ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Негізгі құралдар
Алматы 2008ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..................................................................................................................
1 НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ......................................................................................................................
1.1 Негізгі құралдардың экономикалық мәні мен маңызы ..........
1.2 Негізгі құралдың бухгалтерлік есебі мен аудиттың мақсаты
мен міндеттері.........................................................................................
2 НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІНІҢ
2.1 Негізгі құралдардың келіп түсуінің есебі.....................................
2.2 Негізгі құралдардың тозуының есебі............................................
2.3 Негізгі қүралдарды жөндеуінің есебі.............................................
2.4. Негізгі құралдардың шығуының синтетикалық немесе аналитикалық
3. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫ АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРІСТЕН ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ...........................................................................................................
3.1 Негізгі құралдарды аудиттау кезеңдері........................................
3.2 Негізгі өнеркәсіптік-өндірістік қорларды талдау.......................
4. ЛИЗИНГІГЕ АЛЫНҒАН НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ.............................
4.1 Лизинг..................................................................................................
4.2 Мүлікті салық жайында..................................................................
4.3 Лизингіге алынған негізгі құрал есебі ..........................................
ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................................................
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..........................................................
КІРІСПЕ
Негізгі құралдарды пайдаланудың бухгалтерлік есебі мен аудиті
Ел Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған «Қазақстан-2030 Барлық
Осы міндетті ойдағыдай шешу үшін еңбек өнімділігін арттыру
Экономиканың тиімділігін арттыру мемлекеттің осы заманғы экономикалық стратегиясының
Мұнда ерекше ролді кәсіпорындардың өндірістік-шаруашылық қызметін басқарудың маңызды
Нарықтық экономикаға көшу жағдайында көптеген кәсіпорындардың қаржы жағдайы
Сондықтан бұл тақырыптың
Жоғарыда айтылған проблемаларды іс жүзінде шешу негізгі құралдардың
Сондықтан диплом жазудың негізгі мақсаты болып негізгі құралдардың
Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
негізгі қорлардың экономикалық мәні мен маңызын ашып, олардың
негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі мен аудитінің міндеттерін айқындай
негізгі қорлардың пайдалануын аудиттау әдіснамасын қарастыру;
негізгі қорларды пайдалануының тиімділігін жоғарылату жолдарын көрсету;
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі
1 НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Негізгі құралдардың экономикалық мәні мен маңызы
Өнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыру бойынша шаралар жүйесінде Қазақстан
Негізгі қорлардың әлеуметтік-экономикалық маңызы, ең алдымен, еңбек құралдарының
Кәсіпорын іскерлігіне авансталған барлық құралдарды капитал
Кәсіпорынның бухгалтерлік балансын құру кезінде оның шаруашылық құралдары
Шаруашылық субъектілері өзінің қызметін жүзеге асыру үшін материалдық-техникалық
Кәсіпорынның шаруашылық өндірістік іскерлігінің аса маңызды құраушысы болып
Негізгі қорлар өзінің натуралдық түрін сақтай отырып, көптеген
Өндіріс процессінде қатысатын барлық еңбек қорлары (машина, жабдық,
«Негізгі құралдар» және «негізгі қорлар» терминдарі белгілі бір
№6 «Негізгі құралдар есебі» Қазақстандық бухгалтерлік есеп стандартына
Негізгі қорлардың ерекше өзгешеліктері мыналар:
а) олардың шаруашылық қызметте көп дүркінді қатысуы;
б) натуралды - заттық үлгісін сақтауы;
в) өзінің құнын дайын өнімге (жұмысқа, қызметке) қызмет
Соңғы тармақ негізгі құрал-жабдыққа амортизациялық төлемді есептеу арқылы
Сонымен қатар кітапханалық қорларға, өнім малына, енеге (буйвол),
Амортизация - негізгі қорлардың (ғимараттардың, машиналардың, жабдықтың) тозуы
Амортизациялық өтелім — негізгі қорлардың тозығын толтыру үшін,
Тозу - негізгі құралдар объектілерінің физикалық және моральдік
Салық салу мақсатында негізгі құралдарға құны 40 айлық
Негізгі қорлар, тек ең алдымен олардың экономикалық зерттеуі
Бухгалтерияда негізгі құралдар есебі инвентарлық объектілер арасында жіктелу
Қазіргі уақытта негізгі қорларға келесі типтік жіктелуі қабылданған:
Жер - субъект меншік құқығында алған жердің мөлшері
Ғимараттар – тағайындау - тұрғындар еңбегі, тұрғындар жайы,
Құрылғылар - еңбек құралдарының
Беріліс қондырғылары - электрлік, жылу жән
Машиналар мен жабдықтар, инвентарлы объект болып басқа бір
күш машиналары мен жабдықтары: энергияны өндіру мен таратуға
жұмыс машиналары мен жабдықтары: еңбек заттарына әсер ете
өлшегіштер және
есептегіш техника: процестерді жеделдету мен автоматтандыруға
өзге де машиналар мен
Көлік құралдары - адамдар мен жүктердің орнын ауыстыру
Құрал - қол еңбегінің механикаландырылған және механикаландырылмаған құралдары
Өндірістік инвентарь - өндірістік операцияларды орындау немесе жеңілдетуге
Шаруашылық инвентарь - кеңселік және
Еңбек және өнім малы, еңбек малы - жылқы,
Көп жылдық екпе ағаштар.
Жерді жаңарту бойынша күрделі шығындар (құрылғыларсыз) -
Басқа да негізгі қорлар - кітапхана сөрелері, спорттық
Иеленуі бойынша негізгі құралдар жеке меншік және жалға
Өндірістік процеске қатысу сипаты бойынша істегі және тұрған
Негізгі құралдарды пайдалану сипаты бойынша былай жіктеледі:
1) істегі (пайдаланудағы);
2) істемей тұрған (консервациядағы);
3) запастағы.
