КІРІСПЕ
ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
Мұнай өндіретін және мұнай өңдейтін өндіріс орындары-техногенді экожүйелер.
1.2 Қазақстан республикасында топырақтың мұнаймен ластануының негізгі мәселесі.
1.3 Топырақ биотасына мұнайлы ластанудың әсері.
1.4 Топырақтағы мұнай көмірсутектерінің биодеграциясына әсер ететін факторлар
1.5 Топырақтың микробиологиялық қасиеттеріне мұнаймен ластанудың әсері
1.6 М ұнаймен ластанған топырақтарды тазартудың қазіргі кездегі
1.7 Мұнаймен ластанған топырақтарды тазарту үшін өсімдік-фитомелиораттарды қолданудың
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасының қарқынды дамып келе жатқан
Оңтүстік Қазақстан облысы еліміздегі ең өндіріс салалары дамыған
Қала территориясындағы мұнай өнімдерін мол пайдаланатын мекеменің бірі
Мұнай өнімдері өте қауіпті экотоксиканттар қатарына жатады.
Мұнай және оның өнімдері өсімдіктерге токсикологиялық әсер ететін,
Аридті климат жағдайында жерді тиімді (рациональды) пайдалану мәселесі
Мұнайдың токсикологиялық әсеріне төзімді табиғи флора түрлері –
Біздің зерттеулеріміздің мақсаты мұнаймен ластанған территориялардың динамикалық өзгеріс
«ПКОП»ЖШС территориясының ішіндегі екі анализделуші және бақылаушы участкелерде
Біздің зерттеулеріміздің бақылаушы нұсқасында мұнаймен ластанбаған территориялар
Алынған анализ нәтижесінің көрсетуінше, мұнаймен ластанған жерді таза
36.Киреева Н.А, Тишкина Е.И. Ускорение биодеструкции нефтяных
загрязнений при рекультивации почв //Актуальные вопросы биотехнологии /
37.Киреева Н.А. Почвенные микроорганизмы как индикаторы загрязнения углводородами
38.Sextone A.J/, Atlas R.M/, Response of microbical populations
39.Киреева Н.А. Микробиологические процессы в нефтезагрязненных
почвах.- Уфа: БашГУ, 1994.-172 с.
ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
Мұнай өндіретін және мұнай өңдейтін өндіріс орындары-техногенді экожүйелер.
Өнеркәсіптің мұнай-газ саласы, әлемдік экономиканың интенсивті дамуында негізгі
Қоршаған ортаның негізгі ластаушы көзінің бірі, мұнай және
Бұрғылау кезінде қолданылатын сұйықтық құрамындағы бөлшектер топырақтың тұздануына
Әлемдік тәжірибеде мұнай өндірумен және өңдеумен айналысатын өнеркәсіптерде
Қоршаған ортаны ластаудың бір жолы, өңдеу кезінде мұнай
1.2 Қазақстан республикасында топырақтың мұнаймен ластануының негізгі мәселесі.
Қазақстанның барлық территориясы бірнеше мұнай өндіруші региондарға (аймақтарға(
«Биологиялық түрлерді пайдалануда оларды қорғау және тепе-теңдікте сақтау
Оңтүстік-Қазақстан облысының жалпы жер көлемі 11724,9 мың.га, оның
ауылшаруашылық мақсатына – 4543,6
қосалқы – 3176,9
орман фонды – 3036,3
өнеркәсіптік, транспорт, қорғаныс, байланыс және басқа ауылшаруашылық емес
аса қорғалатын табиғи территориялар – 76,1
су фонды – 134,1
елді мекенді жерлер – 656,5
облыстан тыс қолданылатын жерлер – 0,9
басқа облдыстардың, мемлекеттердің жер игерушілері пайдалынатын жерлер –
Мемлекеттік жер кадастыры бойынша, ОҚО-да жердің сапалық сипаты
жарамды (жарамсыз белгілері жоқ(– 1838,8
тұзданған (сорланған(– 2200,6
сортаң және сортаңдау комплекстері (жиынтықтары( – 1009,5
қатты суланған, батпақты, шайылған – 942,0
тасты (защебненные( – 1017,6
дефлированные (дефлирленген( – 3108,7.
