ЖОСПАР
Кіріспе 2
1. Менеджмент теориясы 3
1.1 Менеджменттің мәні 3
1.2 Менеджменттің қызметінің түрлері 6
1.3 Менеджмент қызметі мен тәсілдері 11
1.4 Менеджмент құрылымы мен принциптері 12
2. Менеджменттің негізгі бағыттары мен Қазақстандағы менеджмент 15
2.1 Менеджмент іс - әрекетінің бағыты 15
2.2. Менеджер жұмысын ұйымдастырудың негізгі принциптері 17
2.3. Қазақстандағы менджменттің методологиялық негіздері 20
Қорытынды 23
Пайдаланған әдебиеттер 25
Кіріспе
Күнделікті тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір ұйымдағы барлық
Сонымен, менеджменттің бастапқы ұғымы - бұл басшылық.
«Менеджмент» ұғымының анықтамасына сүйенетін болсақ, онда менеджмент дегеніміз
Сонымен, менеджменттің тиімділігін және менеджерлердің іс-әрекетін экономикалық табыстар,
Кәсіпорын ең сапалы, әрі бағасы бір шама арзан
Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа рыноктарды игеруіне жұртшылықтың
Менеджментті жеке адамдар арасындағы психологиялық қарым-қатынасқа тәуелді етеді
Менеджментке алуан түрде түсінік бергенімен, классиктердің бұл жөніндегі
Тіпті маман болмағанның өзінде де, біздің кез келгеніміздің
Менеджмент - нарықтық экономика жағдайында өндірісті тиімді басқарудың
Менеджмент – нақты мақсатты жүзеге асыру үшін кәсіпорын
Менеджмент - бұл өнім, технология, өндірісті ұйымдастыру, басқару
Қазіргі кездегі менеджмент жоспарлау функциясы мазмұнының өзгеруімен, фактілерді
Менеджменттің бірнеше ұғымы бар: «Менеджмент-бұл жұмыс істеп тұрған
Басқару ұғымының туындауы еңбек бөлінісінің пайда болуымен туындауымен
Мұның өзі жалпы процестің қарым – қатынасы басқарушы
Сондықтан, әлеуметтік жүйелердегі басқару кең ұғымда қызмет түрі
Менеджер - ең көп тараған кәсіптің бірі. Бұл
Барлық менеджерлер үшін, олардың қызмет орнына қарамастан, ортақ
Менеджер адамдарды жұмысқа ынталандырады, бағыттайды, ұйымдастырады. Оның бірден-бір
Менеджердің жұмысы техникаға, есептеу операцияларына немесе өнім сатуға
Менеджерлік шеберліктің маңызды жақтарының бірі-келіссөз жүргізе білуі-әріптесінің мүддесін
1. Менеджмент теориясы
1.1 Менеджменттің мәні
Менеджмент кәсіпорынды ұйымдастырудың принциптері (заң жағынан) туралы, оны
Менеджментте басты нәрсе кез келген адамдық қарым-қатнастарға жарайтын
Менеджмент тура мағынасында «адамдарды басқару» ұғымын білдіреді. Менеджменттің
Басқаша айтқанда, менеджмент – бұл нарық жағдайында фирманы
Менеджмент – нарықтық экономиканың қажеттіліктері мен жағдайына толығырақ
Менеджмент еркін кәсіпкерлік, бәсекелестік, экономикалық уәждеме (мотивация) жағдайларында
Басқару типі ретінде менеджменттің негізгі белгілеріне мыналарды жатқызуға
1.Адам, онвң қажеттіліктері, мүдделері, уәждері (мотивы), құндылықтары, нұсқамалары
2.Басқарудың тәсілдемесінде, птинциптерінде және әдістерінде экономикалық құралдар мен
3.Менеджермен қызметкерге қойылатын басты талап ретінде көрінетін кәсіби
4.Ұйымдастыру ісінде менеджментке жағдайдың өзгеруіне қарай және инновациялық
5.Менеджмент менеджменттің жеке басына қойылатын талаптардың кешенін танытуы
Менеджменттің мыналарды қамтамасыз ететін ең маңызды деп саналатын
еңбек өнімділігін арттыру;
бәсекеге жарамдылық;
тұтынушыға бағдарлану (маркетинг);
іс-әрекетте еркін болу әрі ереже бойынша жұмыс істеу.
