ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ 2
Пайдалынылған әдебиеттер тізімі 3
1. МАҚСАТТАРЫ, САПАЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫ ЖӘНЕ 4
РҰҚСАТ ЕТУ 4
2. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП БЕРУ ЭЛЕМЕНТТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ 10
2.1 Қаржылық жағдай туралы есеп беру (баланс) 12
2.2. Қаржылық нәтиже туралы есеп беру 15
2.3. Ақша қозгалысы туралы есеп беру 17
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 23
СТН нөмірі 24
ЖЫЛДЫҚ БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС 24
АКТИВТЕР 24
ІV. Бағалы қағаздар 24
V. Тазартылған асыл металдар 24
МІНДЕТТЕМЕЛЕР 25
КАПИТАЛ 26
СТН нөмірі 28
ТАБЫСТАР МЕН ШЫҒЫСТАР ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУ 28
ІV. СЫЙАҚЫ (МҮДДЕ) АЛУМЕН БАЙЛАНССЫЗ ТАБЫСТАР 30
V. СЫЙАҚЫ (МҮДДЕ) ТӨЛЕУМЕН БАЙЛАНЫССЫЗ
СТН нөмірі 33
АҚША ҚОЗҒАЛЫСЫ ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУ 33
Көрсеткіштер 33
Таза табыс 33
Түзету енгізу: 33
Қамтамасыз ету үшін бөлінген қаражат 33
Амортизациялық аударымдар 33
Сыйақы (мүдде) алумен байланысты есептелген табыстағы өзгеріс 33
Сыйақы (мүдде) алумен байланысты есептелген шығыстағы өзгеріс 33
Басқа да есептелген табыстардан есептелген шығыстарды азайту 33
Таза табыспен байланысты ақша қозғалысының нәтижесі 34
Операциялық (банктік) қызмет 34
Мемлекеттік бағалы қағаздар қоржынындағы өзгерістер 34
Басқа да бағалы қағаздар қоржынындағы өзгерістер 34
Банктер ұсынған мерзімді депозиттер мен несиелер 34
Клиенттерге берілген несиелер 34
Басқа да талаптар 34
“Лоро” корреспонденттік шоттар 34
Банктен алынған мерзімді депозиттер мен несиелер 34
Клиентерден қабылданған депозиттер 34
Басқа да міндеттемелер 34
Операциялық (банктік қызметпен байланысты ақша қозғалысының нәтижесі 34
Инвестициялық қызмет 34
Басқа заңды тұлғалардың акциялары 34
Бағынышты борышқа жұмсалған инвестиция 34
Негізгі құралдармен басқа да материалдық емес активтерге жұмсалған инвестиция
Инвестициялық қызметпен байланысты ақша қозғалысының нәтижесі 35
Қаржылық қызмет 35
Жарғылық капиталдағы өзгеріс 35
Сатып алынған меншікті акциялар 35
Қосымша капиталдағы өзгеріс 35
Бағынышты борыштағы өзгеріс 35
Акциялар бойынша дивидендтерді төлеу 35
Айналысқа шығарылған басқа да бағалы қағаздар 35
Қаржылық қызметпен байланысты ақша қозғалысының нәтижесі 35
Ақшаның таза көбеюі (азаюы) нәтижемі 35
Ақша қозғалысына байланыссыз операциялар 35
Банк резервтері 35
Құрылған резерв (мәжбүрлі шығын) бойынша өзгерістер 35
Амортизация 35
Сыйақы алумен байланысты есептелген табыстағы өзгерістер 36
Сыйақы алумен байланысты есептелген шығыстағы өзгерістер 36
Басқа да есептелген табыстар 36
Басқа да есептелген шығыстар 36
Өткен жылғы бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) 36
Ақша қозғалысына байланыссыз операциялардың нәтижесі 36
Барлығы (500 жол + 600 жол) 36
Жыл басына ақша қалдығы 36
Жыл соңына ақша қалдығы 36
Ақша қозғалысы 36
Материалдык емес активтерді түгелдеу және есеп беруде олардың мәнін
ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІ 38
Инвестициялардың үгымы және оның жіктелуі 38
Бірлесіп бакыланатын шаруашылық серіктестіктердің, еншілестердің және тоуелді серіктестіктердін инвестициясының
Тоуелді шаруашылық серіктестіктсрдіц инвестнциялық есебі. 47
Қаржылык ипвестициялардыц есебі 52
Пайдалану әдебиеттер 120
Кіріспе
тарау. Бухгалтерлік қызметті ұйымдастырудың жалпы сипаттамасы
Бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру ерекшеліктері
Құжаттау және есептік регистрлер
тарау. Қаржылық есеп беру элементтері және олардың түрлері
2.1.Қаржылық жағдай туралы есеп беру (баланс)
Қаржылық нәтиже туралы есеп беру
2.3. Ақша қозғалысы туралы есеп беру
3. тарау Қаржылық инвестиция бойынша есеп айырысу
3.1. Материалдық емес активтерді түгелдеу және есеп
Инвестициялардың есебі мен балансы
Қаржылық инвестициялардың есебі және аудиті
Қорытынды
Пайдалынылған әдебиеттер тізімі
1. МАҚСАТТАРЫ, САПАЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫ ЖӘНЕ
РҰҚСАТ ЕТУ
Банктің қаржылық есептілігі - пайдаланушыға бухгалтерлік есепте жинақталған, өңделген
Қаржылық есеп беруге дайындық қаржылық есеп берудің халықаралық стандартына
Қаржы есебі келесі қағидалар арқылы жүргізіледі:
есептеу әдісі - операциялардың және басқа оқиғалардың нәтижесі
қызметтің үздіксіздігіне рұқсат ету, компания әрекетін одан әрі жалғастыратындығын
Қаржылық есептің негізгі мақсаты - тиімді экономикалық шешім қабылдауда
нақты және әлуетті инвесторлар мен кредиторларға түсінікті ақпараттың болуы;
нақты және әлуетті инвесторлар мен кредиторларға түсінікті ақпараттар
банктің ресурстары, міндеттемелері, құралдары
Қаржылық есеп - шын мәнісінде шаруашылық бірлігінің үлгілері. Қаржылық
Айқындылық - есеп берушілік ұғымының алғышарты болып табылады, нарыққа
Айқындылық пен есеп беру туралы он жылға созылған пікірталас
Бүгінгі танда ұлттық үкіметтер және Орталық банктер айқындылықты (демек,
Айқындылық пен есеп берудің қажеттілігі ұйымдардың жеке-меншік формасын түсіну
Айқыңдылық және есеп беру өзара байланысты. Айқыңдылық есеп беруді
Бірақ айқындылық пен есеп беру басты мақсат емес. Олар
Айта кететін жайт, айқындылық пен құпиялылық арасында логикалық қарама-қарсылық
Ақпараттар ағынының ұлғаюына байланысты кейінгі кезде нарық және қоғам
Пайдалылықтың басты көрсеткіші мацыздылығы болып табылады. Ақпарат саны пайдалылық
Пайдалы, тиімді, ашық және сенімді ақпарат алу үшін есеп
- ашықтылық;
- сенімділік;
- салыстырмалық;
- түсініктілік.
Ақпараттың ашықтылығы бухгалтерлік есеп берудің жақсы стандарттарына және ашықтықты
Сенімділік. Ақпараттарда материалдық қателіктер мен болжамдар болмауы керек. Мазмұн
Салыстырмалылық. Қаржылық есептілікте ұсынылған көрсеткіштер, әр субъекті бойынша жеке
Түсініктілік. Ақпараттар пайдаланушы үшін әрдайым түсінікті болуы керек. Қаржылық
Берілген ақпараттардың толықтығына шектеу бар. Бұл уақытында берілуі, шығынға
2. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП БЕРУ ЭЛЕМЕНТТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ
Қаржылық есеп беру (отчетность) банктің қаржылық жағдайын бағалауға тікелей
активтер - бұл жасалған әрекет нәтижесінде пайда болған және
міндеттемелер - компанияның жасалған
капитал - міндеттемелерді орындағаннан кейінгі активтер.
Қаржылық есептің келесі
табыстар - активтердің түсуі немесе ұлғаюы нысанында экономикалық пайданың
шығындар - активтерді есептен шығару немесе азаюы түрінде
Қаржылық есеп берудің кез келген элементі болашақта осы элементке
Қаржылық есеп беру элементін бағалау келесі негіздерді пайдалану арқылы
сатып алудың нақты құны;
қайта қалпына келтіру құны;
сатудың мүмкін бағасы;
дисконтталған құн.
Капитал тұжырымдамасы және
таза активтің синонимі больш табылатын қаржылық капитал. Ол атаулы
операциялық әлуетке қатысы бар
Банктерде басқа да
банктің бухгалтерлік балансы;
табыстар мен шығындар туралы есеп беру;
ақша қозғалысы туралы есеп беру;
меншік капиталының өзгерісі туралы есеп беру;
есеп саясаты және түсініктеме хаттар туралы ақпараттар.
Айта кететін жайт, банктер басқа шаруашылық субъектілеріне қарағанда қаржылық
табысты және шығысты мойындау әдісі;
сатуға арналған, сатуға жарамды және өтеуге дейін ұсталатын бағалы
нәтижесінде активтер мен баланстық есеп беру міндеттемелері мойындататын шаруашылық
банктік қызмет шығындарын анықтау үшін негіз; үмітсіз қарыздар мен
жалпы банктік тәуекелге және осындай шығындарды есептеу әдістемесіне шығындарды
негізгі құралдарды, шетел валюталарын, бағалы қағаздарды қайта бағалау әдісі;
басқа да материалдық активтерді шығындарға жатқызу әдісі.
Қаржылық есепте көрсетілген мәліметтердің дұрыстығына Директорлар кеңесі немесе қаржылық
Қаржылық есептің халықаралық стандартына сай оған мынадай талаптар қойылады:
- есеп беруші банктің атауы;
- банктің өзінің есеп беруі;
- есеп беру күні немесе есеп
- есеп беру валютасы;
- нақтылық деңгейі.
2.1 Қаржылық жағдай туралы есеп беру (баланс)
Ол бухгалтерлер жасайтын орталық есеп берудің бірі болып табылады.
