Кіріспе......................................................................................................................6
1 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
1.1 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
1.2 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
2 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
2.1 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
2.2 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
Қорытынды............................................................................................................50
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................................54
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев ұсынған «Қазақстан-2030» стратегиясында негізгі бағыттардың
Қазақстан Республикасының білім туралы заңында: «Жалпы білім беретін мектеп
Тәуелсіздік алған еліміздің келешек ұрпақты ұлттық, халықтық және этностық-мәдени
Бұл талаптардың жүзеге асырылу бағытындағы жұмысты үздіксіз білім берудің
Жаћандану дәуірінде этностық-мәдени ерекшелік мәселесі үлкен маңызға ие болуда.
«Қазақстан Республикасындағы этникалық-мәдени білім беру» тұжырымдамасында (1996) атап көрсетілгендей,
Бұл жағдайларда жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім
Ғылыми әдебиеттерді талдау барысында этностық, этностық-мәдени мәселесі философия, саясаттану,
Қарастырылып отырған мәселенің педагогикалық аспектісін талдауға бірқатар этнопедагогикалық зерттеулер
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің ерекшеліктеріне
Көптеген зерттеулердің әдіснамалық бағдарына Ж.Ж.Наурызбайдың Қазақстан Республикасында этномәдени білім
Зерттеудің нысаны: жалпы білім беретін орта мектептердің педагогикалық процесі.
Зерттеудің пәні: жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім
Зерттеудің мақсаты: жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер жалпы білім беретін орта мектептерде
Зерттеудің міндеттері:
жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің ерекшеліктерінің
жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің ерекшеліктерінің
жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің ерекшеліктерін
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: мәдениет жеке тұлға факторы
Зерттеу базалары:
Тәжірибелі-педагогикалық жұмыс Қарағанды қаласының № 39 М.Жұмабаев атындағы гимназия
Дипломдық жұмыстың құрылымы:
Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен
Кіріспе бөлімде зерттеудің көкейкестілігі, нысаны, пәні, мақсаты, міндеттері, зерттеудің
«Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің ерекшеліктерінің
«Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің ерекшеліктерінің
Қорытындыда зерттеу нәтижелеріне негізделген тұжырымдар мен ұсыныстар беріледі.
1 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
1.1 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
Жиырмасыншы ғасырдың екінші жарты жылдығынан бастап өз этностық-мәдени ерекшелігін
Этно-мәдени білім берудің өсуі XX-ғасырдың екінші жартысындағы адамзат дамуының
Егер адамның белгілі бір халыққа тиістілігі екенін саналы түрде
Этно-мәдени білім беруді түсіну оның табиғатын зерттеп, мәнін талдаудан
Әлеуметтану сөздігінде этносқа мынадай анықтама береді: этнос (гректің «еthnos»
Біздің зерттеу проблемамызды анықтау «мәдениет» терминін талдаудан тұрады.
Этнопсихология мен этнологияда «мәдениет» термині әр түрлі этникалық қауымдарды
«Мәдениеттану» сөздігінде мәдениетке мынадай анықтама беріледі: мәдениет – адамдардың
Мәдениет - әлеуметтік табиғаты бар күрделі динамикалық жүйе, ол
Әрбір нақты қоғамдастық (цивилизация, мемлекет, халық) бірнеше ғасырлар бойы
Психологтарды алуан түрлі мәдениеттің әлеуметтік-психологиялық себептері қызықтырады. Алуан түрлі
Психология ғылымында Л.С.Выготскийдің адамның дамуындағы мәдениеттің ролі туралы көзқарасы
Мәдениет – әлеуметтену процесінде және басқа мәдениет өкілдерімен қарым-қатынас
Адам өз ұлтының құндылықтарын, ережелерін меңгере отырып, ұлттық мәдениетке
Мәдениет туралы пікірталастар көп болғанымен барлық анықтамаларда оның мазмұнынының
Ұлттық мәдениеттің қайта өркендеуі, оның тарихи аясының кеңеюі ұлт
Л.С.Выготский жеке адамның эмоционалдық өрісінің дамуын көрсетуде өнер мен
Этностық-мәдени ерекшелікті қалыптастыруда оқу-тәрбие факторлары әсер етеді. Сонымен қатар
Этностық-мәдени ерекшелікті қалыптастыру процесінде тәрбиелеу мен оқытудың ролін көрнекті
С.Л.Рубинштейн «Тәрбие дамуды бағыттап отырады, ол жеке тұлғаны қалыптастырудағы
«Жеке тұлға» түсінігінің тарихи және логикалық мағынасында әр түрлі
Жеке тұлға ең алдымен, дәуір, класс, топ, ұлттың сапаларын
Ұлттық ерекшеліктер, оның ішінде этностық-мәдени ерекшелік тума қасиет емес.
Этнос бұл орайда ортаны мекендеуші және мәдениетті иеленуші, ал
Этностық-мәдени ерекшелік қисынды ортаның бәрінде сақталуы керек, тек сонда
Сонымен қатар елімізде қабылданған «Тіл туралы» заң, оны жүзеге
Қазақстанда 80-жылдардың аяғы мен 90-жылдардың басында қазақ тілінде оқыту
Жоғары жеке бастық мәдениеті бар және өзіндік білім алу
мектептің оқу-тәрбие процесіне ұлттық тәрбиенің негізгі заңдылықтарын, жолдарын, құралдарын,
туған өлке тарихын, ауызекі шығармашылығын, өз халқы мен басқа
оқушылардың халық шығармашылығының әр түрлі жанрларын қабылдау ерекшеліктері, салт-дәстүрлерге
ұлттық тәрбиенің қазіргі жағдайы мен даму тенденцияларын, инновациялық жетістіктерін;
оқушының қоршаған этностық-мәдени ортаның жағдайы мен деңгейін талдап оған
ұлттық дәстүрлердің сақталуын, дамуын;
этностық-мәдени мәселелер бойынша ғылыми-педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді, жазбаша және ауызша
этностық-мәдениеті қалыптастыруда ата-аналарға көмек көрсету.
Этностық-мәдени ерекшелік - өзін-өзі кедергісіз анықтау мен іске асыру
Этностың мәдениеті – оның қуат өрісі, басқаларға сіңісуден, жойылып
Этностық-мәдени ерекшелік қалпына халықтың әлеуметтік-мәдени жүйесі арқылы қол жетеді.