Негізгі қызметке қатысу сипаты мен құнының өндіріс және
1)Белсенді (олардың қатысу жұмыс сағаттарының мөлшерімен,
2)Бәсең (ғимарат, құрылыс). Олардың негізгі қызметке қатысуын қандай-да
алынуынан бастап шығуы сәтіне дейін олардың бар болуы
амортизацияны дұрыс және уақытылы есептеу;
бюджетке аударылатын мүлік
реконструкцияға, модернизацияға және жөндеуге қаражаттардың дұрыс және тиімді
негізгі қүралдардың
негізгі құралдардың бар болуы және қозғалысы жөнінде есеп
Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптің негізгі құралдар -Қазақстанның ұлттық байлығының
Негізгі қорлар және негізгі құралдарға ұзақ мерзімді инвестициялар
Негізгі құралдар қоғамның материалдық қорын жоспарлы қалыптасуына және
Негізгі қүралдардың мөлшерінен, сапасынан және тиімді пайдалануынан табыстың
Ғылыми-техникалық прогресс негізінде өнеркәсіпте өндірістік негізгі қорлардың жаңаруы
1) жаңа кәсіпорын құрылысы,
2) негізгі құралдарды модернизациялау, сапалық жетілдіру
Негізгі құралдар құрамында абсолютті және салыстырмалы түрде техникалық
1.2 Негізгі құралдың бухгалтерлік есебі мен аудиттың мақсаты
мен міндеттері
Өзінің қызметін дұрыс жүргізу үшін кәсіпорындар негізгі құрал
01.01.2005 жылы қолданысқа енгізілген №6 "Негізгі құралды есепке
Негізгі құралдың өзіндік ерекшелігі болып олардың ұзақ мерзімі
Ұзақ пайдалану процесіңде негізгі құралдар өзгереді: олар кәсіпорынға
Кәсіпорында негізгі құралдардың бухгалтерлік есебінің міндеттері:
негізгі құралдарды пайдаланылған
негізгі құралдардың түсу есебін, олардың ішкі қозғалысын, шығысын
негізгі құралдардың амортизациясын дер кезінде есептеу мен есепте
негізгі құралдарды жөндеу, реконструкциялау және жаңартуға шығындардың дұрыс
жоюдың нәтижесін
мүлікке салынатын салық, қосымша құнға салынатын салық салаларын
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі мыналарды қамтамасыз етуі керек:
құжаттардың дұрыс толтырылуы мен олардың түсу есебінде өз
негізгі құралдардың шығуы
сомма есебінде есейтілген амортизация мен негізгі құралдың тозуының
негізгі құралдардың қорлық берілісін, жаңа техника мен оны
негізгі құралдарды
есепте негізгі құралдарды таратудың нәтижелері мен басқа да
Нарықтық жағдайда кәсіпорын, несие мекемелері және басқа шаруашылық
Бұл қарым-қатынастардың сенімділігі барлық келісім-шартқа қатысушыларға қаржылық ақпаратты
Меншік иелері, әсіресе ұжымдық меншік иелері - акционерлер,
Өндірістің іскерлігінің нәтижесі туралы және олармен зандылықтарды қадағалау
Аудиторлық тексеріс мемлекеттік органдарға, прокурорлар мен тергеушілерге олардың
Аудит қызметіне сұраным келесі жағдайдан кейін пайда болады:
1) ақпаратты қолданушы мен әкімшілік
2) нәтижесінің қабылданған ақпарат сапасынан шешімдерінің тәуелдігі;
3) ақпаратты тексеру үшін арнайы білімдердің қажеттігі;
4)1қолданушыларда ақпаратпен танысуға рұқсаттың жоқтығынан оның сапасын бағалай
Осы барлық қажеттіліктер арнайы дайындығы бар, білікті, және
Ақпараттардың дұрыстығы капитал нарығының қызмет етуінің тиімділігін
Тәуелсіз аудиторлар бақылауды ұйымдастыруға қаржылық сенімділікті қамтамасыз етуде
Аудиторлық қызмет (аудит) - бухгалтерлік (қаржылық) есеп беруде
бухгалтерлік есептің ұйымдастыруы орнына келтірілуі және жүргізілуі;
табыстық және бухгалтерлік (қаржылық) есеп берулер туралы декларация
қаржы-шаруашылық қызметін талдау;
шаруашылық субъектінің активтерін, меншікті капиталын және
қаржылық, салықтық, банктік және басқада шаруашылық
оқыту (үйрету, баулу) және тағы басқа.
Аудит - Қазақстан Реепубликасының зандылықтарына сәйкес шаруашылық және
Аудиттың мақсаты - заңдылықтармен, аудиторлық қызметті нормативті реттеу
Негізгі құралдар аудитінің міндеттері:
негізгі құралдар сақталу және қолдану
негізгі құралдардың қозғалысы туралы бастапқы құжаттардың толтырылуының дұрыстығын
негізгі құралдардың топтастыруын жүзеге
негізгі құралдарды, бағалау
негізгі құралдардың түсуі бойынша операцияның дұрыстығын тексеру, яғни
бекіткен нормаларға сәйкес негізгі құралдардың амортизациясының
негізгі құралдар бойынша жөндеу
негізгі құралдардың жолдық операциялары бойынша
негізгі құралдардың уақытының
негізгі құралдарға қатысты
негізгі құралдар құрамына жарамсыздыққа келген есептелетін жабдықтар,
негізгі құралдардың пайдалануының тиімділігін талдау;
синтетикалық және аналитикалық есептерге сәйкес негізгі құралдардың
негізгі құралдардың түсуі бойынша операцияның дұрыстығын тексеру, яғни
бекітілген нормаларға сәйкес негізгі құралдардың амортизациясының
2 НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІНІҢ
2.1 Негізгі құралдардың келіп түсуінің есебі
Біздің қарастырып отырған зерттеу объектісі «Автоматика» ААҚ-ң бухгалтерлік
Негізгі құралдардың есебі №6 "Негізгі құралды есепке алу"
Есеп саясатын қалыптастыру жауапкершілігі "Автоматика" ААҚ директорына жүктелген.
