ЖОСПАР
Кіріспе 2
1. Нарықтық экономикада қор биржасының қажеттілігі 3
1.1. Қор биржасының міндеттері 7
2. Қор биржасының мәні 9
2.1. Қор биржасының қатысушылары 13
3. Қазақстанда қор биржаларының қалыптасуы және дамуы 14
Қорытынды 23
Қолданылған әдебиеттер 24
Кіріспе
Бағалы қағаздар орта ғасырлардан бері қарай қолданыла бастады.
Ал бұл бағалы қағаздарды саудалайтын орынды биржа деп
1. Нарықтық экономикада қор биржасының қажеттілігі
Бағалы қағаздардың екінші реттегі нарығының қайнаған ортасы
- құнды қағаздарды сатып алушы мен сатушыларды
- құнды қағаздар курсын тіркейді;
- акция түрлерімен облигацияларға инвестордың қатынастарын жинақтайды;
- бағалы қағаздарды тікелей сату мен сатып алу
Бүкіл елдің және жекелеген салаларының іскерлік белсенділігінің экономикалық
Қор биржасы дегеніміз - бағалы қағаздар /акция, облигация/
Нарықты экономиясының маңызды элементі бола тұра, қор биржасы
Ан = 100%
Бұңда, Ан
Д - дивиденд
КП - қарыз проценті.
Бұл формуланың экономикалық мағынасы мынада: егер акцияны сатып
Мысалы, акцияның ең төменгі (номинальды) бағасы 100 теңге
Бағалы қағаздар курсы қозғалысының ең белгілі қорытынды көрсеткіші
Қазіргі кезде 60 –тан астам елде 200-ге
1-кесте. Дүние жүзіндегі ірі қор биржалары
Биржалар Млн. доллар
Нью-Йорк 1923,2
Токио 392,3
Орталық-Батыстық (АҚШ) 79,1
Лондон 76,4
Осако 61,8
Тынық мұхит 36,8
Торонто 31,7
Америка 26,7
Амстердам 20,0
Париж 19,8
Филадельфия 17,9
Бостон 14,4
Стокгольм 10,8
Монреаль 7,5
Жалпылама тілде айтар болсақ биржаны үлкен тоғанға теңеуге
Осы қор биржасында істейтін кейбір компаниялар сауда саттықтың
1.1. Қор биржасының міндеттері
Қор биржасының міндеттері:
1. Құнды қағаздар саудасын өткізетін орынды ұйымдастыру, яғни
Биржаның қатысушылары сауданың жүйесін және биржадағы көрсетілген ережелерді
Биржа тек қана биржадағы сауданы жүргізе білетін емес,
2. Бірқалыпты биржалық бағаны қалыптастыру. Қатысушылар биржада сауда
Биржа сонымен қатар биржалық саудасы процесінде белгіленген бағаның
Көрсетілген міндеттерді жүзеге асыру үшін биржа эмитент пен
3. Уақытша бос ақша қаражаттарының
Биржа құнды қағаз сатып алушыларын тарта отырып эмитенттерге
4. Биржа саудасының ашық болуын және жариялығын қамтамасыз
Биржа орталықтанған биржалық ақпараттың таралуына жауап береді.
Сонымен қатар ол айналымдағы құнды қағаздардың курсына әсер
5. Арбитражбен қамтамасыз ету
Арбитраж — бұл дауларды кедергісіз шешу механизмі. Бұл
6. Биржа заңында бекітілген келісім шарттардың орындалуын қамтамасыз
Бұл міндеттерді орындау ондағы айналымдағы құнды қағаздардың сеніміділігін
Биржа айналымына листингтен өткен, талаптарға сай келетін құнды
7. Биржа саудасына қатысушылардың тәртібі кодексін этикалық стандарттарын
Бұл міндеттерді орындау үшін арнайы келісімшарт қабылданады. Бұл
2. Қор биржасының мәні
Бағалы қағаздардың екінші реттегі рыногының қайнаған ортасы қор
Биржаның ерекше белгілері.
Белгілі бір ережелермен сипатталатын қызметтері мен ұйымдық құрылымы
Биржа мынадай қызметтер атқарады:
1. Құнды қағаздарды сатып алушы мен сатушыларды кездестіреді.