Қандай мемлекетке де барша мемлекеттік құрылымы тәуелсіз мемлекеттік белгілермен
Этностық-мәдени ерекшелікті қарастырғанда бір мәселені еске алған жөн болар
Ұлттық мәдениеттің қуатты таратушысы әрі оны жалпы адамзаттық мәдениетпен
Сондықтан да мәдени-этникалық білім беру стратегиясы мына мақсатты -
Ұлтты біріктіретін де, ұлтты ұлттан айыратын белгі – ұлттық
«Біз өзімізді өзіміз басқалар арқылы таныдық», - деп О.Сүлейменов
Ұлттық сана-сезім, ұлттық дүниетаным халыққа туа біткен, сондықтан да
Ұлттық болмыс, ұлттық сана-сезім кез келген халықта бар және
Орыстың ұлттық сана-сезімінде де немістердің, түріктердің, американдықтардың және бұрынғы
Білуге, ақиқаттың сырын ашуға ұмтылыс – адамға тән қасиет,
Білім ұлттың мәдени дамуының тұтастығын, сабақтастығын қамтамасыз етеді. Оның
Әр ұлттың тiлiнде сол ұлттың жерi, тарихы, мiнезi
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiнiң алдында елдiң бет -
Жеке тұлғаның өзін-өзі танытуы оған әсер етуші факторлардың жүйесімен
Сондай-ақ, С.М.Жақыповтың пікірінше, ортаның этникалық ерекшеліктерін анықтайтындар – ол
Баланың әлеуметтену барысында оның ата-аналарының этникалық өзіндік санасының ролі,
Этникалық таптауырындар сананың ажырамас бөлігі. Олар, әрине, мәдени өзара
Қазіргі заманғы отбасының өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін
Жан-жақты дамыған жеке адамды қалыптастыру – мемлекетіміздің күн тәртібінен
Балалардың отбасындағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік институт
Отбасы – болашақ азаматтың әлеуметтену жолындағы алғашқы қадамдарын жасайтын
Отбасы тәрбиесінің, ата-ананың әлеуметтік-жауапкершілік қызмет әрекеті ретінде басты құқықтық
Баланың өмір сүру, тіршілік ету және салауатты даму құқығын
Жеке тұлғаның өзін-өзі таныту ерекшеліктерінің этностық-мәдени ерекшелікке тәуелділігінде, мұнда
Көптеген отандық және шетелдік психологтар жеке тұлғаның өзін-өзі танытуы
«Мен қазақпын» дегенді Жұбан ағамыздай рухани биіктіктен, шабыт шалқарынан
Әрбір ұлттың қай кезеңде болмасын алдында тұратын ұлы мұрат-міндеттерінің
Қазақ халқы – рухани зор байлықтың мұрагері. Ежелгі ата-бабаларымыздың
Ұлы данышпан Абай: «Адам ата-анадан туғанда есті болмайды: естіп,
Өскелең ұрпаққа тәлім - тәрбие беріп, олардың жан-дүниесін дамыту
Болашақ ұрпақ – туған жері мен халқының перзенті. Ол
Ата-дәстүрді дәріптеу – қазақы тәлім-тәрбиенің ірге тасы деуге болады.
«Алтын кездік қын түбінде жатпайды» дейді халық даналығы. Бұл
Адам қоғамы мен табиғи орта арасындағы қарапайым қарым-қатынасты өзара
Мәдени-тілдік ахуал тұрғысынан келгенде, Қазақстан халқы негізінен екі тілдің
Сондай-ақ кейбір этностардың басқа мемлекеттерге алаңдаушылығы, өз болашағын, мүддесін,
Ата-ана баласын өнегелі сөзімен, жеке басының үлгісімен тәрбиелейді. Оның
Қазақ халқы бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген. Тәрбие тірегі
Ғалым К.Ж.Қожахметова: «Этническое воспитание – это целенаправленное взаимодействие поколений,
«Баланың бас ұстазы – ата-ана». Сондықтан мектепке дейінгі қоғамдық,
Этностық-мәдени білім – бұл ана тілі мен төл мәдениетті
Этностық-мәдени білім беруді қолға алуға байланысты білім беру жүйесінің
Этно-мәдени білім беру түсінігі «этнос», «этникалық», «сәйкестілік», «мәдениет»
Ғалым К.М.Арынғазиннің сипаттамасы бойынша тәрбиені әр адамның, ұрпақтың, ұлттың,
Қорыта келгенде, халықтардың кәсібіне, сенім-нанымына, тіршілігіне байланысты қалыптасқан, ұрпақтан
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің ерекшеліктерін
Мемлекеттік және ана тілдері мектепке дейінгі кезеңнен бастап-ақ оқу
Халқымыз «Бала тәрбиесі – бесіктен басталады» дейді. Оның өзі
XVII-XVIII ғасырлардағы орыстың және батыстың демократияшыл бағыттағы педагог-ғалымдары өздерінің
Я.А.Коменскийдің идеяларын ағартушылар И.Г.Песталоцци мен Ж.Ж.Руссо толығымен қолдаған болатын.
Француздың ұлы ағартушысы Ж.Ж.Руссо бала тәрбиесінің көзі-еңбекте, сондықтан баланы
Ал әйгілі орыс педагогы К.Д.Ушинский халықтық тәрбиенің мақсаты мен
Халықтық педагогика проблемасына орыс педагогикасының таңдаулы өкілдері (В.Г.Белинский, Н.А.Добролюбов,
Көріп отырғанымыздай, тәрбиедегі халықтық принцип бүкіл орыс классикалық педагогикасына,
Өзінің педагогтық қызметінде жазушы Л.Н.Толстой да халықтық принципті ұстанған.
Халық шығармашылығына тұрақты ден қою және жоғары бағалау Л.Н.Толстойды
Халықтың педагогикасы, егер тәрбие туралы халық түсінігін ескермесе, өзінің
Тәрбиенің мәні туралы халық түсінігін негізге ала отырып, В.А.Сухомлинский
В.А.Сухомлинскийдің ойынша, «руханилық тамыр» қалыптастырудың қайнар көздерінсіз, халықтық педагогиканың
Сонымен, жоғарыда аталған еңбектерде халықтық педагогика жеке проблема ретінде
Жалпы педагогика ғылымы саласында халықтық педагогикаға 50-ші жылдардың екінші
Халық педагогикасын практикаға ендіру проблемасына келетін болсақ, бұл мәселе
Ұлы Отан соғысы жылдарынан кейін ұлттық мінез, халық психологиясы
Біздің Республикада этнопедагогикалық мәселелер туралы сұрақтар екі негізгі бағытта
Қазақ халық педагогикасы педагогика ғылымында алғаш рет 70-ші жылдардың
Іргелі педагогикалық зерттеулерде авторлар (С. Қалиев, Қ. Жарықбаев, Ж.