"Автоматака" ААҚ негізгі құралдар мынадай жағдайларда түскен: күрделі
Кәсіпорынға түскен негізгі құралдар обьектілерін кәсіпорын басшысының үкімімен
Бұл кәсіпорында негізгі құралды қабылдау беру актісінде (№ОС-1)
Бұл кәсіпорында негізгі құралды ішінара өткізу кезінде актіні
Негізгі құралдарды қайтарусыз басқа субъектіге өткізу кезінде акт
Негізгі құралдарды басқа субъектіге тарату кезінде акт 3
Кәсіпорын бухгалтеріне түскен объектіні материалдық жауапты тұлғаға бекітіп,
Кәсіорында барлық түрлері үшін инвентарлық карточканың бірдей: типтік
Негізгі құралдардың объектісін басқа субъектіге өткізу кезінде, сонымен
“Автономика ААҚ” кәсіпорында байқағанымыз, құрылыс, құрал- жабдықтау,
“Обьектінің қысқаша жекелеген сипаттамасы” бөлімінде негізгі объектінің
Сандық және сапалық көрсеткіштердің өзгеруіне қарай бұрынғы инвертарлық
Осы кәсіпорында
Бір ай ішінде “түсті”, “шықты” бөлімдеріндегі карточкалар 12
Негізгі құралдардың әрбір жіктелу тобы бойынша бір айдағы
Кәсіпорын басшысының бұйрығымен материалды жауапты тұлға тағайындалған. Материалды
Негізгі құралдардың құны туралы мәліметтер тізім мен инвентарлық
Аналитикалық есеп еліміздің территориясы мен шетелде негізгі құралдың
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп жөніндегі ұлттық комиссиясы 1996
1."Автоматика" ААҚ-на күрделі қаржы нәтижесінде негізгі құрал объектілері
а) Мердігерлерге орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары үшін ҚҚС пен
б) Мердігерге монтаждауға берілген жабдықтың бастапқы құны (ҚҚС
в) Құрылыс салу үшін жер телімін таңдауға төленетін
г) Орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары үшін (ҚҚС бірге) есептегенде
д) Негізгі құралды қабылдау-беру актісі негізінде салынған
е) Құрылысқа байланысты, бірақ объектілеу бастапқы құнына енгізілмейтін
Кесте 2.1
Күрделі қаржы салу нәтижесінде түсуін шоттарда көрсету
Операция мазмұны Dm Km
Мердігерлерге орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары үшін (ҚҚС) 126
Мердігерге монтаждауға бастапқы
құнымен (ҚҚС) қосқанда берілген жабдық 126
331 125
671 260,0
75,0
Жер телімін тандау үшін (ҚҚС) өтемақы есептеу
Орындалған құрылыс-монтаж жұмысы үшін
(ҚҚС) қоса есептін мердігерлердің шоттары
төленді 331
671,
687 687
441 28,0
620,0
Негізгі құралды қабылдау-беру актісі негізінде объекті пайдаға берілді
Құрылысқа байланысты, бірақ объекттің
бастапқы құнына енгізілмейтін шығындар
сомасы 821 126 95,0
2. "Автоматика" ААҚ 2004 жылы қазан айында Ресейден
Кесте 2.2
Көлік құрамының қозғалысы бойынша операциялардың көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Негізгі құрал кіріске алынуы 124 671 2005,
Жабдықтаушы шотының төленуі 671 431 2005, 0
Қалдық құн есептен шығарылуы 842 124 2005,
Сатып алушыларға келісілген құны бойынша шот көрсетіледі.
Негізгі құрал сату бойынша ҚҚС есептелді
ҚҚС қосымша есептелетін (2005-826,0)*15%
Сатьш алушыдан ақша қаражатының алынуы 441
Бюджетке ҚҚС аударылуы 633 441 300
2.2 Негізгі құралдардың тозуының есебі
Пайдалану процесінде негізгі құралдар өзінің бастапқы заттық формасын
Негізгі құралдардың түр-түріне амортизацияны есептеудің түрлі тәсілдері қолданылады,
Негізгі құралдар объектінің моральдық тозуы бұл жетілдірілген және
Барлық жағдайларда негізгі құралдардың объектілері пайдалану мерзімі аяқталғанша
Амортизацияны есептеу әдістерін шаруашылық субъектілерінің есеп саясатында қарастырылады:
1. Құнды біркелкі шегеру әдісі
2. Құнды атқарылған жұмыс
(өндірістік тәсіл)
3.Жеделдетілген әдістер
- қалдықты азайту әдісі
- құнды сан сомасы бойынша шегеру (кумулятивті) әдіс
Негізгі құралдардың әрбір түріне амортизацияны есептеудің қосымша тәсілдері
Осы қарастырылып отырған “Автоматика” ААҚ есептік саясында біркелкі
Ғимарат, құрылыс бойынша амортизация әр қүрылысқа жеке есептеледі.
Егер топтың құндық балансы салық жылының аяғында 100
Тозуды біркелкі есептеу әдісі обьекттің тозған құнын оның
"Автоматика" ААҚ технологиялық жабдықтардың
1994 жылы шығарылып, сол
Кесте 2.3.
