Мазмұны
Кіріспе……………………………………………………………........3-5
1-ТАРАУ. КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНК ӨТІМДІЛІГІн басқарудың
Өтімділік түсінігі және коммерциялық банке өтімділік
Коммерциялық банктің өтімділігінің басқарудың
2-ТАРАУ. ӨТІМДІЛІКті БАҒАлау ЖӘНЕ КОММЕРЦИЯЛЫҚ
Өтімділікті басқарудың көрсеткіштері…………….…....28-39
АО “Каспийский банкті” мысалға ала отырып өтімділік
3-ТАРАУ. ЕКІНШІ ДЕҢГЕЙЛІ БАНКТЕРДІҢ ӨТІМДІЛІГІН
Коммерциялық банктердің өтімділігін бағалаудағы шетел тәжірибесі……………………………………………………….
Ұлттық банктің ҚР өтімділігін реттеудегі функциясы мен
ҚОРЫТЫНДЫ…………………………………………………………
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………………………
ҚОСЫМШАЛАР………………………………………………………
Кіріспе
Қазақстан Республикасындағы банктердің көбісі ұсақ кәсіпорындар категориясына жатып
Осылай, банктің өтімділігіне көптеген
Коммерциялық банктердің саясаты, стратегиясы мен күнделікті
Өтімділігі басқару мен төлем қабілеттігіне қажеттілік, банк жүйесінің
Банк жүйесінің дамуының қазіргі кезеңі
Осыған байланысты зерттеу тақырыбының аса маңыздылығы
Дипломдық жұмыстың мақсаты – коммерциялық банктердің
Зерттеудің тапсырмаларына келесі сұрақтарды
Коммерциялық банктің өтімділігін басқару теориясына
Өтімділікті басқару негізгі көрсеткіштер
АО “Каспий Банкті” мысалға ала отырып,
Коммерциялық банктердің өтімділік деңгейін жақсарту
Дипломдық жұмыс құрылымы зерттеудің мақсаттары мен
Коммерциялық банк өтімділігін басқарудың теориялық негізі
1.1.Өтімділік түсінігі және коммерциялық банктің өтімділік
Өтімділік – бұл банктің сенімділігін қамтамасыз
Банк міндеттемесі нақты және потенциалдыдан
Банк өтімділігі өзіне алған
Көрсетілген көздерді қолдану банк үшін
Көрсетілгендей банк өтімділігінің екі
Ішкі фактор қатарына мыналар кіреді:
Мықты капитал базасы активтердің тәуекелділігін жабатын ең басты
Банктің өтімділігіне әсер ететін басқа бір фактор,оның
Активтердің сапасы 4 критерий
Бұл байланыста банк активінің
Бірінші топқа бірінші кезекте
а) банктің кассасында және корреспонденттік шоттында жатқан ақша
б) банк портфелінде жатқан мемлекеттік бағалы
Активтердің бірінші тобының көлемін анықталған
Активтердің үшінші тобын ұзақ мерзімді
Және, ең соңғысы, банк активтерінің
Осы жағдайды ескере отырып, әлемдік банк
Коммерциялық банктердің қажетті өтімді
Банк басшылары барлық жағдайда да
Өз кезегінде, бұл тербеліс әрқашан
Кездейсоқ өзгерістер және олардың
Маусым ауысуымен тікелей байланысты маусымдық
Маусымдықты анықтайтын фактор, сөзсіз
Алайда Қазақстан Республикасының банк
Өтімділікті жоспарлауды өте қажетті ететін, көптеген экономикалық факторлар
Есептеулерде осы және басқа
- салымдардың өсуі немесе төмендеуіне байланысты
Несиенің және/немесе инвестициясының өсуіне немесе
салымдарыдң өсуіне немесе қысқаруы
Шартты банктің өтімділік ресурстарына қажеттілігінің есебі
1 кесте
Шартты коммерциялық банктің өтімділік ресурстарына қажеттілік
Салымдар Алдағы аймен салыстырғандағы өзгерістер Міндетті резервтердегі
(қарыздар) Алдағы аймен салыстырғандағы өзгерістер өтімділікқұралдарының
Абсолютті сомасы Жинақталған сомасы
1 2 3 4 5 6 7
Гр2-гр3гр-5 Қатар сомасы
Желтоқсан 10900 - - 7000 - - -
Қаңтар 10800 -100 -10 6500 -500 +410 +400