Оқушыларға этностық-мәдени білім беру тұжырымдамасының авторы Ж.Ж.Наурызбай; ал К.Ж.Қожахметова
Зерттеу проблемамыз бойынша этнопедагогикадан соңғы кездердегі жұмыстарды айта кететін
Ш.М.Мухтарова ұлттық сана сезімнің педагогикалық аспектілерін қарастыра келіп, мынадай
Г.К.Тлеужанованың жоғары оқу орындары жағдайында этномәдениет субъектісін қалыптастыруды мәселесін
Жалпы білім беретін мектеп жағдайында этнос субъектісін қалыптастырудың педагогикалық
Біздің еліміздегі этнопсихология мен этнопедагогиканың жалпы жағдайын алып қарайтын
Этностық-мәдени ерекшелік мәселесіне қызығушылық 90-жылдары жоғарылай бастайды. Бұл үдерісте
1- кесте
Қазақстан Республикасының білім және тәрбие жөніндегі заңды құжаттары мен
Заң, авторлық тұжырымдама Мазмұны
1 2
Қазақстан Республикасындағы этникалық-мәдени білім тұжырымдамасы (1996)
Халықтың этникалық-мәдени ерекшелігі өз тарихында, мәдениетінде болған оқиғаларды білу,
Этникалық-мәдени ерекшелік жағдайына халықтың өзі тудырған әлеуметтік-мәдени жүйе арқылы
Қазақстан Республика-сында мемлекеттік сәйкестілікті қалыптастыру тұжырымдамасы (1996) Қазақстан
Мектеп жасына дейінгі балалардың мемлекеттік міндетті білім беру стандартының
Бұл кезеңде өзіндік сана-сезім пайда болады – ересектермен қарым-қатынас
Тіл туралы Қазақстан Республикасының Заңы (1997)
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі. Қазақстан халқын
Қазақстан Республикасындағы баланың құ-қықтары туралы Қазақстан Республикасының Заңы
Қазақстан Респуб-ликасында гуманитарлық білім беру
Тұжырымдамасы (1994) Республикадағы бұрынғы білім беру жүйесі
Қазақстан Республикасының педагогикалық білім беру стандарты (2001)
Қазақстан Республикасы көп ұлтты ел болып табылады, сондықтан, бірлік
Осыған байланысты, Қазақстан Республикасының білім беру-тәрбиелік саясатының жеке тұлғаның
Этностық-мәдени білім беру ерекшелігінің қалыптасуы мен тетігін зерттеу тәжірибеде
Этностық-мәдени білім беру ерекшелігінің тетігі субъективті психологиялық табиғатқа ие.
Этностық-мәдени білім беруді көп авторлар көп деңгейлі білім деп
1-деңгей: «біз-олар» оппозициясын қалыптастыруға арналған жіктелу және өзіндік сәйкестілік
2-деңгей: «бейнені қалыптастыру», яғни этникалық қауымға нақты мәдени, статустық
3-деңгей: этникалық идеология, яғни басқа этникалық топтардың қатынасына қарағанда
Көптеген зерттеушілер этностық-мәдени білім беру процесіндегі тілдің рөлін ерекше
Тіл объективті құбылыс ретінде басқа шет тілдері бар екенін
Жиырмасыншы ғасырдың екінші жарты жылдығынан бастап өз этностық-мәдени білім
Этностық-мәдени білімнің өсуі XX-ғасырдың екінші жартысындағы адамзат дамуының негізгі
Тіл кез келген этностың маңызды факторы болып табылады. Этностық-мәдени
Этникалық топтар үзіліссіз байланысып жатады. Полиэтникалық қоғамда этностық-мәдени ерекшеліктің
Этносаралық өзара әрекет нәтижесінде этникалық топ өзінің этникалық тілін
Адамзат қоғамының дамуындағы болып жатқан барлық өзгерістер мен оқиғаларды
Қазақ халқының ертедегі ата-бабалары өмір сүрген кезінен бастап
Кез-келген ата-ана өз баласын өнегелі сөзбен жеке басының үлгісімен
Ұлтты ұлт ретінде танытатын екі нәрсе бар. Бірі қасиетті
Балада үлкендердің сөзіне, қылығына, іс-әрекетіне еліктеушілік басым. Сондай-ақ, бала
Баланың өзін-өзі тәрбиелеу кезеңдері оның жастық шақ немесе бозбала
Данышпан халқымыз жас ұрпақты оқытып-тәрбиелеу жайында да небір сындарлы
Этнопедагогиканың тәрбие саласында да бала психологиясының қалыптасуындағы ойын әрекетінің
Сондай-ақ баланың дүниетанымында, оның психологиясының қалыптасуында оқу-білімнің ерекше маңыз
Жалпы бұрыннан пайдаланылып келе жатқан білім жүйесінде Қазақстан халқының
«Ел болам десең - бесігіңді түзе!» - деп заманымыздың
Сондықтан да, ұрпақ тәрбиесін жандандыруда баланың психологиясының алғышарттарының жүзеге
Этностық-мәдени сәйкестілікті қалыптастыратын тетік - халықтың әдет-ғұрып, салт-дәстүрлері («шілдехана»,
Дәстүрлер – адамдардың қоғамдық қатынастарының тарихи қалыптасқан тұрақты және
Әдет-ғұрып, салт-дәстүрлердің педагогикалық мүмкіндіктері: олар балаларды адамгершілік, имандылық, парасаттылық,
Халық шығармашылығына ауызекі поэтикалық шығармашылық материалдары (ойындар, жұмбақтар, жаңылтпаштар,
Халық шығармашылығының педагогикалық мүмкіндіктері: баланың ақыл-ойын, тілін ұштап, дүниетанымын,
Қазақ шежіресінің мазмұндық ерекшеліктері сол, біріншіден, халқымыздың өз руы
Қазақ шежіресінің педагогикалық мүмкіндіктері: ол балалардың бойына бауырмалдық, мейірімділік,
Дін және діни ілімдер адамдарды имандылық пен әдептілікке, тазалық
Дін және діни ілімдердің педагогикалық мүмкіндіктері: имандылыққа, адамгершілікке, жан
Ойды тұжырымдай айтқанда «Руханилықтың тамыры» болып табылатын этностық-мәдени ерекшеліктің
Жалпы білім беретін орта мектептер – балаларды күтуде отбасы
Осыған сәйкес біз ғылыми әдебиеттерді талдап, жалпы білім беретін
Этностық-мәдени сәйкестілікті қалыптастыратын тетік - халықтың әдет-ғұрып, салт-дәстүрлері («шілдехана»,
Дәстүрлер – адамдардың қоғамдық қатынастарының тарихи қалыптасқан тұрақты және
Әдет-ғұрып, салт-дәстүрлердің педагогикалық мүмкіндіктері: олар балаларды адамгершілік, имандылық, парасаттылық,
Халық шығармашылығына ауызекі поэтикалық шығармашылық материалдары (ойындар, жұмбақтар, жаңылтпаштар,
Халық шығармашылығының педагогикалық мүмкіндіктері: баланың ақыл-ойын, тілін ұштап, дүниетанымын,
Қазақ шежіресінің мазмұндық ерекшеліктері сол, біріншіден, халқымыздың өз руы
Қазақ шежіресінің педагогикалық мүмкіндіктері: ол балалардың бойына бауырмалдық, мейірімділік,
Дін және діни ілімдер адамдарды имандылық пен әдептілікке, тазалық
Дін және діни ілімдердің педагогикалық мүмкіндіктері: имандылыққа, адамгершілікке, жан
Ойды тұжырымдай айтқанда «Руханилықтың тамыры» болып табылатын этностық-мәдени сәйкестіліктің
Жалпы білім беретін мектепте – балаларды күтуде отбасы сұранысы
Бүгін «этностық-мәдени сәйкестілік» түсінігі психологияда, әлеуметтануда, философияда, этнологияда және
Төмендегі 1-суретте этностық-мәдени сәйкестілік тұжырымдамасындағы әр түрлі ғылымдар саласында
1. 2 Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім беру оның
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің бірінші
Тәрбиенің табиғилық принципін алғашқы рет XVII ғасырда Я.А.Коменский көрсетті.
