі мынандай шарттары бар:
Проблемалық оқыту.
Өз бетіндік жұмыс жүргізу.
Проблемалы оқытудың мақсаты – мұғалім оқушыларды білім жүйесімен,
Оқушыларға тақырып бойынша проблемалық сұрақтарды шешудің дұрыс варианттарын
Проблемала оқыту – бұл ғылым негіздерін оқып білу
Проблемалық ситуатция жағдайында оқушылардың іс-әрекеті ойлаумен пайымдаумен өз
Оқушылардың шығармашылық ойлауы проблемалық ситуатциядан басталады.
Проблемалық ситуатция деп пайда болған құбылыстарды, фактілерді адамның
Ақыл-ой әрекеті толық циклінің проблемалық пайда болуынан проблеманың
проблемалық ситуатцияның пайда болуы;
проблеманы-сұрақты қою және оның қиыншылық мәніне жете түсіну;
болжау арқылы шешім тәсілдерін табу;
болжамды дәлелдеу;
проблама шешімінің дұрыстығын тексеру;
Проблеманы оқыту процесінде мұғалім оқушыларға сұрақтар қояды, түрлі
Прорблема-проблемалық ситуатция болып саналады, бірақ әр түрлі проблемалық
Сонымен, оқушылардың әр түрлі шығармашылық оқыту іс- әрекетінде
Міне, проблемалық оқытудың мәні осында оқыту процесін ұйымдастыру
Оқыту мақсатында қолданатын білім түрлері: терминдер мен ұғымдар,
И.Я.Лернердің дәлелдеуі бойынша мұғалім сабақ үстінде оқушыларға көп
Енді осы әдістерге жеке-жеке тоқталып өтейік. Түсіндірме-иллюстративті әдісті
Мұғалім ауызекі сөздердің (әңгіме, лекция, түсіндіру) баспа сөзінің
Сабақ үстінде оқушылар тыңдайды, көреді, оқиды, бақылайды, сабақ
Нұсқау тәсілдерін жетілдіру мақсатында жазба нұсқаулар, схемалар пайдаланылады,
Сонымен түсіндірме-иллюстративті және продуктивті әдістері оқушыларды біліммен, іскерлікпен,
Проблемалы баяндау әдісі – сабақта тақырып бойынша мұғалім
Мұғалім тапсырманы құрастырады, іздену кезеңдерін жоспарлайды, проблемалық міндетті
Проблеманы өз бетінше зерттеу үшін мұғалім оқушыларға теориялық
Тапсырмалар оқушылардың қажетті шығармашылық іс-әрекетін қалыптастырады. Зерттеу жұмыстарының
Зерттеу әдісі бойынша ауызша және баспа сөздер, көрнекі
Сонымен бірге оқыту барысында оқушылардың өз бетінше жұмыс
Сол себепті де тиімді түрде ұйымдастыра білген мұғалімге
Мектептің даму тарихында оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі формалары
Барлық мұғалімнің барынша күшті, қабілетті, барлығын жұмысқа тартар
Сондықтан, сабақ мұғалім мен баланың ұжымдық еңбегі. Оқытудың
Әрбір бала сабақта кезек бойынша әр баламен жұмыс
Оқытуды ұйымдастырудың топтық формасы сабақта қолданылады, бірнеше топқа
Оқытудың дербес формасы ұйымдастырудың өте құнды түрі бағдарламалап
Оқушының өз бетімен орындайтын дербес жұмысы білімді терең
Қазіргі таңда мектептердің алдына қойған бірден-бір мақсаты –
Педагогика ғылымында мектеп мәселесіне арналған жалпы педагогикалық, психологиялық,
Жаңалықпен бетпе-бет келу;
Шығармашылық белгісіздік, екі ұштылық;
Шешімнің жарық көруі;
Шығармашылық акт;
Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Осы шығармашылықтың кезінде бала бойында әртүрлі қасиеттер қалыптасып
Сыныптан тыс жұмыстарды мұғалім тарапынан берліген тапсырмаларды орындау
белгілі білім көздерінен қажетті материал жинақтайды;
кітаптармен, ғылыми еңбектермен жұмыс істеуді меңгереді;
теледидардан, ертеңгіліктер мен әдеби кештерде және көпшілік алдында
мектептегі қабырға газеттеріне, күнделікті баспасөз беттеріне мақала жазу
сынып немесе мектеп көрмесін құралдар жасауға дағыдыланады.
Оқушы мектепте, ауданда, облыс көлемінде ұйымдастылыған қазақ тілінен
Бастауыш сыныптарда грамматикалық ойындар жүргізу әлі зерттеліп болмаған
Алты жасар бала – бұл әлі кішкентай ойын
Бастауыш сынып оқушыларына іс-әрекеттің үшеуі де: ойын да,
А.С.Макаренко: «Ойын – балалар өмірінде өте маңызды зор
А.С.Сухомлинский: «Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, фантазиясыз толық мәніндегі ақыл-ой
Тиімді қолданылған ойын элементтері материалды түсіндірудің кезінде берік
Ойынның мақсаты нақты немесе көрнекіліктер мен материалдар күнілгері
Ойынға кірісер алдында олардың жүргізу тәртібі оларға әбден
Ойынға сыныптағы баланың түгел қатысуын қамтамасыз ету керек.
Ойынның жүру барысында мұғалім баланың түгел қатысуын қадағалаумен
Балада мектеп жасына дейінгі жастың соңына қарай үлкендердің
Сонымен ойымызды қорытындылай келе, оқытуды ұйымдастырудың басқа формалары
.