Негізгі қүралдардың шығуы бойынша операциялардың шоттарда көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Амортизация сомасына негізгі құралды есептен шығару кезінде жинақталған
Шығарылған негізгі құралдың баланстық құнына 842 124 139310
Есептен шығарылған негізгі құралдан алынған қосалқы бөлшектер кіріске
2.3 Негізгі қүралдарды жөндеуінің есебі
Көпшілік жағдайда негізгі құрал-жабдықтар жекелеген бөлшектерден, тораптар мен
Бұл шығындар былайша бөлінеді:
- күрделі емес сипаттағы шығындар;
- күрделі шығындар;
Бұл шығындарды дұрыс ажырата білу керек. Күрделі емес
Өз кезегінде, күрделі шығындар өндірістік қуатты немесе объектінің
Күрделі және күрделі емес шығындардың арасында шек қою
Негізгі құрал-жабдықтарды пайдалануға байланысты
күтіп ұстау және техникалық қызмет көрсету,
жөндеу,
жаңғырту, қайта құру,
тағы басқалары
Жөндеу - негізгі құралдар жабдықтың сынуынан, мерзімінен бұрын
Ұйымдастырушы-техникалық сипаттары бойынша жөндеуді
Күрделі жөндеу - кезеңділігі бір жылдан асқанда жүргізілетін
машиналар, жабдықтар және көлік құралдары үшін агрегатты толық
автомобиль көлігінің негізгі агрегаттары үшін (қозғалтқыш, сыртқы және
үйлер мен ғимараттар үшін тозған конструкциялар мен тетіктер
Ағымдағы жөндеу дегеніміз ұсақ-түйек жөндеу және қосалқы бөлшектері,
Егер негізгі құрал-жабдықтар обьектілерін түзу қалпында ұстауға арналған
Жөндеу екі түрлі әдіспен жүзеге асырылады: мердігерлік және
Кесте 2.4
Желтоқсан айда 2004 ж. №95 талап бойынша Филонский
Операция мазмұны Dm Km
1 2 3 4
Орындалған жұмыс үшін мердігерлік ұйым шот ұсынады:
Күрделі емес сипаттағы 934 671 12437
Күрделі сипаттағы 126 371 3300
ҚҚС сомасына 331 671
Шот бойышпа төлем жүргізіледі 671 441
Негізгі құрал-жабдықтар объектісінің түгендеу карточкасында жүргізілген жөндеулер немесе
Шаруашылық әдіспен негізгі құрал-жабдықтар (жөндеу) объектілерін өз күшімен
Жұмысты жүргізудің қажеттілігі дәлелденуі тиіс. Ол үшін ақаулық
Жөнделетін әрбір объектіге жеке тапсырыс немесе карточка ашылып,
Материалдық ресурстар шығыны лимиттік-жинақтама карта, жүк құжаттары негізінде
Жөндеу жұмыстары аяқталғаннан кейін арнайы комиссия "Жөнделген, қайта
Объектінің түгендеу карточкасында күрделі жөндеу немесе жаңғырту жүргізілгені
Жөндеудің нақты шығындарын кәсіпорын шығынына жатқызу тәртібі көрсетіледі.
жөндеудің барлық түрінің сомасын резервте сақтау арқылы
жөндеу жөніндегі нақты шығынды сол есепті кезеңде болған
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеуді шаруашылық әдісімен жүргізу кезіндегі бухгалтерлік
Кесте 2.5
Шаруашылық әдіспен жөндеуге шығындардың шоттарда көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеуге
материалдар босатылды
Жөндеуге қатысқан жұмысшыларға жалақы есептеледі 922 671
Жалақыдан аударымдар сомасына 923 634
үстеме шығындар бөлінген үлесіне 924 930
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеу жөніндегі шығынның жалпы сомасы
921
Қабылдау-тапсыру актісі негізінде негізгі
құрал-жабдықтарды жөндеу бойынша
шығынның нақты сомасын есептеп шығару 122
920
2.4. Негізгі құралдардың шығуының синтетикалық немесе аналитикалық есебі
"Автоматика" ААҚ-ң өзіне
Кәсіпорындарда негізгі құралдардың жарамсыздығын анықтау үшін, сондай-ақ қажетті
Кәсіпорын, баланстан негізгі құралдарға
Негізгі құралдарды толық немесе жекелеп шығарып тастау
Бұл кәсіпорында баланстан автокөлік құралдарының барлық түрлерін шығарып
Бірінші данасы бухгалтерға өткізіледі, екіншісі негізгі қүралдың сақталуына
Тарату бойынша шығындар, сондай-ақ
Бұл актілерде шығарып тасталатын обьектілердің сипаттамасын береді, шығу
Негізгі құралдарды тарату актісі негізінде инвентарлық карточкада, инвентарлық
Пайдаланымайтын артық құрал-жабдықтар, көліктік құралдар, инструменттер, жұмыс және
Негізгі құралдарды бір кәсіпорынан екінші кәсіпорынға өткізу 2
Негізгі құралды субъектінің ішінде орналастыру (цехтан цехқа) (№НҚ-1)
Толтырылған актілер негізгі құралдарды тарату бухгалтерияға түсіп, аналитикалық
Негізгі құралдарды бір кәсіпорыннан екіншісіне өткізу, қайтарусыз беру
Төменде негізгі құралдарды өткізу, тарату және қайтарусыз өткізу
“Автоматика” ААҚ негізгі құралды өткізді. Олардың алғашқы құны
Кесте 2.6
Негізгі құралды өткізу бойынша операциялардың шоттарда көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Өткізілген негізгі құралдың қалдық құны есептеп шығарылады 842
123
Негізгі құралды өткізу сәтіндегі
жинақталған тозу есептеп шығарылады 132 123
Негізгі құралды өткізуден табыс 301 722
Негізгі құралды өткізумен объектілер бойынша ҚҚС сомасы (жеңіл
Сатып алушылардан өткізілген негізгі құрал объектілері үшін төлемдер
Жыл аяғында негізгі құралды сатудан
түскен табыс жиынтық, табыстың көбеюіне жатқызады 722
Жыл аяғында негізгі құралды сату бойынша