Ата-бабаларымыздың «Балаңды бес жасқа дейін хандай ұста, он бес
Тұлғаның «Мен-тұжырымдама» бөлігінде этностық-мәдени білім беру адам психологиясының түбірлі
Этностық-мәдени білім беру өзінің қалыптасу процесінде баланың психикалық даму
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің екінші
Балалардың этностық-мәдени білімін қалыптастыруда мәденилік принципінің мәні бала тәрбиеленіп
Н.Б.Крылова бойынша мәденилік принцип – метапринцип, тәрбие мен білім
Этностық-мәдени білім берудің дамуы бұл мәдени салада маңызды роль
Бабаларымыздың қара сөзінің құдыретін жас ұрпаққа үйрету арқылы олардың
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің үшінші
Когнитивті компонентке жас ерекшелігіне этникалық өзіндік идентификация, ана тілін
Аффективті компонентке жеке тұлғаның сезімінде көрінетін сипаттамалар кіреді.
Мінез-құлықтық компонентке мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың әрекетіндегі білім, эмоция,
Ұлттық сананың қалыптасуындағы мәдениет, өнер рольдерін ашуда, оның маңызын
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің төртінші
Этникалық мәдениеттің қайта пайда болуы жағдайында біз баланың назарын
Бала – отбасының жеміс берер гүлі, алтын тіреу діңгегі
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің бесінші
Қазіргі қоғам дамуында және білім беру жүйесінде екі тенденция
Мемлекеттік кірігу – этностық-мәдени білім берудің фундаментальды және стратегиялық
Президент Н.Ә.Назарбаев өзінің «Қазақстан - 2030» Жолдауында: «...оқушыларды қазақстандық
Біздің ғылыми еңбегіміздің өзекті мәселесі – жалпы білім беретін
Қазақтар «Балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, өз ұлтыңның тәрбиесімен тәрбиеле»,
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің жетінші
Американ социологтары Т.Парсонс, Р.Мертон жеке тұлғаның белгілі ортаға бейімделіп,
Гуманистік психологияның өкілдері Г.Олппорт, А.Маслоу, К.Роджерс «жеке тұлғаның әлеуметтенуі
Қазақ халқының этникалық тәрбиесі - өмір бойы жалғасатын біртұтас
Өзінің этностық-мәдени ерекшелігін жете түйсінуде жас ерекшелік өзгерістер туралы
Пиаже этникалық сипаттамалардың дамуында үш кезеңді көрсетеді:
6-7 жаста бала алғашқы өз этносы туралы фрагментарлы, жүйелі
8-9 жаста бала өзін өз этникалық тобымен нақты идентификациялайды,
10-11 жаста этникалық ерекшелік толық көлемде қалыптасады, бала әр
К.А.Оразбекова «Ұлттық тәрбие жұмыстарын жүргізуде бірден-бір ескеретін мәселе –
И.А.Вырост пен Л.А.Альшевская ұлттық өзіндік сана-сезімнің қалыптасу үдерісі ересек
Отбасындағы тәрбие мақсаты психолог А.В.Петровскийдің айтқанындай, әрбір отбасында жеке
Бала өміріндегі жаңалықтар, шешуші кезеңдер, өмір мен іс-әрекеттің жаңа
Баланың ішкі психикалық өмірі мектеп жасына дейінгі кезеңде бірте-бірте
Сонымен, жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің
Жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім берудің ерекшеліктері
жалпы білім беретін орта мектептерде тәрбие мен оқытудың мазмұны,
жалпы білім беретін орта мектептердегі кезеңнің ерекшелігі сол, бұл
жалпы білім беретін орта мектептерде қойылатын аса маңызды талап
оқушыларға жалпы білім беретін орта мектептерде педагогикалық процесс арқылы
жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім беруде жалпы
баланың қоршаған ортамен қарым – қатынас жасауына, әлеуметтену процесіне
Этностық-мәдени білімді дамытуда қойылатын талаптарды жүзеге асыру жолында жалпы
Сондықтан педагогтың кәсіби дамуы педагог жұмысының тиімділігін арттыру мен
Этностық-мәдени ерекшелік қисынды ортаның бәрінде сақталуы керек, тек сонда
Сонымен қатар елімізде қабылданған «Тіл туралы» заң, оны жүзеге
Біздің зерттеуіміздің негізгі міндеттерінің бірі жалпы білім беретін
«Жеке тұлға» түсінігінің тарихи және логикалық мағынасында әр түрлі
Жеке тұлға ең алдымен, дәуір, класс, топ, ұлттың сапаларын
Ұлттық ерекшеліктер, оның ішінде этностық-мәдени ерекшелік тума қасиет емес.
Этнос бұл орайда ортаны мекендеуші және мәдениетті иеленуші, ал
Этностық-мәдени ерекшелік қисынды ортаның бәрінде сақталуы керек, тек сонда
Көріп отырғанымыздай, тәрбиедегі халықтық принцип бүкіл орыс классикалық педагогикасына,
Өзінің педагогтық қызметінде жазушы Л.Н.Толстой да халықтық принципті ұстанған.
Халық шығармашылығына тұрақты ден қою және жоғары бағалау Л.Н.Толстойды
Халықтың педагогикасы, егер тәрбие туралы халық түсінігін ескермесе, өзінің
Біздің Республикада этнопедагогикалық мәселелер туралы сұрақтар екі негізгі бағытта
Қазақ халық педагогикасы педагогика ғылымында алғаш рет 70-ші жылдардың
Іргелі педагогикалық зерттеулерде авторлар (С. Қалиев, Қ. Жарықбаев, Ж.