1.3. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін қалыптастырудағы сыныптан
Мектептің міндетті оқу бағдарламасынан тыс әр түрлі тәрбиелік-білімдік
Оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыс-оқу-тәрбие жұмысынң құрамды бөлігі
Сыныптан тыс жұмыстың негізгі міндеті – мектеп оқушыларының
Сыныптан тыс тәрбие жұмысы мектептегі тәрбие жұмысының құрамдас
Сабақтан тыс тәрбие жұмысының ерекшелігі төмендегі аталған міндеттерде
1. Балада өзіне қатысты жағымды қатынасты қалыптастыру және
2. Балада ынтымақтастық, ұжымдық өзара әрекет ету дағдысын
3. Балада әр түрлі көркемөнер әрекеттерінің түрімен тікелей
4. Бала дүниетанымының компоненттері: адамгершілік, эмоциональдық, ерік-жігерін қалыптастыру.
5. Баланың таным қызығушылығын дамыту. Мұндай міндетте сабақтан
Жоғарыда аталған міндеттер сабақтан тыс жұмыстардың негізгі бағыттарын
Демек тәрбие жүйесінде олардың қызметі ерекше. Олар тәрбие
Егер де сыныптан тыс тәрбиес жұмысы оқу жұмысымен
Бұл бағытта жүргізілетін арнаулы зерттеу жұмыстары әртүрлі сыныптан
Сыныптан тыс жұмыстарды алатын ролін бағалай келіп,мектеп тен
Оқушыларды жан-жақты дамытудың міндеттерінен туындайтын тәрбие жұмысы мазмұнының
Педагогика ғылымында сыныптан тыс жұмыстың формалары мен әдістерінің
Сыныптан тыс жұмыстың формаларын қарастыратын болсақ:
Оқушылармен жүргізілетін жеке жұмыстың формасы – сыныптан тыс
Жеке жұмыстарға икемді оқушыны да, сабаққа нашар оқушыны
Үйірме – бұл оқушылардың жалпы қызығуымен сыныптан тыс
Бастауыш сыныптарда үйірме жұмыстарын жүргізуге бірнеше міндеттер қойылады:
оқу-тәрбие үдерісінде алған білімдерінары қарай дамытуға мүмкіндік жасау;
оқушының қоғамдың белсенділігін дамыту;
оқушылардың өзара қарым-қатнасын қалыптастыру;
үйірме жұмыстарына қатысатын оқушыладың қабілеттерін ескеру;
білім бері, оқыту мен тәрбие берудің өзара байланысы;
оқушылардың еркіндігі.
Үйірмеге қатысатын оқушылардың практикалық білім, білік, дағдылары бірдей
Бастауыш сынып оқушыларының ерекше қасиеттерінің бірі – үздіксіз
Жалпы сыныптан тыс жүргізілетін іс-шаралар оқушылардың қызығушылығы мен
Сыныптан тыс жұмыстың көпшілік формаларына кештер, мейрамдар, фестивальдар,
Сан қырлы сыныптан тыс қызметі процесі кезінде балалардың
Сыныптан тыс жұмыстарында оқу мен тәрбие жұмысын жүргізумен
Мектептен тыс жұмыстар негізінен мектептен тыс мекемелерде жүргізіледі.
Мектептен тыс мекемелердің барлығы мектептермен тығыз байланысты. Олар
Сыныптан тыс тәрбие жұмысының мақсаты және міндеттері тұтас
Білімділік қызметі оқу әрекеті секілді басымдылыққа ие бола
Сабақтан тыс тәрбие жұмысының дамытушылық қызметінің маңызы ерекше.
Осы бағыттағы жұмыстың мақсат, міндеттері және қызметін анықтау
Оқыту сабақтарына қарағанда сыныптан тыс жұмыс еркіті
Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастырудың екінші ерекшелігі оның міндетті
Оның үшінші ерекшелігі – жас шамасы әр түрлі
Сыныптан тыс жұмыстың төртінші ерекшелігі онда өз бетімен
Қазіргі жағдайлардағы сыныптан тыс тәрбие жұмысының бесінші ерекшелігінің
ІІ. Бастауыш сынып оқушыларын сыныптан тыс жұмыстар арқылы
2.1. Оқушылардың сыныптан тыс жұмыстар арқылы шығармашылығын қалыптастырудың
Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылыққа қызығушылығын тәрбиелеу және қалыптастыру
Шығармашылық бұл адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға ұмтылуы,
Бұл үлкен жауапкершілік артатын күрделі мақсат. Оны шешу
Біздің ойымызша бүгінгі бастауыш сынып оқушыларының кез-келгені шығармашылық
Бұдан 2,5 мың жылдай бұрын өмір сүрген қытай
Ол шығармашылықты төмендегідей кезеңдерге бөледі.
Балабақша кезеңі.
(3-5ж)
9-10 жастағы оқушыларды шығармашылыққа тәрбиелеу өте қиын кезең,әрі
Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқылтуда оқушының танымдық қызығушылықтары
Баланың қиял елес белсенділігін арттыру арқылы.
Баланың сөйлеу шеберлігін арттыру арқылы.
а) Өлең құрастыру.
б) жұмбақ құрастыру
Шығарма жаздыру арқылы
Бейнелеу әрекеті мен саз өнерін үйлестіру тәсілдері арқылы
Нақты заттарды пайдалану арқылы баланың шығармашылығын дамыту.
Жүйелі оқу ісі балалардың қиял қабілеттерін дамытуға көмектеседі.
Қабілеттердің дамуы бұған басты екі сатыдан өтеді. Алғашында
1. Баланың қиял белсенділігін арттыру арқылы.