Экономикалық ресурстар = Пайда болу көздері
Экономикалық ресурстар бұл - активтер, ал пайда болу көздері
Активтер = Меншікті капитал + Міндеттеме
Батыс ғалымдарының тұжырымдарына сәйкес кез келген активтің үш түрлі
1. Ол келешекте ақшаның өсуіне тікелей немесе жанама ықпал
2. Оның арқасында шаруашылық бірлігі пайда алуы немесе оны
3. Пайда алуға немесе оған бақылау жүргізуге құқығын арттыруды
Егер осы міндеттемелердің біреуі болмаса, онда есеп объектісі актив
Міндеттеменің де үш сипаттамасы болады:
1. Кредиторлық қарыз белгілі бір оқиға кезінде басқа тұлғаларға
2. Бұл кредиттік қарызға шаруашылық бірлігінің жауапкершілігінің туындауы мүмкіндігінше
3. Міндеттеменің пайда болуына әсер еткен мәселе бұрын да
Егер осы сипаттамалардың біреуі жоқ болса, онда есеп объектісі
Екінші сипаттама несиелік қарызды этика, мораль, дәстүрлі қатынастар нормасынан
Несиелік қарыздың үшінші маңызды белгісі - алдын ала міндетті
Банктің баланстық есеп беруінде активтер бабы өтімділік принципі бойынша
Банктің баланстық есеп берулері немесе мерзімі ұзартылған балансы әдетте
2.2. Қаржылық нәтиже туралы есеп беру
Бұл есеп беру банк қызметтерін талдауға көмектеседі, ол пайданың
Табыс - банктің жиынтық міндеттемесінің өсуіне байланыссыз, банк активтерінің
Шығын - бұл банктің жиынтық міндеттемесінің қысқаруынан тыс банктің
Пайда, табыс және шығыс - экономикалық ұғымдар. Бұл үш
Кейбір жағдайларда бухгалтерлік есептің ережелері табыс алу немесе шығындарды
Сондай-ақ пайыздық табыс пен пайыздық шығын арасындағы банктік маржаны
Кезең ішіндегі табыс пен шығын туралы ақпарат табыстар мен
2.3. Ақша қозгалысы туралы есеп беру
Таяу уақытқа дейін ақша қозғалысы туралы есеп құрылған жоқ,
Бірақ кейінгі кезде шетелдерде айтарлықтай белгілі басқа әдіс пайда
Ақша қозғалысы туралы есеп беру - бұл банктің есепті
3-сурет. Банктің операциялық, инвестициялык және қаржылық қызметі
Ақша ағыны туралы ақпараттарды пайдалану көмектеседі:
кәсіпорынның ақша қаражатын табу мүмкіндігі мен олардың эквиваленттерін табу
банктің таза активтегі өзгерісін, оның
әр түрлі көсіпорындардың
Операциялық қызмет - қаржылық және инвестициялық қызметке жатпайтын, заңды
Инвестициялық қызмет - ақша эквивалентіне қосылмаган ұзақ мерзімді активтер
Қаржылық қызмет - нәтижесінде меншікті капиталдың қүрамы мен мөлшерінде,
Қаржылық және инвестициялық қызметпен байланысты ақылы емес операциялар да
Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп беруді құру үшін түрлевдіру
Тура әдіс түсімдердің негізгі түрлерін ашу жолымен және табыстар
Жанама әдіс табыстар мен шығындар туралы есептіліктің әрбір баптарын
Сол сияқты жанама әдісті қолданғанда операциялық қызметте есепті мерзім
Тікелей және жанама әдісті қолдану арқылы жасалған ақша қозғалысы
Осы есеп беруде әрекет етуші мөлшерді Ұлттық банк бекіткен,
Инвестициялық және қаржылық қызметтердегі ақша қозғалысы туралы есеп берулерде
Нетто негізінде қаржылық мекемелердің келесі қызмет түрлеріндегі ақша қозғалысы
қабылданған және белгілі өтеу мерзімінде өтелген депозиттер бойынша ақшалай
басқа қаржылық мекемелерден депозиттерді алу және орналастыру;
клиенттердің ақшалай аванстары,
Шетел валютасындағы операциялардан шығатын ақша қаража-тының қозғалысы операция жүргізілген
Осы бөлімдер сипатына байланысты төтенше жағдаймен байланысты болған кезде,
Ал алынған және төленген пайыздар мен дивидендтер қозғалысы бір
Сондай-ақ операциялық қызмет нәтижесінде ақша қаражатының қозғалысынан алынған дивидендтерді
Табыс және басқа да салықтарды төлеу нәтижесінде туындайтын ақша
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп. Алматы. 2004
Теория бухгалтерского учета. Э.С.Хендриксен. М., 1999
1 Қосымша
№1 форма
СТН нөмірі
ОКПО коды
МФО нөмірі
Корр.шот нөмірі
Бас банк орналасқан жер
ЖЫЛДЫҚ БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС
__________________________________________________________________
(банк атауы)
200__ жыл
мың.тг
АКТИВТЕР Символ Жыл басында Жыл соңында
1 2 3 4
І. Қолма-қол валюта, оның ішінде:
Ұлттық валюта – теңге
Шетел валютасы
ІІ. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкіндегі салымдар
ІІІ. Басқа банктердегі салымдар
ІV. Бағалы қағаздар
V. Тазартылған асыл металдар
VІ. Несиелер мен лизингтер
VІІ. Басқа заңды тұлғалар капиталына инвестиция
VІІІ. Өтелмеген акцепт бойынша клиенттердің міндеттемесі
ІX. Негізгі құралдар (амортизацияны есептемегенде)
X. Материалдық емес активтер (амортизацияны есептемегенде)
XІ. Басқа да активтер
ХІІ. Минус: жіктелген активтер мен дебиторлық қарыз бойынша залалдарды
011
012
020
030
040
050
060
070
080
090
100
120
130
БАРЛЫҚ АКТИВ І+ІІ+ІІІ+ІV
+V+VІ +VІІ+VІІІ+ІX+X+XІ+XІІ
1-қосымшаның соңы
МІНДЕТТЕМЕЛЕР Символ Жыл басында Жыл соңында
1 2 3 4
І. Салымдар, оның ішінде:
Талап етілгенге дейінгі салымдар
Жинақ салымдар
Мерзімді салымдар
ІІ. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің алдындағы қарыз
ІІІ. Басқа банктер мен ұйымдар алдындағы қарыз
ІV. Банктің бағалы қағаздары
V. Халықаралық қаржы ұйымдары алдындағы қарыз
VІ. Өтелмеген акцептер бойынша банк міндеттемелері
VІІ. Басқа да қарызға аулар
VІІІ. Басқа да міндеттемелер 200
201
202
203
210
220
230
240
250
260
270
БАРЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕР
(І+ІІ+ІІІ+ІV+V+VІ+VІІ+VІІІ)
КАПИТАЛ Символ Жыл басында Жыл соңында
1 2 3 4
ІХ. Жарғылық акционерлік капитал (сатып алған меншікті акцияны шегергенде)
Х. Қосымша капитал
ХІ. Банктің резервтік капиталы
ХІІ. Негізгі құралдарды қайта бағалау бойынша резервтер
ХІІІ. Қайта бағалау өкімінде қалған өткен жылдық бөлінбеген таза
ХІV. Банк өкімінде қалған өткен жылдық бөлінбеген таза табыс
ХV.Бөлінбеген таза табыс (жабылмаған зиян)
XVІ. Азшылық үлесі
300
310
320
330
340
350
360
370
БАРЛЫҚ КАПИТАЛ
(ІX+X+XІ+XІІ+XІІІ+XІV+XV+XVІ)
БАРЛЫҚ ПАССИВ:
2-қосымша
1 Қосымша
№2 форма
СТН нөмірі
ОКПО коды
МФО нөмірі
Корр.шот нөмірі
Бас банк орналасқан жер
ТАБЫСТАР МЕН ШЫҒЫСТАР ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУ
__________________________________________________________________
(банк атауы)
200__ жыл
мың.тг
Символ 1999 жыл 2000 жыл
1 2 3 4
І. СЫЙАҚЫ (МҮДДЕ) АЛУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ТАБЫСТАР
Басқа банктердегі депозиттер бойынша сыйақы (мудде) алумен байланысты табыстар
Облигациялар мен басқа да бағалы қағаздар бойынша сыйақы (мүдде)
Бағалы қағаздар қайта сатып алу шартымен сатып алынған операциялар
Банкке ұмынылған несиелер бойынша сыйақы (мүдде) алумен байланысты табыстар
Заңды тұлғаларға (банктен басқа) ұсынылған несиелер бойынша сыйақы (мүдде)
Жеке тұлғаларға ұсынылған несиелер бойынша сыйақы (мүдде) алумен байланысты
Сыйақы (мүдде) алумен байланысты басқа да табыстар
ІІ. СЫЙАҚЫ (МҮДДЕ) ТӨЛЕУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ШЫҒЫСТАР
Заңды тұлғаның (банктен басқа) депозиттері бойынша төленген сыйақысы (мүдде)
Жеке тұлғаның (тұрғындардың) депозиттері бойынша төленген сыйақы (мүдде)
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкітің несиелері бойынша төленген сыйақы (мүдде)
Банкаралық несиелер мен депозиттер бойынша төленген сыйақы (мүдде)
Қазақстан Республикасы Үкіметінің несиелері бойынша төленетін сыйақылары (мүдделері)
Банктік операциялардың бөлек түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың несиелері бойынша
Сыйақы (мүдде) төлеумен байланысты басқа да шығыстар
ІІІ. СЫЙАҚЫ (МҮДДЕ) (І-ІІ) АЛУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ ТАЗА ТАБЫСТАР
ІV. СЫЙАҚЫ (МҮДДЕ) АЛУМЕН БАЙЛАНССЫЗ ТАБЫСТАР
Акционерлік капитал акциясы және басқа да инвестициялардан түсетін табыстар
Қызмет көрсету, төлемдерді аудару және коммиссиялық алымдар үшін төлем
Қаржылық операциядан түсетін табыс (залал)
Қайта бағалаудан түсетін табыс (залал)
Қайта бағалаудан түсетін табыс (залал)
Сыйақы (мүдде) алумен байланссыз басқа да табыстар
V. СЫЙАҚЫ (МҮДДЕ) ТӨЛЕУМЕН БАЙЛАНЫССЫЗ
Банк қызметкерлеріне төленетін шығыстар
Жалақы
Жәрдемақы
Жалақы қорынан төленетін салықтар
Банк қызметкеріне төленетін басқа да шығыстар
Кеңсені және жабдықтарды ұстау шығындары
Сот шығындары
Сыйақы (мүдде) төлеумен байланыссыз басқа да шығыстар
VІ. РЕЗЕРВКЕ ЕСЕПТЕГЕНГЕ ДЕЙІНГІ ТАЗА ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ТАБЫС (ІІІ+ІV+V)
VІІ. СЫНЫПТАЛҒАН АКТИВТЕР МЕН ШАРТТЫ МІНДЕТТЕМЕЛЕР БОЙЫНША ШЫҒЫНДАРДЫ ЖАБУ
VІІІ. РЕЗЕРВКЕ ЕСЕПТЕГЕННЕН КЕЙІНГІ ТАЗА ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ТАБЫС (VІ-VІІ)
ІX. АКТИВТЕРДІ САТУДАН АЛЫНҒАН ТҮСІМ/ШЫҒЫС
Бағалы қағаздарды сатудан алынған түсіи/шығыс
Несиелерді сатудан алынған түсіи/шығыс
Басқа да активтерді сатудан алынған түсім/шығыс
Шетел валютасының таза позициясы бойынша түсім/шығыс
X. БОЛЖАНБАҒАН БАПТАР