шығындар жиынтық табыстан шығарылады. 571 842
Негізгі қүрал обьектілерін жарғылық капиталының салымына өткізу. "Автоматика"
Кесте 2.7
Негізгі құралдардың жарғылық капиталға үлес ретінде берілуі
Операция мазмұны Dm Km
Негізгі құралдың қалдық құны есептен шығарылады 842 122
өткізілген негізгі құрал бойынша есептелген тозу сомасына 131
Негізгі құралдың жарғылық капиталға салым ретінде өткізілген табыс
Жыл соңында жиынтық табыстың азаюына негізгі құралды өткізу
Жыл аяғында жиынтық табыстың ұлғаюына негізгі құралды өткізуден
Негізгі құралдың шығуы кезінде "Автоматика" ААҚ ұйымының негізгі
Кесте 2.8
Негізгі құралдардың шығуы бойынша операциялардың есепте көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Негізгі құралдың қалдық құны есептен шығарылады 842 122
Негізгі құралдың жинақталған тозуының сомасына 131 122
Негізгі құралды жою операциясына қатысушы жұмыскерлерге еңбек ақы
Әлеуметтік салық (21) сомасына 842 681 15938,0
Негізгі құралдың шығуынан алынған қосалқы бөлшектер түсімі 205
Түскен қосалқы бөлшектер, материалдар жыл аяғында жиынтық табысты
Негізгі құралды жою бойынша шығындар жыл аяғында жиынқтық
Кесте 2.9
Негізгі құралды қайтарусыз өткізу
Операция мазмұны Dm Km
1 2 3 4
Қайтарусыз өткізілген
315099, 0
Негізгі құралдьщ есептелген тозу сомасы есептен шығарылады
Қайтарымсыз өткізу негізгі құрал бойынша ҚҚС есептеледі 301
Негізгі құралды өткізу бойынша шығындар
жыл аяғында жиынтық табысты азайтады 571 842 315729,0
Кесте 2.10
Сату бойынша операциялардың көрсетілуі
Операция мазмұны Дебет Кредит
Сатылған ғимараттың баланстық құнына 842 122 433000
Бұрын есептелген тозу сомасына 131 122 767000
Сатып алушыларға ҚҚС-сыз ұсынылған шот сомасы (сату құны)
Сатып алушыларға ҚҚС-сыз ұсынылған шот сомасына 541
3. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫ АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРІСТЕН
ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ
3.1 Негізгі құралдарды аудиттау кезеңдері
Өзінің қызметін жүргізу үшін кәсіпорын негізгі құрал негізінде
Негізгі құралдар аудиті бірнеше
аудиторлық тексерісті дайындау және жоспарлау;
ақпараттар жинау және жұмыс құжаттарын талқылау;
аудитордың тексеріс нәтижесіне баға беру және қорытынды жасау;
Аудиторлық тексеріс әрқашан белгіленген мерзіммен шектеледі (орташа есеппен
Жоспарлауды екі кезеңге бөлуге болады:
алдын-ала жоспарлау;
аудитті жоспарлау (стратегиясы мен тактикасын қалыптастыру).
Алдын-ала жоспарлау мыналарды қарастырады:
клиент пен оның іскерлігіне әсер ететін факторлардың жалпы
аудиттің мәнділігін бағалау;
ішкі бақылау мен бухгалтерлік есеп жүйесін алдын-ала бағалау;
аудиторлық тәуекелділікті алдын-ала бағалау.
Аудитгі жоспарлау алдын-ала дайындаумен оны қалыптастыруды қарастырады:
аудиттің жалпы жоспарын (стратегиясын);
аудиттің бағдарламасын (тактикасын).
Алдын-ала жоспарлау кезінде аудитор клиенттің қаржы шаруашылық іскерлігімен
негізгі құралдардың келіп түсуі операцияларының түрлері мен көлемі,
негізгі құралдарды жөндеу шығындарының мәнділігі және бухгалтерлік
Есеп беруді тексеру кезінде аудитор өзінің мәні мен
Мәнділікке баға беру аудитордың тәжірбиесі мен кәсіби біліктілігіне
Қаржылық есеп берудің жекелеген көрсеткіштері аса дәл болмауы
олар ұсақ және қаржылық есеп беруді пайдаланушылардың шешіміне
ұсақ қателерді анықтау мен түзетуге шығындар өте үлкен;
бұл мақсаттарға жіберілетін уақыт бухгалтерлік есеп берудің жариялануының
Қазіргі уақытта есеп берудегі дәлсіздіктердің материалдығын (мәнділігін) бағалау
Аудитгі жоспарлау кезінде мәнділікті аудиторлық тексерістің тиімділігін қамтамасыз
аса назар аудару қажет болатын қаржылық есеп берудің
жеке зерттеу материалдарын бағалау негізі ретінде;
аудиторлық қорытындының мазмұны жөнінде шешім қабылдау негізі ретінде.
Аудиторлық тексеріс барысында аудитор өзі тексеріп отырған экономикалық
Аудиторлық тексерісті
Аудиторлық тәуекел келесі үш тәуекелден құралады:
ішкі шаруашылық тәуекел;
ішкі бақылау жүйесінің тәуекелі;
таба алмау тәуекелі.
Ішкі шаруашылық тәуекелі - ішкі бақылау жүйесін тексергенге
Ішкі бақылау тәуекелі - аудиттің ішкі шаруашылық бақылау
Таба алмау тәуекелі - аудитордың аудитті өткізу процесі
Аудитті жоспарлауды аудиторлық ұйымдар аудитті жүргізудің жалпы принциптеріне
Аудиттің жалпы жоспары - аудиттің күтілетін көлемі және
"Автоматика" кәсіпорыны бойынша негізгі құралдардың қозғалысы жөне пайдалану
Тексерілетін ұйым: ААҚ “Автоматика”
Аудит жүргізу кезеңі:
Сағат саны:
Аудиторлық топ басшысы:
Жоспарланатын аудиторлық тәуекел
Жоспарланатын аудиторлық деңгейі
3.1 кесте
"Автоматика" кәсіпорыны бойынша негізгі құралдардың қозғалысы және пайдалану
Жоспарланатын жұмыс түрі өткізу кезеңі Орындаушы
1. Экономикалық субъект туралы
маңызды ақпарат жинау 5-6.02.2004 Сұлтанова А.С.
