Мазмұны
Кіріспе...................................................................................................................3
І.Қарақұйрықтың кәсіптік маңыздылығы....................................................6
1.1 Қарақұйрытың тіршілік ортасы................................................6
1.2 Марал шарушылығының кәсіптік маңызы...........................................18
1.3 Бал арасының кәсіптік маңыздылығы және халақ щаушылығына тигізер
ІІ.Қазақстандағы мал шаруашылығы...........................................................26
2.1 Қазақстандағы кәсіптік маңызы бар мал шарушылығы.....................26
2.2 Оңтүстік Қазақстандағы қаракөл шаруашылығының маңызы.........36
Қорытынды..........................................................................................................46
Сілтемелер............................................................................................................49
Әдебиеттер тізімі.................................................................................................50
Кіріспе.
Көне тарихы бар Қазақстан жері сонау ертеден-ақ табиғи байлықтары
Қазақстандағы бар болғаны 7 қорықтың жер көлемі республикамыздағы барлық
Табиғат — қоғам байлығы. Оны қорғау баршаға ортақ мәселе.
Қарақұйрық — қазір жер шарыңда сирек кездесетін және құрып
Қазіргі таңда табиғат байлығын қорғап, қадірлей білу мәселесі бүкіл
Терілерінің мехтік шикізаты екі топқа бөлінеді: 1-ші топқа қаракөл
Елтірі түсіне қарай қара, сүр қызғылт қоңыр (суыр) болып
Елтірі сапасы және оны өндіруде Қазақстан дүние жүзінде алдыңғы
Республикада қой терісінен мех жасайтын ірі-ірі Алматы, Орал мех
Зерттеу тақырыбының өзектілігі:Қазақстан жері табиғи ресурстарға бай, мол өлке.
сайын артып кемелдене түсуде.[3]
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті:Қоршаған ортаның аса маңызды байлықтарының
Зерттеу жұмысының обьектілігі.Сонымен қоршаған ортаның белгілі бір бөлігінде жануарлыр
Дипломдық жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс 3-тараудан,2-бөлімнен тұрады.Бұл дипломдық жұмыста
1.Қарақұйрықтың кәсіптік маңыздылығы.
1.1 Қарақұйрытың тіршілік ортасы.
Туған елге, оның табиғатына деген адамның көзқарасы бәрінен ерекше.
Адам — қоршаған ортаның аялаушысы, қадірлейтін қорғанышы. Совет адамдары
Жануарлар дүниесінің ғылыми, тәрбиелік және эстетикалық мақсаттар үшін де
Біздің елімізде бұл іске үлкен мән берілген. Бізде
Әсіресе 1977 жылы 7 октябрьде кезектен тыс
Бұл хайуанат үстіміздегі ғасырдың 40-шы жылдарына
Бұрынғы кездері қазіргі қарақұйрық мекендерінде жазы құрғақ, қысы қатал
Қазіргі уақытта бұл хайуанатты бұрын көптеп
Караңұйрық — шөл және шөлейт аймақтарда өмір сүруге бейімделген,
Бірақ, бұл жылдамдығы 20 минут жүгіргеннен кейін кеми береді.
Жер шарында қарақұйрық Закавказьенің оңтүстігі мен шығысында, Орта Азияда,
70-жылдарына дейін қарақұйрықтар Грузия республикасының астанасы Тбилиси қаласының айналасында
Қарақұйрықтың бойындағы ерекшелігі, олар басқа жануарлар, әсіресе, үй жануарлары
Жусан мен баялыштан басқа өсімдік өспейтіндей болып көрінетін ңұлазып
Олар өздерінің басқа мекендерінде де осындай өсімдік түрлерін пайдаланады.