Оқушыларға этностық-мәдени білім беру тұжырымдамасының авторы Ж.Ж.Наурызбай; ал К.Ж.Қожахметова
Зерттеу проблемамыз бойынша этнопедагогикадан соңғы кездердегі жұмыстарды айта кететін
Ш.М.Мухтарова ұлттық сана сезімнің педагогикалық аспектілерін қарастыра келіп, мынадай
Г.К.Тлеужанованың жоғары оқу орындары жағдайында этномәдениет субъектісін қалыптастыруды мәселесін
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiнiң алдында елдiң бет
Жеке тұлғаның өзін-өзі танытуы оған әсер етуші факторлардың жүйесімен
Сондай-ақ, С.М.Жақыповтың пікірінше, ортаның этникалық ерекшеліктерін анықтайтындар – ол
Баланың әлеуметтену барысында оның ата-аналарының этникалық өзіндік санасының ролі,
Этникалық таптауырындар сананың ажырамас бөлігі. Олар, әрине, мәдени өзара
Қазіргі заманғы отбасының өсіп келе жатқан ұрпақтың тәрбиесі мәселелерін
Жан-жақты дамыған жеке адамды қалыптастыру – мемлекетіміздің күн тәртібінен
Балалардың отбасындағы тәрбиесі оның белгілі бір тұрақты әлеуметтік институт
Отбасы – болашақ азаматтың әлеуметтену жолындағы алғашқы қадамдарын жасайтын
Отбасы тәрбиесінің, ата-ананың әлеуметтік-жауапкершілік қызмет әрекеті ретінде басты құқықтық
Баланың өмір сүру, тіршілік ету және салауатты даму құқығын
Жеке тұлғаның өзін-өзі таныту ерекшеліктерінің этностық-мәдени ерекшелікке тәуелділігінде, мұнда
Көптеген отандық және шетелдік психологтар жеке тұлғаның өзін-өзі танытуы
«Мен қазақпын» дегенді Жұбан ағамыздай рухани биіктіктен, шабыт шалқарынан
2 Жалпы білім беретін мектептің оқушыларына этностық-мәдени ерекшеліктерінің қалыптасуы
2.1 Жалпы білім беретін мектеп оқушыларының этностық-мәдени ерекшеліктерінің қалыптасуының
Эксперимент Қарағанды облысының Ағадыр кентінің №25 А.Ермеков атындағы орта
Зерттеу жұмысының мақсат, міндеттеріне сәйкес арнайы анықтау эксперименті жүргізілді.
Ұйымдастырылған іс-шаралар барысында тірек мектептегі қазіргі таңдағы халық педагогикасы
Алға қойған мақсаттарымызды анықтауда зерттеу жұмысымыздың алғашқы нәтижесіне төмендегі
Мұғалімдерге берілген сауалнама сұрақтары:
1. Мектеп оқушыларының даму ерекшелігіне сәйкес арнайы жазылған
А) иә
Ә) жоқ
2. Сіз жалпы білім беретін орта мектепте тұлғаны қалыптастыру
А) жоғары
Ә) орта
Б) төменгі
3. Оқу-тәрбие үдерісінде халық педагогикасы құралдарын қолданасыз ба?
А) иә
Ә) кейде
Б) жоқ
4. Халық педагогикасы туралы толық білесіз бе? Осы тұрғыда,
А) білемін, бар, жеткілікті
Ә) қиналамын, аздау
Б) білмеймін, жоқ
5.Психологиялық қызмет көрсету дегенді қалай түсінесіз? Сіз психологиялық қызмет
А) түсінемін, иә
Ә) түсінбеймін, жоқ
Мектеп пен отбасының арасында айырмашылық немесе ерекшеліктер бар
А) иә
Ә) жоқ
Жалпы білім беретін орта мектептің мұғалімдері бірінші сұраққа берген
Зерттеу барысында әңгімелесу әдісі арқылы біз мұғалімдердің түсінік деңгейін
Анықтау экспериментінің бірінші сатысында мектепалды даярлық топтарының балалары халық
бұл қандай ертегіден үзінді?
қандай мақал-мәтел білесің?
ырым-тыйым сөздер білесің бе? т.б.
Балалардың жауаптары дер кезінде талданып, сапалық жағы белгіленген, өлшем
Кесте 3 - Мектепалды даярлық топ балалрының халық ауыз
Топтар Дең
гей
лері Ертегі Мақал
мәтел Жұм
бақ Жаңылтпаш Санамақ Ырым
тыйым сөздер Шеш
ендік сөздер Бата-тілек
Экспери
менттік
топ Ж 27% 21% 19% 18% 21% 15% 11%
О 36% 36% 37% 36% 36% 40% 19% 26%
Т 37% 43% 44% 46% 43% 45% 70% 64%
Бақылау
тобы Ж 25% 19% 17% 12% 14% 10% 5%
О 37% 40% 37% 31% 17% 15% 10% 9%
Т 38% 41% 46% 57% 69% 75% 85% 86%
Аталған көрсеткіштерден эксперименттік және бақылау топтағы мектепалды даярлық топ
Кесте 4 - Мектепалды даярлық топ балаларының ұлттық сәндік-қолданбалы
Топтар Деңгей
лері Зергерлік
бұйымдар Ұлттық
киімдер Киіз үй және жасау-жиһаздары Ұлттық музыкалық-аспаптар
Эксперименттік топ Ж 28% 40% 25% 32%
О 33% 36% 38% 41%
Т 39% 24% 37% 27%
Бақылау
тобы Ж 15% 17% 8% 21%
О 30% 21% 23% 26%
Т 55% 62% 69% 53%
Анықталған көрсеткіштерден эксперименттік және бақылау топтағы мектепалды даярлық топ
Мұғалімдердің көмегімен қазақтардың тұрмысы мен мәдениетін бейнелейтін топтар ұлттық
Халықтың ауызекі шығармашылығында, олардың салт-дәстүрлерінде тәрбие мәселелері айтылады. Наурыз
Халық педагогикасын зерттеудің негізгі қайнар көзі – кітаптар және
Мұғалімдер бейнелеу өнері сабағында халықтың қолданбалы өнерімен таныстыруға ерекше
Мұғалімдер бейнелеу өнерінің шығармаларымен таныстырғанда халық ән өнерін де
Халық шығармашылығы, өнер еңбек тәрбиесімен өте тығыз байланысты. Еңбек
Мұғалімдер ұлттық мазмұндағы сюжетті-рөлдік ойындарға ерекше көңіл бөледі. Сюжетті
Қазақ халқының ұлттық ерекшеліктерін сипаттай отырып, отбасы тәрбиесінің міндеттері
Қоғам қажеттіліктерінің орнын толтыру мақсатымен мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбие
Жалпы білім беретін орта мектепте балалардың этностық-мәдениетін қалыптастыру
4-ші кесте мәліметтерін талдау проценттік көрсеткіште этностық-мәдени сәйкестілікті дамытуға
Кесте 4 - №25 А.Ермеков атындағы орта мектебінің
Апта күндері Мектепке даярлық тобы
(1 топ) Мектепке даярлық тобы
(2 топ) Төменгі сынып
(1-сынып)
1 2 3 4
Дүйсенбі Тіл дамыту сабағы
Ән сабағы
Сурет
Ән сабағы
Көркем әдебиет. 0,5.
Орыс тілі Дене тәрбиесі
Көркем әдебиет
Дене тәрбиесі /ауада/
Ән керуен.
Сейсенбі Математика
Дыбыстық талдауға арналған ойындар 0,5
Дене тәрбие Дене тәрбиесі
Математика
Сурет Математика
Айналамен таныстыру
Жапсыру
Орыс тілі.
Мүсіндеу
Сәрсенбі Тілді дамыту
Ән сабағы
Жапсыру /құрастыру/ Ән сабағы
Тіл дамыту
Илеу Тіл дамыту
Сурет
Ән сабағы
Орыс тілі.