Басқару процесі кез келген ахуалға ғылыми тәсілдемені қолдану
Менеджментте бастысы – ең алдымен кәсіпорынның мүддесін көздейтін
Ескі стилді ұсынатын кәсіпорын басшыларынан менеджерлердің басты, яғыни
Жеке кәсіпорынмен тұтас экономиканың экономикалық жағдайы түпкі есебінде
техника мен технологияның деңгейі;
жұмысшы күшінің сапасы және еңбек уәждемелерін кеңінен пайдаланылуы;
өндірісті ұйымдастыру және басқару )менеджмент).
Менеджменттің жағдайы техникамен технологияның деңгейіне, жұмысшы күшінің сапасына
Техника мен жаңа технологияның дамуы өндіріс ауқымының өсуі
Бұл анықтамадан бөлек басалардың көптеген анықтамалары бар. Оның
Менеджмент анықтамасы менеджер қызметінің мазмұны тікелей байланысты. Танымал
Менеджмент мәселелерімен бүгінгі таңда әр түрлі білім саласының
1.2 Менеджменттің қызметінің түрлері
Менеджмент – дәстүрлерді, тарихты, концепцияларды, институттарды, теория мен
Басқарудың осындай жалпы қағидасы, деп атап көрсетеді авторлар,
1.Үкімет. Менеджмент ұғымы үкімет қызметіне қолданылмағанымен, Петерсон мен
2.Мемлекеттік менеджмент. Көп мемлекеттік мекемелерді ұйымдастыру және сондағы
3.Әскери менеджмент. Мемлекеттік менеджменттің ерекше түрі. Қарулы күштерді
4.Құрама одақтық (ассоцияциялық) немесе клубтық менеджмент. Мемлекеттік мекемелердегі
5.Бизнес-менеджмент. Үкіметтіктен және мемлекеттіктен өзгеше келетін менеджменттің ерекше
6.Мемлекеттік меншіктегі менеджмент. Бизнес-менеджменттің арнайы түрі. Жеке меншік
Петерсон мен Плоумен былай деп атап көрсетеді: менеджменттегі
Менеджментке алуан түрде түсінік бергенімен, классиктердің бұл жөніндегі
Тіпті маман болмағанның өзінде де, біздің кез келгеніміздің
Менеджмент-нарықтық экономика жағдайында өндірісті тиімді басқарудың теориясы мен
Менеджмент –нақты мақсатты жүзеге асыру үшін кәсіпорын жұмысын
Көрнекті американ экономисі В.В.Леонтьевтің анықтамасы бойынша: «Менеджмент-бұл өнім,
Қазіргі кездегі менеджмент жоспарлау функциясы мазмұнының өзгеруімен, фактілерді
Кәсіпорын қызметі мақсатының бағыт-бағдарын білу, міндетті түрде қажет
Бірінші тип – мақсатты басқару. Барлық өндірістік және
Басқару процесінің өтуінің екінші типі – бағдарламалық басқару.
Кәдімгі жоспардан бағдарламаның өзгешелігі – тапсырманы орындауды басқаруды
Басқару процесінің үшінші типі – жағдайға қарай басқару.
Атап көрсететін жайт, практикада басқарудың жоғарыда аталған типтері
Мұндай үйлесімділікке, соңғы жылдары кең етек алған бағдарламалық
Коммуникация дегеніміз – қарым –қатынас, екі және одан
Басшы өзінің көпшілік уақытын мәліметтер алу және шешім
Менеджерлер өз жұмысын ойдағыдай орындау үшін тиімді қарым
Шет ел зерттеушілерінің пікірінше тиімсіз қарым –қатынас проблемалардың
Олар тұтынушылар мен жарнама арқылы және басқадай жодармен
Сыртқы орта арқылы пайда болатын алуан түрлі проблеммаларға
Ұйымда мәліметтер бірінен – біріне беріліп,
Әр түрлі бөлімшелер аралығындағы коммуникация көлбеу коммуникацияға жатады.
Басшы мен бағыныштылар коммуникация компоненттері болып саналады. Олар
Басшы мен жұмысшы топтарының арасындағы коммуникация, басшы мен
Коммуникациялық процесс - бұл екі немесе оданда көп
Мәлімет алмасу процесінің элименттері мыналар болып саналады:
мәліметті жіберуші идеяны қорытушы немесе мәліметті жинаушы және
символдар көмегімен кодталған мәліметтің өзін хабарлау;
канал, мәліметті беру құралы;
алушы, бұл мәліметті қажет ететін адам.