Жақсы жайылып, тойған қарақұйрықтың ао қазанындағы жеген тамағының салмағы
Көктем мен жаздың алғашқы жартысында шөлді жерлерде ылғал мол
Көктем айлары шөлді далаларда ерекше. Бұл уақытта қыстай қар,
Жылдың осы мезгілінде суға сирек барады. Суға барар жолында
Жаздың ыстық күндері жайылымға таң қылаң бере, сағат жеті,
Қысқы уақыттарда таңертеңнен қараңғы түскенше жайылады. Түсте ғана біраз
Топ мүшелері жайылып жүргенде жан-жағына жиі қарап, бір-біріне белгі
Мұндай көмекті шөлді жерлерде мекен ететін бұлдырық, бозторғай, дуадақ
Қарақұйрықтың таңқаларлың қасиеттерінің бірі — олар атты немесе машиналы
кг. Текелерінің мүйізі түп жағы бедерлі, үшы бір-біріне қарай
әрі үшкір келеді. Тері жамылғысы құм түстес, сарғыш-сұр. Көз
Сүтқоректілер класының қуысмүйізділер тұқымдасына жататын аң. Қазақстанда Үстірт пен
1.2 Марал шарушылығының кәсіптік маңызы.
МАРАЛ — аша тұяқтылар отрядына жататын сүт қоректі жануар.
ты алынып, одан пантокрин дәрісі
1.3 Бал арасының кәсіптік маңыздылығы және халақ щаашылығына тигізер
Бал арасы — ұзындығы 1—1,5 сантиметр, ұяластарымен топтанып ұшатын
Еркек ара шірне иемесе тозақ жинамайды, ұя тазаламайды, тек
Бұлар үш-төрт күндігінен бастап-ақ личинкаларды қоректендіреді, ұрғашы араны күтеді.
Ара семьясының тіршілігі өте қызық. Аралардың биологиялық ерекшеліктері, бет
Бал арасы дәнді дақылдарды, жеміс-жидек және бақша дақылдарын, майлы
Сондай-ақ бал арасы — табиғи дәрі-дәрмектердің
Араның шірнені қай өсімдіктен жинағанына қарай және түсіне, иісіне,
Қазір Қазақстанда өсімдіктің бес мыңнан аса түрі кездесетін болса,
Әсіресе орман өсімдіктерінің арасында таулы өңірлерде мекендейтін бал аралары
Қазақстанның бірсыпыра облыстарында ара шірнесін негізінен жоңышқа, әр түрлі
Жас аралар шірнені тор көзшелерге құяды. Содан соң олар
Адам баласы балдың шипалық қасиетін ерте заманнан-ақ білген және
Араның уы (апитоксин) — оның улы безінен бөлінетін түссіз,
Ал енді араның уын қалай алуға болады, араларды өз
Ара өз денесінен уды тосын қауіп төнгенде немесе бірдеңеге
Бұл жердегі көмекші электр тогы болады екен. Тізбекке жіберілген
Эстонияда, Украинада және басқа республикаларда жүргізілген тәжірибелер аралардың қалыпты
Қазір бұл аспаптарды Москваның, Киевтің және басқа да қалалардың
Фармацевтика өндірісінде ара уынан венапиолин, токсапин, апизартрон және вирапин
Әр турлі гүлдерден тасып әкелген тозаңды уяларына жинап, үстіне
«Жұмысшы» араның жұтқыншақ безінен белінетін ерекше өте дәмді заттың
Сондай-ақ, арадан балауыз алынады. Балауыз — ара қурсағының ішкі
Ара желімі сүртпе май және пластырь түрінде кей-бір тері
Ара өсіру — ауыл шаруашылығының бір саласы. Бал арасын
«Ара шаруашылығын қорғау» туралы қаулыға В. И. Ленин 1919
1971 жылы Москвада ара өсірушілердің халықаралық XXIII конгресі болды.
Совет Одағында ара ұясының, омартасының саны шамамен 10 миллион,
Қазіргі кезде Қазақстанда 300 мыңға жуық ара ұясы бар,
ІІ.Қазақстандағы мал шаруашылығы.
2.1Қазақстандағы кәсіптік маңызы бар мал шаруашылығы.