Болжанбаған табыс
Болжанбаған зиян
XІ. САЛЫҚТЫ ТӨЛЕНГЕНГЕ ДЕЙІНГІ ТАБЫС (ЗИЯН) (VІІІ+ІХ+Х)
ХІІ. САЛЫҚ ТӨЛЕМДЕРІ
ХІІІ. ТАЗА ТАБЫС (ЗИЯН) (ХІ-ХІІ)
ХІV. АЗШЫЛЫҚ ҮЛЕСІ
XV. АЗШЫЛЫҚ ҮЛЕСІН (ХІІІ-ХІV) ЕСЕПТЕМЕГЕНДЕГІ ТАЗА ТАБЫС (ЗИЯН)
100
110
120
130
140
150
160
170
200
210
220
230
240
250
260
270
300
400
410
420
430
440
450
500
510
511
512
513
514
520
530
540
600
601
666
700
710
720
730
740
800
810
820
900
901
999
1001
1002
3 Қосымша
№3 нысан
СТН нөмірі
ОКПО коды
МФО нөмірі
Корр.шот нөмірі
Бас банк орналасқан жер
АҚША ҚОЗҒАЛЫСЫ ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУ
__________________________________________________________________
(банктің толық атауы)
200__ жыл
мың.тг
Көрсеткіштер Символ Алдыңғы жылға Соңғы жылға
1 2 3 4 5
1. Таза табыс 101
Түзету енгізу:
1.1. Қамтамасыз ету үшін бөлінген қаражат 102
(+)
1.2. Амортизациялық аударымдар
(+)
1.3. Сыйақы (мүдде) алумен байланысты есептелген табыстағы өзгеріс
(-)
1.4. Сыйақы (мүдде) алумен байланысты есептелген шығыстағы өзгеріс
(+)
1.5. Басқа да есептелген табыстардан есептелген шығыстарды азайту
(-)
1.6. Таза табыспен байланысты ақша қозғалысының нәтижесі
(-)
2. Операциялық (банктік) қызмет
2.1. Мемлекеттік бағалы қағаздар қоржынындағы өзгерістер
(-)
2.2. Басқа да бағалы қағаздар қоржынындағы өзгерістер
(-)
2.3. Банктер ұсынған мерзімді депозиттер мен несиелер
(-)
2.4. Клиенттерге берілген несиелер
(-)
2.5. Басқа да талаптар
(-)
2.6. “Лоро” корреспонденттік шоттар
(+)
2.7. Банктен алынған мерзімді депозиттер мен несиелер
(+)
2.8. Клиентерден қабылданған депозиттер
(+)
2.9. Басқа да міндеттемелер
(+)
2.10. Операциялық (банктік қызметпен байланысты ақша қозғалысының нәтижесі
3. Инвестициялық қызмет
3.1. Басқа заңды тұлғалардың акциялары
(-)
3.2. Бағынышты борышқа жұмсалған инвестиция
(-)
3.3. Негізгі құралдармен басқа да материалдық емес активтерге жұмсалған
3.4. Инвестициялық қызметпен байланысты ақша қозғалысының нәтижесі
4. Қаржылық қызмет
4.1. Жарғылық капиталдағы өзгеріс
(+)
4.2. Сатып алынған меншікті акциялар
(-)
4.3. Қосымша капиталдағы өзгеріс
(+)
4.4. Бағынышты борыштағы өзгеріс
(+)
4.5. Акциялар бойынша дивидендтерді төлеу
(-)
4.6. Айналысқа шығарылған басқа да бағалы қағаздар
(+)
4.7. Қаржылық қызметпен байланысты ақша қозғалысының нәтижесі
5. Ақшаның таза көбеюі (азаюы) нәтижемі 400
6. Ақша қозғалысына байланыссыз операциялар 500
6.1. Банк резервтері 601
(+)
6.2. Құрылған резерв (мәжбүрлі шығын) бойынша өзгерістер 602
(-)
6.3. Амортизация 603
(-)
6.4. Сыйақы алумен байланысты есептелген табыстағы өзгерістер 604
(+)
6.5. Сыйақы алумен байланысты есептелген шығыстағы өзгерістер 605
(-)
6.6. Басқа да есептелген табыстар 606
(-)
6.7. Басқа да есептелген шығыстар 607
(+)
6.8. Өткен жылғы бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) 608
(+)
7. Ақша қозғалысына байланыссыз операциялардың нәтижесі 600
8. Барлығы (500 жол + 600 жол) 700
9. Жыл басына ақша қалдығы 800
10. Жыл соңына ақша қалдығы 900
11. Ақша қозғалысы 1000
Материалдык емес активтерді түгелдеу және есеп беруде олардың мәнін
Материалдык, емес активтерді муліктік түгелдеу. Материалдык емес активтерді мүліктік
Есеп беруде материшідық емес активтердіц мэнін ашу. Шаруашылық жүргізуші
Сондай-ак, каржылық есеп беруде: материалдык емес активтердің түрі, баланстық
Қаржылык есеп беруде есептік кезендегі шығыс деп танылған шығындар
Субъект одан басқа да материалдык емес активтерді есептік бағалау
ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
Инвестициялардың үгымы және оның жіктелуі
Инвестициялар деп өнеркәсіптің, күрылыстың, ауыл шаруашылығының және экономиканың басқа
Инвестицияның көзІ болып жаңадан қалыптаскан (күрылған) күн немесе таза
Қаржылық инвестиция езінін пайдалану мерзіміне карай, қыска және үзак
Инвестиішя өзінің арналымы немесе алынған мақсаты бойынша: қаржылық және
Накты инвестициялар - бұл кәсіпорынның негізгі капиталын және материалдық-әндірістік
Қаржылық инвестициялар - бұл субъектінің табыс алу мақсатында пайдаланатын
Капиталды бағалы қағаздар кәсіпорынды дамыту үшін, оның капиталын (қорын)
Бағалы кағаздар күкығы бойынша кімге жататындығы туралы белгілерін куоландыру
багалы қагазды усынушыга — кұкықтарын орындау үшін, бірак олардың
тіркеу жасалынбпіщы. Үсынуиіы багалы кағазды куәландыратын КУК.ЫҒЫН баска адамға
- сіта\'лы бага.ш қагоздар — белгілі бір
- ордсрлік багшіы қагаз - ол ед алғашьшда
Борыштық оагшіы кағаздар пайыздарды (процеиттердІ) төлеуді және негізгі карыздын
ИнвсстІщияАЬІқ бэаиыкагаздарэмитентактиЕтеріиіңбірбөлігіниемденугеқүкык береді, оларға эмитентгердіңбарлыктиптеріндегі акиияларытүтастай жатады.
Багалы кагаздарэмитенттіксипатыбойынша: мемлекеттік(Үкіметпен Үлтгық Банктің борышкерлік міндеттемелері), мунииипалдык (жергілікті
Мәмілеге байланысты шығарылатын багалы кағаздар: фондыяык, (акциялар, облигациялар) және
Фопдылық багалы кагаздар көптеп шығарылуымен (эмиссиясымен) ерекшеленеді және олар
Са\'далық багаяы кагаздар коммерциялық бағытқа ие: олар негізінен сауда
Нарыктагыайналысерекшеліктерінебайланыстыбағалыкағаздардынарыктык (айналыстагы) және нарықтык емес (айналыстағы емес) етіп бәлу
Нарыкта болатын бағалы қағаздар биржалық немесе биржалықемес айналым шеңберінде
Нарыктыксмссбагалы қағаздарбірколданекінші колгаеркін кешеалмайды, яғнн екінші рет айналысқа түспейді.
Багалы қагаздар әрекст ететін орыны бойынша ақша парыгының багалы
Ақша нарығы дегеніміз - кысқа мерзімді бағалы қағаздардың алынуы
Бағалы қағаздар нарықтық капиталдар ретінде бір жылдан астам мерзімге
Багалы кагаздардың аткаратын ролі бойынша: негізгі (акциялар мен облигаииялар),
Бағалы кағаздарды ездерінік алдына койған міндеті мен мақсатына сәйкес
Инвестор бағалы кағаздар нарығында жүмыс істей жүріп салымдарды тараптандырудың
Қоржындык(портфелдік)инвестициялаудыңобъектілеріретІндеәртүрлібаға^Іы қағаздар: акииялар, облигациялар, бағалы қағаздардың шартгы түрлері әрекет
Қоржынды кұрастыру кезінде инвестор келесі факторларды есепке алуы тиіс:
Инвестор иннестициялықмаксатынатәуелді белгілібіртиптерді калыптастырады. Келесітиптерін бөліп корсету кабылданган: бірінші
Коржынныц бірі/Іші типініқ мақсаты өсімді көбіне дивиденттер мен проиентгер
Коржыядардық екігіші /т.т дивидентгер мен проценттер есебінен табыс алу
Акша нарығының коржыңдары (портфелі) капиталды толық сактау максатынан тұрады.
Коржындардың өсуІне қоржынға енген күрьілымдардың езгерісІ мен бағамдары әсет
Коржын кызмет етуініц уакытына байланысты мерзімі шектелген және мерзімі
Мерзімі шектелген коржын тек табыс табуға талпыныс жасап қана
Мүмкіндігіншетолықтырылатын,кайтарыпалынатынжәнетұрактыкоржындар ажыратылып корсетіледі. Толықтырылатын коржындар, бастапкы салынған ақша каражаттарынык
Инвестиция - экономиканы дамудың түракты және жогарғы қаркынын калыптастырудьі,
Инвестицияны дамытуда кәсіпорындарды каржыландыратын және ұзақ мерзімге несие беретін
Қаржыл ык инөестициялар инвесторлар үшін ішкі және сырткы инвестициялар
Қазақстан Республикасының зандары экономиканын барлық саласын инвестициялық тұргысынан колдауғабағытгалған,
Түптеп келгенде, инвестициялардың мақсаты- жана технологияларды, алдыңғы катарлытехниканыжәненоу-хауды енгізу;ішкі
Префереіщия - халыкаралық келісімдер бойынша инвестииияларды, сауданы жәнет.т. кеңейту
Қазақстан Республикасының экономикасын көтеруде және оны одан әрі дамытуда
Шетелдік инвестшшялар Казакстан Республикасының занды түлғаларының жарлық капиталына катыса
Шетелдік инвесторлар занға қайшы келмейтін кез келген кызметпен, атап
бірлескенкәсіпорындардыкұруғажәнеолардыңшетелдікфилиалдарым ашуға, мүліктік құкын сатып алуға, карыз, несие беруге
Шетелдік иивесторлар өздерінін кызметінен алған табысын өз калаулары бойынша
Бірлесіп бакыланатын шаруашылық серіктестіктердің, еншілестердің және тоуелді серіктестіктердін инвестициясының
Занды тұлға баска кәсіпорындардың пакет акциясын, қатысу үлесін алу
Егер де инвестордың катысу үлесі 50% және одан да
Егер де иниестордың қатысу үлесі 20%-тен асгам болса, бірақоныңдауыс
Егер де инвестордың катысу үлесі 20% акциясыман аспаса, онда
Инвестицияның есебі 14 "Инвестициялар" белімшесінің шоттарында жүргізіледі,оныңкүрамына мынадай синтетикалыкшотгар
Бүл бөлімніңшотгары еншілес, тәуелді серіктестіктер мен бірлесіп бакыланатын заічды
141-144 иютгар активті және күрделі болып келеді. Талдамалы (аналнтнкалык)
Инвестициялардыесепкеалу Бухгатерлік;есептің "Тәуелді шаруашылык серіктестіктерінің инвестиішялыкесебі" деп аталатынстандарты бойынша
Тоуелді шаруашылық серіктестіктсрдіц инвестнциялық есебі. Тәуелді серіктестік инвесторлардың едәуір
- үлестік катысу әдісі;
- күндыкәдіс (немесе құн әдісі).