Ақпан 10750 -50 -5 6490 -10 -35 +375
Наурыз 10440 -310 -31 6400 -90 -189 +186
Сәуір 9900 -540 -54 6440 +40 -526 -340
Мамыр 9840 -60 -6 6460 +20 -74 -414
Маусым 9810 -30 -3 6500 +40 -67 -481
Шілде 9720 90 -9 6530 +30 -111 -592
Тамыз 9790 +70 +7 6720 +190 -127 -719
Қыркүйек 9840 +50 +5 6800 +80 -35 -754
Қазан 9980 +140 +14 7200 +400 -274 -1028
Қараша 10500 +520 +52 7680 +480 -12 -1040
Желтоқсан 10940 +440 +44 8040 +360 +36 -1004
Өтімділік ресурстарға деген сұраныс кез-келген
Егер салымның сомасы, инвестицияға,
Аса ірі банктер болжауды
Оның бірі әр клиенттің
Ссуда мен салымдардың көлемін есептеудің
Бұл банктер салым және ссуда
Осылайша, банктің өтімділігіне көптеген экономикалық
Коммерциялық банктің саясатын, стратегиясын және
1.2. Коммерциялық банктің
Өтімділік құралдарының қажеттіліктердің жоспарлауының
Қолма-қол ақшаны басқару деген ұғым банктің көптеген есептеулері
Айтылып кеткендей, өтімділікті басқару теориясының пайда болуы
Екінші көзқарас активтер мен пассивтер құрылымы нақты сай
Әлеуметтік-экономикалық жүйенің дамуы немесе өзгеруінің әртүрлі кезеңдерінде пайда
Әлеуметтік-экономикалық жүйелердің эволюциялық өзгерісі жағдайында, банк ісінің дүниежүзілік
Активтерді басқару.
Жоғарыда айтылып кеткендей, банктің активтерін басқаруға үш түрлі
Күтілетін табыс теориясы.
Бұл теорияға сай, егер қарыздарды жабу үшін төлемдер
Қазіргі кезде, коммерциялық банктер несие портфельінің көп бөлігін
Көптеген банктер инвестиция портфельінің құрылу негізіне, қадамдық эффектісін
Активтерді басқарудың мәні.
Активтерді басқару тартылған және өз қаражаттарын орналастыру деп
Қаражаттарды орналастыру қиындығын шешудің анық жолы, банктің басшылары
Коммерциялық банктердің активті операцияларына заңнамалық актілер мен көрсетілімдер
Банктің тартылған қаражаттарының көп мөлшерін өте төменгі мерзімге
Қауіпсіздік пен өтімділіктің шектілігіне қатысты, жеткілікті табысты
Бұл өтімділік пен табыстылық арасындағы келіспеушілікт, банк қаражаттарын
Несиелік және инвестициялық тәуекелділікті кей кездерде, табысты табудың
Келесі бөлімде қарастырылатын пассивтер мен активтер арасында өзара
Активті басқару әдістері.
Қаражаттардың жалпы қоры әдісі. Олардың орналастырылуына коммерциялық банктің
Активтерді бөлу әдісі. Қаражаттарды орналастыруға, қаражаттардың жалпы қорлар
Банке қажетті өтімді қаражаттардың көлемі, қорларды тартатын көздерге
Бұл құрылымдық бөлімшелерді көбінесе «банктің ішіндегі банк» деп
Қаражаттардың өтімділігі мен табыстылығына қарай банк басшылығы, олардың
Қаржы көздері
(өтімділік-пайдалық
орталығы)
Бастапқы резервтер
Еікіншілік резевтер
Ссудалар
Басқа да бағалы қағаздар
Талап етуге дейінгі салымдар міндетті резервтермен жоғары
Бұл әдістің артықшылығы ретінде табыс нормасының көтеретін
Бірақ, бұл әдістің өзі оның тиімділігін төмендететін кемшіліктері
Әдістің басқа бір кемшілігі қаражаттар көзінің оларды қолдану
Басқа кемшіліктері жалпы салымдары қоры мен активтерді білу
Салымдар көлемі төмендегенде, өсуі мүмкін кредитке сұраныс болатын
Екі қарастырылып отырған әдістердің ортақ тағы бір кемшіліктері
Екіс әдісті қарастыру біршама жеңілдетілген. Оларды нормативті бекітілімдер
Пассивтерді басқару.