Мал шаруашылығы -ауыл шаруашылығының мал өнімдерін өндіру үшін мал
Қазақстанда 19 ғ-дың соңына дейін негізінен қой, ешкі, түйе
Қазақстанда 1916 ж. 18,4 млн. бас қой мен ешкі,
Қазіргі уақытта барлық сиыр дың 87,3%-ы жеке меншік те,
Құйрықты қой тұқымдарынан түсетін өнімдердің халық мұқтажына пайдалануда
дың бордақылау немесе жайылымда семірту кезіндегі биологиялық ерекшеліктері жайлы
Осы тұрғыдан келгенде мал шаруашылығьшьщ негізгі саласының бірі етті-майлы
Мал шаруашылығы мамандарының, селекционерлердің, ғалымдардың алдына қойылып отырған күрделі
Сұрыптау дегеніміз адамның өзіне қажет малдың жақсысын жеке бөліп
Сұрыптаудың теориялық маңызына аса зор мән берген ғалым, жалпы
Ал, қолдан сұрыптау деп адамның өзіне ұнаған, талапқа сай
Сұрыптаудың бұл екі түрі бір-бірімен тығыз байлалыста болады. Табиғи
Қой шаруашылығында селекциялық жұмыстар жүргізетін мамандар табиғи сұрыптау мен
Жері жазық, кейде құмды төбелер кездеседі және шөлейтті аймаққа
Малдың еттілік қасиеттерінің белгілеріне дене бітімі, жылдам жетілгіштігі, ірілігі,
Қылшық жүнді құйрықты қойлардың өзіне тән биологиялық ерекшеліктерін сақтай
Қазіргі кезде өсу денедегі тканьдердің, клеткалардың сан жағынан көбеюі,
Ал бір тұқым малының өз арасындағы өсіп-өну жылдамдығына келетін
Тәжірибеге қойылған малға ерекше күтім жасалған жоқ, жалпы совхоз
Әр түсті жүнді қозылардың еттілік қасиеттерінің арасында бәлендей көзге
2.2 Оңтүстік қазақстандағы қаракөл шаруашылығының маңызы. Қаракөл қойы -
Қаракөл дүниежүзілік нарықта жоғары бағаланатын және үлкен сұранысқа ие
Құйрықты қой тұқымдарынан түсетін өнімдердің халық мұқтажына пайдалануда
дың бордақылау немесе жайылымда семірту кезіндегі биологиялық ерекшеліктері жайлы
Осы тұрғыдан келгенде мал шаруашылығьшьщ негізгі саласының бірі етті-майлы
Мал шаруашылығы мамандарының, селекционерлердің, ғалымдардың алдына қойылып отырған күрделі
Сұрыптау дегеніміз адамның өзіне қажет малдың жақсысын жеке бөліп
Сұрыптаудың теориялық маңызына аса зор мән берген ғалым, жалпы
Ал, қолдан сұрыптау деп адамның өзіне ұнаған, талапқа сай
Сұрыптаудың бұл екі түрі бір-бірімен тығыз байлалыста болады. Табиғи
Қой шаруашылығында селекциялық жұмыстар жүргізетін мамандар табиғи сұрыптау мен
Қылшық жүнді құйрықты қойлардың негізгі өнімі — ет. Ет
Малдың еттілік қасиеттерінің белгілеріне дене бітімі, жылдам жетілгіштігі, ірілігі,
Қылшық жүнді құйрықты қойлардың өзіне тән биологиялық ерекшеліктерін сақтай
Қазіргі кезде өсу денедегі тканьдердің, клеткалардың сан жағынан көбеюі,
Құйрықты қойдың тірілей салмағы мен тез жетілгіштік қасиеттеріне қарай
Мұның ұрықтың әрі қарай өсіпжетілуіне де зор әсері бар.
Ал бір тұқым малының өз арасындағы өсіп-өну жылдамдығына келетін
Біз жүргізген зерттеудің мақсаты — қазақтың құйрықты қылшық жүнді
Тәжірибеге қойылған малға ерекше күтім жасалған жоқ, жалпы совхоз
Құйрықты қойлардың тірілей салмағына қарап сұрыптау жүргізгенде, олардың еттілігін
Біздің «Жеңіс» совхозының қойларына жүргізген тәжірибеміз де осы айтылған
Әр түсті жүнді қозылардың еттілік қасиеттерінің арасында бәлендей көзге
Ал біздің пікірімізше, етті-майлы бағыттағы қой тұқымдарын өсіруде олардың
Қорытынды.