Үлестік қитысу одісі — инвестицияларды иеленген мезетте сатып алу
Тәуелді шаруашылық серіктестігінің жинакталган таза табысының жалпы сомасынан тиісті
Егер де инвестордың салған инізестициясыныц баланстык күны тәуелді шаруашылык
Тәуелді шаруашылык серіктестігінің активтерінің кайта багалануына байлаяысты иивестордың үлесінің
Инвестор өзінің тәуелді шаруашылык серіктестігінің таза табысында үлестік катысын
Егер де тәуелді серіктестіктің активтері кайта багаласа, онда олардын
Мысал. "Шыгыс" ААҚ коғамы "Темір" ААҚ-ның 33% және "Цемент"
"Шығыс" ААК, сатып алғаннан кейін, бір жылдан соң, "Темір"
Екінші жылдың корытындысы бойынша "Темір'' ААК, 1000 мың тенге
Кун әдісі- инвестицияны алу кезінде сатып алу күны бойынша
Инвестиция сатып алу кұны бойынша есептелінеді, егер де инвестииияны
Егер де дивиденд инвестицияны алғанға дейін алынса, онда ол
Енді біз жогарыда келтірілген мыса^іға қайтып ораламыз. КелесІ жылдын
Тәуелді шаруашылык, серіктестік деген анықтамаға сәйкес келмеген күннен бастап,
Еншілес Іиаруяиіылык серіктестіктің инвестициясыиың есебі. ЕншІлес шаруашылық серіктестік —
- үлестік катысу әдісі;
- үзак мерзімді инвестицияны есептеу әдісі.
Негізгі серіктестік өзінің еншілес серіктестігіне инвестициясын беліп, ^біріктірілген (коисолндалынған)
-егердесншілесссріктестікжакын кслешектесату мақсатындаалынған болса, онда олар онын, уакытша бақылауында;
-сгердееншілессеріктестікузакмерзімді қатаңшектелген жағдайындаәрекет ететін болса, бірақ бүл соңгы жагдай
Негізгі серіктестіктің біріктірілген (консолидалынған) есебіне енбей қалған жағдайда каржылык
Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есебі.
Бірлест бақылапатып шаруашыяык, серіктестіктің инвестицияпы жузеге асыруы — бірлесіл
Бірлесіп бакыланатын заңды тұлғалар активтердІ бірігіп алады, жасалған шығындарды
- бірлесіп бакылайтын ендіріс;
- бірлесіп бакылайтын активтер-
Бірлесіп бақыяайтын ондіріс - занды тұлғаны кұрмаЙ тұрып, катысушылар
Әрбір қатысушы бірлесіп бакыланатын өндіріс бойынша өзіне тиесілі шығындарын
Бірлесіп бақыяайтыл октивтер -жалпы максатүшіналынғаннемёсесалынған активтерді қатысушылар бірлесіп иелік
Томеидееншілес,тәуелдіжәнебірлесіпбакыланатынсеріктестіктергесалынған инвестициялар бойынша шоттар корреспонденциясы келтіріяген.
Қаржылык ипвестициялардыц есебі
Қаржылык. инвестиииялардың есебі 40 "К,аржылык инвестиииялар" бөлімшесініңшоггарындажүргізіледі. Оған401 "Акциялар",402
401-403 шоттары активті, күрделі, негізгі болып табылады. Осы шоттардың
Қаржылық инвестициялардыи шоттары бойынша талдамалы есеп имвестициялардың түрлері және
Қаржылык, инвестициялар сатып алу кезінде ол оныц сатып алынған
Қүнды қағаздар инвестициясының әтелу кұны мен оньщ сатып алынған
Кысқа мерзімді қаржшық шівестіщияларбухгалтерлікбаланста: неағымдагы құнымен, не сатып алу
Егер де қысқа мерзімді каржылық инвестиция ағымдағы (нарықтык) кұнымен
К,ыска мерзімді қаржылык инвестиция ессе, онда ол табыс болып
Егер де кысқа мерзімді каржылык инвестиция агымдагы немесе сатып
анықтайды:
- жалпы коржындык(портфельдік) жиынтығымен;
- инвестицияның түрі бойынша коржындық жиынтығымен;
- жеке иивестициялары (әрбір инвестициясы) бойынша.
Бұл кезде сатып алынған бағасы ағымдағы (нарыктык) бағадан жоғары
Жогарыда көрсетілген варианттың біріншісі бойынша қысқа мерзімді каржылык инвестицияның
Ал екінші вариант бойынша акцияның баланстық кұны ең кіші
Үшінші вариант бойынша кыска мерзімді каржылык инвестиция мынадай баланстык
"А" компаниясы "Б" комланиясы "С" компаниясы
"Г" компаниясы "К" компаниясы
- 280,0 мыңтеңге
- 210,0 мыңтеңге
- 150,0 мыңтеңге
- 165,0 мыңтеңге
- [00,0 мыңтеңге
сатып алу куны бойынша;
агымдағы құны бойынша;
сатып алу құнымен ағымдағы
куныбірдей;
ағымдағы қүны бойынша;
сзтып алу құны бойынша;
"М" компаниясы "Н" компаниясы компаниясы компаниясы
- 40,0 мын теңге
- 170,0 мыңтецге
- 190,0 мыңтекге
- 190,0 мынтенге
Бұл варианттағы 135 мыңтенге (1630,0 - 1495,0) теріс айырмашылығы
Үзак мерзімді каржылык инвестиция бухгалтерлік балаиста төмендепдей
жолмен аныкталады: -сатып алу кунымен;
- қайта бағалау куны ескерілген кұнмен;
- сатып алынған кұнымен және ағымдагы куннык сң кіші
Үзак мерзімді каржылык инвестицияларды кайта бағалау үшін: кайта багалаудын
Үзак мерзімді қаржылық инвестицияның кайта бағаланған сомасы меншік капиталының
Үзақ мерзімді каржылық инвестициялар құны төмендеген жағдайда сөзс бұл
Үзак мерзімді каржылык инвестиция кысқа мерзімді инвестиииясына өтетін болса,
Егер инвестиция бүрыныракта кайта бағаланған болса, онда каита бағалау
Егер де қысқа мерзімді каржылык инвестиция ағымдағы күнмен есептелсе,
Бүр арада бүрындары жүргІзілген кайта бағалау сомасы инвсстицишіыц табысы
Кыска мерзімді иньестниияларды үзақмерзімді иннестицияғааударсак, онда: олар сатып алу
Енді бізбүл калай есептелетІндігі туралы.бір мысал карастырып көрейік:
- акциянын иннестишіясы;
- облигацияның нниестпциясы;
- баска да каржылык ивестициясы.
401 "Акшіялар" шотьшда косіпорынның,баскакәсшорындардың,банктердің және т.б.-дың акиинларын алуга жүмсалған
Акцияларды алған кезде 401 "Акциялар" шотынын дебеті бойынша және
Акцпяларды алған ксзде ссеп айырысу шоттарын жанай өтіп, ақша
Акцияларды сатқан жағдайда және баска да жағдайда олар есептен
Мысал. "Шыгыс" ААК ағымдағы жылдың маусымында жай акиияны алған
- "Цемент" ААК, - 10000 дана ЗООтенгеден әрбір данасын;
- "Темир" ААҚ- 8000 дана 450теңгеден әрбір данасын; —
Осы алынган акциялардың жиынтығы, "Шығыс" ААҚ акцияларынын шамамен 20
126
"Ш8" ААК,-ымдаакцияны алуымен байлапыстм брокерлердің қызметі 15 мың тенгекүраған.
"ІВ5" ААК, ағымдагы жылдың қарашасында кайта са.ту максатында алған
"ТемІр" ААҚүзакмерзімді иелікету максатында^ОООакиияныалғанболатын, бірақ кәсіпорында және инвестиииясының саясатында
"Цемент" ААҚ 10000 дана акцнясына 100 мың тенге дивиденд
"Цемент" ААК, ағымдағы жылдык сәуірінде кайтадан ІОООО акциянын денгейінде
Кәсіпорынның есептік саясатында кыска мерзімді қаржылык инвестииияны ағымдагы к,үныбойы)!ша,ал
Облигация дегеніміз - ұстаушысына (иссіне) өз құнынан процент түрінде
Облигациялармен байланысты операциялардың есебі 402 "Облигация" шотында жүреді.
402 "Облигациялар" шотында мемлекеттік және жергілікті займдардың проценттікоблигацияларынасалынғанкаржылықинвестиииялардыңнактыбарымсн қозғалысы
Облигациялардын, томендегідей реквизиттері болуы керек: аты, фирмалык атауы және
Облигацияға салынған каражат инвестициясы олардың номиналдык күнының деңгейінебайланыстытұрақты пайызтүрінде
Облигацияны алудың екі нүскасы бар: номиналдык құнынан үлкен бағасы
Облигацияларды сатып алу және олардан алынгам табыстар бойынша есептеулерді
/. Облигация, номішалдық қуны бойынша шыгарылван. Кәсіпорын 1 млн.
402-ші "Облигациялар" шоты дебеттеледі де, 441 шоты кредиттеледі —
Сатып алынган облигация^іар бойынша жылдык, процентгердің сомасы: 1 000
ӘрбІр үш ай сайын облигация эмитентініц шығарылым шарттары бойьшша
Облигациялардын жабылу (погашение) мерзімі таянган кезде эмитент иниесторға олардың
ДІ843, Кт402- 1 000000;
Дт 334, Кт 723 - 1 000 000;
Дт441,Кт334- 1 000000.
2. Сыйақысымеп (еыіілыеымеіі) шыгпрылгаи облигация. Эмитент 1 ООООООтеңге
Облигаииялардың номиналдық күнына косылған (плюс) сыйлықты коса есептегснде.оныңсомасы 1030000
Облигациялар бойынша проиенттердің ай сайынғы сомасына (1 000 000
Эмнтент әрбір жарты жыл сайын облигациялар бойынша түсетін табысты
Табысты есептеудін әрбір кезінде ай сайынғы сатып алу мен
Облигаииянын жабылу кезеңі таянған кезде эмитент инвесторга оның номиналдықкүныбойынша
Сонымен, көсіпорын осылайша облигация эмиссиясында карастырылган 500 000 теңге
3. Жеқілдіктерімен (скидкасымен)
Сатып алу кезіндсгі оныи. проценттік ставкасы 29%-і күрады. ЭмитеІІт
Шегерімімен есептелген облигацияиың сатып алу күны 402 шотыныи. дебсті
Проценттерден түсетін табі>істарды ай сайынғы есептеу кезінде 20 833
Эмитепт процснттер төлемін толсген кезде (жылына 2 рет) 12500
Проценттердентүсетінтабыстыцөрбір есептелуі кезіндекесіпорынныңтабью сомасын, яғни ЗЗОООтеңгеніңбірболігін (33000 : 24=
КәсіпорыноблигаІІиядантіркелген пайызды алуды коздейді.