Қазақ тілі сабақтарында материалды дұрыс меңгеру үшін,оқушыларды
- Балалар мынау қорапта не нәрсе бар деп
- Балалар бұл қорапта не зат бар екенін
Қиялдауға, фантазиялауға арналған тапсырмалар.
Тапсырма: Кілтті құлыпты ашудан басқа тағы да қандай
Жауаптар:- бір нәрсені тесуге болады;
-жерді сызуға, белгілеуге;
-ысқыруға;
-дөңгелектер, иректер сызуға т.б. сс;
Тапсырма: -енді он жылдан соң тақта қандай болады
Жауаптар: - тұратын аяғы бар, оны биіктетіп, аласартып
шетіне су бүркетін приборы болады, сол арқылы ешбір
тақта орнына үлкен компьютер тұратын болады да жазу
Бұл сияқты ойын тапсырмалар оқушыларды еркін қиялдауға, шығармашылықпен
Шығармашылық қабілеттерінің негізгі өлшемдерінің бірі - білімді жаңа
Бір-біріне қосылмайтын, жалғаспайтын заттар мен обьектілерді байланыстыруға берілген
Балалар, сиқырлы дәріні ішіп, көзге көрінбейтін болып қалған
Жауаптар: - ол үшін мысық еденге ұн сеуіп
- төбеден әкті себелеп тұруы керек;
- тышқанды үлкен-үлкен дәндермен тамақтандыру керек, сонда
2. Баланың сөйлеу шеберлігін арттыру арқылы шығармашылығын арттыру.
Шығармашылықтың бір түрі- өлең құрау, өлең құрылысына мән
Туған тілім тірлігімнің айғағы
Тілім барда айтылар сыр ойдағы
Өссе тілім, менде бірге өсемін
Өшсе тілім мен де бірге өшемін
Тілсіз хайуан бейшара,
Бейшараға не шара.
Әр шумақта айтылған ой.
Өлең неше шумақтан тұрады.
Өлең неше қатардан тұрады(тармақ).
Сөз мағынасымен жұмыс (сөздік жұмыс).
Ұйқасып тұрған сөздер.
Өлең қатарын нешеге бөліп оқыдың /туған тілім/ /тірлігімнің
Өлеңнің әр қатарында неше буын бар.
Ту-ған ті-лім, тір-лі-гім-нің ай-ға-ғы=11 буын.
Ұйқастарды белгілеу.
Айғағы - х
Ойдағы- э
Өсемін- э
Өшемін- э
бейшара- э
не шара- д
Өлең құрау тәсілдарі.
Жеке дыбыстарға байланысты:
1-түрі: а-а-а —
жақсы бала ініңе қара.
2-түрі у-у-у — білім тоқу
у-у-у — сабақ оқу.
у-у-у — таза жүру.
у-у-у- — түгел білу.
Буын арқылы өлең ұйқастары.
Ыр-ыр-ыр.
1. Сабақта тыныш отыр.
2. Апам келе жатыр.
3. Жаттап алдым жыр.
3. Сөздер арқылы, сандар арқылы.
Сөздерді мұғалім тақтаға жазып қояды.
Бір - ерте тұр.
Екі – жаттығу жасап бекі. (Айман).
Үш – атыңнан түс. (Самғат).
Төрт – шықпасын өрт. (Нұрзаман).
Бес – тәртіп жаман емес. (Бақдәулет)
Алты – бұл қазақтың салты. (Шыңғысхан)
Жеті – Анардың әдеті. (Гүлзира).
Сегіз – Оқу білім егіз. (Салтанат).
Тоғыз - Ұшып кетті қоңыз. (Ибрахим).
Он – Бақа басыма қон. (Марал).
Отан – сен керексің маған. (Азамат).
Отан – Отансыз қандай адам (Қанат)
Бала - өтірік айтпа (Нұрғиса).
Бала - жолдан абайла (Ләззат).
4. Мынау не? Онымен не істейсің?(затты көрсету арқылы.)
Мынау қандай қарындаш?
Мынау қызыл қарындаш.
Мұнымен нені бояйсың?
Мұнымен гүлді бояймын.
Сонда мынадай өлең шумақтары шығады.
Мынау қызыл қарындаш
Мұнымен гүлді бояймын.
Осындай сөздерге өлең ұйқастарын құрай отырып,өлең шығару,ойлау
Сөйлем арқылы өлең ұйқастарын табу.
Жаңбыр күркіреді,
Күн күркіреді.
Ақылды бала.
Айман – тыңда.
Нұрзаман - үлкенді сыйла.
Нұрғиса – кітапқа қара.
Нұрзаман – отанды қорға.
Өз алдына еркін тақырыпта өлең құрастыру.
Әріптерге, буындарға, сөздерге өлең ұйқастырып, таба отырып бала
Мен ақылды баламын.
Мен ақылды баламын,
Айтқан тілді аламын,
Анам шаршап келгенде
Үйді жинап қоямын
Осындай жазу түрлері балаларға жеңіл әрі қызықты болары
Оқушының логикалық ойлау қабілеттерін, шығармашылығын дамытудың тағы бір
Жұмбақ құрастырудың жолдарын үйрету.
Бірінші тәсіл – ерекшелігін жұмбақ ету.
Затты таңдап ал.
Сыртқы түрі қандай?
Ішкі қасиеті.
Жұмбақ құрастыр.
Арасынан гүлдердің
Ұшып жүрген гүл көрдім.
Екінші тәсіл – схема таблица.
1. Затты таңдап ал.