Бейсенбі Айналамен таныстыру экология
Орыс тілі
Дене тәрбиесі
Көркем әдебиет
Дене тәрбиесі
Айналамен таныстыру, экология Сауат ашу
Сурет
Валеология
Дене шынықтыру
Жұма Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті.
Илеу.
Қол еңбек 0,5
орыс тілі Жапсыру-құрастыру
Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті. Ойна да ойлан.
Қол еңбек /құрастыру/
Экология /жазу/
Ән сабағы
Орыс тілі /күннің екінші жарт-да/
Осыған байланысты мектептің жоспарларын талдай келе, келесі жайттарды белгілеп
кейбір сабақтар бойынша этностық-мәдени сәйкестілік бағыты аса жоғары емес
балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін дамыту бағытында тіл дамыту жұмыстары бойынша
Жалпы білім беретін орта мектептің оқушылары мемлекеттік міндетті
Адам - әлемдегі ең жоғары құндылық. Ол мүмкіндіктер мен
Отбасы – ең қымбатты және жақын адамдар өмір сүретін
Отан – адамның туып өмір сүріп жатқан елі. Отан
Бұл негізгі идеялар Қазақстанның мектептеріне қатысты ұлттық саясаты болып
Тәжірибелі – эксперимент жұмысы Қарағанды облысының Атасу кентінің №25
Қалыптастырушы эксперименттің мақсаты – жалпы білім беретін орта мектеп
Зерттеу міндеттері:
Ұлттық мәдениет жайлы оқуылырдың түсінігін зерттеу;
Өзіндік іс-әрекетте ұлттық ерекшеліктерді балалардың бейнелей алу іскерлігімен ұлттық
Жалпы білім беретін орта мектеп оқушыларының салт-дәстүрлерді меңгеру
Осы мәселеге ата-аналардың, тәрбиешілердің қатынасын зерттеу;
Қалыптастырушы эксперимент екі бағытта жүзеге асады:
оқушылардың мәдениетке, салт-дәстүрге қызығушылығының болуы, іс-әрекетте ұлттық ерекшеліктердің көрінуін
оқушыларды тәрбиелеу құралы ретінде, салт-дәстүрге үлкендердің (тәрбиеші-педагогтардың, ата-аналардың) қатынасын
Қойылған міндеттерді шешу ісінде төмендегі зерттеу әдістері қолданылды:
жеке әңгіме;
анкета;
«таңдау» ситуациясы;
Әңгіме әр баламен жеке-жеке өткізілді. Экспериментатор баланы жеке бөлмеге
Сен тұратын қала қалай аталады?
Сен білесің бе, сен тұратын республика қалай аталады?
өзің тұратын қала жөнінде не білесің?
Егер саған басқа қаладан досың келсе, сен оған не
Біздің өлкеде қандай ұлттың өкілдері тұрады?
Сенің ұлтың кім?
Сен өз досыңды қалай амандасып қарсы алар едің?
Сен қазақ халқының ертегілерін, мақал-мәтелдерін білесің бе? Оларды атап
Сен өз досыңа қазақтың қандай ертегілерін айтып берер едің?
Сен қандай ұлттық ойын түрлерін білесің, оларды ойнай аласың
Жанұяларыңда қандай мерекелерді атап өтесіңдер?
Әңгіме «Қазақша сыйлықпен аяқталды», яғни мектеп жасына дейінгі балаларға
Бала осы заттарды қарап шығып қайсысы қазақша сыйлық екенін
Эксперимент нәтижесі бойынша балалардың өз өлкесі және мәдениеті жайлы
- төменгі деңгей – бала объектіні ерекшелемейді немесе объектінің
орташа деңгей – бала объектінің түрлерін, сапаларын ажыратады, яғни
жоғары деңгей – объектілерді белгілері бойынша топтастыра алу іскерлігі.
Келесі эксперимент оқушылардың ұлттық мәдени бұйымдарына деген қызығушылығын анықтауға
Осы мақсатпен «таңдау» ситуациясы қолданылды:
Бірінші сиуация – «Кітап таңдау». Сен туған күніңе қандай
Орыстың, қазақтың ертегі кітаптары ұсынылды. Таңдау жасалғаннан кейін мынадай
Екінші ситуация – «Ойыншық таңдау». Балаға қуыршақ ұсынылды (орыстың,
үшінші ситуация – «¤рнек таңдау». Таңдауға 3 түрлі өрнек
ұлттық заттарға деген қызығушылық деңгейін анықтау үшін, көрсеткіштердің тұрақтылығы
төменгі деңгей – қазақ бұйымдарына деген қызығушылықтың болмауы, таңдау
орташа деңгей – бұйымды таңдау кезінде, қызығушылықтың болмауы.
жоғары деңгей – қазақ бұйымдарын таңдау кезіндегі айқындылық, таңдау
Қосымша мәлімет алу үшін тәрбиеші-педагогтар және ата-аналармен анкета жүргізілді.
Этностық-мәдени сәйкестілік деңгейін анықтау мақсатында тәрбиеші-педагогтардан алынған анкета.
1. жалпы білім беретін орта мектеп оқу-тәрбие процесі, барысында
А) Жалпы білім беретін орта мектептің құжатында көрсетілген;
Б) топ ішінде ;
В) ұлттық ұйымдар орналасқан бөлме бар;
Г) көрмелер ұйымдастырылуда;
Д) сіздің нұсқаңыз.
2. ұлттық тілді қалай оқытады?
А) барлық топтарда арнайы сабақтар жүргізіледі;
Б) жекелей топтарда тәрбиешілер мен балалардың біріккен іс-әрекеті арқылы;
В) үйірме арқылы;
Г) жоқ;
Д) сіздің нұсқаңыз.
3. Мектептің тәрбие процесінде ұлттық салт-дәстүр қалай жүзеге асады?
А) мұғалімдер мәселені қарастырады:
1) педагогикалық кеңесте;
2) семинарда;
3) өндірістік кеңесте;
4) басқа жағдайда.
Б) ұлттық көркемөнерпаздар үйірмелері бар;
1) би;
2) кестелеу;
3) құм ойыншықтар жасау;
4) сіздің нұсқаңыз.
В) ұлттық мерекелер өткізіледі:
1) жиі, күнтізбегедегі мерекелерге сәйкес
2) анда-санда, жылына 1-2 рет.
Г) ұлттық ойындар қолданылады:
1) денешынықтыру сабақтарында;
2) саяхатта;
3) музыкалық сабақтарда.
Д) ата-аналар және балалармен салт-дәстүрге байланысты дөңгелек үстелдер өткізіледі:
1) жиі;
2) анда-санда.
Е) қазақтың мақал-мәтелдерін тәрбиешілер сөйлегенде қолданады.
1) сабақта;
2) күнделікті өмірде;
3) сіздің нұсқаңыз.
Жалпы білім беретін орта мектептің оқу-тәрбие процесі, барысында ұлттық
«Ұлттық мерекелер өткізіле ме?» деген сұраққа 80%-і жиі, күнтізбеге
Ата-аналарға берілген анкета сұрақтары:
Сіз өз ана тіліңізді білесіз бе?