Облигацияны сатып алғаида олар не номиналдык күнынантемен, не жоғары
Егср деқаржылыкинвестициясы, алатын кезені үшін есептелген пайызымен сатылса,ондаолар күніндегі
Ишіестицияыы сатып алушылар бухгалтерлік есепте оны номиналдык күны бойьпииа
К,алган кезендерге ай сайын 18333 текге сомасында пайыз есептелінеді
1) 842 шоты дебеттеліп,402 июты — 1000000тенгеге крсдиттеледІ;
2) 334 шоты дебетгеліп, 723 шоты - 1000000теңгеге кредиттеледі;
403 иютта: депозпттік сертифккаттар, депозиттер, бондар, қазыналық вексельдср, қазыналық
Дсптитті ссрппіфчкат - салушынын депознтті алуга к,үқығын куәландыратын акша
Воидар — мемлекеттік казына, жекелеген мекемелер мен кәсіпорындар шығаратын
К.азынаяық всксельдер — мемлекеттік кыска мерзімді міндеттемелердің түрі; олардың
К.азына.шқ поталар — казьшалык эмиссия тәртібі бойынша шыгарылатын акшалардың
Шарпіты багалы қагаздар — бүл опциондар, варрантгар, қаржылықфьючерстер, алуға
0/щіІои — опциондық контрактінің нәтижесі болыптабылатын бағалы кағаз, соған
Опциондыкшарт(контракті) жасалынған ұсыныстыескерілгенмерзімі ішінде оз күшінде сақтап тұруды түсіндіреді.Олционды
Варрант - бүл негізгі бағалы қағаздарды шығарумен катар (корпоративтік
Варрантты сатушы тұлға болып сол шартты кағаздарды шыгаратын (эмиссияны
Фьючерлік контракт — мәмілежасасу кезіндебелгілі біруакытмерзімі ішінде белгіленген бағалар
403 пюты бойынша талдамалы (аналнтпкалык) ссеи каржылык силынымдар түрлері
Қыска мер^імді иіівссткциялардыц агымдагы қүііып жәнс үзак мерзімді каржылық
Қысқя мерзімді инвсстициялпрлың агымдагм күимн яныцтау. Әрбір шцруашылыкты жүргізуші
Тибыстың тіркслгеп (фшсаждалган) дсцгсііі б:Ір ошпігиииялзрдын к.үнын инықтяу. Облигация
Мүндағыі Р - облигациянын агымдағы күны;
С — жыл сайынғытөлеуге жататын номиналдыктабыстын пайызы;
1< — жабылу мерзіміне дейінгІ адынатынтабыс;
п — облигацияны өтеу (жабылу) мерзіміне дейінгІ калган мерзімі.
А/2)
Мысал. Субъект өзінііі ессп саясатында қыска мсрзімді каржылык инвестицияларды
Шыгарыдган облигацияның өтеуіне дейін қалған кезені үшін (6 жыл)
- жабу мерзіміпе дсіііп алыиатын табысы - 25%
- Іюминалдык проңенттік табмсы - І54теңге күраған (1400
— облнгацчяларлыңжабылуына дейінгі мерзімі — 5 жыл (6-1). Бүл
Мерзімі шсктслмегсІІ облигациялардың агымдагы қүньмі аиыктау. XІX ғасырдың басында
Бізжылына 1 ОООтемгсліктөлеммен мәңі-іліккамтамасызететінбағалы қагазды сатып алдык делік. Егер
р = 1 000/14% * 100% = 7 142
Табыстың колданыс таба алатын деңгейі өзгерген кезде (табыстылықтын. нарыктыкдекгейі)
І Лартты багалы Қііпіздардың қүныи аііыктау. Варрант белгілі бІракцияларсаны
Цв = (р-П)хУ,
мұндағы Цв - паррант күны.
Акциялардың нарыктық бағаларынын әрбір езгерісі кезінде варранттын агымдағы күны
Опциоп - бүл башлы кагаз, белгіленген мерзімде белгілі бір
Опционның ағымдағы күнын мына формула бойынша аныктайды:
Мүндағы:
р — контракт біткен күніндегі акцияныңбағасы;
П — опциондык контракт жасалған кездегі акцияның багасы;
к - опциондық контракт бойынша акцияның сомасы;
3 — опционнынсатылатын багасы
Егер де акцияның иарықтық бағасы өзгерсе, опционның ағымдағы бағасы
Акцияның агымдағы құнын анықтау. Акцияның әрекет ету мерзімі шектелмейтіндіктен,жыл
Д
Мүндағы:
Ца - акцияның күны;
к, - пайыздық молшерлемесі
Акцияның ыарықтық күны әртүрлі әдіспен бағаланады және онда инаесторлардың
Мұндағы:
рм - акцияның нарыктык күны;
х - жоғары дивиденд алуга ниет білдірген инвесторлардың үлес
у - акциянынбағамдык қүныныңөсетіндігін көздейтін инвесторлардың үлес салмағы, "бағамдык"
ц}- бурындары сатылып ксткен акциялардың бағасы.
Акцияның нарыктыкбагасын шығарған кезде х пен у деңгейініңтәуелділігі байкалады:
Акішянын. ағымдагы кұнынесептейтін әрітанылған моделі қалыптаскан жок-
Дегенмен де, акцияның нарыктықбагасын болашақта күтілетін динидендтер ағыны бойынша
=1
д,
Мүндағы:
Д( - кезең үшін күтілетін дивиденд;
к - акция бойынша қажетті табыс деңгейІ;
^- 1 ден оо дейін кезең ішінде болашак дивидендтің
Рак - акциянын. нарыктык күны.
Егер инвестор акцияны бір жыл ұстап және акцияның күнын
Д + Р (1 + «)
Д '
Мүндағы: = Д - жыл соңына күтілетін
п - жыл бойындагы акцияның өсу каркыны, %
і - дисконттың мөлшерлемесі (күтілетін дивидендті ағымдағы күнга келтіру).
Мысалы, кәсіпорын еткен жылы акцияға өз пайдасынан 1 мың
дивиденд төлеген және сәйкесінше бірнеше жыл ішінде жыл сайын
138
есеппен дивидендті 5% өсіп отырған, сондыктап инвестор өсу қаркьінын
Р.... =
д
1,05
0,22-0,05
- 6,2мынтеңге
жағдайда,багалы қағаздыңағымдағы күнынанықтаған кезде міндетті түрде дагдарьіска сай етіп
Шын мәпімдегі жылдык,табыс (Кр), былайшааиыкталады:
+ 1 =
Мүндағы:
Кн - жылдык номиналдык (атаулы) мелшерлемесі.
ИІтсстицияларды кайта багалау. Үзак мерзімді қаржылык инвестицияларды қайта бағалау
Үзақмсрзімді каржылықинвестициялардыңүстемебағасыныңсомасы меншік капиталың өсіреді. Инвестицияның күны кеміп кетсе,
Бұрындары төмендетілген инвестиция күны осы кездегі инвестицияның үстемесінін. есебінен
Егер де үзақ мерзімді каржылық инвестицияның кұны қайта бағалаудын
Мысал. "Шығыс" ААК, 800 мын. теңгеге үзак, мерзімді қаржылык
Инізестицияны игерудіц бірінші жылында үзак, мерзімді каржылык иниестииия 120
139
180 мың тенгеге азаііган, ал үшінші жылы 190 мың
Есептік саясатта қыска мерзімді каржылык инвестииияны ағымдағы немесе сатып
Кдржылык инвестицияны кайта багалаудың кезеиділігі әрбір субъектінін есептіксаясатындаескеріледі,ал оган:
Үзакмерзімді каржылыкинвестициятуралы шешім қабылдау процесіеккиын, әрі кайшылык. туғызатын каржылык
- инвестиииялык табыстың орташа нормасы; -отеушілік;
- табыстын ішкі нормасы;
- таза агьгмдағы куны.
Инвестициялык табыстың орташа нормасынын. әдісімен үзак мерзімді қаржылық инвестицияньі
3 жылдың орташа баланстык. табысы 21 мың теңге қүрады
Егер де табыстың орташа нормасы 5,3 мын теңгеге өссе,
Кдржылық инвестицияны әтеушілік әдісімен бағалаған кезде бірнеше жылдардың катар
Инвестііцияның втеушілік мсрзіміп (кезецін) есептеу әдісі негізінсн иннестицияныңбастапкысалынғансомасын жабу
Өтеушілік кезеңін есептеу әдісі жобанынтәуекелдігі жөніндегі мәселеге алдын ала
Өтеушілікмерзімінесептеуәдісі инвестициялыкжобалардыңтиімділігі жөнінде толык түсінік бермейді, өйткені ол уақыты
Шаруашылык субъектісінің ішкІ табыстар нормасы өзінің физикалык, мәні бойынша
Егер де алғашқы бастау алатын шығыны 0 уақытына сәйкес
(1 + /) (1 + /)-
Сонымен, 1 — бүл болашак кезенде болатын ак,ша ағынының
Егер де табыстын ішкі нормасы артатын болса, онда үзак
Тазаағымдағы к,үм -бүл үзақмерзімді инвестииияныңтиімділігін аныктау мақсатында ақша ағындарын
Ипвестицияларды мүліктік түгелдеу. Түгелдеу баска кәсіпорындарға берілген заемдарды, баска
Күнды кагазшрдыңіакциялар.облигацшілар^.чектер, вексельдер, коносаменттер және заңға сәйкес бағалы қагаздар
Қүнды кағаздарды кәсіпорында сактаған кезде кәсілорынның басшысы белгілеген мерзіміндетиістітүгелдеуден
Күнды кағаздарды мүліктік түгелдеу жекелеген эмитентгер бойынша актіде атауын,
Банкке немесе депозитарийға (кұнды кағаздарды сақтайтын арнайы орын) өткізілген
Кәсіпорынға тиісті күнды кагаздарды мүліктіктүгелдеу кезінде олардың накты кұнын
Ел ішіндегі және шетелдегі қүрылған баска кәсілорындардың жарғылык капиталдарына
Қаржылыкинвестицяларды мүліктіктүгелдеу нәтижелері "К,үндыдықтармен кагаңесеп-беру күжаттарыныңбланкілерініңтізбесінде көрсетідедІ.
Егер мүліктіктүгелдеу кезіндеәртүрлі дебиторлармен жәнебаскалармен есеп айырысу шоттарына күны
Мүліктік түгелдеу ксзіиде банкрот болып жарияланған немесе жойылган (иивесторларга
Мүліктік түгелдеу комиссиясы инізестиция салынган кәсіпорындардағы езгерістерді, меншік түрініц
Осы дажәнебаскада жағдайларда мүліктіктүгелдеуді жүргізетін комиссиятиісті Іпешімдер кабылдауы кажет,ал
Есеп беруде инвсстиңияларды ашып көрсету. Шаруаш'ылыкжүргізуші субъект каржылықесепберубарысындаәзініңбаланстыкқүнын, үзақмерзімді
Сондай-ақ, пайыздар, роялти, дипидендтер және үзак және қыска мерзімді
Жылжымайтын мүліккесалынғанинвестиииялардыңағымдағы қүны,сондай-акинвестициялардыөткізудегіайтарлыктай шектеудердіңжайы,алатынтабысы; олардың сатылуынан түсетін пайдасы; есеп
Кітап екі Ою.пмнептурады: "Кдржылықесепті үііымдастыру" және*"Өвдірістік есспті үйымдае-п.іру".