Таблицаның сол жағын есіңде сақта.
Таблицаның оң жағын есіңде сақта.
Ортасына байланысты сөз жаз.
Не істеді 2 суреті осы қимылда
Сөйлейді адам
Ән салады бірақ әнші емес.
Шешуі: Радио.
Қазақ тілі сабақтарында шығарма, жазбаша суреттеу, ойдан шығару
Ол жұмыстың грамматика сабағындағы мақсаты сауатты жазуға, байланыстырып
Дамытушылық мақсаты - жасырын тұрған, бір қарағанда өте
Ойынның шарты:оқушылар үйлерінен өздеріне ұнайтын бір заттарын, алып
Оқушы шығармашылығын дамытуда сабақтан тыс уақытта мынадай тапсырмалар
Тақтаға Әсем қандай қыз?
Ә - әдемі, әдепті, әділетті т.б.
С – сұлу,сүйкімді, сезімтал т.б.
Е - епті, еңбекқор, елгезек т.б.
М - мейірімді, мәдениетті, момын т.б.
Балаларға Әсемнің бойындағы жақсы қасиеттерін тауып жаздыру арқылы
Әсем.
Әсем әдемі әрі әдепті қыз. Әсемнің жаны да,
1. Сын есімдерді тауып астын сызу, сұрақ қою
2. Салыстыру жұмысы арқылы сөйлем құрату.
Тақтаға сиыр суреті ілінеді.
Өзі – ала доптай
Сүті – балдай тәтті
Мүйізі -қарағайдай иілген
Көхзі көмірдей қап-қара
Дауысы – пойыздың дауысындай мөңіреген.
Мұндай тапсырматүрлерін орындау арқылы балалар біріншіден сын есімді
Сөзден сөз тудыру жұмысы.
Мүмкіндік деңгейінде орындалады. Тақтаға қарындаштар сөзі ілінеді. Осы
Сөздің соңғы дыбысынан басталатын сөз тудыру.
Сабақтың тақырыбы: негізгі және туынды зат есім.
Негізгі зат есімдер: ана, ара, апта, ат, тау.
Туынды зат есімдер:байлық, қасық, қармақ, қайрақ.
Сонымен сабақтан тыс уақыттарда оқушылармен осылай жұмыс жасадық.
3. Оқушының шығармашылығын дамытудың тағы бір жолы -
Шығарма дегеніміз-белгілі бір тақырып бойынша өз ойын жоспарлы
«Шығарма» терминін бастауыш мектеп балаларына қолданғанда оқушылардың өмірде
Экскурсия бойынша шығарма жұмысы.
Өнер саласына байланысты шығарма жұмысы.
Оқушының өз іс-әрекетіне байланысты шығарма жұмысы.
Сурет бойынша шығарма жұмысы.
Тірек сөздермен шығарма жұмысы.
Ойды, мәтінді сурктті, ертегіні жалғастыру.
Қазақ тілі сабағында осы аталған шығарма түрлерін тақырыпқа
Экскурсия бойынша шығарма жұмысы.
«Сөйлем» тақырыбын өткен кезде оқушылардың дүниетану пәнінен шыққан
Өнер саласына байланысты шығарма жұмысы.
«Сан есім» тақырыбын аралас сабақ түрінде өтіп лототроннан
Оқушының өз іс-әрекетіне байлансты шығарма жұмысы.
«Етістік» тақырыбын өткен кезде бір оқушыны тақтаға шығарып
Бауыржанның еңбек етуі.
Бауыржан сабақтан үйіне қайтты. Үйіне келіп киімдерін
Бұл жұмыс түрі оқушылардың байқау, ойлау, қиялдау қабілеттерін
Сурет бойынша шығарма жаздыру.
«Негізгі және туынды зат есім» тақырыбын өткен кезде
Кім болам?
Мен үшінші сыныпта оқимын. Көп армандағанды ұнатамын. Арманыма
Тірек сөздермен шығарма жұмысы.
Балалар берілген тірек сөздерді қалауларынша қолдана алады. Мысалы:
Ойды мәтінді,суретті, ертегіні жалғастыру.
«Мәтін» тақырыбын түсіндіріп, жаттығулар орындатып болған соң, оқушыларды
Мысық жер сипап қалды.
Жаз келе қарлығаш ұя салды. Ұяда бес балапан
Әлімхан Айман: Ол балапандарын қалай жауыз мысықтан аман
Осындай шығарма түрлерін жаздыру арқылы оқушыларды кез-келген уақытта
Бейнелеу әрекеті мен саз өнерін үйлестіру тәсілдері арқылы
Бұндай шығармашылық тапсырманың бір түрі-жарнамалық жайма тақта сал.
Негізгі тапсырма: Жарнамалайтын тауар немесе қызмет көрсету түрі
Балалармен «әуезді сурет» ойынын ойнауға болды. Музыка әуенімен
Бұл жұмыс түрін үлкен ватман қағазын алып, командалар
Әзіл- сықақ суреттер. Балаларға қызық сурет алып келіп,
Нақты заттарды пайдалану арқылы баланың шығармашылығын дамыту.
Негізгі тапсырма алдында сергіту жаттығуларын ұсынылады. Мысалы, мынадай
Негізгі тапсырма: Үй заттарының бірі туралы әңгіме құрастырыңыз.
Шәйнек пен кесе.
