Жоспар
Кіріспе 3
1 Рим мемлекетінің құрылуы 4
2 Сервий Тулийдің реформалары мемлекеттің құрылуына әсері 5
3 Республика кезеңіндегі Рим 5
3.1 Республиканың қалыптасуы және құлдырау кезеңі 5
4 Монархия кезеңіндегі Рим 8
4.1 Принципат 8
4.2 Доминат 9
5 Рим құқығының негізгі қайнар көздері 10
5.1 Құқық жүйелері 10
5.2 Марк Туллий Цицеронның мемлекет және құқық туралы
5.3 Стоицизмнің римдік саяси-құқықтық ойға әсері 16
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 29
Кіріспе
Рим заңгерлерінің тек құқықтану саласында ғана емес, бүкіл
Римдік құқық өзінің гүлденген кезеңіне республиканың соңғы кезеңі
Тіпті қазіргі Қазақстан Республикасының заңдары да сонау римдік
1 Рим мемлекетінің құрылуы
Рим мемлекеті қалалық қауымнан қалыптасқан. Римнің негізін қалаған
Қоғамдық құрылым. Римде жалпы алғанда 300 ру болған.
Халық патрицийлерге, клиенттерге және плебейлерге бөлінген. Патрицийлар -
Мемлекеттік құрылым. Римдік қауымның басында патша Рекс
2 Сервий Тулийдің реформалары мемлекеттің құрылуына әсері
Римдік рулық қауымның мемлекетке айналуын үрдісінің аяқталуына Сервий
А) барлық еркек адамдар жердің мөлшерімен анықталатын мүліктік
Ә) Римде жоғарғы органның жаңа түрі пайда болды
Б) плебейлер центуриаттық комициялардың құрамына енгізілді, яғни, «рим
В) Рим қаласы төрт аумақтық округтерге — трибаларға,
3 Республика кезеңіндегі Рим
3.1 Республиканың қалыптасуы және құлдырау кезеңі
Римдегі республика кезеңі 500 жылға созылды (б.э.д. 509-27
Қоғамдық құрылым. Өзінің таптық табиғаты бойынша римдік қоғам
Еркін халықтың негізгі бөлігі болып патрицийлер мен плейбейлер
Мемлекеттік құрылым. Рим республикасында орталық органдар - халық
Центуриаттық комициялар халық жиналыстарының негізгі түрі болып табылады,
Сенат формальды түрде магистраттардың жанындағы кеңесуші орган ретінде
Магистратуралардың жүйесіне Рим мемлекетінің өкілі болуға және оның
- сайланбалылық (магистраттарды сайлау халық жиналыстарында жүзеге асатын);
- алқалық (бір лауазымға бірнеше магистрат сайланатын, олардың
- жауаптылық (диктатор, цензор мен плебейлік трибундардан басқа
- мерзімділік (барлық магистрлер 1 жыл мерзімге, ал
- ақысыздық (магистраттар өз жұмысы үшін жалақы алмайтын)
Магистратуралар ординарлық және экстраординарлық болып бөлінеді. Ординарлық магистратуралардың
Преторлар - консулдардың көмекшілері, цензорлар - Рим азаматтарын
Не соғыспен, не топтық күрестің өршуімен байланысты қандай
Рим әскері. Әскери қызметті бес разрядқа енген барлық
Жергілікті басқару. Римнің жауап алған Италиядан тыс жерлері,
4 Монархия кезеңіндегі Рим
4.1 Принципат
Римдегі құлиеленушілік монархияның тарихын екі кезеңге бөлуге болады:
Принципат кезеңінде әлі де республикалық мекемелер қызмет етеді,
284 жылдан бастап Римде шексіз монархия — доминат
1) императордың жанындағы мемлекеттік кеңеске;
2) император тағайындайтын шенеуніктер басқаратын қаржылық ведомствоға.