Жоғарыда келтірілген деректердің қылшық жүнді, етті-майлы бағыттағы құйрықты қойлардың
Кейбір мемлекеттер өзінің символы ретінде сол елдердің негізгі байлығы
Дүние жүзінің көптеген қалалары өздерінің символы ретінде ертеден-ақ хайуанаттардың
Соңғы жылдары табиғат .бейнелері мемлекеттік қағаз және металл ақшаларда
Тіпті, табиғат бейнелері транспорт, сауда және өнеркәсіп орындарының жарнамасы
Сол сияқты қарақұйрық мекендерінде заказниктер белгілеу де орынды. Оларды
Сонымен қоршаған ортаның белгілі бір бөлігінде жануарлыр қорының молайып,
дың бордақылау немесе жайылымда семірту кезіндегі биологиялық ерекшеліктері жайлы
Қазіргі техникалық прогресс заманында халық шаруашылығының әрбір саласына терең
Сілтемелер.
1.Арғынбаев X., Казақтың мал шаруашылығы жайында этнографиялықочерктер. А., 1969;
2.А. Бекенов, X. Қыдырбаев. Сирек кездесетін хайуанаттарды қорғау.
3.Есентаев.Е.ақ жүнді құрықты қойлар.-Алматы,1985.
4. Ә. Жұмадилов., А. Бекенов., X. Қыдырбаев. Қазақстан қорықтары.
"Қайнар" баспасы, Алматы,— 1980.
5.Иойриш.Н.П. Ара шарушылығының өнімдері және оны пайдалану.-Алматы,1998.
6. Кененбаев Ырым. Інжу-маржандар.— Алматы, Жалын, 1980, 184
бет.
7. Қазақ Совет Энциклопедиясы, 1—12 том, Алматы қаласы, 1972—
1978.
8.Қыдырбаев.Х. Қазақстанның жануарлар әлемі.-Алматы,1977.
9.Құсайынұлы.Қ. Қазақ шаруашылығы отаршылық дәуірде.-Алматы,2001.
10.Мадиев.Ө.Қ. Былғары және мех химиясы мен технологиясы.-Алматы,1995.
11.Марзабеков.Ж. Қарақұйрық.-Алматы,1986.
12.Мұқанов С.,Халықмұрасы.Тарихи-этнографиялық шолу, А., 2002; Сәбденов К,, Төрттүлік, А.,
13.Сәтімбеков Р., Байжанов А., Мал шаруашылығы селекциясыңдағы жетісгіктер, "Биология
14.Селекционные достижения Казахстана (Сб.). К 10-летию независимости Казахстана, Кн.
15.Шаңырақ (қысқаша үй-тұрмысы энциклопедиясы) (Бас редактор Р.Н. Нұрғалиев.— Алматы,
16.Шопан сыры.-Алматы,1999.
Әдебиеттер тізімі.
1.Арғынбаев X., Казақтың мал шаруашылығы жайында этнографиялықочерктер. А., 1969;
2.А. Бекенов, X. Қыдырбаев. Сирек кездесетін хайуанаттарды қорғау.
3.Есентаев.Е.ақ жүнді құрықты қойлар.-Алматы,1985.
4. Ә. Жұмадилов., А. Бекенов., X. Қыдырбаев. Қазақстан қорықтары.
"Қайнар" баспасы, Алматы,— 1980.
5.Иойриш.Н.П. Ара шарушылығының өнімдері және оны пайдалану.-Алматы,1998.
6. Кененбаев Ырым. Інжу-маржандар.— Алматы, Жалын, 1980, 184
бет.
7. Қазақ Совет Энциклопедиясы, 1—12 том, Алматы қаласы, 1972—
1978.
8.Қыдырбаев.Х. Қазақстанның жануарлар әлемі.-Алматы,1977.
9.Құсайынұлы.Қ. Қазақ шаруашылығы отаршылық дәуірде.-Алматы,2001.
10.Мадиев.Ө.Қ. Былғары және мех химиясы мен технологиясы.-Алматы,1995.
11.Марзабеков.Ж. Қарақұйрық.-Алматы,1986.
12.Мұқанов С.,Халықмұрасы.Тарихи-этнографиялық шолу, А., 2002; Сәбденов К,, Төрттүлік, А.,
13.Сәтімбеков Р., Байжанов А., Мал шаруашылығы селекциясыңдағы жетісгіктер, "Биология
14.Селекционные достижения Казахстана (Сб.). К 10-летию независимости Казахстана, Кн.
15.Шаңырақ (қысқаша үй-тұрмысы энциклопедиясы) (Бас редактор Р.Н. Нұрғалиев.— Алматы,
16.Шопан сыры.-Алматы,1999.
45