Мені бұл үйге адамдар өз еркісімен әкелді. Өйткені
Шығармашылық қабілеттері мен танымдық қызығушылықтарын қалыптастыру жұмыстарын жүргізілгеннен
Мұнан байқағанымыз мұғалімдер оқулықтағы ондай тапсырмаларды түрлі жолдарда
3-ші сыныптың қазақ тілі пәнінен «Жалаң және жайылма
2.2. Оқушылардың шығырмашылығын жетілдіру жүргізілген ашық сабақ үлгілері
Тәрбие сағаты
Тақырыбы: Отаным-алтын бесігім.
Мақсаты: а) Балаларға Қазақстан жайлы, республикамыздың
тәуелсіздігі, оның мемлекеттік рәміздері, республикамыздың жаңа Астанасы туралы
ә) Балаларды Отанын сүюге, қорғай білуге, басқа ұлт
б) Балаларды қазақ халқының салт дәстүрлерін танып оны
Көрнекілігі: Сюжетті суреттер, кітаптар, ұлағатты сөздер.
Тәрбие сағатының барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
- Балалардың назарын сабаққа аударып, бүгін тәрбие сағатымыздың
Негізгі бөлім.
1. Кіріспе сөз.
Біздің Отанымыз, Отан анамыз – Қазақстан Республикасы. Біздің
Бізде осында тудық, анна тілімізде сөйлейміз. Мұндағының бәрі
1-оқушы: Отан (Өтебай Тұрманжанов).
Әуелгі Отан-ана алды, оттың басы,
Ауыл алды, аунаған шөптің қасы,
Сағынғанда, тым ыстық көрінеді,
Жаста ойнаған үйшік қып сайдың тасы.
Отан дейміз от жаққан жерімізді,
Отан дейміз өсірген елімізді.
Отан дейміз туған жер, атамекен –
Биік тау, орман, тоғай, көлімізді.
Отан дейміз кең байтақ астананы
Жасыл жайлау, жаңа жол, жас қаланы,
Отанның шеті де жоқ, шегі де жоқ
Ол бірақ өз үйіңнен басталады.
2-оқушы:
Сенің Отаның (Бүркіт Ысқақов)
Көп аузынан түспейтін,
Отан деген немене,
Оның тұлға, түс кейпін,
Достым, білгің келе ме?
Отан – сенің ата-анаң
Отан – досың, бауырың,
Отан - өлкең, астанаң,
Отан – аудан, ауылың.
Отан – тарих, Отан – тіл,
Жасаған елің, өз халқың,
Отан - өлең, Отан жыр,
Көтерген көкке ел даңқын.
Отан – осы, достарым,
Көңілге мұны түйе біл!
Отан деп өсіп жас жаның,
Оны ардақтап, сүйе біл.
3-оқушы:
«Не қымбат?» (Қазыбек бидің сөзі)
Алтын ұяң – Отан қымбат,
Құт берекең атағ қымбат,
Аймалайтын анаң қымбат,
Кіндік кескен жерің қымбат,
Ұят пенен ар қымбат.
4-оқушы:
«Аспанға көтер атағын» (Тұманбай Молдағалиев)
Ойлайтын ылғи қамыңды,
Әкең де сенің Отаның,
Аяма шыбын жаныңды,
Аспанға көтер анағын!
Ақ сүтін берген аямай,
Анаң да – туған Отаның,
Қызметіне жара да,
Керлете көрме атағын.
Болашақ сенде тамаша,
Боларсың адам қадірлі,
Сол Отан үшін қаласа,
Аяма шыбын жаныңды.
Қазақстан аумағы кең, дарқан дала. Қазақ
ХХ ғасырдың басында ұлы ақын М. Жұмабаев жазған
Арғы атам – ер түрік,
Біз қазақ еліміз
Самал тау, шалқар көл,
Сарыарқа жеріміз.
Сай-салап, мал айдап,
Сайрандап, ен жайлап,
Арқаның ерке өскен,
Еркесі – серіміз.
Қазақстанның көп бөлігін далалы жерлер алып жатыр.
Биік таулардан бастау алатын асау өзендер, суы мол,
Ұлы Отанымыз қандай тамаша!
Оның ұшы-қиыры жоқ байтақ даласы, жасыл ормандары, халық
Хор: «Менің Қазақстаным»
5-оқушы:
«Үш бақытым» (Мұқағали Мақатаев)
Ең бірінші бақытым – Халқым менің,
Соған берем ойымның алтын кенін,
Ол бар болса мен бармын, қор болмаймын,
Қымбаттырақ алтыннан нарқым менің.
Ал екінші бақытым – Тілім менің,
Жас жүректі тіліммен тілімдедім,
Кей кейде дүниеден түңілсем де,
Қасиетті тілімнен түңілмедім.
Бақытым бар үшінші – Отан деген,
Кім мықты?-десе біреу – Отан дер ем,
Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?
Ойланбай –ақ кел-дағы от ал менен.
Отан туралы
Менің оның түнін сүйем, күнін сүйем,
Ағынды өзен, асқар тау, гүлін сүйем,
Мен оның қасиетті тілін сүйем,
Мен оның құдіретті үнін сүйем.
Бар жәндігін сүйемін қыбырлаған,
Бәрі маған «Отан» деп сыбырлаған,
Жаным менің, кеудемді жарып шық та,
Бозторғайы бойы оның шырылдаған.
Отан, Отан
Бәрінен биік екен.
Мен оны мәңгілікке сүйіп өтем.
Отан туралы мақал-мәтелдер айтқызу.
- Міне, бүгін біз Отан туралы өлеңде айттық,
1. Отан оттан да ыстық.
2. Ел іші – алтын бесік.
3. Туған жердей жер болмас,
Туған елдей ел болмас.
4. Отансыз адам – ормансыз бұлбұл.