Облыс территориясының бір бөлігін құмайт топырақ және құмды
Шымкент қаласының территориясында республикадағы ең ірі мұнайды қайта
Қазіргі кезде табиғатты қорғау іс-шараларына және экологиялық зеттеулерге
Топырақ қатты (минералды бөліктер), сұйық (топырақ суы) және
Микроағзалардың тіршілік әрекеті үшін топырақтың газ алмасу режимінің
Топырақтың міндетті компоненттерінің бірі органикалық заттар. Негізінен органикалық
Гумус құрамы және басқа сипаттамалар бойынша топырақ қабаттары
Осылайша, топырақта биологиялық зат айналымымен қатысты, трофикалық үрдістердің
1.3 Топырақ биотасына мұнайлы ластанудың әсері.
Мұнайлы ластану жаңа экологиялық жағдай туғызады, осыдан барлық
топырақ мезофаунасы жаппай өлімге ұшырайды : аппаттан соң
қысқа уақытты ингибриленгеннен кейін топырақ микроағзаларының жүйесі, мұнайлы
микроарганизмдердің максималды саны ферментатция жиегіне сәйкес және оның
топырақтағы мұнайдың ыдырау үрдісі кезінде, микроағзалардың жалпы саны
экологиялық жағдайдың өзгеруі өсімдік ағзаларының фотосинтездеуші белсенділігін тежейді.
жоғарғы өсімдіктердің, көбнесе астық тұқымдастарының фотосинтездеуші функциясы өзгереді.
зерттеулердің көрсетуінше, ластанған топырақтарда көптеген топырақ
топырақтың тыныс алуы да мұнайлы ластанудың алғашқы кезінде
Мұнайлы ластану ортаның физико – химиялық параметрлерін шартты
Микроағзалар түрлерінің әртүрлілігінің қатаң шектелуі – мұнаймен
Түрлі авторлар, мұнайлы ластану топырақ микробиотасының түрлік құрамына
Осылайша, топырқтың мұнаймен ластану кезінде топырақ микроағзалары жүйесінде
1.4 Топырақтағы мұнай көмірсутектерінің биодеграциясына әсер ететін факторлар
Топыраққа мұнай түскеннен соң, оның тікелей деграциялану үрдісі
Топырақтағы мұнай көмірсуларының деградациялануының физико-химиялық механизмнің біршама
Микроағзалар мұнай көмірсутектерінің залалсыз (зиянсыз( қосылыстарға трансформациялау (айналдыру(
Микроағзалардың интенсивті жетілуі үшін қажетті факторлар, топырақтағы минералды
Психрофильді микроағзалар, өте баяу болса да, минус 1,1°C-ға
Көпшілік мұнай тотықтырғыш микроағзалар аэробты болғандықтан, көмірсутектердің биодеградадциясында
Мұнай тотықтырушы микроағзалар толығымен кепкен-құрғақ жерде дами алмайтыны
Топырақ қышқылдылығы, микроағзалардың оптимальді (барынша( дамуы дамуы үшін,
Температураның және аэрацияның қолайлы жағдайлары болған кезде, табиғи
Аммонидің және фосфаттың, қоректік ортада микроағзалардың өсуіне оптимальды
Топырақтағы мұнай көмірсутектерінің ыдырауын стимульдеуші азоттың оптимилды концентрациясы
Көптеген авторлар азотты аммонилы формада енгізуді ұсынады. [45-49,50,51],
Фосфорлы қорек көзі ретінде ортофосфор қышқылының тұздарын қолдануға
Мұнай тотықтырушы микроағзалардың өсуіне қажетті микроэлементтер концентрациясы (магниидің
1.5 Топырақтың микробиологиялық қасиеттеріне мұнаймен ластанудың әсері
Мұнай өндірудің және қайта өңдеудің жиілігінің артуы, мұнаймен
Көптеген оқымыстылар зеттеуінде субстрат құраушыларына микоағзалар бірлестігінің спецификалық
Топырақта басқа ешбір табиғи ортада кездеспейтін, тыныштық күйдегі