Бұл теорияның қолдаушылары, нарықтан қосымша қаражаттар тарту арқылы
Коммерциялық банктердің өтімділік саясатын басқарушысы мен толықтаушысы ретінде
Бірінші - коммерциялық банк өтімділік мәселесін қосымша ақшалай
Екіншісі - коммерциялық банк Ұлттық банктен немесе корреспондент
Коммерциялық банкте қаржылық құралдарды кеңінен тартады. Олардың есебінен
Пассивті операцияларды басқару кеңейтілген ұғымда салымшылардан және басқа
Коммерциялық банктердің негізгі жұмысы қаражаттарды тарту (негізінен салымшыларды)
Соңғы кездері банктер өздерінің өтімділігін қамтамасыз ету үшін
Осыған байланысты, банктерде кейбір уақытарда қаражаттарға деген қажеттіліктер
Банк аралық несиелер.
Орталық банктен немесе корреспондент-банктен несие алу -резервтер жағдайын
Орталық банктен қарыз алу құқықтылық емес, ұтымдылықты білдіреді.Орталық
Резервтік қорлар.
Резервтік қорларды құру-өтімділікті қамтамасыз ету үшін кредиті қолданудың
Резервтік қорлармен бір күндік операциялар қамтамасыз етілмеген ссудаларға
Кері сатып алу туралы келісім шарт.
Резервтік қорлар мен банк аралық операцияларға толықтыру ретінде
Евродоллар нарығындағы қарыздар.
Евродоллар нарғынан қарыз алу - ірі коммерциялық банктер
Осылай, өтімділіктің қарастырылған критерийларының ішінде, ең көп тараған
Банктің өтімділігін жоғалту салдарынан төлем қабілетінің жоқтығы
2. Коммерциялық банктің өтімділігін бағалау және сенімділігін талдау
2.1. Өтімділікті басқару көрсеткіштері
Өтімділікті басқару үшін банктердің күнделікті жұмысы клиентер алдындағы
Сыртқыларға, Ұлттық банк, өз күшін жоғалтпаған заңға байланысты
Көрсетілген көрсеткіштерді жасағанда, сонымен қоса өтімдлілікті басқару жұмысында
1) банк клиентерінің қызметтерінің ерекшеліктеріне байланысты кенет және
2) ауыл ашруашылық пен өндіріске қатысты мезгілдік;
3) кәсіпкерлік активтілікте ауытқулар жасаушы циклдық;
4) ғылыми-техникалық дамуынан, инвестициялық процесте, тұтынудың өзгерунен болатын
Көрсетліген көрсеткіштер коммерциялық банктің қызметінің белгіленген бағытын қамтамасыз
Коммерциялық банк үшін басқа ұйымдар сияқты, өтімділіктің жалпы
Бұдан шығатыны, банк өтімділігін басқару қарама - қайшы
Мұндай жұмысты жүргізу қажеті жедел - мәліметтік қамтамасыз
Берілген мақсаты функцияны жүзеге асыруды қамтамасыз ететін банк
Жалпы табыстың көлемі ссудалық қаражаттардың көлемі мен олардың
Коммерциялық банктің салымдарының көлемі жеке және тартылған қаражаттарының
НРс = Жқ + Өққ + Д +
Мұнда, НРс - сенімді несиелік ресурстар;
Жқ - жарғылық қор;
Өққ - банктің өзіндік қаражаттарының қалдығы;
Д - депозиттер;
Қе - клиенттің банктегі есептік және басқа шоттарындағы
Қ - басқа да тартылған қаражаттар;
ТА - банктің ғимаратына, жабдықтарына және басқа да
Берілген формулаға сәйкес, сенімді ресурстар көлемі банк балансының
Өз қызметін бастап жатқан коммерциялық банктер үшін өтімділікті
КРб (КРж) = КРс - НСн.
Бос ресурстарды орналастыру уақыт факторын ескеру арқылы жасадалы
Кредиттік ресурстарды қолдану мерзіміне бөлу пассивтердің құрылымын көрсетеді.
Несиелік ресурстарды қолдану сенімділігін есептеу (Снр) үшін
Снр = ЖЕ * Т / Жтс *
Мұнда: т - ссуданың берілген кезеңі.