- Біздің туған жеріміз қай қала?
- Келесі жылы қандай мерекені тойлаймыз?
Туған өлкем
Көгінде күн нұрын төккен,
Жерінде гүл жұпар сепкен,
Неткен сұлу, неткен көркем,
Осы менің туған өлкем.
Ер еңбегі шалқып, тасқан,
Ел еркіндей бақыт тапқан.
Неткен сұлу, неткен көркем,
Осы менің туған өлкем.
Хор: «Түркістаным» әні.
ХХ ғасырда бүкіл қазақ халқының өмірінде аса маңызды
1991 жылы 16 желтоқсанда Жоғарғы Кеңес Қазақстан Республикасының
«Елім менің»
Қалса да қайда жерің, қайда көлің,
Қасқайып хақ, жолынан таймап едің,
Айырылып күндіз-күлкі, түнде – ұйқыңнан,
Күткенің осы еді ғой, Қайран Елім.
Әуелден ірі едің ғой, Ұлы едің ғой,
Халқыңды ұлылықпен сүйедің ғой,
Шырқырап жұртың үшін осы күнді,
Армандап ғасыр бойы тіледің ғой.
Қазақстанның президенті кім?
Қазақстанның бас қаласы қай қала?
Астана (Тұманбай Молдағалиев)
Астана – арман қала,
Бағы бір жанған қала.
Тұрады ол жап-жас болып,
Мен үлкен болғанда да.
Төкті оған нұрын дала,
Астана – сұлу қала.
Біз оны анамыздай,
Сүйеміз шынында да.
Жүректі сақтап атын,
Жүретін салтанатым.
Астана – биігіміз,
Биіктер күнге жақын.
Қазақстанның тәуелсіздік ел ретінде мемлекеттік рәміздері бар. Олар:
Қазақстан Республикасының Әнұраны.
Қазақстан Республикасының Елтаңбасы.
Қазақстан Республикасының Туы.
Қазақстан - Әнұранымен айбатты
Туымен тұғырлы
Елтаңбасы мен еңселі.
Батырлыққа ұзынан жарыған,
Ел түркені байрағынан таныған.
Өзі ақын, өзі әнші халықта
Кім айтар алар
Болмаған – деп Әнұран!
Әнұранын – асыл қазына. Ол халық жүрегінің лүпілі,
Әнұран 3 шумақтан, 1 қайырмадан тұрады.
Сөзін жазған: М. Әлімбаев, Қ. Мырзалиев.
Т. Молдағалиев, Ж. Дәрібаева.
Әнін жазғандар: М. Төлебаев, Л. Хамиди.
Е. Брусиловский.
Әнұранды орындау (Хормен)
Қазақстан Мемлекеттік Туы (Ермек Өтетілеуұлы)
Аспан түстес көгілдір,
Тек бұрышты матаның
Ортасында төгіп нұр,
Күн жаяды шапағын.
Астында оның қалқыған,
Қыран құстың бейнесін.
Азат елдің шалқыған,
Көңілі деп білерсің.
Көк байырғы бабаның –
Бүгінгі ұрпақ алауы.
Мияты әке, баланың –
Қазақстан Жалауы.
- Біздің туымыз неге көгілдір?
- Сәулесін шашқан алтын күн, қалықтаған қыран нені
Қазақстанның Елтаңбасы.
Елтаңбаның авторлары сәулетшілер Шот Аман Уәлиханов, Ж. Мәлібек
- Неліктен біздің Елтаңбамызда, шаңырақ, уық ертедегі тұлпарлар,
Енді бүгін өлген туым тірілді,
Әнұраным жалғап, алды ғұмырды
Босағада қалып келген, Елтаңбам,
Баяғыша төріме кем ілінді.
Ұланымыз Ұлы елдің.
Ұлы елдің әлпештеген ұланымыз,
Сол елге лайық болу ұранымыз.
Сайларда сыңғыр қағып ағатұғын,
Сарқылмас сан дауысты бұлағымыз.
Құлпырған еліміздің ұл-қызымыз,
Әзірге маңдайдағы құндызымыз.
Арасын жыр мен көктің жалғайтұғын,
Ертеңі жарқыраған жұлдызымыз.
Сөзжұмбақ шешу.
Қ А З А Қ С Т А
Күзгі айы – Қараша.
Қасиетті тағам – Нан.
Қ.Р. Президенті – Назарбаев.
Қ.Р. бас қаласы – Астана.
Киелі құс – Аққу.
Х.А. Яссауи ғимараты қай қалада орналасқан – Түркістан.
Қ.Р. рәмізі – Елтаңба
Ақ алтын – Мақта.
Қ.Р. рәмізі - Әнұран.
«Шымшық пен көртышқан» көрінісі.
ІІІ. Тәрбие сағатын қорыту.
Балалар, бүгін біз сонымен не туралы салып, өлең
Отан деген нені айтамыз.
Әр адам өз Отанын қалай қорғау керек.
Қазақстан қай жылы тәуелсіздігін жариялады.
т.б. сұрақтар арқылы балалардың ойын қорытып, тәрбие сағатымды
Тақырыбы: Үлкендерді құрметтей біл.
Мақсаты: Балаларды үлкенді сыйлауға, құрметтеуге үйрету.
Көрнекілік: Суретте карточкалар, нақыл сөз.
Сабақтың барысы.
І. Жаңа сабақты түсіндіру. Балалар тақтадағы сөзді кім
Ізетті бала.
Ерлан қандай елгезек,
Берді ағайға жол кезек:
Ағай ғафу етіңіз!
Алға қарай өтіңіз.