Ана-тіліңізді оқығыңыз келе ме?
Сіз қалай ойлайсыз, жас ұрпақ ана-тілін білуі керек пе?
Жұмыста, отбасында қай тілде сөйлейсіз?
5.Туған жерден алыста жүргенде сіз өзіңізге таныс тілді естігенде
6. өзіңіздің тегіңізді білесіз бе? Егер жоқ болса, білгіңіз
Сіз өз отбасыңыздағы ұрпақтан-ұрпаққа берілетін дәстүрді айтып бере аласыз
Сіз сөйлеген кезде мақал-мәтелдерді жиі қолданасыз ба? Оларды қолданудың
Сіз қандай салт-дәстүрді отбасыңызда қолдайсыз?
Сіздің отбасыңыздағы ұлттық киімдегі, ұлттық бұйымдарды атап беріңіз?
«Сіз өз ана тіліңізді білесіз бе?» деген сұраққа ата-аналардың
«Сіздің отбасыңыздағы ұлттық киімдегі, ұлттық бұйымдарды атап беріңіз?» деген
педагог-тәрбиешілері жылдық перспективті жоспарды құрастырғанда балаларды қазақ халқының этностық-мәдени
Балалардың қабылдауына жеңіл қазақтың салт-дәстүрлерімен таныстыру: «Наурыз», «Бесікке салу»,
Балаларды ұлттық музыкалық инструменттермен таныстыру (домбыра, қобыз, тұяқ, шаңқобыз);
Балаларды халықтың қолданбалы қолөнерімен таныстыру, моншақ, тиын және т.б.
Балаларды үй жануарлары мен олардың төлдерімен таныстыру, еңбек сүйгіштікке
Қазақтың ұлттық ойындарымен таныстыру («Көкпар», «Ақ сүйек», «Ақ сандық
Басқа ұлтқа деген интернационалдық сезімді тәрбиелеу, олардың мәдениетін, тілін,
Балаларды ұлттық киімдермен, тұрмыстық заттармен, ұлттық ою-өрнектермен таныстыру; ойыншықтар
Өз ата-анасына деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу, аты-жөнін, жұмыс орнын, жақын
Жалпы білім беретін орта мектептің мұғалімдерінің көмегімен қазақтардың тұрмысы
Халықтың ауызекі шығармашылығында, олардың салт-дәстүрлерінде тәрбие мәселелері айтылады. Наурыз
Халық педагогикасын зерттеудің негізгі қайнар көзі – кітаптар және
Мұғалімдер бейнелеу өнері сабағында халықтың қолданбалы өнерімен таныстыруға ерекше
Ою-өрнектер адам өміріне, тіршілігіне байланысты пайда болған, адамды қоршап
Мұғалімдер бейнелеу өнерінің шығармаларымен таныстырғанда халық ән өнерін де
Қазақ әндерінде, билерінде адамның ішкі жан дүниесі жатыр. Халық
Қазақ халқының ұлттық ерекшеліктерін сипаттай отырып, отбасы тәрбиесінің міндеттері
2.2 Жалпы білім беретін орта мектеп оқушыларының этностық-мәдени ерекшеліктерінің
Тәжірибелік-педагогикалық жұмыс Қарағанды облысының Ағадыр кентінің №25 А.Ермеков атындағы
Қалыптастырушы эксперимент кезінде: сұрақ-жауап, анкета және таңдау әдістерін қолдандық.
Оқушылардың қазақтың салт-дәстүрлерін қаншалықты білетінін тексеру мақсатында, қалыптастырушы эксперименттегі
Қалыптастырушы және эксперименталды топтардың арасында сондай айырмашылық жоқ.
Балалардан алынған сұрақ-жауаптың нәтижесі төмендегідей.
Барлық балалар (100%) өздері тұратын қаланың атын дұрыс айтты
«Сенің ұлтың кім?» деген сұраққа балалар еш қиындықсыз жауап
«Сен өз досыңды қалай амандасып қарсы алар едің?» деген
«Қандай мерекелерді білесің?» деген сұраққа балалардың 70% Наурыз мейрамын,
Оқушылар тек мерекелерді атап қана қойған жоқ, сол мереке
Оқушылардың 3% сұраққа жауап беруде қиналды (қалыптастырушы экспериментте 8%).
Ал, «Қандай ертегілер мен мақал-мәтелдерді білесің?» деген сұраққа балалардың
Оқушылардың 80% Отан, еңбек, ерлік туралы мақал – мәтелдерді
Балалардың 20% сұраққа жауап беруде қиналды.
Ұлттық ойындар жөніндегі сұраққа балалардың 100% былай деп жауап
Қазақ мәдениеті туралы балалардың түсініктерінің ерекшеліктері жайлы қосымша мәліметтерді
Оқушылардың 100% қазақша оқулықтарды таңдап алды (қалыптастырушы экспериментте 14%).
Нәтиженің сандық көрсеткіштері 9 кестеде көрсетілген. Ол ұлттық салт
Төмен деңгейге эксперименталды топтан 12 зерттелушіні (20%) жатқызуға болады.
Орташа деңгейге эксперименталды топқа 38 зерттелушіні (63%) жатқызуға болады.
Жоғары деңгейге эксперименталды топқа 10 зерттелушіні (17%) жатқызуға болады.
Қазақ халқының салт – дәстүрлері жайлы түсініктер деңгейінің талдауы
Қазақ салт – дәстүрлеріне оқушылардың қызығушылығын анықтау үшін таңдау
Қалыптастырушы және бақылаушы эксперимент барысында алынған нәтижелері № 2
Сандық талдау балалардың қызығушылығының бағыттылығын көрсетеді. Барлық жағдайлардағы таңдау
Эксперимент нәтижесін талдау эксперименталды топтың балалар санының артқанын көрсетті:
Кесте 5 – Оқушылардың бойына этно-мәдени білім беруді қалыптастыру
Деңгейлер Эксперимент тобындағы оқушылар саны – 22 Бақылау тобындағы
экспериментке дейін эксперименттен
кейін эксперимент
ке дейін эксперименттен кейін
Жоғары 25% 38,7% 22,5% 28,8 %
Орта 41,2% 42,5% 42,5% 45%
Төменгі 33,8% 18,8% 35% 26,2%
Халық педагогикасы негізінде оқушылардың тұлғасын қалыптастыру деңгейлерінің қорытынды нәтижесі
Бұл зерттеудің ғылыми болжамының дұрыстығын дәлелдеп, алға қойған міндеттердің
Зерттеу нәтижесінде жалпы білім беретін орта мектептерде этно-мәдени білім
Қорытынды
Егеменді Қазақстан – көп ұлтты елдің бірі. Қазақстан үкіметі
Жоғары жеке бастық мәдениеті бар және өзіндік білім алу
Қай заманда болса да адамзат ұрпағына ұлттық тәрбиенің аса
Болашақ ұрпақ – туған жері мен халқының перзенті. Ол
Ата-дәстүрді дәріптеу – қазақы тәлім-тәрбиенің ірге тасы деуге болады.