4.2 Доминат
Доминатты орнықтыру Диоклетианның реформаларымен тығыз байланысты. Ол мынадай
1) әкімшілік реформа - империя екі провинцияға бөлінген
2) әскери реформа - әскер үш сенатқа бөлінетін:
3) салықтық және қаржылық реформалар - заттай және
Жергілікті басқару. Империяның әрбір бөпігі - диоцездер екі
Сот. Қылмыстық істерді қарау тұрақты комиссиялардан император мен
5 Рим құқығының негізгі қайнар көздері
5.1 Құқық жүйелері
1) бірінші римдық құқық кодификациясы — әдет құқығы
2) б.э. III ғ-ның соңында екі кодекс құрастырылды:
3) б.э. 483 ж. алғашқы ресми жүйелендіру —
4) б.э. XII ғ. рим құқығының соңғы жүйелеуі
- институциялар — рим құқығының қарапайым курсы, бұл
— дигестлер — ескірген түсініктер мен қарама-қайшылықтарды жою
— юстинианның кодексі — 12 кітаптан құралған император
— новеллалар — жинақтың басқа үш бөлігі жасалуы
Құқық қабілеттілікті иелену үшін статус деп аталатын үш
Меншік құқығы тұлғаның иелену, пайдалану және билік ету
Рим құқығында меншікті иеленудің екі түрі ажыратылған: цивильдік
Рим құқығы бөген мүлікке қатысты келесі құқықтарды таныған:
Римде міндеттемелердің екі қайнар көзі болған: деликтілерден (құқық
Неке-отбасы құқығы бастапқы кезендерінде үй иесінің отбасы мүшелерінің
Мұрагерлік құқықта заң бойынша мұрагерлік және өсиет бойынша
Қылмыстық құқықта жариялылық сипаттағы (Рим мемлекетіне қарсы қылмыстар,
5.2 Марк Туллий Цицеронның мемлекет және құқық туралы
Ежелгi Римнiң атақты шешенi, заңгерi, мемлекеттiк қайраткерi және
Цицеронның мемлекет және құқық саласындағы теориялық көзқарастары ежелгi
Мемлекеттiң пайда болу себебiн Цицерон адамдардың әлсiздiгi мен
Ежелгi грек ойларының дәстүрлерi негiзiнде Цицерон мемлекеттiк құрылымының
Бұл формалардың әрқайсысының өз артықшылықтары мен кемшiлiктерi бар.
Азаматтар басқаға зиянын тигізбеуге, басқаның меншігіне қол сұқпауға,
Құқық негізіне Цицерон табиғи әділеттілікті алады. Бұл жерде,
Әділдік, Цицеронның айтуы бойынша, басқаға зиян келтірмеу және
Табиғи құқықтар, Цицерон бойынша, жазба заңдардың қайсысынан болса
Цицерон шешендігімен, философиялық және саяси-құқықтық шығармашылығымен ғана емес,
Азамат соғысы жылдарында Цезарьдің жағында болған Цицерон Цезарьға
5.3 Стоицизмнің римдік саяси-құқықтық ойға әсері
Ежелгі Грециядан бастау алған стоицизм римдік саяси-құқықтық ойда
Стоиктердің ілімі бойынша, әлем - біртұтас дене. Ол
Рим стоиктерінің шығармашылығы бұрынғы полистік идеология құндылығындағы дағдарыстың
Сол дәуірдің ұлы ойшылы Сенека саясаткерлік пен ұстаздықтың
Басқа стоиктерге қарағанда Сенека барлық адамдардың рухани бостандық
Ежелгі грек стоиктері сияқты Сенека да барлық себептерді
Мемлекеттің пайда болуы мен өмір сүруі де бүкіл
"Тағдыр заңының" қажеттілігі туралы ойларына қарамастан Сенека адамдарды
Сенека "ұят" ұғымын моральдың негізгі ұғымы — адамдардың
Адамдар жеке басының мүддесі үшін ғана емес, басқалар
Осындай идеяларды басқа рим стоиктері философ Эпиктет пен
Эпиктеттің философиялық көзқарасына рим стоиктерінің бірі философ Мусоня
Адамның ақыл-ойы мен адамгершілігін жан-жақты жетілдіруді және оған
Философияны этикаға жақындатқан стоицизм тенденциясы Эпиктетте анық байқалады.