2.Тәуекел мен мәнділікті бағалау 7.02.01 Смағулова К.М.
3.Топтың барлық мүшелеріне олардың міндеттері туралы нұсқау беру,
4.Негізгі құралдарды түгендеу 9-10.02.01 Ибраева А.А., Петрова
5. Ішкі бақылау жағдайының
аудиті 11-12.02.01 Сембина Л.М., Ибраева А.Ж.
6.Бухгалтерлік есеп аудитінің жалпы жағдайы 13.02.01 Сұңқарова
7.Негізгі құралдардың қозғалысы, техникалық жағдайы мен тиімді
қолдануын тексеру. 14.02.01 Петрова С.Ж, Сембина Л.М.
8.Аудиторлық қорытынды
15.02.01 Жұмабеков М.Қ
Негізгі құралдардың аудиторлық тексерісінің бағдарламасына енгізілетін сұрақтар шеңбері
3.2 кесте
“Автоматика” кәсіпорынының негізгі құралдарының аудиттауды жүргізу бағдарламасы
Аудит бөлімі бойынша аудиторлық процедуралар тізімі Аудитордың жұмыс
1 2 3
Бас кітаппен көрсеткіш-тердің сәйкестігін тексеру Бухгалтерлік баланс, Бас
Негізгі құралдардың синтетикалық және аналитикалық есептерінің дұрыс жүргізілуін
Сақталудағы және қолданыстағы негізгі құралдардың қолда бары мен
Негізгі құралдардың қозғалысы бойынша алғашқы құжаттардың дұрыс толтырылуын
Негізгі құралдарды топтастырудың дұрыстығын тексеру Техникалық құжаттау (паспорт,
Негізгі құралдарды бағалау мен қайта бағалаудың дұрыстығын тексеру
Негізгі құралдарды кіріске алудың және шығуының дұрыстығын тексеру
Негізгі құралдардың қозғалысына талдау жасау Баланс, негізгі құралдарды
Аудиторлық бағдарлама жұмыс орнын қамтамасыз етуге және әр
3.2 Негізгі өнеркәсіптік-өндірістік қорларды талдау
Негізгі құралдардьщ өндіріс процесінде пайдалануына тікелей бақылау жасау
Қазіргі экономикамыздағы жағдайларға байланысты өнеркәсіптерде негізгі құралдарды толықтай
Өнеркәсіпті өндірістің қазіргі жоғары техникалық деңгейіне негізгі өнеркәсіптік
Талдау міндеттері болып табылатындары, негізгі қорлармен қамтамасыз етілуін
Талдау жұмыстары өндірістің негізгі қорлармен қамтамасыз етілуін анықтаумен
Негізгі өнеркәсіптік-өндірістік қорларды талдау жұмыстары олардың қолда бары
Негізгі қорлардың қамтамасыз етілу деңгейін, жағдайын және тиімді
Негізгі қорлардың қолда бары мен қүрылымын талдаудың міндеті
Негізгі қорлардың жалпы мөлшерін талдау олардың жыл басындағы
Енді "Автоматика" ААҚ бойынша қорлардың қолдағысы мен құрылымын
Есеп беру жылында әлеуметтік салаларының негізгі қорларының орташа
Әрі қарай негізгі қорлардың құрылымын талдау процесінде өнеркәсіптік-өндірістік
Бұл жағдайда, біз айтылған негізгі қорлардың екі тобынан
3.2 кесте мәліметтерінен біздің байқайтынымыз өндірістік-өнеркәсіптік негізгі қорлардьщ
Өнеркәсіптік-өндірістік негізгі қорлардың құрамындағы болған өзгерістерді анықтау үшін
Белсенді бөлігі дегеніміз олар еңбек заттарына тікелей әсер
Негізгі қорлардың белсенді бөлігіне машиналар мен жабдықтарды, көлік
Негізгі өнеркәсіптік-өндірістік қорлардың өзгерістерін анықтау үшін, олардың құрылымын
Мұндай талдауды 3.3 кесте негізінде орындаған тиімді болады.
"Автоматика" ААҚ негізгі қорлардың (активті) белсенді бөлігінің есеп
Талдау жүргізген кезде байқағанымыз негізгі құралдардың бәсең (пассивті)
Осылардың бәрін талқылай келіп мынандай қорытынды шығаруға болады.
Негізгі қорлардың қозғалысы мен техникалық жағдайын талдау кезінде
Талдау процесін өткізу кезінде есеп беру жылындағы көрсеткіштер
Негізгі қорлардың қозғалысын сипаттау үшін өсімше, келіп түсу
Біз білетіндей келіп түсу коэффициенті негізгі қорлардың құнының
Ктүсу=Ғтүс/Ғж.с
Ктүсу — негізгі қорлардың келіп түсу коэффициенті;
Ғтүс — жыл бойында түскен негізгі қорлардың құны;
Ғж.с — жыл соңындағы негізгі қорлардың құны.
Шығу коэффициенті негізгі қорлардың өндіріс саласынан шығуының интенсивтілігінің
Кшығу=Ғшық/Рж.6
мұндағы,
Кшығу — негізгі қорлардың шығу коэффициенті;
Ғшық — жыл бойында шыққан негізгі қорлардың құны;
Ғж.б — жыл басындағы негізгі қорлар құны.