Біздің нысанды мақсатымыз - әр түрлі әлеуметтік саяси жағдайлар
«Алтын кездік қын түбінде жатпайды» дейді халық даналығы. Бұл
Адам қоғамы мен табиғи орта арасындағы қарапайым қарым-қатынасты өзара
Әрбір ұлттың қай кезеңде болмасын алдында тұратын ұлы мұрат-міндеттерінің
Қазақ халқы – рухани зор байлықтың мұрагері. Ежелгі ата-бабаларымыздың
Ұлы данышпан Абай: «Адам ата-анадан туғанда есті болмайды: естіп,
90-жылдардың басында Қазақстанның көптеген қалаларында жаңа ұлттық мектепке дейінгі
Теориялық әдебиеттерді талдау негізінде жалпы білім беретін орта мектеп
Жалпы білім беретін орта мектеп оқушыларының этностық-мәдени ерекшеліктерінің қалыптасуының
Тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың нәтижелері жалпы білім беретін мектеп оқушыцларының этностық-мәдени
Жалпы білім беретін орта мектеп оқушыларына этностық-мәдени білімдерін қалыптастыруды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
«Қазақстан-2030» стратегиясы, 1997.
Мектеп жасына дейінгі балалардың мемлекеттік міндетті білім беру стандартының
Қазақстан Республикасының білім туралы заңы. - Алматы, 2007.
Қазақстан Республикасындағы этностық-мәдени білім беру тұжырымдамасы. - Алматы, 1996.
Александренков Э.Г. Этническое самосознание или этническая идентичность // Этнографическое
Поршнев Б.Ф. Принципы социально-этнической психологии. – М., 1988. –
Вяткин В.А., Хотинец В.Ю. Этническое самосознание как фактор развития
Аймаганбетова О.Х. Основы этнопсихологии: Учебное пособие. –Алматы: Литера, 2003.
Оконешникова А.П. Межэтническое восприятие и понимание людьми друг друга:
Хотинец В.Ю. Этническое самосознание. – СПб., 2000.
Шлягина Е.И., Данзанова Э.Ц. Влияние диаспоральности на содержание актуального
Волков Г.Н. Этнопедагогика. – Чебоксары, - 1999. – 376
Измайлов А.Э. Народная педагогика: педагогические воззрения народа. – Казань,
Христова Е.А. Народная педагогика: историографические и теоретико-методологические проблемы: автореф.
Наурызбай Ж.Ж. Научно-педагогические основы этнокультурного образования школьников: автореф…. докт.пед.наук.
Дюсембінова Р.Қ. Қазақ этнопедагогикасын мектептің оқу – тәрбие процесіне
Оршыбеков Ы. Қазақтың халық творчествосындағы азаматтық тәрбие. – Алматы:
Мухамбаева А.Х. Национальные обычаи и традиции казахского народа и
Бахтиярова Г.Р. Қазақ этнопедагогикасы материалдарын педагогикалық пәндерді оқытуда пайдалану:
Айтжанова Р.М. Жалпы білім беретін мектеп жағдайында этнос субъектісін
Черник Т.В. Идеи и традиции русской педагогики в воспитании
Леонова О.В. Развитие нравственно-волевых качеств личности старшего дошкольника средствами
Евграфова М.Г. Формирование культуры речевого общения детей старшего дошкольного
Иванова Е.А. Преемственное использование средств этнопедагогики в системе "детский
Кергилова Е.Н. Педагогические условия приобщения детей 5-6 лет к
Иманбеков Т. Қазақ балабақшаларындағы оқу-тәрбие жұмыстарында ұлттық ойындарды пайдалану
Сейсембаев К. Проблемы использования прогрессивных идей казахской народной педагогики
Левченко Т. А. Научно-практические основы использования казахского народного декоративно-прикладного
Вертякова Е.Ф. Этнокультурное развитие дошкольников в процессе художественно-творческой деятельности:
Вавилова Л.Д. Педагогические условия приобщения дошкольников к национальной культуре
Ботнарь В.Д. Воспитание у детей эмоционально-положительного отношения к людям
Юденко О.Н. Особенности национального самосознания дошкольника и его формирование
Кириенко С.Д. Приобщение детей дошкольного возраста к национальной традиций
Галаева Б.Н. Разработка этнокультурной концепции учебно-воспитательного комплекса "детский сад
Хасанова Ж. Подготовка воспитателей к использованию казахской народной педагогики
Акпарова Ж.М. Формирование интереса казахско-народному музыкальному творчеству детей старшего
Джанабаев К.Т. Балалар үйлеріндегі дене тәрбиесі процесіне ұлттық
Капенова А.А. Формирование культуры общения дошкольников в казахской семье.
Төленова Ұ.Т. Балабақшадағы аралас топ балаларын ұлттық ойын арқылы
Хоруженко К.М. Мәдениеттанудан энциклопедиялық сөздік. – М., 1998.
Библер В.С. От научения к логике культуры: два философских
Маркарян Э.С. Узловые проблемы теории культурной традиции // Советское
Выготский Л.С. Педагогическая психология // М., Педагогика, 1991.
Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания // Ленинград, ЛГУ,
Кушнер П.И. Идентичность. - М., 1980.
Амирова Б.А. Оқыту процесінде этникалық жаңсақ нанымдардың өзгеруі: пс.ғыл.кан.дисс...
Солдатова Г.У. Психология межэтнической напряженности. – М.: Смысл, 1998.
Жақыпов С.М. Танымдық процестердің ерекшеліктері. – А., 1999.
Конвенция о правах ребенка. - М., 1990.
Ушинский К.Д. Родное слово. – М., 1980.
Кожахметова К.Ж. Этнопедагогика. - А., 1992.
Махмутов М.И. Учебно-познавательная деятельность. - М., 1988.
Андреева Г.М. Социальная психология. – М., 1995.
Белинсктй В.Г. Педагогические мысли. – М., 1983.
Сухомлинский В.А. Педагогика. – М., 1988.
Қожахметова К.Ж. Казахская этнопедагогика: методология, теория, практика. – Алматы,
Мухтарова Ш.М. Формирование национального самосознания студентов в учебно-воспитательном процессе
Тлеужанова Г.К. Формирование субъекта этнокультуры в условиях высшей школы:
Давыдова О.И. Этнопедагогическая подготовка студентов будущих специалистов дошкольного образования:
Олппорт Г. Национальное самосознание. – М., 1990.
Оразбекова К.А. Жеке тұлға ұлттық тәрбиесінің ғылыми- педагогикалық негіздері.
Құнантаева К. Мектепке дейінгі мекемелер. – А., 1980.
Охотская Г.П. Сознание человека. – М., 1996.
Храпченкова Н.И. Развитие педагогической мысли в Казахстане. – А.,
9
38,7
28,8
42,5
45
18,8
26,2
0
10
20
30
40
50
60
жоғары деңгей
орта деңгей
төменгі деңгей
Сурет 1- Орта мектептерде этно-мәдени білім беруді оқушылар бойына
эксперименттік топ
бақылау тобы