Кітаптың бірімші болімінде қаржылық бухгалтеринсы дсп аталитым бухгалтердікееепті упьімллстьірудынкдгидадары.ондабухгалтерлікесептіңәрекет
Кігаптыңокіншіболіміндеоидірістікбухгалтериясыдепагалатын,бухгалтерлік есепті уГІымдастырудың кағидалары көрсетілгеи, бірак ол кәсігюрьшнынжалпы бужалтериясынык
Авторлар ұсынып отырған еіібек осы күнніц бухгалтерлік ессбін нгерушілср
Текстер бойынніа жазулар сяиыІІ қысқарту максатмнда, коіі жагдайда, тек
Болім
ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІ ҮЙЫМДАСТЫРУ
Тарау БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІЦ ЖАЛПЫ МОСЕЛЕСШ ҮЙЫМДАСТЫРУ
1. ІІІаруашылық стуші субъектілсрдің түрлері жәнс олардың қызметін үйымдлстыру
Қазакстан Рсспубликасынык аймагыила орекст етіп түрган барлық еубъектілерге(Қазақстан Республикасыныңаймағындатіркелгенрезидентгікемес
Сот алдында жауап берстін жомс согка шагымдана алатын, оз
Филиалдарбүлзандытүлғалардынтүрган жерінентыс жердеорналасқан және оның барлык немесе кейбір кызмет
Филиал да, окілдік те заңды түлға болып табылмайды. Заңды
Коммерциялык ұйымдар тек келесідей нысанда курылуы мүмкін:
- шаруашылыксеріктестіктер;
- акиионерлік коғамдар; -ондірістік кооператиіітер;
- мсмлекеттік кәсіпорыидар.
Коммерциялықсмес үйымдар занактілерімсн қаралған діни бірлестіктерден, когамдык қорлардан, тұтыну
Шаруапіылык ссріктестіктер. Құрылтайшылардыи (катысуи^ылардык) коскан үлесі бөліп көрсетілгеи жарлық
Казіргі кезде пкіруашылык. серіктестіктер толык жәнс комманднттік ссріктсстіктер болып
Таіық ссрікіисстік
- мүндшісеріктестіктіңкатысушыларытолыксеріктестіктіц мулкі жеткіяіксіз болғдн жағдпіщаоныңміндетгемелері бойыншаөздерінетиесілі барлык. мулікке
Колімандиттік серіктестік — серіктестік міндеттемелері бойынша озіпім. (хірлык. мулкімеп
2. К.осымша жоме жауапкериіілігі шсктсулі ссріктестік. Жауапкершілігі шектеумі
немесе бірнеше серіктестік түлгалардың үйымдастыруымен құрылған жауапкершілігі шектеулі Серіктестік
Коіъімша жауапксршііігі бар серіктестік. МүІщайссріктестіктіи.қатІ,!суІІІылары оныкміндеттсмслері боііыпшаоздерініи.жарғылыккапиталдагы салымдарымсн, албүлсомаларжеткіліксізболган
3. АкІшонерлІк когам - өз кызметін жүзеге асыру
Ашық икщю/ІерлІк қогам — оздерініңшығарғанакциясынашық,жеке.жабык түрде орналастыруына қүкығы бар.
Жабық акционерлік қоеам. Мундай қоғамның акциялары тек кана өз
жмиалі.ісында қогаміши 'Іппіи ол^ертугс, ягііп аіпық акимомерлік
АІІІык кргамныцакшіялары, бағалы кагаздардыц нарыгына карап багаланады жоне ондагы
4. ӨІІдІрісгік коопсратик — бірлескен косіпкерлік
5. Мемлекеттік кэсіпорьш. Мемлекеттік кәсіпорьшдарга жататындар:
- шаруашылықты жүргізу күкына негізделген мемлекеттік кәсіпорын. Ол
- агымдапіі (опсратпптік) баскару күкығыма (казыиалык кәсіпорын) негізделгсн
6. Коммсрииялык смес уйым/юр- Оларга: мексмслср, ког;;мдьік бірлестіктер,
Шаруашылық жүргізуші субъект қызметінің мақсаттарын онын меншік иесі белгілейді.
Мемлекетгік мулікті баскаруға уәкілеіті органдар, басқа занды және жеке
Субъектінің қүрылтайшылары (акиионерлері) бекіткен жаргы негізінде кызмет етеді. Жаргының
Негізгі корлар мен аііналым каражаттары, сондай-ак субъектіііің дербес балансында
Субъектініц мүлкін калыптастырушы козі болып мыналар саналалы: күрылтаишылардынакшалай, матерпалдықжәнебаска
Мемлекетколданылыпжүргеизандаргасәйкессубъектініңмүліктіккүкыктарын корғауға кепілдік береді. Казакстан Республикасы заңдарыпда қарастырылған жағдайларды
Субъсктіні баскару оның мсніпік иесінің жарғысына сәіікес ұйымдастырылады. Субъект
Субъектінің еңбек үжымы еіібек келісім-шартының негізінде, сондай-ак кәсіпорын иесі
Шаруашылықжүргізуші субъектісіөнім шыгарушыболыптабылатындықтан, ол өзін-езі каржыландыруды жәнсдербестік негізіндеөнімді шығаруды,
Субъектозічызметіндербесжоспарлайды жәнедамуболашағын.материалдык.-тсхникалық жағдайын қамтамасыз етумен қатар, ол күрделі қүрылысын
§ 2. Шаруашылық жүргізуші субъсктілердің есеп сиясаты
Казакстанның бухгалтсрлік есеп стандарітарында және ол бойынша жасалган әдістемелікүсыныстарындабаскарушылыкпенкаржылыкссебінжүргізудінкоғамдык,
Косіпорыннын бастапқы бакылауын жүзсгс асыру үшін таі-шап алынган тәсілдер
Бухгалтерлік ссеп жүйесін жүргізудіц жалиы қагидасы мен ережесі пормативтік-қүқыктық
Оларды жүзеге асыру барысында ІІакты косіпорынныц есептік саясаты келесідей
- кәсіпорын өз мүлкімен өзімен-өзі болуиіылығы (кәсіпорын ез балансында
- толассыз қызметі (ссеп саясатынын мәселесі бойынша кандай
- есеп салсатын пайдаланудыңжүйелілІгі (шаруашылыкоперациясын көрсету әдісінің тұрақтылығы, есеп
- шаруашылык кызметіндегі фактілердің мерзімділік анықтылығы (әр фактілердің
Пайдалаиатын есеп сайсатының басты міндеті мен негізгі арналымы —
Ол есеппроиесініңбарлыктараптарын камтуы керек:әдістемелік,техннкалык, үйымдык. жақтарын.
Одістемелік аспектісі дсп кәсіпорында онімнің өзіндік күнын есептеу, амортизацияны
Есеп саясатыныңәдістемелік бөлігі накты шаруашылыкахуалынан,олардын қолдану тәртібінде белгіленген жоне
Косіпорын бухгалтерлік ссептің келесшеіі ережслсрін о:і бетінше Ілсшуінс
болаоы:
- ксліп түскеп иегізгі күралдаробъектіеін багалау — бухгалтерлік есептің
- негікі қура.ідыц (Імортіпациясы ~ бухгалтердік есептің №6-шы
- негізгі қуралдарды жопдеу —
- матсркшідық сліес актннтердіц аморпшзациясы - әрбір иатериалдықемес
- банш/ақ кезщпіц шыгыскшры - кезендері накты аныкталмаған
- олдагы шыгыстар мен толем резервтері ~ кәсіпорын
- кумопді қарыздар бойыішш резервтері - кәсіпорынтүгендеу мәліметтерінің
- қаржылык, ІІивсапицпя — кәсіпорын үзакмерзімді каржылыкинізестицияны есепке
Еншілес,тәуелді жәнебірлесіп бақыланатын шаруашылыксеріктестіктерінін инвестициясын есептеудіңәдісін кәсіпорынныңөзі таңдайды: үлестік
- табысты тану — №5 "Табыс"деп аталатын бухгалтерлікесеп
-тауарды сату бойынша - субъектініңсатып алушыға-меншік күкығын беру; мәмілебойынша
- корсеткен қызметібойышла -есептіккүнгежасалган мәмілсніңбіту сатысын барынша дәлденген деңгейде
-дивиденттер, пайыздартүріндегі табыстар- пайыздарактивтерденалынатын нактытабыстардысскеріп уакытіиа катынастықнегіздетанылуытиіс; роялтилер келісім-шарттың
- /Іагізгі куралдарды жопдеу есебі. Негізгі күралды жомдеубухгаптерлікесепте,
- мвіяериалдардың есебі. ӨндірІске жатқызылатын (немесе өндіріске есептен шығарылатын),
- 6аск,арушы ссеп. Ессптің бүл түрі сыртқы пайдаланушылардың кск
- опОіріске кеішсп шыгындар
Тандап алынған әдістердін жииак ссебі
- устеме шыгыспшрын есептеу және пшрату. Кәсіпорын №7
- мүліктер мен
- бухгалтерлік есеп нысаны. Кәсіпорын бухгалтерлікесеп нысанын әзі
- иақты (іс жүзінде) паіідаяанапіык июттар жоспары. Кәсіпорын
- өндіріс ішіндегі ссеп
- бухгалтерлік қызметтің күрылымы мен ұйымдастьірушылык нысаны. Кәсіпорын
- есепті орталықтандыру
- іиікі ондірісшік Схіқшау. Косіпорын ішкі ондірістікбақылау жүйесініи
Есеп саясатыннегіздеу жәнетандау кезіндебарыншажалпытанылғанталаптар мен кағидалар басшылыкха альшады және
Есепсаясатын күрудыңнегізгі қағидалары менталаптары №1 БЕСжан-жакты берілген.