"Табиғаттан берілген біздің еркіндігіміз бен бостандығымызға ешнәрсе де
Марк Аврелий Антоний (121—180 жж.) рим стоицизмінің көрнекті
Ол барлық адамның заң алдындағы теңдігі сақталған мемлекет
Өзінің бұрынғы және сол кездегі өміріне баға бере
Грек және рим стоиктерінің индивидуализм және табиғи —
Рим заңгерлерінің тек құқықтану саласында ғана емес, бүкіл
Ежелгі Римде құқықпен айналысу алғашқы кезде абыздар алқасының
Б.з.д. 253 жылы плебейлерден шыққан алғашқы жоғары понтифик
Б.з.д. II ғасырдың ортасында құқықтанудың, әсіресе азаматтық құқықтың
Рим заңгерлерінің қызметі мынадай құқықтық мәселелерді шешуге көмектесті:
Римдік құқық өзінің гүлденген кезеңіне республиканың соңғы кезеңі
Заңдар мен құқықтық нормалар көп өзгеріске ұшырамады. Римдіктер
Классикалық дәуірдегі көптеген атақты заңгерлерден Гайды (II г.),
Император Юстинианның кезіңде рим құқығын бір жүйеге келтіру
Кодификациялаудың барлық жұмысын және дигестыларды құрастыруды VI ғасырдағы
Ежелгі римдік құқықтық ойдың ерте сатысында діни ұғымдардың
Ульпиан бүкіл құқықты бұқаралық және жеке құқық деп
Ульпианның бұл ойын заңгер Гай да жалғастырды. "Зандар
Құқыққа тән оның қасиеттері, және оның құрамды бөліктерінің
"Құқықты оқып үйрену үшін,— деп атап көрсетті Ульпиан,—
Шындық пен әділдік (justitua), Ульпианның піқірінше, әркімге өз
Рим заңгерлерінің еңбектерінде заң туралы түсініктемесі едәуір орын
Тағы бір рим заңгері Марциан заң сипатына анықтама
Рим құқықтық ойының маңызды табыстарының бір құқықты бұқаралық
Республикадан монархияға өту кезінде рим заңгерлері цезаризм режимін
Рим заңгерлері жеке құқық, әсіресе цивильді құқық мәселелерін
Цивильдік құқық саласында рим заңгерлері меншік, отбасы, өсиет,
Рим құқығы бойынша, меншік объектісіне малдар, заттар және
Қорытынды
Рим заңгерлерінің құқық туралы ілімі құқықтық ойдың одан
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Булгакова Д.А., Истаев А.Ж. Мемлекет және құқықтың жалпы
М.Мұхамедов, Б.Сатершинов, Б.Сырымбетұлы. Саяси құқықтық ілімдер тарихы. Алматы,
Мұхтарова А.Қ. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы, Алматы,
Всеобщая история государства и права – Под ред.
Федоров К.Г., Лисневский Э.В. История государства и права
Мұхтарова А.Қ. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы, Алматы,
Мұхтарова А.Қ. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы, Алматы,
Булгакова Д.А., Истаев А.Ж. Мемлекет және құқықтың жалпы
Мұхтарова А.Қ. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы, Алматы,
Мұхтарова А.Қ. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы, Алматы,
Мұхтарова А.Қ. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы, Алматы,
Мұхтарова А.Қ. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы, Алматы,
М.Мұхамедов, Б.Сатершинов, Б.Сырымбетұлы. Саяси құқықтық ілімдер тарихы. Алматы,
М.Мұхамедов, Б.Сатершинов, Б.Сырымбетұлы. Саяси құқықтық ілімдер тарихы. Алматы,
М.Мұхамедов, Б.Сатершинов, Б.Сырымбетұлы. Саяси құқықтық ілімдер тарихы. Алматы,
М.Мұхамедов, Б.Сатершинов, Б.Сырымбетұлы. Саяси құқықтық ілімдер тарихы. Алматы,
3