Техногенді ластану әсерін анықтауда елеулі қиындықтар кең ауқымды
Жаңадан таңдап алынған топырақ нұсқасында микробиологиялық үрдістің табиғи
Микробтық бірлестікке сипаттама берілгенде, активті функционерленетін топта көп
Топырақ бетінде крахмалдың едәуір бөлігін колонизирлейтін микроағзаларды, топырақ
Ластану дәрежесіне топырақ биотасының реакциясын анықтаумен шұғылданатын
Резистенттік зона әрекеттегі агент концентрациясының диапазонымен анықталады, онда
Техногенді жүктеменің орташа деңгейінің индикациясы үшін микробиологиялық әдістің
Техногенді жүктемелердің түрлі жағдайларында микроағзалар бірлестігінің құрылу ерекшелігін
1.6 М ұнаймен ластанған топырақтарды тазартудың қазіргі кездегі
Топырақтың өздігінен тазару үрдісі абиотикалық, сондай–ақ биотикалық факторлар
1) топырақтың ластанған қабатын қырып алу және арнайы
2) мұнаймен ластанған топырақты тікелей ластаған жерінде
1. Ластанған топырақтарды арнайы бөлінген орындарға алып кетіп
Ластануды, биореакторларда ағынды биологиялық тазарту технологиясы бағытына ұқсас,
Жер астына өткізбейтін пленка немесе құм төселген арнайы
Кейбір жағдайларда жерді компостирлеуді қолданады, бұл кезде жерді
Кейбір жағдайларда биоқалпына келтірудің анаэробты жолы 3 және
2. Мұнаймен ластанған топырақты тікелей сол жерде немесе
Ластанған жерді биологиялық қалпына келтіру технологиясын таңдау, ыдыраудың
Әдебиеттегі мәліметтерге сүйене отырып, табиғи жолмен биологиялық қалпына
1) ластанған топырақ микрофлорасының табиғи (аборигенді) метоболиттік активтілігін
2) ластанған топыраққа арнайы таңдап алынған активті көмірсутек
Бірінші тәсіл бойынша ортанырң физико-химиялық жағдайына сәйкес тиімді
1. Тоыраққа сирек қоректік элементтерді енгізу: азотты, фосфорлы
2. Қоректік элементтерден басқа топыраққа топырақ қышқылдығын корректирлейтін
3. Биототығу зонасында (жиегінде( оттегі жеткілікті болу үшін
4. Топырақтағы су режимі тиімділігін сақтау үшін, топырақ
5. Кәріз және жер асты суларын бұру және
6. Биологиялық қалпына келу сәтті болу үшін тиімді
7. Топырақ микроағзалары бірлестігімен көмірсутектер метоболизмінің біріккен интенсификациясы
Зерттеулерден, тұрмыстық және өнеркәсіптік қалдықтарды биоактиваторлар ретінде ластанған
Топырақтағы мұнайды биодеструкциялауды интенсификациялау әдісінің екінші тобына, өнеркәсіптік
Биопрепараттар негізінен - көмірсутектотықтырғыш микроағзалар культурасының таза
Зерттеулер комплексін жүргізу барысында, ремедиационды ценоздар көмегімен түрлі
Қиыр Солтүстік жағдайында мұнаймен ластанған жерлерді қалпына келтіру
Топырақты және суды мұнайдан, кейбір бұрғылау қалдықтарынан биотазалау
Rhodococcus erythropolis 1339Д және Fusarium sp. №59 микроағзаларының
Ресей ғалымдары жасаған синтетикалық полимерлі тасмалдаушы, көбнесе синтетикалық
Башкириядағы мұнай – химиялық кәсіп орында биотехналогияны жетілдірудегі
Биотоғандардағы ағын суларды алдын ала тазарту өткір улаушы
Құрамында 95,0 - 99,5 % салмақтық мөлшерінде
Мұнаймен ластанған топырақтарды тазарту үшін Arthrobacter sp. МИА-74
"Достық" мұнай құбырының мұнайынан жаңа Rhodococcus species MFN,