Негізгі қорлардың өсім коэффициенті олардың шығуын ескере отырьш
К=Fтүскен—Fшыққан/Ғж.с (3.3)
Негізгі құралдардың қозғалысы мен жағдайына талдау жасайық. Талдау
Кесте мәліметтері бойынша есеп беру кезеңінде өнеркәсіптік -
Бұл көрсеткіштер негізгі қорлардың түсу қарқынының былтырғы жылдан
Бұл көрсеткіштерді екі уақыт кезеңі бойынша салыстыра отырып
Негізгі қорлардың техникалық жағдайын сипаттау үшін келесі коэффициенттер:
Негізгі қорлардың жаңару коэффициенті жыл ішінде жаңа іске
Кжаңару=Ғк.т/Ғж.с
мұндағы,
Кжаңару — негізгі құралдардың жаңару коэффициенті;
Ғк.т — бір жыл ішінде іске қосылған нетізгі
Жою коэффициенті бір жыл ішіндегі жойылған негізгі құралдардың
Кжою=Ғжойылған/Ғж.б
мұндағы,
Кжою - негізгі құралдардың жою коэффициенті;
Ғжойылған— сол жылы жойылған негізгі құралдардың құны;
Ғж.б - жыл басындағы негізгі құралдардың құны. Жарамдылық
Кжарам=Ғ1/Ғ
мұндағы,
Кжарам — негізгі құралдардың жарамдылық коэффициенті;
Ғ2 — негізгі құралдардың қалдық құны;
Ғ—негізгі құралдардың бастапқы құны. Ғжі - жыл соңындағы
Жою коэффициенті 1 жыл ішіндегі жойылған нарық үлесін
(3.7)
мұнда Кжою - нқ
Ғжойылған - нқ құны
Ғж.б. — жыл басындағы нарық құны.
Жарамдылық коэффициенті негізгі
(3.8)
мұнда: Кжарам негізгі құралдардың жарамдылық коэффициенті;
Ғ1 — негізгі құралдардың қалдық құны;
Ғ — негізгі құралдардың бастапқы (баланстық) құны.
Тозу коэффициенті негізгі құралдардың бастапқы (баланстық) құнынан
Ктозу = Fт/F
мұнда Ктозу - негізгі құралдардың тозу коэффициенті;
Ғт - негізгі құралдардың тозу деңгейі;
Ғ — негізгі құралдардың бастапқы құны.
Негізгі қорлардың техникалық жағдайын талдау үшін 3.5. кестені
Жарамдылық коэффициенті былтырғы жылғы деңгейден 51,8 % есеп
Өндірісті интенсивтілендіру жөніндегі негізгі бағыттардың ішінде негізгі өндірістік
Өндірістік негізі қорлардың пайдалануын сипаттайтың маңызды көрсеткіштердің бірі
Қор қайтарымы дегеніміз негізгі өндірістік қорлардың бір теңгесіне
Ққ =ө/Фож
мұнда: Ққ — қор қайтарымы;
ө — жылдық өнім шығару көлемі;
Фөж — негізгі өндірістік
Қор қайтарымы өнім шығаруына байланысты құндық, табиғи өлшемде
Қор=Қб+ҚтАо/12-Кш(12-А1)/І2
мұнда Қф - жыл басындағы негізгі қорлардың бастапқы
Қт — жаңа іске қосылған негізгі қорлардың құны;
Ас — жаңа іске қосылған негізгі қорлардың ай
Қш — шыққан негізгі қорлардың құны;
Аі — шыққан негізгі қорлардың пайдалануда болған ай
Талдау кезінде қор қайтарымы көрсеткішін барлық негізгі қорлар
Қор қайтарымының негізгі
Кесте 3.5
Қор қайтарымын талдау
Көрсеткіштер өткен
жылы
2004 Есеп беру
жылында
2005 өткен жылғыдан
ауытқуы (+, - )
абсолютті %
өнім көлемі
өнеркөсіптік-өндірістік негізгі қорлардың орташа
48665
4244
+9,5
Қор қайтарымы, теңге 31,3 33,1 1,8 +5,8
Қор сыйымдылығы, теңге 0,03 0,03 —
Кесте мәліметтері
Өйткені жылдағы өнім шығару — 1391438
Ал 2004 жылы бір өнім келемі 1613794 м.т.
Әрі қарай енді қор қайтарымы жөне қорлардың орташа
Тізбектеп қою тғсілнің көмегі арқылы қор қайтарымы өзгерген
Өнім көлемін осы беру жылының қор қайтарымы және
Енді біз 2004ж. шығарылған өнімнің көлемі 1391438 мың
N==N-Nо (3. 11)
мұндағы N - өнім шығаруға қор қайтарымы факторының
N — есеп беру кезіңінің қор қайтарымы кезіндегі
Nо— өткен жылы шығарылған өнім көлемі;
Сонда біздің анықтағанымыз 78897,1 мың теңге (1470335,1 -1391438).
N==N1-N
мұндағы, N — өнім шығаруға негізгі қорлардың жылдық
N - есеп беру жьлындағы шығарылған өнім көлемі.
Сонда біздің анықтағанымыз-143458,9 мың теңге
Кесте 3.6
Шығарылған өнім көлеміне факторлар әсері, мың теңге
Көрсеткіштер Факторлар әсері
Сомасы мың теңге Шығарылған өнім көлеміне % қатысында
Қор қайтарымының өзгеруі 78897,1 5,7
Орташа жылдық құнының өзгеруі 143458,9 10,3
Барлығы 222356 16
Енді біздің есептегендеріміздің дұрыстығын тексерейік, ол үшін барлық
Кесте мәліметтерінен біздің байқайтынымыз 2004 өткен жылмен салыстырғанда
Келесі маңызды көрсеткіштердің бірі —
Ол келесі формула бойынша анықталады:
Ққ=Қорт/Жс
Мұндағы: Ққ - қормен қарулану;
Қорт - өндірістік негізгі қорлардың орташа құны;
Жс- жұмыскерлердің орта тізімдік саны.