Мәліметті алмасу барысында жөнелтуші мен алушы белсенді рөл
- идеяның пайда болуы; кодтау және канал таңдау;
Мәлімет алмасу процесінің кезеңдерін қарастырайық. Мәлімет алмасу идеяны
Мәліметті жөнелтеуші кодтауға пайдаланатын, символ типіне үйлесетін каналды
Үшінші кезеңде жөнелтуші идеяны екінші бір адамға жеткізу
Жөнелтуші хабарды жібергеннен кейін алушы оны декодтайды. Декодтау-бұл
Басшы мынаны ескеруі қажет: олардың басқа орындардан алған
Басшы өз уақытының көншілік бөлігін әңгіме, кеңес өткізуге
Бірінші, қабылдауға-түсініп, ұғынуға қатысты кедергілер. Адамдардың қабылдап, ұғынуына
Семантика-сөзді және айтылған сөз мәнін пайдалану әдісін зерттейді.
Үшіншіден, вербалсыз (латынша вербалис-ауызша, сөздей деген мағынаны білдіреді)
Төртіншіден, нашар кері байланыс. Кері байланыс өте маңызды,
Бесіншіден тыңдай білмеу. Қарым-қатынас тиімділігін арттырудың маңызды жағдайларының
Жеке адамдар арасындағы қарым-қатынас тиімділігін арттыру үшін мынадай
- мұқият тыңдай білуге дағдылану.
- өз идеяңды айтпас бұрын айқындап алу;
- потенциалдық семантикалық проблемаларды қабылдай білу;
- өзінің дене тұрысыңа, қимылыңа, дауыс ырғағыңа зер
- эмпатияға және ашық-жарқын әңгімеге көңіл бөлу. Эмпатия
- кері байланыс орнатуға тырысу.
1.3 Менеджмент қызметі мен тәсілдері
Менеджменттің бірнеше ұғымы бар. Вольфганг Хайек өзінің «Европада
Американ менеджмент мектебі жақсы басшының 12 ережесін ұсынады:
Басшы қуғындаушы болмауы тиіс. Өйткені, қуғындаушы қарамағындағы адамның
Басшы өз ісіне сенімді болуы, батыл мақсат қойғыш,
Басшы ұйымдастыру және басқару туралы ғылымды жетік білуі
Ол қол астындағылардың уақытын бағалай білуі тиіс.
Басшы қатал әрі талап қойғыш болуы тиіс. Алайда
Сынды қабылдай білуі, әрі өзі де әділ сынай
Басшы жылы шырайлы, әрі әдепті болуы тиіс.
Әзіл - оспақты түсіне білуі тиіс.
Әдетте әзілдеу жақсы көңіл - күйге байланысты, ал
Айта да, тыңдай да білуі керек.
Үнемдеуге тырысу керек. Біреуі Энштейннен былай деп сұрапты:
Басшы қарамағындағыларды жақсы білуі тиіс.
Өндірісті басқаруды дамытуға XVIII ғасырдағы ірі кәсіпорынға ауысқан
Көне ұйымдастыру Қазіргі ұйымдастыру
Басшылардың біршама шағын болуы, орта буынды басшылардың мүлде
Басқарылмайтын қызметке қарағанда басқарылатын жұмыстар көбінесе бөлін беген
Ұйымда басшылық қызметті иемдену, іскерлік қабілетіне қарай беріледі
Ұйым үшін маңызды шешімдерді қабылдай алатын шағын адамдардың
Бұйрыққа және сезімге үйрену.
Басшылардың көп болуы, орта буынды басшылардың көп болуы.