Мұнаймен ластанған топырақты және суды тазарту үшін Arthrobacter
Бакретиялы монокультуралармен қатар микромицеттер культурасы кеңінен қолданылады. Осылайша
Мұнай және мұнай өнімдері өзінің химиялық құрамына қарай
Ресей зерттеушілері, мұнай мен мұнай өнімдерінің ластанған суды
Мұнайды және мұнай өнімдерін ыдырататын бактериялық препаратты жұмысқа
Аммоний дигидрофосфаты 2,1 -2,5
Калий хлориді 1,0-1,2
Техникалық су
қоректік орта қатнасы: 1:1 штамм суспензиясы, оған 1,3-1,7
Монокультураларды немесе табиғи жағдайдағы композицияларды пайдалану арқылы мұнай
«Путидойл» (продуцент – штамм Pseudomonas putida-36) бактериальды препаратын
Staff [114] мұнаймен ластанған топырақтарды тазартуға «Hydrobac» препаратын
Лабораториялық және дала жағдайларында «Лестан» биопрепаратына мұнаймен ластанған
Пономарева соавторлармен бірге [115] мұнаймен ластанған топырақтарды биоремидациялау
Татарстан жағдайында, Альметьев районының мұнай құбырлары басқармасы территориясындағы
Топыраққа төгілген мұнайды биологиялық тазалау үшін «МИКРОЗИМтм» «ПетроТрит»
Топырақты мұнай өнімдерінен тазалау үшін табиғи штаммдар Pseudomonas
Мурыгина В.П. соавторлармен бірге [119] топырақты және жерасты
«Авалон» биопрепаты [120] поралы тасымалдаушыдан және деструктор –микроағзалардан
Жабық типтегі, «Экогеос-1» акционерлік қоғамы мұнаймен ластанған топырақты
Қазақстан зерттеушілерінің мұнайтотықтырғыш микроағзалардың активті штаммдарын бөліп алуда,
Томск ғалымдарының, мұнаймен ластанған топырақтардың биологиялық активтілігін қалпына
1-кесте. Биодеградация үрдісінен мұнайда болған өзгерістер.
Этаптар Құраушы Хромотографиялық Құраушы
Мұнай деструкциясы Бастапқыдан қалған мұнай % Фракциялар
Бастапқы мұнай 100 Гександы-полициклонафтенді
қосылыстар
бензолды-ароматты көмірсутектер,
спиртті-бензолды асфальтендер 68
18,7
12,5
5,0
1 (10 тәулік) 59 Гександы
бензолды
спиртті-бензолды асфальтендер 35,3
8,9
9,8
4,8
11 (20 тәулік) 50 Гександы
бензолды
спиртті-бензолды асфальтендер 15,1
5,7
9,8
20,0
111 (30 тәулік) 28 Гександы
бензолды
спиртті-бензолды асфальтендер 6,1
6,6
6,0
9,0
Мұнайдың жеке фракциялармен жасалған нұсқаларда, фракцияланбаған мұнай жағдайындағы
Патенттік мәліметтердің көрсетуінше, Ресей ғалымдары тек көмірсутектотықтырғыш микроағзалар
Әдебиеттердегі мәліметтерден, мұнаймен ластанған топырақтарды рекультивациялау үшін түрлі
Топырақтың мұнайлы ластануын нейтрализдеу үшін (бейтарапсыздандыру үшін) фильтроперлит
Көмірсутектотықтырғыш микроағзаларға тән негізгі қасиеті, олардың мұнай көмірсутектерін
Көмірсутектерді пайдаланатын микроағзалар табиғатта кең таралған [132]. 20-дан
Топырақ - көмірсутекті пайдаланатын Mycobacterium, Rhodococcus, Arthobaсter, Bacillus
Әдебиеттерде тек бірен-саран мәліметтерде балдырлардың мұнайды утилизирлеу қабілеті
Табиғи ортада сандық құрамы және түрі әртүрлі, мұнай
Көмірсутектерді микробиологиялық тасымалдаудың барлық реакциялары тотықтырғыш, сондықтан олар
Мұнаймен ластанған топырақтарды жоғарғы өсімдіктермен рекультивациялаудың мүмкіндіктері және
Өсімдіктің тамыр жүйесі топырақта қолайлы газ-ауа режимін қалыптастырады.