Лтап айтқанда, есеп саясатын озірлеген кезде кәсіпорын оз мүліктері
шаруашылыкк.ызмет!нінбарлыкфактілерінбухгалтерлікесептетолыгымен көрсету;
- сактык жагдайын үстау керек, яғни бухгалтерлік есепте жоғалту
- шаруашылық нысанынын басымдылык мазмүнын, яғни шаруашылық кызметінін
- кайшылыксыз деп әркилы ссеп түрлерінен қалыптаскан мәліметтердін
- үііымдылык (рационалдык.) кәсіпорыннык көлемімен, оның кызмет масштабынилайықты
Аталған кағидішар мен талаптар кез келген кәсіпорыннын есептік саясатын
3. Бухгалтерлік қмзмеітің жүмысын үйымдастыру. Қүжаттау жоне есептік регистрлер
Шаруашылық жүргізуші субъектісі өзінің нақты жағдайына, көлеміне және қызмет
Субъектіде бухгалтерлік есепті үйымдастыруға, шаруашылык операцияларын орындаған кезде оның
Субъектінін күрылымдыкбөлімшелерінде бухгалтерлік есёпті жүзеге асыруга кәсіпорынның бас бухгалтері
Бас бухгалтерді кызметтің босатқан кезде ол жаңадан тағайындалған бас
Субъект активтердің, меншік капиталының, міндеттемелердің және олармен жасалатын шаруашылык,
Бухгалтерлік қызметгщ басты мақсаты субъектіні жедел баскару үшін кажет
Бухгалтерлік есепті жүргізген кезде субъекті мына жайларды камтамасыз етіуі
- есеп беру кезеңінің ішінде міндеттемелер мен активтерді бағалау
-каржылық міндеттемелерімен мүліктердІ түгендеу нәтижесін және есептік кезенде жүзеге
- тиісті еселтік кезеңіне шыгыс пентабыстыңдүрыс жаткызылуы ;
- әрбір айдың басына синтетикалық есеп шоттары бойынша
Жасапған шаруашылық операцияларын тіркейтін алғашқы құжаттардың мәліметтері бухгалтерлік есептің
Бухгалтерлік қүжатгарда жасалған шаруашылықоперациялары мәліметтердің айғақтылығын немесе жасалған операцияға
Операцияларды қүжаттармен рәсімдеу процесі бухгалтерлік есептің алғашқы сатысы болып
Қүжаттардың арналымы мен мазмүңын дәл және толықтүсіну үшін, оларды
Құжатгар арналымы бойынша мына топтарға белінеді:
- тәртіп орнататын (басқара білетін) — жарлықтыңмазмүны,щаруашылык операциясын
Кептеген жарлық ретіндегі құжатгар, операция жасалғаннан кейін барып, ақтаушы
- ақтаушы (атқарушы) —жасалғаншаруашылықоперацияларыныңфактісін растайды (куәландырады), яғни жасалған
- бухгалтерлік рәсімдеу — тәртіп орнататын және
- қиыстырылган (курастырылган)—жоғарыдакелтірілгенқұжаттардын.бірнеще түріне тән қызметті, бір мезгілде атқаратын
Құжаттар жасау бойынша мына топтарға бөлінеді:
- бір жолгы - жасалған бір немесе бірнеше
- жинақтаушы - біртектес шаруашылық операциялары
Кұжагтар мазмүндықкөлемі бойынша мынатоптарға бөлінеді:
- алеаіиқы (бастапқы) -шаруашылыкоперацияларыжасалған кездетікелей рәсімделеді;
- жиынтық - алгзшкы құжаттардың
Кұжаттар жасалу орны бойынша мына топтарға бөлінеді:
- ішкі - кәсіпорынныңөзі жасайды;
- сыртқы -баска кәсіпорындардан, үйымдардан, жекетұлғалардан түседі. Құжаттартолтырылуыбойыншабөлінеді:
- типтік - халыкшаруашылығыныңбарлықсалаларында, өзгеріссіз және қосымшасыз пайдаланады;
- арпаиы - халык шаруашылыгынын кейбір салаларында, нақты
Шаруашылык операцияларын рәсімдеу үшін колдан алғашқы күжаттардыц нысаныкәсіпорынныңөзіндеәзірленіпбекітіледі,егер деоларгаасаүлкенталаптар
- кұжаттың атауы (нысаны);
- жасаган күнІ;
- субъектінің атауы, ягни кімнІц атынан қүжаттардың жасалғанын білдіреді;
- шаруашылықоперациялардынмазмүны (акшалай жәнезаттай көрсетіледі).
- қызмет бабындаш түлғаның атқаратын қызметі, яғни жасалған операцияға
-жекеқолдары жәнеолардыңаты-жөні, қызметі.
Күкыктык актілердің нормативтік талабына және операцияның сипатына, сондаіі-ақ есеп
Бухгалтерлік күжаттарды жүргізу әдісіне біршама талаптар койылады, олардың негізгілері
Күжаттардагы жазулар, цифрлар барьжша анық, әрі түсінікті болуы тиіс.
Кәсіпорын басшысы құжаттарға кол коюға қүкы бар түлғаларды аныктайды.
БухгалтерлІк есепте алгашқы күжатпірдың козғалысы (жасау немесе баска субъектілерден
Барлыкбухгалтерлік қужатгар жазылған сәттен бастагі, архивке (мұражаііга) тапсырылгаІІ сәткедейін
К,үжат айналымының басты максаты қүжаттардык қозгалысын дурыс уйымдастыру болып
К.;гііргі таида.бухгалтерлік ссспті компыотеризацнялаудыккомегімен оидағы күжат ийналымын арттыру мүмкіндігі
Бухгалтерияга келіптүскен қужаттар есептік регистрлерге жазылғанга дейін бухгалтерлік өңдеуден
Бухгалтсрияга келіп түсетін күжаттардың көпшілігі тск шаруашылык операцияларының натуралды
Күжаттардаяы қателсрді түзету дегеніміз - арифметикалык, және мән-мағынасы бойынша
Бухгалтерлікесеп күжаттарыныңқатесін жендеудіңбірнеціеәдісі бар.
Корректуралык, (түзету) тжілі — текстегі немесе сомадағы катенің үстінен
"Қызыл жазу" тосілін, шоттар корреспонденциясында жіберілген кателерді түзету үиіін
Косымша жазу (проводка) одісі дұрысшоттаркорреспонденциясыжасалған кезде кате сомасы болған
Ішінара қосымша тәсілі дұрыс шоттар корреспонденциясы жасалған кезде, кате
Есептік жазбалар үшін пайдаланған күжаттарды "Жабылды" деген мөртацба кою
Бухгалтерияғакеліптүскенкүжаттартексеруденжәнекорректировкаданөткеннен кейін, әдеттегідей, талдау және жинақтау есебін жүргізіп (ведомостілер,
Бірлі-жарым күжаттар ғана регистрлерде топтастырылмауы мүмкін. Белгілі бір есептік
Есептік кезен біткенңен кейін, бухгалтерияда түрған барлық қүжаттар, архипке
Ессптік регистрлер. Кджетті акпараттарды алу үшін кәсіпорынның кызметін баяндайтын
Есептік регистрлер — есептік жазбаларға арналған, белгілі бір графалары
Бухгалтерлік есепте регистрлер арналымы бойынша, мазмүндылығы немесе мазмұнының келемі
Есептік регистрлер ез арналымы бойынша мына топтарға бөлінеді:
- хронологиялык, — шаруашылық операцияларының
- жүйелі регистрлерінде — щаруашылык
Бос парактар Машинограммалар
- қүрастырылмалы — бұл хронологиялық және жүйелі жазбалары
Регистрлермазмүиды.лықкөлемібойыншааңалитикалық, синтетикалыкболып бөлінеді.
- аналитикалык, региетрлер жекелеген талдау есептері (карточка,
- синтетикалык, регистрлер — бұл щаруашылык каражатгарын және
Есеп регистрлері сыртқытүрі бойыншамынатоптарға бөлінеді:
- карточкалар — бұл аналитикалық есептің
- кітаптар — бүл да аналитикалык,
- бос парақтар — жекелеген парақтарда әзірленетін
- маіинпогриммамір (Смсшган қаеаздар) бухгалтерлІк ссептің іс жүзінде колданатын
Кітаптарди аиалитнкалыксссбін жүргізер кездежазбаларжазбайтұрып,омың барлыкбеттерін беттеу керск, сосын оган
Репісчрлерді аІІІкан кезде оларга регистрлерден өткен айдын бастапкы калдыктары.ал
АГгбіткен соң барлык, аналитикалық және синтетикалық шоттар бойынң; І
Ай сонынлағы жиынтық айналымы аііналым Ііедомосын жасау үшін жоі!.:
Есеп регистрларының мәліметтері салыстырылады. Бүл үшін шоттао корреспонденцнясы боііынша
Тарау МЕНШІКТІ КАПИТАЛДЫҢ КСКЫ
1. Жергілікті кaпиталдын сссбі
Кәсіпорынның жарілік капиталы1 кызмсіті бастауды камтамасызету үшін жанадан күрылған
Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың. мемлекеттің
Шаруашылык. ссріктестіктердін жаргылык капиталына салынатын салымдары, ақша да, бағалы
К.үрылтайшылардын (катысушылардың) жарлык капиталына натуралды нысанда салынатын салымдары немесс
Шаруашылыкжүргізуші субъектілер кайтатіркелге?! кездс қатысушылардын акшалай салымдары бухгалтерлік күжаттармен
Осындай багалау кезснінен бастап, бсс жыл боііы шаруашылық жүргізуші
Егер де салым ретінде субъектіге мүлікті пайдалану күкы берідсе,
Мүліктік күкы жок және басқа да материалдықемес игіліктерді жеке
1 Жарғылык капитал - "жаргы" леген созлең алынган -
К,осыміпа жопе жауапкершілігі шектелген серіктсстіктердің жаргылык, кашіталыныңблстапкьімодшері к,үрылтінішыларді>ін.салым сомасынатеңболады
Аталпін серіктсстіктертірксугедсйіноздерініңжаргыяыккапцт;ілыныңжалпы сомасының 25%-тей молшерінде соманы толеуге міндетті. Бірак
Ол мезгіл серіктестіктіңтіркелген күніненбастап саналады жәнеолбіржылдан аспауы керек. Егерде
Акционерлік когамның жарияланған жаргылық капиталының мелшсрі бірынгай налюта корсетілген
Жарияланган жарғылыккапчталынынминималды колемі;шык,акционерлІк коғам үшін - бсс мын минпмалды
Акционерлердің жалпы жиналысындаанықталган әрі жарияланган санының шегінде акцимны шыгарудын
КоғамІІың шыгарьілған (толенгси) жаргылық капиталының дснгсйі шыгарылатым акшіянын номиналдык
Когаммһін жарияланган жаргылык капиталы түгелдей теленіп жәііс орналастырылыпбіткенсоңғана, үлгайтуғаруксатберіледі;
Жарияланган жаргылық капнталын үлғайту және азайту туралы иіеіпім акшіонерлердіи
БарлыккрсдиторларгакемдегемдеЗОкүнбұрынхабарланғансон, жарияланғаи жаргылык калиталын азайтуга рұқсат етіледі. Бүл жагдайда
К,огам акциялары жай және айрықша болып келсді.
Зацга соііксс акпиялар акцпоіісрлердік кс;Іссі куктарым канагаттандырады:
- дшншендтер ялуын;
- коғамды баскаруына катысуын;
- коғам жойылғәннан кейін одан калған мүлікті болісуге катыса
акциянык козгалысы, ягни акиияның өз устаушысын ауыстыру, катаң тәртіпте
Жарғылык, капнталдым колда бары және қозгалысы 501-ші "Жай акциялар",
50-ші "Жаргылык капитал" болімшесініц шоітары боііынша қалдығы, оның күрылтай
50-ІІІі "Жаргылык, капитал" болімшесіиің шоттары бойынша операцияларын карәстырайық.