Басқару топтары айқын белгіленген, басқарылмайтын қызметке қарағанда, басқарылатын
Ұйымда басшылық қызмет көбісіне басшылық көбінесе туған күнінен
Ұйым үшін маңызды шешімдерді қабылдай алатын көптеген адамдардың
Ұжымдық жұмысқа және тиімділікке сүйену
1.4 Менеджмент құрылымы мен принциптері
Саяси сана басты көзінің бірі – А. Смит
Капиталистік фабрикада адамдар еңбегін басқаруға социалистутопистер, мәселен, Роберт
Оуэн еңбек өнімділігін арттыру үшін моральдық ықпалды да
Осы келтірілген деректерден аңғаратынымыз – басқару барлық қоғамдық
Ғылыми менеджменттің пайда болуы Фредрик Уинслоу Тейлордың (1856-1915)
Тейлор концепциясының негізгі қағидалары:
1. Практикада қалыптасқан ескі, дәстүрлі жұмыс тәсілдерінің орнына
2. Жұмысшыларды ғылыми критерий бойынша таңдау, ол арды
3. Еңбекті ұйымдастырудың ғылыми ойластырылған жүйесін практикаға енгізу
4. Еңбекті біркелкі бөлісу және әкімшілік пен жұмысшылар
Еңбек өнімділігін барынша арттыруды басты мақсат етіпқоя отырып,
Тейлор жеке жұмыскерлердің еңбек операцияларын талдай отырып, әрбір
Жұмыс уақытын дәл есептеу құралдарын, жұмыс операциялары мен
Тейлор жұмысындағы басты жүйе – жекелеген жұмысшылардың еңбегін
20-жылдары Тейлор ілімінің көрнекті зерттеушілері мен белсенді насихатшылары
Эммерсон ойлап шығарған «өнімділіктің 12 принципі» жұртқа кеңінен
дәл тұжырымдалған мақсат, басқарудың барлық деңгейінде бұған жетуге
болашақ мақсатты ескере отырып, әрбір жаңа процесті талдауға
білікті кеңес беру - өндіріске және басқаруға байланысты
тәртіп – барлық ұжым (коллектив) мүшелерінің белгіленген тәртіп
қызметкерлерге әділ төрелік;
басшыны қажетті мәліметтермен қамтамасыз ететін жедел, сенімді, толық,
ұжым қызметін мұқият, жедел, басқаруды қамтамасыз ететін диспетчерлік
ұйымдастырудағы бүкіл кемшілікті дәл белгілеуге және одан келетін
ең тәуір нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін уақыт, күш-қуат
уақытты белгілеуді және операцияның кезегімен орындалуын ұсынатын операциялар
атқарылатын жұмыстардың барлық ережесін нақты бекітуді қамтамасыз ететін
әрбір жұмысшылар еңбегін көтермелеу мақсатында еңбек өнімділігі үшін
Г. Эммерсон өндірісті және басқарманы ұйымдастырудың күрделі міндеттерін
Менеджменттің негізгі принциптері – деп басқарудың практикалық міндеттерін
Менеджменттің негізгі принциптері мынадай:
Орталықтан және жергілікті жерден басқаруын ыңғайлы байланыстыру;
Құқықтарды, міндеттемелерді және жауапкершілікті байланыстыру;
Басқаруды демократизациялау;
Форд басқаруды ұйымдастырудың мынадай принциптерін қолданды:
- барлық өндіріс процесін, ондағы сатыларды байланыстарды дәл
- жұмыс жағдайын есептеу және жоспарлау;
- шикізаттарды, материалдарды, механизмдерді, жұмысшы күштерін әзірлеу;
- өндірісті стандартты технология бойынша жүзеге асыру;
- өндірісті жетілдіру жолдарын үнемі іздестіру.
Өндірісті ғылыми басқару концепциясы елеулі өзгерісті кезең болды,
2. Менеджменттің негізгі бағыттары мен Қазақстандағы менеджмент
2.1 Менеджмент іс - әрекетінің бағыты
Менеджмент мынадай бағыттарда жүзеге асырылады:
экономикалық
әлеуметтік – психологиялық
құқықтық
ұйымдық – техникалық
Экономикалық бағыттың мәні - өндірісті процесті басқару.
Әлеуметтік – психологиялық бағыт – басқарудың барлық деңгейіндегі
Басқарудың төменгі және орта деңгейіндегі менеджерлердің қызметі және
Менеджментің құқықтың бағыты – фирманы құру бойынша заңдар,
Менеджментің 3 кезеңі белгілі:
стратегиялық басқару,
оперативтік басқару,
бақылау.
Стратегиялық басқару – менеджменттің мақсаттарын тағайындау, жобалау мен
Оперативтік басқару – қызметтің екі түрін қамтиды: ұйым
Бақылау – пайдаланбаған өндірістік резервтерді, қойылған мақсаттарға жетудегі
Тиімді әрекет етуші мекеме менеджменттің барлық бағыттары емен
Пайданы қамтамасыз ету – менеджменттің басты міндетті.
Фирманың пайдалық деңгейі нарықпен анықталады, бірақ өнірістік ресурстарды
Менеджментің қазіргі және болашақтағы тәуекелдік деңгейін төмендетуге негізделген.
Менеджер еңбегінің заты ақпар және ұжымдағы қарым-қатынас.