Оқасы жоқ ұланың
Ізетіңмен ұнадың!
Деп ағай да Ерланды
Жақсы көріп Нұрланды.
Көрдіңдер ме? Балалар жол үлкен кісіге жол
Ал сендер үлкендерге жол беріп, автобуста орын бердіңдер
ІІ. Сурет бойынша жұмыс.
Мына суретте кімдерді көріп тұрсыңдар? Мына үлкен қыз
Балалар мен сендерге «Кісі мен қиқар бала»
Кісі мен қиқар бала.
Бала:
Ассалаумағалейкум!
Кісі:
Әлейкумассалам. Қайдан келе жатырсың?
Бала:
Қолқа деген жерден келе жатырмын.
Кісі:
- Қолқаның қора қанша екен?
Бала:
Қайырылып қарағаным жоқ, қорыстап жоқпын шенеген.
Кісі:
Кімнің баласысың?
Бала:
Әкемнің баласымын.
Кісі:
Әкеңнің аты кім?
Бала:
Әкемнің аты жылқыда. Құла ат.
Кісі:
Ауылыңның үлкені кім?
Бала:
Түйе.
Кісі:
Сақалдысы:
Бала:
Теке.
Кісі:
Ой, бір жетпегір екенсің!
Бала:
Жетпесем сіз мінгестірерсіз.
Кісі:
Соған шара жоқ – ты.
Бала:
Алдымен тостаған керек.
Кісі:
Салып кетейін бе?
Бала:
Жылдам барасыз.
Кісі:
Қойып кетейін бе?
Бала:
Қайтарда аларсыз.
Кісі:
Ой, бір қу екенсің?
Бала:
Қу болсам жұмыртқамды жерсіз.
Балалар, бұл бала қандай екен? Ол үлкен кісінің
Жарайсыңдар балалар, сендер менің сұрағыма жақсы жауап
ІІІ. Мұғалімнің оқуы.
Балалар бұл ертегіде кім туралы айтылған? Кім жұмыс
Балалар сендерге ертегі ұнады ма?
ІҮ. Қорытынды.
Балалар бүгінгі сабағымызда нелер туралы өттік? Сендер
Әдептен озбайық.
Мақсаты: Оқушылардың білгендерін бір жүйеге
толықтыру, сыпайы сөздерді орнымен қолдануға
үйрету. Үлкендерді сыйлауға, адамгершілікке,
имандылыққа тәрбиелеу. Инабаттылық тәрбие.
Тәрбие сағатының түрі: әңгімелесу, пікір талас, диспут.
Қолданылатын әдістер: түсіндіру, көрсету, ауызша айту.
Көрнекіліктер: плакатқа салынған сурет, ұлағатты сөздер, мақал –
Тәрбие сағатының барысы:
Ұйымдастыру кезеңі. (оқушылардың зейінін аудару, сыныпты безендіру).
«Әдептен озбайық» атты тәрбие сағатын бастау.
Кіріспе:
Әдеп дегеніміз – инабатты, кішіпейіл, ізетті, шыншыл, мәдениетті
--- Балалар бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы: «Әдептен озбайық».
--- Балалар енді сендер әдепсіз балалар
--- Қане кім айтады?
Асылзат
Қарсы ел ерте күн көзін,
Төсегіңді жина өзің.
Асықпай іш тамағыңды,
Жалама аяң табақты.
Шынар
Пышақты ұста оң қолмен
Шанышқыны сол қолмен
Нанды үгітпе, қадірле
Қабығымен бәрін же
Меруерт
Саусағыңды сормағын
Салдыр салаң болмағын
Салма ауызыңа инені
Үзбе жұлып түймені
- Өте дұрыс, мәнерлеп, дауыс ырғағына келтіріп жаттаған
- Балалар барлығымыз тақтаға қараймыз.
Тақтаға бірнеше ұлағатты сөздерді ілдім, соның ішінде.
«Арлы бол, ақылды бол, адам бол».
Осы ұлағатты сөздің мазмұнына тоқталайық.
- Қане кім тақпақ айтады.
Балнұр
Ашуланбай долданып,
Жауап берген ойланып.
Құр бекерге қылтима
Болмашыға бұртима.
- Балалар бәріміз тақтаға қараймыз.
Ұлағатты сөз: Қызға қатты күлудың қажеті жоқ, оның
- Балалар сендер әдеп туралы мақал-мәтел білесіңдер ме?
- Қане кім айтады.
Мұса
Әдептілік ар – ұят,
Адамдықтың белгісі
Тұрпайы мінез тағы жат
Надандықтың белгісі.
- Өте дұрыс айтың.
- Балалар тақтаға қараймыз.
Ұлағатты сөз. Үлкенге инабатты, кішіге рахымды бол!
- Балалар сүйретке қараимыз, әңгіме құрастырамыз.
«Бір тал кесең, он тал ек» суретке ат
- Балалар мақал – мәтел кім айтады.
Айгерім.
«Сіз» - деген әдеп
«Біз» - деген көмек.
Әдептілік белгісі
Иіліп сәлем бергені.
Зарина.
Әдепті бала ата – анасын мақтатар.
Әдепсіз бала ата – анасын қақсатар.
Ақбота.
Әдет - әдет емес, жан - әдет.
Ауру қалса да, әдет қалмайды.
- Балалар бәріміз тақтаға қараимыз.
Ұлағатты сөз: Жалған сөилеме, өтірік өсек ауылынан алыс
- Балалар бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы «Әдептен озбаиық».
Қорытынды.
- Балалар бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы қандай.