1 және 2 кестелерінде берілген мәліметтер бойынша бұл
Банктік ссудалардың пайыз мөлшерлемесінің деңгейі ақша нарығының ауытқуларына
Базалық пайыз мөлшерлемесі коммерциялық банктің пассивті операциялар бойынша
БПМж =
НРс
мұндағы: ПМпа - пассивтің берілген түрлеріне пайыз мөлшерлемесі.
Жалпы базалық пайыз мөлшерлемесі ерекше арнауы бар және
НРст * ПМпо
ББк =
Мысалы, кәсіпорын банктен 12мың тг 4 жыл мерзімге
12*8+10*10+6*10+2*12
ББк=
Несиенің нақты бағасын алу үшін оның базалық бағасына
Табыс сомасын есептеу әдісінің негізіне банктің өзіндік капиталына
- Резервтік қорға жіберу (РҚ)
- бюджетке төлемдер (БТ);
- банкті экономикалық ынталандыру үшін мақсаты қордың ең
- Осы байланыстан банктің минималды ең аз табыс
ҚТК = БШ + ТМд + РҚ +
Пайыз маржасын анықтау үшін табыстың есептелген көлемін несиелік
ПМ = ҚТК / КВ * 100%
Клиенттерге ссуда беру, сұрап жатқан кредиттің базалық
Жалпылай алсақ, баланстың өтімділігінің балансқа сай келмеушілік пен
Мәліметтер базасы негізінде төлем қабілеті, өтімділік көрсеткіштерінің
Халықаралық тәжірибеде банк өтімділігін басқарудағы менеджерлер қызметің бұл
Екінші ұсыныстың мәні келесі, өтімділікті басқарушы менеджерлері
Үшінші ұсынысқа сай, өтімділікті басқарушы менеджерлері бөлімшелердің жоғары
Төртінші ұсыныстың мәні келесі: банктің өтімді қаражаттарға қажетілігі
Осылай, әр коммерциялық банк уақыттың белгілі бір кезеңдеріне
2.2. АҚ «Каспийский банк» мысалға ала отырып
Коммерциялық банк балансының өтімділігін талдау процесінде нақты өтімділікті
Өтімділікті анықтаушы негізгі сапалық факторларға тартылған депозиттер түрлері
Пассивті операциялардың салыстырмалы талдау әдісін қолдану арқылы осы
Баланс өтімділігін талдау кезінде активті операцияларда орналастырылатын қаражаттар
К1 - шекті өтімділігі бар ресурстар үшін өтімділік
К2 - Орташа өтімді қаражаттар үшін өтімділік коэффициенті
К3 - жоғары өтімді ресурстар үшін өтімділік коэффициенті
Өтімділіктің үш коэффициенті бір формулада есептелуі мүмкін:
Мк
Кө=
Мұнда: Кө - өтімділік коэффициенті ( К1, К2,
Мк - 6 айға, бір жылдан 4 жылға
Р - 6 айға, бір жылдан 4 жылға
Берілген коэффициентер 100% жоғары болмауы керек.
Өтімділіктің 2 кесетеде берілген түрлері бар.
2 Кесте
Өтімділік коэффициенті
Көрсеткіш Есептеу формуласы Қабылдауға болатын мән Шекті мән
1.Тез өтімді коэффициенті немесе ағымдағы өтімділік коэффициенті
2. Жедел қажет міндеттемелер бойынша өтімділік коэффициенті
3.Жедел міндеттемелер бойынша өтімділіктің басты коэффициенті (ӨА
4.Толықтай өтімділік коэффициенті немесе өтімділіктің қадамдық коэффициенті
Тартылған қаражаттар немесе ӨА/СМ
5.Өтімділіктіңкөрсеткіштік коэффициенті ӨА/БС
6.Өтімділіктің кросс – коэффициенті СМ/АР
7. Қысқа мерзімді өтімділік коэффициенті Бір жылдан кем
Меншіктік қаражаттар+депозиттер бойынша міндеттемлер+бір жылдан кем мерзімді кредиттер
8. Орта мерзімдік өтімділік коэффициенті Бір жылдан көп
Меншікті қаражаттар+ депозиттер бойынша міндеттемлер+бір жылдан көп мерзімді
9.Шектеулі өтімді ресурстар үшін өтімділік коэффициенті
6 айға дейінгі мерзімге тартылған депозиттер
10.Орташа өтімді ресурстар үшін өтімділік коэффициенті. 6
6 айдан көп мерзімге тартылған депозиттер
Өтімділік коэффициентін есептеу 3,4 кестелерде көрсетліген.