501-Іиі "Жай акциялар", 502-ші "Айрыкшалыгы бар акциялар" шоттарының кредиті
Шығарылғаи акциялардың (салымдардың) ыемесе жарналардын номиналдык куны төленсе, онда
Егер де шыгарылған акциялардын номиналдык күны негізгі құралдармен, материалдык
Жогарыда атап откеніміздей, жауапкершілігі шектелген ссріктестіктердін жарлық капиталын қалыптастыру
Егер де аталған жагдай орындалмаса, онда жарғылық капиталына жетіспей
СеріктестІктердіц катысушысы мүшеліктеи шығып кетсе, онда оның үлесін үшінші
Егіф лс катысупіылар шыгып кетсе, омдіі соган банланысты жарғылык
Егер де акшюнерлік кошмиың мушелері шакшіяларын қаіітып алса,50|, 502
§ 2. КІнштлл қозгалысы боішІІІна болатмн опсрациялар ссебі
Капптаддын қозгалысы боііыніиа операциялардын дүрыс корсетілуініц маныздылығы әрбір косіпорын
Толснбсгсн кашіталдмң ссебі. Толенбегсн капиталдын. есебім жүргізу ушіи 511-ші
51 і "Теленбеген капмтал" ню'Іы шоттардын Бас жоспарыида, "Мсншік
Сондай-ак, 511 шоты тек қаиа жалшн капиталды көрсетеді, яғни
Жарияланған (белгіленген тәртілпен тіркелген) жарғы.пыққор сомасына 511-ші "Теленбеген капитал"
Жаргылыққоргасалымдардыңсалынуыныд жүзегеасырылуына қарай 511-ІІІі "Төлембегеи каппгал" шоты кредиттеліп отырады,
-материалдыкемесактпитерді жаргылыккорға жарна ретіндетөлеу кезінде -101-104, 106 шоттары;
- жсрді, негізгі күралды,малды,аякталмаган құрылысобъектілерін жаргылық корга жарна ретіндетолеу
- материалдар мен тауарларды жарғылык корға жарна ретінде
- акшалай каражаттарды жарғылық қорга жарна ретінде аударган
Егср де 5 11 шотының дебеттік қалдығы болмаса, онда
511-ші июты бойынша аналитикалық ссеп акшюисрлер (катысуіиылар, к.урылтайшылар)бойынша жүргізіледі.
Қайтарылмп алыпгап капитялдың сссбі. Акционерлік коғам акцнонерлердің жалпы жиналысында
Сонымсн катар, АК-ның кредиторлары коғамның тиссілі міндеттерін орындаудан бас
Бул жагдаііда АК, озіін акииясын оз кызмсткерлері мен жүмысшыларына
К,аіітарып алі.іпгаи капиталдыц сссбін жургізу үили 521-ші Іиоты арналған,
521 ІІІоттың дебеті акционерлердің меншігіндегі акцияларды қайтып сатып алыиган
Лкционерлердің меншігіндегі акцияларды айналыстан шығару үшін, не болмаса оларды
1. Сатып алынған акциялардың пакты күны номиналдык (атаулы)
2. Сатып алынған акаияның күпы номиналдыккұннан төмен болған жағдайда:
- сатып алу күнына:
521 шоты лсбеттеледі де жонс43І, 432, 441. 45 і,
- сома айырмасына, яғни аішиялардың күны номиналдық күннан
521 шоты дебеттелелі де және 561 "Еселтік жылдағы таратылмаган
3. СатыгІ алынған акциялардың нақты құны номчналдык қуннан
сатып алу кұнына:
521 шоты дебепелсді де, 431, 432, 441,451. 452 шоттары
- сома айырмасына. нпіи акшіянын күны номиналдык, күнынан артыкбағага
561 "Ессптік жылдагы таратылмаған табыс" шоты дебеттеледі де, 521
Егер ле акциялар аіінилыстан шыгарып алу үшіи акціюнсрлерден қаіітып
Егер де акииялар одан әрі сагу максатында қайтып алынса,
Акшіялардыңсатылатын құнына,олардын номинаддыкк.үныныңмолшеріне 723 "Бағалы кағаздарды сатудан алган табыстары
Акшюнерлерден сатып алгаи акцияларды саікан кезде қоғамнын. жарлык капиталыезгермейді.
Коғам келесі жагдайларда акцияны кайтып сатып алуға кұкығы жоқ:
- коғамныңэмитенттелген акцняларытолықтөленгенге дейін;
- когамнык шыгарылган (толенген) жарлықкапнталы кайтып сатып алынған нәтижесінде,
- коғам акиияны кайтып сатып алган Ілақта телем
- акцияны сатып алатын кезінде коғамнын меншік капиталының
Кайтыпсатыпалынатынакцняныңсаныбүкіл когамныңшығарғанакциясының 25%-нен немесе когамнын меншік капиталыныц 10%-нен аспауы
Қоғамнык акциясын сатып алу мәселесі сол когамның жалпы жиналысында
Қосымша толенгсн кяпиталлың есебі. Қосымша төленген капитал дегеніміз -акшюнерлік
Өз меншігіндегі акцияларды саткаида 531 щоты кредиттеліп, мына шоттар
Сатылған акциялар бойыиша Іпоттарды толеуге үсыиган ксзде сатылгаи акиияларлык
КосымІІІптолснГ)егси капитпллыңсссбі. Каппталдын бүл түріпіңсссбі үшіи 54-ІІІі "Косымша толсмбегеіі
541-шот "Нсгізгі күралдарды кайта багалаудап алынған косыміпа толенбеген капитал";
ІІегізгі қуралдарды кайта багалиу операциялары . Нсгізгі құралдирды, үзак.
Непзгі күралдарды (жсрден баска) каита баға^іау кезінде 122-125, 126
Нсгізгі күралдардынқүныныңозгеруінебаііланыстытозусомасынадатүзетулер жүргізеді-
Кайта багаланған (дооценка) сомасы болінбеген табыстар шотыиа ай сайын
Косілорыи 1994 жьгіы жол тсгістсгііи мішишасым слтыи аллы ;Іс;Іік.
- машинанын бірініиі к;Ійта бат_Іапуыпа леГІіигі кұны
- 1-ІІІі кайта бағалуьша деііінгі еоептслінгсіі тозу сомасы
Кдйтабағалау мәтижесіиде (01.10.94 ж,,01.07.97 ж.) мзшипаныі күмы мси тозу
- жол тегістегіш маиіинаныи күмы
- маиіишиіын тоиуына бай:іаиһісты ссептслгоі иоміісы
- машииаиым каііта багалаиган сомасы (236 390 -
- машмманың қаііта бағалангакмам ксііін, кіілыптаскаи тозу сомасІ.І
(64 339 тсңге)
- маиіиианың Іпщексаішяламгаи сомасы (224 390 - 37
МашиІІаны олап ӘрІ капам паназллну оарысыіші, яічш 199/
жы;Ілмн 1 каитлрі.інаі: 2002 жылдың маусьШЫІШ ДСЙІип
сайып оө.гіііібоі'си Іаоыстарга конирілстін соманын леш
мммагак тсл (187 190 тсигс / 4,э жьіл)
ҚАРЖЫЛАЙ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІНІҢ АУДИТІ
Қаржылай инвестициялар дегеніміз – пайыздар, дивидендтер,
Мемлекеттік құнды қағаздарға және
Аудитор қаржылй инвестициялардың есебін тексеруге
баланста инвестициялардың дұрыс көрсетілгендігін тексеру;
инвестициялардың аналитикалық және синтетикалық
шаруашылық қаржылай инвестициялардың дұрыс сыныпталуын
инвестициялардың құнын анықтауда бағалану
нақты қолда бар құнды қағаздардың
құнды қағаздарға сатып алу операцияларының
қаржылай инвестицияларды қайта бағалаудың нәтижесін
қаржылай инвестицияларды шығысқа шығару операцияларының
шаруашылықтың басқа заңды тұлғаларға берген
Жасалған бағдарламаға сәйкес, аудитор жылдың
Аудитор қысқа мерзімді қаржылай инвестициялардың
Ұзақ мерзімді қаржылай инвестициялардың бухгалтерлік
Әдетте қаржылай инвестициялар операциялары онша
Негізінен күрделі қаржы салымдарының ұйымдастырылуын
Алдыңғы үш бағыт бойынша (тіршілік
Аудитор қаржылай инвестицияларды тексерген кезде
1. Жәй акциялар (шаруашылық қызметінен табыс алуға
2. Артықшылығы бар акциялар (тұрақты табыс
3. Облигациялар (шығарған шаруашылықтың немесе мемлекеттік
Вексель бір жақты бұлжытпай орындалатын
Вексельдер жәй және аударма болып бөлінеді:
Жәй вексель (соло) дегеніміз - талап
Аударма вексель (тратта) – бұл несиеленушінің (трассанттың)
Аудитор вексель (тратта) дегеніміз – вексель
Аудитор алынған акциялар, әр түрлі
Шаруашылық жүргізуші субъектінің басқа субъектілердегі
Жоғарыда келтірілген дебетінде құнды қағаздарды
Аудитор 40 “Қаржылық инвестициялар” бөлімшесінің сәйкес
Сатып алу және номиналдық құны
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар анда-санда
40 “Қаржылық инвестициялар” бөлімшесінің 403 “
Аудитор шаруашылықтың басқа да заңды
Аудитор, сондай-ақ инвестицияларды соңғы мүліктік
Бұндай мәліметтер мүліктік түгендеу кезінде
Ел ішінде және шетелдерде құрылған
Қаржылай инвестицияларды мүліктік түгендеудің нәтижелері
Аудитор жүргізілген мүліктік түгендеудің материалдарымен
Пайдалану әдебиеттер
Экономикалық тоерия негіздері. Алматы «САНАТң 1998
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы. Алматы: 2005
Экономикалық теория негіздері. Алматы “САНАТ”, 1998
Экономикалық теория. Алматы: “Экономикс”, 2003
Мамыров Н.Қ. Халықаралық экономикалық қатынастар. Алматы: “Экономикс”, 1998
Нарықтық экономика. Алматы, 1995
Байтуғанов Ж.М., Әуелбаев С.Ш. Нарықтық экономика. Алматы, 1998
Мейірбеков А.Қ. Кәсіпорын экономикасы. Алматы: “Экономикс”, 2003
Указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу закона, от 24.04.95
Закон Республики Казахстан № 355-1 ЗРК от 31.03.99 «О
Закон РК № 357-1 ЗРК от 01.04.00 "О бюджетной
Закон РК № 359-1 ЗРК от 01.04.00 "О внесении
Теория бухгалтерского учета. Э.С.Хендриксен. М., 1999
64
Қызмет түрі
Қаржылық қызмет
Инвестициялық қызмет
Операциялық қызмет
жарғылық капиталдағы өзгерістер;
сатып алынған жеке акциялар;
қосымша капитал;
акция бойынша сатып алынған дивиденд;
басқа да бағалы қағаздарды шығару
еншілес компанияларға инвестиция;
қауымдастырылған компанияларға инвестиция;
бағынышты борыш бойынша инвестиция;
негізгі құралдар және басқа да қаржылық емес активтерге инвестиция
мемлекеттік бағалы қағаздар;
басқа да бағалы қағаздар;
банктер ұсынған депозиттер және несиелер;
клиенттерге несие;
басқа да талаптар;
«Лоро» корреспонденттік шоты;
мерзімдік депозиттер және алынған несиелер;
клиенттердің депозиттері;
басқа да міндеттемелер.