2. Құнды қағаздар курсын тіркейді, акция түрлері мен
3. Капиталдың бір саладан (кәсіпорыннан) басқа салаға ауысуының
4. Бүкіл елдің және жекелеген салалардың іскерлік белсенділігінің
Биржаны акционерлік қоғам ретінде, яғни жеке кәсіпкерлік шарт
Қор биржасы бағалы қағаздардың екінші ретті ұйымдастырушысы болып
Классикалық қор биржасы белгілері:
- тіркелген сауда орны бар орталыктандырылған нарық
- бұл нарықта белгілі талаптарға жауап беретін
- биржа мүшелері ретінде ең жақсы операторларды таңдау
- сауданың уақытша регламентінің бағалы қағаздары мен стандартты
- мәліметтерді тіркеу орталығы және олар бойынша есеп
- ресми котировкаларды бекіту
- биржа мүшелерін қадағалау
Қор биржасы жабық АҚ нысанында құрылады және ҚР
Қор биржалары ҚР заңдылықтарына сәйкес тіркеледі және бағалы
Қор биржасының мүшелері негізгі міндеттері бағалы қағаздармен әрекеттерді
Брокерлер — мәміле жасаудағы делдалдар — тапсырма бойынша
Дилерлер — өз аттарынан және өз есептеріне бағалы
Қор биржасының қаржылық қызметі есебінен жүзеге асырылады:
- оның мүшелігіне кіруге құқық беретін қор
- биржа мүлкін пайдаланғаны үшін қаражаттар,
- ақпараттық, кеңес беру және т.б. қызметтер
Биржа табыстары оның қызметтерін жүзеге асырумен, оның қызметін
2.1. Қор биржасының қатысушылары
Қор биржасы жабық биржа болып табылады. Сондықтан биржадағы
Биржаға жаңа мүшелерді қабылдау биржа жарғысыңда анықталады. Кейбір
Қор биржалары үшін оның барлық мүшелері бірдей, яғни
Ал шетелдік қор биржаларының тәжірибелерінде биржа мүшелері әр
1. Бірінші категорияға дилер, не брокер немесе бір
2. Дилераралық брокерлер. Оларға нарықта бір-бірімен жасырын түрде
3. Ақша брокерлері. Олардың негізгі қызметтері нарықтың қатысушыларына
Биржа мүшелеріне қойылатын талап, биржаның өзінен де талап
Биржа мүшелеріне қойылатын және биржаға қойылатын талаптар:
1. Биржа жарғысын және басқа да нормативті құжаттардың
2. Нормативті құжаттарда және жарғылық қорда көрсетілген әдістер
3. Биржа мүшелері биржаның іскерлік қызметтеріне өз үлестерін
3. Қазақстанда қор биржаларының қалыптасуы және дамуы
Биржалық қозғалыстың даму тарихы 100 жылдан астам уақытты
Бағалы қағаздармен сауданы қор биржасынан тыс рыноктың баға
Қазақстанда "Бағалы қағаздар айналымы және биржасы туралы" заң
Акционерлік қоғам - өздерінің ресурстарын орталықтарын немесе тұрғындардың
Қор биржасы Ұлттық комиссияның келісімімен бағалы қағаздар
Қор биржасының негізгі қызметтері:
1) бағалы қағаздардың нарыққа дейінгі тұрақтылықтарын анықтау үшін
2) бағалы қағаздармен әрекеттер концентрациясы, сұраным мен ұсынымды
3) бағалы қағаздармен мәмілелер, эмитенттер бойынша ақпараттар,
4) капиталды тиімді салаларға орналастыру жолымен нарықтық конъюнктураны
Қор биржасы – бағалы қағаздарын бірқалыпты айналысы, олардың
Қазақстандағы құнды қағаздар рыногы бес жылға жуық уақыт
Осы процесті мемлекеттік қолдаумен бірге, белгілі бір субъективтік
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының құнды қағаздар рыногында екі
Қазақстан Банкаралық Валюта - қор биржасын Қазақстан Республикасыньң
1) мемлекеттік құнды қағаздар бойынша есеп айырысу жүйесінің
2) Банктердің қайталама рынокта операциялар жүргізуге аз. мүдделі
Құнды қағаздар бойынша негізгі операциялар көлемі 1995 жылы
Өткен кезең ішінде құнды қағаздар рыногының қызметіне қатысты
Ал Қазақстан Республикасының Үкіметі Қор биржасы арқылы кәсіпорындар
- сауда өткізу мерзімдері ұзартылды;
- лоттарды ұлғайтуға мүмкіндік жасалды;
- келісім шарттарды аяқтау процедурасына толықтырулар мен анықтамалар
- комиссиялық алымдардың мөлшері бекітілді
- құнды қағаздар листингі туралы ережелер өзгертілді
ОАҚБ жақын және алыс шетелдердің қор биржаларымен тұрақты
Биржада барлық қазіргі заманғы және халықаралық стандарттарды сақтау
Қор рыногын бұдан гөрі терең және бүге-шігесіне дейін
Қазіргі кезде ОАҚБ-да операциялар жасауға 35 брокерлік кеңсеге
Алайда брокерлік кеңселер мен қор биржаларына деген қызығушылықтың
Қорытынды
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе қазіргі таңда Қазақстанда бағалы
Қолданылған әдебиеттер
1. Жүнісов Б. Мәмбетов Ұ. Нарықтық экономика негіздері,
2. Нұғметжанова А.М., Зоринова А.Н.,
3. Қарағұсова Г. Құнды қағаздар туралы не білесіз?
4. Сеилова З.С. Құнды қағаздар нарығы, Қарағанды, 2000ж.
5. Ілиясов Қ.Қ. Қаржы. Алматы, 2003
6. www.kase.kz/*.htm Қазақстан қор биржасының ресми сайты.
Алехин Б. И. Рынок ценных бумаг. Введение в
Қазіргі кезде бұл коммиссия Ұлттық Банктің құрамына енгеніне
2