3 Кесте
«АҚ Каспийский банк» балансының берілгендері млн.тенге.
Мерзім 01.01.2003 ж. 05.01.2004 ж
Талап етуге дейінгі міндеттеме ОВ 25,431 40,712
Өтімді активтер ӨА 36,924 49,986
Капиталды салымдар КС 5,075 7,747
Тартылған қаражаттар (Сомалық міндеттемелер) СМ 19,614 35,329
Баланс сомасы БС 29,023 54,934
Депозиттер бойынша міндеттемелер (Мерзәмдік міндеттемелер) МрМ 14,302 21,694
4 Кесте
АҚ «Каспийский банк» үшін өтімділік коэффициентін есептеу
Көрсеткіш Есептеу формуласы 2003ж 2004ж
Тез өтімділік коэффициенті немесе ағымдағы өтімділік коэффициенті
145,2 122,8
Мерзімді міндеттемелер бойынша өтімділік коэффициенті
80,4 42,7
Мерзімдік міндеттемелер бойынша өтімділіктің басты коэффициенті
115,84 78,46
Өтімділіктің көрсеткіштік коэффициенті
127,22 90,99
Толықтай өтімділік немесе өтімділіктің қадамдық коэффициенті
188,25 141,49
Коэффициентердің мәнін қорытындыларымен салыстырып баланыстың өтімділігіне баға береміз:
1. Тез өтімділік коэффициенті (Кт) банктің бірнеше күн
Бұл коэффициент клиентердің банктің олардың төлем талап тапсырмаларында
Осылай, зерттелген кезеңде тез өтімділік коэффициенті біршама төмендесе
2. Мерзімдік міндеттемелер бойынша өтімділік коэффициенті.
Кмө = ( ӨА - ОВ) /
Банке төлеу үшін міндеттемелерді көрсетуде дейін, банктің
Біздің жағдайымызда, мерзімді міндеттемелер бойынша өтімділік
3. Мерзімдік міндеттемелер бойынша басты өтімділік коэффициенті,
42-43 беттер болуы керек,бірақ олар жоғалып кеткен.44-беттен басталады!
Алғашқы резервтер
1. (каса+орталық шот)
депозиттер
Алғашқы + екінші
2. (мемлекеттік бағалы қағаздар) резервтер
депозиттер
Көрсетілген көрсеткіштер көмегімен орындауға тиісті өтімді активтер мен
АҚШ-та өтімділікті бағалау үшін тағы бірнеше көрсеткіштер қолданылады.
Бір уақытта активтердің диверсификациялануы көрінісі ретінде жалпы актив
Активтің қолма-қол ақшаға тез ауысу қабілетін көрсететін көрсеткішті
Сонымен қоса өтімді активтерге кассадағы құралдардың қалдығы ғана,
Тартылған ресурстардың құрылымына анализ жасау және депозит базасының
Негізгі депозиттер талап етуге дейінгі салымдарда, сол сияқты
Мұндай жағдайдың себебі жедел және жинақтау қорлfрына талап
Депозиттердің тұрақтылық, бірқалыптылық дәрежесін сипаттайтын көрсеткіш негізгі депозиттер
Көптеген елдерде коммерциялық банктердің өтімділігі уақыт бойынша топталған
Францияда мұндай уақыт 3-ай. Осыған қарай өтімділік коэфиценті
Англияда комерциялық банктер ай сайын Англия банкінің алдында
Сонымен қтар Англияда Орталық банке есеп беруге міндетті
а) 1айға дейінгі уақытқа орналастырылған активтер сомасы мен
б)6 ай уақытына орналастырылған активтер және соған сәйкес
Германияда коммерциялық банктер ай сайын баланстың өтімділік жағдайы
а) қысқа мерзімді және орта мерзімді салымдардың (4ж
б) ұзақ мерзімді салымдардың (4ж және жоғары)
Бұл коэфиценттердің талап етілетін деңгейі 100% шегінде қарастырылады.