Өнірістік басқаруда менеджер аз білімді болсада, басқару іскерлігінің
2.2. Менеджер жұмысын ұйымдастырудың негізгі принциптері
Менеджер деген сөздің өзі бізге ағылшын тілінен
Менеджер-ең көп тараған кәсіптің бірі. Бұл-басқарумен, экономикамен шұғылданатын,
Барлық менеджерлер үшін, олардың қызмет орнына қарамастан, ортақ
Біріншіден, менеджер іскер кәсіпорынның мақсатын орындайды, сол мақсатын
Екіншіден, менеджер ұйымдастырушы. Ол жұмыстарды жүйелеп, бөледі, қажетті
Үшіншіден, менеджер көтермелеу шараларын қамтамасыз етіп, адамдармен тығыз
Төртіншіден, менеджер ұйымның іс-әрекетін талдайды, нормалауды белгілейді, кәсіпорында
Бесіншіден, менеджер адамдардың қызмет жағынан кемелденіп, жоғарылауын қамтамасыз
Менеджер алдында тұрған барлық проблемаларды біле бермейді, сондықтанда
Менеджерлік шеберліктің маңызды жақтарының бірі-келіссөз жүргізе білуі-әріптесінің мүддесін
Менеджерлер жұмысын ұйымдастырудың мынадай принциптері бар.
- төңірегіңе жақсы жандарды топтастыр, интелегенттерге және қабілетті
- өзінің бірінші кезектегі мүддеңді айқында, күнделікті іс-әректіңнің
- нақты іс жөнінде айт, қалай айтсаң, солай
- басшы штаб мен өндірістік сала аралығындағы кикілжің
- әркімнің билік аясын нақты айқында, адамдардың дербес
- сын-ескертпелерді, әр түрлі көзқарастарды ескер, оларды
- пайда болған өзгерістерге көңіл аудар, әрбір күннің
- өз жұмыс стиліңді тап, әрі соны қолдан.
Шет елдің кейбір жоғарғы басшы корпорациялары менеджерлер үшін
Европалық менеджерлер қазіргі кезде қатал талапты, өзгерістерді және
-өзін меңгере білу;
-жеке басының бағалы қасиеттері;
-жеке өзінің айқын жоспарлары;
-жеке басын үнемі жетілдіріп отыру;
-проблемаларды шешуге дағдылану;
-өнертапқыштық және инновацияға қабілеттілік;
-маңайындағы адамдарға ерекше ықпал ете білетін қабілет;
-қазіргі басқару әдіс-тәсілдерін білу;
-басшылық ету қабілетін;
-қол астындағы адамдарды баулып, жетілдіре білу;
-тиімді жұмысшы топтарын қалыптастыру және дамыту қабілеті.
2.3. Қазақстандағы менджменттің методологиялық негіздері
Экономика дамыған қазіргі таңда менеджер қызметі ең кең
Менеджмент – нарықтық экономика кезінде жеке субъектіге қажетті
мекеме не фирманың нарықтық сұранысына тұтынушы қажеттілігіне назар
өндіріс заттарының құндылығын көтеру, аз жұмсап – көп
жекеменшіктік пен еркіндік.
Менеджменттің өзінің жеке экономикалық механизмі бар, олар:
фирма ішіндегі жеке басқару жүйесі
өнжірісті басқару
қызметкерлерді басқару
Мемлекеттік басқарудың көкейтесті мәселелерін терең түсіну үшін, менеджменттің
Кез – келген елдің экономикалық жағдайын ақтау үшін
техника және технология деңгейі;
жұмысшы күшінің сапасы мен еңбекке көзқарасы;
менеджмент (өндірісті басқару және ұйымдастыру).
Менеджменттік жағдайы техника және технология деңгейі; жұмысшы күші
Қазіргі кезде басқару факторларының маңызының артыуына байланысты адамның
Басқару саласындағы бұл төңкерістің белгілерін мынадан көруге болады:
1. Басқару жүйесінің негізгі методтарын жақсы меңгерген маман
2. Мақсатты мекеме басшыларын басқару жұмысына даярлау;
3. Сапалы өндіріс қажеттіліктерін басқаруды бірінші орынға қою;
4. Иерархиялық сапанвң барлық деңгейінде жұмыс істей алатын
5. Экономикалық әлеуметтік – психологиялық басқару әдісін қолдану;
6. Адамның еңбекке қабілеті мен қызметі әдістерін басқару;
7. Адамның еңбекке қызығушылығы мен еңбектегі іс-әрекет себептерін
8. Табысқа жеткізетін ғылым жетістіктерін кеңінен қолдану;
9. Ақпараттың үрдістер мен компьютердің ролін көтеру.