Кәсіпорындағы қормен қарулану
Кесте 3.7
Еңбектің қормен қарулануы көрсеткіштері
мың теңге
Көрсеткіштер 2004 2005 өткен жылғыдан ауытқуы
Абсолютті %
Негізгі өндірістік қорлардың орташа құны 44421 48665
Жұмыскерлердің
орташа тізімдік саны 84 43 -41 -48,8
Оның ішінде
жұмысшылар 78 36 -42 -53,8
Бір жұмыскердің
қормен қарулануы 528,8 1131,7 601,9
+114
Бір жұмысшының
қормен қарулануы 569,5 1351,8 782,3 +137,3
Кесте 3.8
Еңбек өнімділігі көрсеткіштері
Көрсеткіштер 2004 2005 өткен жылғыдан ауытқуы
абсолютті %
1 2 3 4 5
өнім көлемі (мың теңге) 1391438 1613794 222356 +16,0
Саны — барлығы: 84 43 -41 -48,8
Оның ішінде жұмысшылар 78 36 -42 -53,8
Еңбек өнімділігі (м.т)
барлығы 16564,7 37530,1 20965,4
Оның ішінде жұмысшылардың 17839 44827,6
Ягни, кестеден көріп отырғанымыздай жалпы жұмыскерлер саны өткен
Қорытындылай келгенде талдау шараларының нәтижесінде “Автоматика” ашық акционерлік
Ал бұл мәселелерді шешуде негізгі қорларды қолдануға деген
4. ЛИЗИНГІГЕ АЛЫНҒАН НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ
4.1 Лизинг
Лизинг – инвестициялық қызметтің түрі, ол бойынша лизинг
Лизинг алушы лизинг шартын жасау кезіндегі баға бойынша
Қазіргі таңда кәсіпорындар, жеке кәсіпкерлер үшін қаржы лизинг
(Негізінде) лизинг нысанасы болып үйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар,
Лизингтің 4 нысанасы бар.
- ішкі лизинг. Ішкі лизингті жүзеге асырған кезде
- халықаралық лизинг, халықаралық лизингті жүзеге асырған кезде
Лизингтің түрлері.
1.Қайтару лизингі – лизингтің бір түрі, ол бойынша
2.Банк лизингі – лизингтің бұл түрінде банк лизинг
3.Толық лизинг – лизингтің бір түрі, ол бойынша
4.Таза лизинг – лизингтің бір түрі, ол бойынша
Лизингтік қатынастардың құқықтық негіздері.
1. Лизинг беруші
-
-
-
-
2. Лизинг алушы.
-
-
-
-
-
4.2 Мүлікті салық жайында
Негізгі түсінікткр лизинг мәмілелерінің құқықтық негіздері, сондай-ақ шетелдік
Салық кодексінің 74 бабына салық салу мақсатындағы негізгі
Лизинг алушының сыйақы бойынша ҚР ұлттық белгілеген қайта
Негізгі құралдар лизингі кезінде жалдау ұзақ мерзімде жүзеге
Негізгі құралдар лизингісі клиенттер үшін әлдеқайда тиімді және
Салық кодекісінің 216 бабының 2-1 тармағының 1-тармақшасына сәйкес
Лизинг алушы салық кодекісінің 235 бабынын 2 тармағындағы
Мүліктік салық мерзімі аяқталған уақытта мүлік лизинг алушыға
4.3 Лизингіге алынған негізгі құрал есебі
Негізгі құралды лизингке алушы лизингтік төлемді екі жақтық
Лизинг беруші негізгі құралды лизингке алушыға келісілген (%)
Лизинг алушы лизинг берушінің негізгі құрал иесі екендігін
Егер келісілген уақытта лизинг алушы төлемді төлемесе ол
Лизинг алушы келісілген шарттың талаптары бойынша ай сайын
Мына бір мысалды қарастырып көрейік. Сатушы, лизинг беруші
Сатылған негізгі құралдың өзіндік құны 25000,0 мың теңге
Келтірілген мысалда негізгі құрал 7 жыл мерзімге берілгендіктен,
- Лизинг алушы алынған негізгі құралды кіріске алады.
Сыйақы бойынша шығыстар сомасын шегерімге жатқызу үшін, бухгалтерлік
ҚОРЫТЫНДЫ
Қоғамдық өндірістің тиімділігін негізгі өндірістік қорларды жақсы пайдалану
Жекелеген кәсіпорын немесе бірлестік жағдайында негізгі қорларды пайдаланудың
“Автоматика” ашық акционерлік қоғамындағы есептің ұйымдастырылуы жағдайын қарастырғанымызда
Негізгі құралдардың есебі - ақпараттардың тұрақтылығының жоғары деңгейімен
Сонымен қатар
Курстық жұмыстың үшінші бөлімі негізгі құралдардың қолдануына және
Бұл көрсеткіштің мұнша артуына біріншіден,
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын жарамдылық және тозу коэффициенттері
Біздің ойымызша, бүгінгі нарықтық экономиканың талаптарына сәйкес амортизацияны
Сондықтан алғашқы жылдары негізгі құралдарды жаңалауға, тиімді технологияларды
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Торшаева Ш. М. Основы аудита. Қарағанды, 2004.
Толпаков Ж.С. Негізгі құралдың бухгалтерлік есебі. Қарағанды, 2005.
Каренова Г. С. Практический аудит, Қарағанды, 2004.
Савицкая Г. В. Анализ хозяиственной деятельности предприятия. Алматы;
Жұматов М. Қ., Нұрқалиева Д. М., Омашева А.
Дүйсенбаев К. А. Аудит и анализ финансовой отчетности.
Стандарты бухгалтерского учета и методические рекомендации, 2004.
Анализ хозяиственной деятельности. – М: Финансы и статистика,
Бухгалтер бюллетені №62. 2004.
Бухгалтер бюллетені №42. 2005.
Бухгалтер бюллетені №47. 2005.
Бухгалтер бюллетені №52. 2005.
Бухгалтер бюллетені №3. 2004.
Бухгалтер бюллетені №11. 2004.
Бухгалтер бюллетені №13. 2004.
Библиотека бухгалтера и предпринамателя №5. 2004.
Библиотека бухгалтера и предпринамателя №8. 2004.
Библиотека бухгалтера и предпринамателя №12. 2004.
Заочная школа аудитора. №2,4. 2005.
Лизинг это выгодно. Казахстанская правда. №41. 2004.