- Қандай көрнекіліктер қолдандық.
Қорытынды
Қазіргі таңда жаңа педагогикалық ойлауға оқыту мен тәрбие
Ғылым - әлемді танудың қайнар көзі болса, негізгісі
Бастауыш сатыдағы оқу-тәрбие жұмысын бөліп-жарып қарау мүмкін емес.
Сонымен бастауыш білім үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы.
Сонымен бірге, бастауыш мектептің негізгі міндеттері – балының
Қорыта келе айтарымыз, кез келген жанның болашағы -
Білім әрбір адамның негізгі құны болып табылады. Қазіргі
Ал мұғалім проблемалық оқыту процесін, шығармашылық қабілетін дамыту
Пайдаланылған әдебиеттер.
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқына Жолдауы. // Егемен Қазақстан.
Байтурсынов А. Ақжол: өлеңдер мен тәржімалар, публ. мақалалар
М. Жұмабаев “Педагогика” Алматы Ана-тілі 1992. 160-бет.
Т.Тәжібаев “Қазақстанда ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы ағарту ісі
Рубинштейн Д.Х. Современные проблеиы дидактики естественно-научного образования
Сәбет Бап-Баба Жалпы психология – Алматы: 2003.
Теплов Б.М. Проблемы индивидуальных различий. —М., 1961.
Леонтьев АН. Деятельность. Сознание. Личность. - М.:
Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания. - Л.Лениздат,
Т.Тәжібаев “Жалпы психология” алматы Қазақ Университеті, 1993 239-бет.
Әл-Фараби. Философиялық трактаттар. - Алматы: Ғылым, 1973.- 446
Алдамұратов Ә. «Жалпы психология» Алматы: 1996.
М.М.Рубинштейн Трудовая школа в свете истории и современности.
Лук А.Н. Мышление и творчество. - М.: Просвещение,
Лернер И.Я., Журавлев И.К. Современная дидактика. Теория-практике.-М., 1994.
Волков И.П. Приобщение школьников к творчеству.-м.Просвещение, 1982.-144с.
Андреев В.И. Дидактика воспитания и самовоспитания творческой личности
Кан-Калик В.А. Учителю о педагогическом общении. - М.
Бастауыш мектеп. Кіші мектеп оқушыларын кішіпейілділікке тәрбиелеу.Г.Омарова. №12-2001ж.
Бастауыш мектеп. Бала біздің болашағымыз. Б.Азанбаев. №1-2002ж. (28
Жалпы бастауыш білім беру педагогикасы. Р.М. Қоянбаев. Қ.Т.
С.Бабаев, О. Жарылқасын “Психология танымы” Түркістан 2000 ж
Т. Сабыров «Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдарың Алматы
Б.А.Тұрғынбаева «Дамыта оқыту технологиялары» Алматы 2000ж
Скаткин М.Н. Методика преподевания естествознания в
Махмутов М. III. Мектепте проблемалық оқытуды ұйымдастыру.
Кенжебаев Т.К., Көшімбетова С.А. Мектептің оқу-тәрбие үрдісінде инновациялық
Блонский И.П. Избранные педагогические произведения. М.:
Педагогика, 1961.
Көшімбетова С.А. Оқу-тәрбие
В.А.Сухомлинский “Балаға жүрек жылуы” Алматы Мектеп, 1978
Тұрғынбаева Б. «Оқушының шығармашылық қабілетін дамыту» /Бастауыш мектеп/
Бастауыш мектеп. Бастауыш мектепте тәрбие жұмысының педагогиккалық
М.Мұқанов “Жас және педагогикалық психология” Алматы Қаз.П.И. 1982
С.Кабдиева Бастауыш мектеп. Ұрпақ тәрбиесіндегі адамгершілік мәселелері.. №2-2005ж.
Г.Назаралиева. Тәрбие жұмысы. Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал. Адамгершілік асыл
А.А. Любинская “Бастауыш кластарда оқытудың актуалды проблемалары” Алматы
Л.Алпысбаева Бастауыш сыныпта оқыту.Сүйіспеншілік, мейірімілік.. №1-2006ж.(17 б.)
Бастауыш мектеп.Оқушыларды кішіпейілділікке тәрбиелеу жолдары. Серімбетова. №7-2003ж. (32
Қазақстан мектебі. Кішіпейілілікке баулу бағыттары. Д.Нұрғалиева. №11-2004ж. (12
Бастауыш мектеп. Адамгершілік тәрбиесі туралы. Е.Құлымбетов. №5-1983ж. (10-11
Т.Бегалиев технология сабағы. Бастауыш мектеп 2002ж №4.
Әбішева А. Ойын элементтерін пайдалануды педагогикалық ерекшеліктер. Бастауыш
Қ.Бексайым. Бала келешегі бастауыштан басталады. Бастауыш мектеп 2001ж.
Серімбетова С. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту. Бастауыш меткеп
Б. Тұрғанбаева “Кіші жастағы оқушылардың шығармашылық қыбілетін дамыту”
Шығармашылық төмендегідей кезеңдерге бөлінеді
2
Шығарма-
шылық акт
Шешімнің жарық көруі
Шығарма-шылық белгісіздік, екі ұштылық
Жаңалық
пен бетпе-бет келу
Жоғарғы кезең
(16-18 жас)
Орта кезең
(10-15 жас)
Бастауыш мектеп кезеңі
(6-9 жас)
Балабақша кезеңі (3-5 жас)
Шығармашылық
Шығармашылық
Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу
Оқушыларды оқыту барысында шығармашылық қабілетін қалыптастыру және дамытудың