Халық шаруашылығын тиімді басқару басқарудың кеңес беру сияқты
Рационалдың менеджмент бойынша, фирма жабық жүйе ретінде қаралып,
Қазіргі кездегі басқару рационалды модельді итеріп тастаған жоқ,
Жалпылама өндірістік стандартты өнімдерді шығаруда қатал басқару керек.
Жаңа басқару парадигмасы стратегиялық басқаруды негізге алады.
Ситуациялық подход-ұйымда барлық жағдайда қолданылатын бір ереже емес,
Басқарудың жаңа парадигмасының негізгі ережесі біздің мемлекетте төмендегіше:-нарықтық
Нарықтық шаруашылық субъектісі ашық, әлеуметтік –бағдар жүйесінде қалыптасып,
Барлық дәрежеде өзін-өзі басқару және шаруашылықта полицентрлік жүйемен
Нарықтық үйлесім және әкімшілік басқару әдісі мемлекеттік мекемелердің
Соңғы жылдары елімізде реформа негізінен үш бағытта жүргізілуде:
Реформаның негізгі радикальды шын мағынасында болуы керек. Көлемді
Жаңа реформаның сатысы басталды бұл шын мәнінде радикальды
Біз мынаған нақты жауап беруіміз керек, қандайда болмасын
Қазақстандағы реформа орталығы жекеменшікке қатнастың және жеделдетілген мемлекеттік
Жекешелендіруге осындай қарым-қатынастың өзі әлеуметтік маңызы бар денсаулық
Осындай операциялар финанс секторында шетел компанияларының қатысымен өткізілуіне
Қорытынды
Қоғамдағы экономикалық байланыстың дамуы мен өндірістік масштабтың өсуі
Басқару объектілері ретінде қоғамдық өндірістің әр түрлі ұйымдық
Дамыған экономика қоғамдық еңбекті нақты пропорцияларда тарату қажеттілігін
Қоғамдық процестерді басқару адамның қарым-қатынастары арқылы жүзеге асырылады.
Өндірісті басқару қатынастары адамдар тұрғысында көрсетілсе, онда жеке
Менеджменттің тағы бір анықтамасына сәйкес оның жұмыс істеу
Қазақстанда менеджменттің қолданылуы оның методы мен қолданылу сферасынан
Егеменді мемлекет өзінің стратегиялық мақсатын менеджмент жүйесіне тарихи,
Осылардың ішінде ілгерілеген маңызды үрдіс бұйрықты экономикаға айналу,
Пайдаланған әдебиеттер
Макаров С.Ф. Менеджер за работой.-М., моладая гвардия, 1989.
Руководитель коллектива. Наше общество сегодня и завтра. –Л.,
Бобрыщев Д.Н. Основные категориитеории управления. М.: 1988-189 ст.(30
Гвишиани Д.М. Организация и управление. М. Наука, 1972-535
Оксфордский учебный словарь английского языка (А.С. Хориби –
Шағын кәсіпкерлікті басқару. О. Сәбден. А. Тоқтанова. «Білім».
ҚР-сы Президентінің 1997 жылы 6 наурыздағы «Шағын кәсіпкерліктің
Экономика предприятия. В. П. Грузинов. В. Д. Грибов.
Қазақстан экономикасы. К. Р. Нұрғалиев. «Қазақ университеті». Алматы,
Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік. «Экономика». Алматы, 2003г. .(28 –
Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру. М. Қ. Баймұхашева. Оқу құралы.
Кәсіпорын экономикасы. Г. Ө. Жолдасбаева. «Экономика». Оқу құралы.
Кәсіпорын экономикасы. А. Қ. Мейірбеков. Қ. Ә. Әлімбетов.
З.Е. Старобинский «Как управлять персоналом». – 1997 г.
В.В. Глухов «Основы менеджмента» - М., 2000г. .(26
К.Г. Ахметов «Өндіріс менеджменті» - Орал .2001г. .(40
В.Е. Герчикова «Менеджмент» -М:1998г. .(15 – 25 бет
Акофф Р. Планирование будущего корпорации.— М’, 1985. Браков
Виханский О. С., Наумов АЯ. Менеджмент: человек, стратегия,
Виханский О.С., Наумов А.И. Практикум по курсу «Менеджмент»/Под
Шекшяя С.В. Управление персоналом современной организации.— М.,