Банк өтімділігінің жағдайының динамизмін ескере отырып шетел эксперттері
Бұл бағалаудың қиындықтары - кейбір қаржылық инструменттер бойынша
Басқа қиындығы бағалаудың жеке ссудаларының жабу перспективасын дұрыс
Сондықтан осы әдістің қолдануы қарастырады:
а) төлемдерді актив және пассив бойынша төлем уақыты
б) банктің ссуда және депозиттердің өткен және күтілетін
Банк өтімділігін бағалаудың әлемдік тәжірибесін Жапония, АҚШ және
3.2. Ұлттық Банктің ҚР-дағы өтімділікті бағалаудағы қызметі және
Ұлттық (Орталық) банктің маңызды қызметі – банк, жинақтау
Ұлттық банк коммерциялық банктер және басқа қаржылық несиелік
ҚР Ұлттық банкі бүтіндей банк жүйесін қолдау мақсатында
Арасында және Мұсаханова Айгерімнің аударулары бар болуы
Қарастырылған 2 әдістің де кемшілігі бар: екеуі де
Бұл есепті шешуде жергілікті нарықтық шаруашылық және қаржылық
Осының бәрін зерттеу мен болжау банк активіндегі өтімділік
Қажетті өтімділік қаражаттарының болжанған мөлшерлемесіне қарай, банкке күтпеген
Үшіншіден, өтімділікті қажетті деңгейде ұстап тұру банктің нақты
Тұтастай алғанда, теңгерілмеген өтімділік теңдігіндегі тәуекелдерді және төлем
Мағлұматтар базасының құрылуының қайнар көзі болып: қорытылған және
Мағлұматтар базасының негізінде банк арқылы өтімділік және төлем
Қорытынды
Зерттеулер нәтижесінде біз келесідей қорытындыларға келдік:
«Коммерциялық банктің өтімділік» ұғымы банктің барлық контрагенттердің алдында
Әр коммерциялық банк белгіленген деңгейде өздігінен өзінің өтімділігін
Банктің отімділігі оның төлемқ абілеттілігінің негізінде жатыр. Төлем
«CAMEL» - дің рейтингтік жүйесі. Ол көбінесе АҚШ-да
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің негізгі реттеуші рөлі
Сол арқылы әр коммерциялық банк өзінің жағдайын талдау
Сонымен, « Банк«Каспийский» АҚ мысалында көргендей, өтімділікпен және
Осымен бірге, коммерциялық банк жұмысы барысында кең көлемдегі
Осыған орай, банктерге өздерінің потенциалды мүмкіндіктерін осы жұмыста
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Закон Республики Казахстан «О банках и банковской деятельности
Закон Республики Казахстан от 24 декабря 1996 года
Положение «О пруденциальных нормативах» №219 от 23 мая
Банковский портфель -2./Под ред. Ю.И. Коробов, Ю.Б. Рубин,
Банковское дело./Под ред. В.И. Колесникова, Л.П. Кроливецкой. М.:
Банковское дело/Плд ред. д.э.н. Г.С. Сейткасимова.-Алматы: Каржы-каражат, 1998.
Банковское дело: Учебник/Под ред. О.И. Лаврушина.-М.:Финансы и статистика,2000.
Белых Л.П. Устойчивость коммерческих банков. Как банкам избежать
Велислава Т. Севрук. Банковские риски.-М.:Дело,1996
Жуков Е.Ф. Банки и банковские операции.-М.: ЮНИТИ «Банки
Иванов В.В. Анализ надежности банков. М.: Русская деловая
Маркова О.М., Сахарова Л.С., Сидоров В.П. Коммерческие банки
Национальный банк Казахстана. Статистический бюллетень №7 (116) июль
О ситуации на финансовом рынке РК.//Банки Казахстана.-№10-2004.
Отчет АО « Банк Каспийский» за 2003г.
Рид, Р. Коттер, Р.Смит, Э.Гилл. Коммерческие банки.М.:Прогресс,1993.
Сейткасимов Г.С. Банковское дело. – Алматы:Каржы-каражат,1998.
Статистический бюллетень Министерства финансов,2004г., №1-4.
Эдвин Дж.Долан. Деньги, банковское дело и денежно-кредитная политика.
Экономический рост В Казахстане и источники, факторы, тенденции
12
Сақтандыру салымдары
Талап еткенг дейінгі салымдар
Жедел салымдар
Акционерлік капитал және резервтер