Топырақтан сіңірілген минералды заттар өсімдіктердің зат алмасу процесіне
Сібір зерттеушілері өсімдіктер фитомөлшеріндегі фенолдық құрамы мен олардың
Көптеген әдебиеттерді талдау барысында өсімдіктердің морфологиясы мен физиологиясына
Мұнаймен ластану жұлдызшаның тамырының ұзындығына ерекше қатты әсер
Фенолды қосылыстардың өсімдіктер өміріндегі рөлін зерттеу барысында, химиялық
Топырақтың біртіндеп ластануына өсімдіктердің реакциясы байқалды. Мұнаймен ластанудың
Екі жыл бұрын дала жағдайында мұнайдың төмен
Көмірсутек тотықтырғышмикроағзалар препаратын пайдалана отырып шөптесін өсімдіктердің
1-кесте.
Рекультивацияның әр түрлі жүйесіндегі тұқымның өсуі
(бастапқы мөлшердің % мен)
Нұсқалар Күндер
костер Егістік сиыр жоңышқа
4 8 12 5 8 15
І 72 88 97 41 67 96
ІІ 27 31 47 14 38 51
ІІІ 41 48 54 39 40 48
ІV 42 50 56 40 43 56
V 67 74 89 65 69 81
VІ 69 77 91 61 63 71
VІІ 51 53 55 41 41 43
VІІІ 59 60 61 32 39 41
ІХ 68 69 74 42 49 57
Х 60 61 63 43 47 51
Өсімдіктер өскінінің өсуі мен дамуы бүкіл тәжірибе барысында
2-кесте
Рекультивация жүйесіне байланысты вегетативті бөлімдерінің 45 күннен кейінгі
Морфологиялық қасиеттер Тәжірибе нұсқалары
І ІІ ІІІ ІV V VІ VІІ VІІІ
Сабақ ұзындығы, мм 51,2 19,1 21,8 23,8 44,2
30,2 18,1 17,1 19,1 31,2 33,0 19,4 20,1
Тамырдың жалпы ұзындығы, мм 127,1 29,7 30,1 32,4
89,0 18,9 19,4 19,5 57,7 61,0 21,8 23,9
Мұнай утилизациясының тиімділігі%
68,8 78,1 77,4 71,6 82,2 77,0 81,4 73,9
* Ескерту: алымда костер, бөлгіште егістік сиыр жоңышқа
Минералды және орнагикалық тыңайтқыштар қолдану кезінде өсімдіктердің белсенді
Ресей ғалымдары бұрғылау қалдықтарының және мұнайдың өсімдіктің
Бұрғылау қалдықтарының бірі мұнай болып табылады, оның құрамы
Жүргізілген лабораториялық тәжірибелер нәтижесінде топырақтағы мұнай концентрациясының жоғарылауы
Топырақ құрамындағы 1% мұнай, 20% бұрғылау қалдығы
Бұл жағдайлардың қолайсыз әсері топыраққа таза мұнайды енгізу
Қоршаған ортаның қолайсыз факторларының әсерінен өсімдіктердің өсу қарқыны
Тәжірибелерге алынған өсімдіктер нұсқалары арасындағы айырмашылық мынада болды,
Мұнаймен бұрғылау қалдығының топырақ бетінен төмен жатқан қабаттарға
Келесі вегетациялық мерзімде «қалдық+мұнай» нұсқасында да осындай
Жоғарыда аталған өзгерістер көрсеткіштері көшеттің жоғарғы бүршігінің өсуін
Алынған мәліметтер негізінен авторлар келесі қорытындыға келді:
1. Топырақ құрамындағы 1% мұнай бидай мен кәдімгі
2. Топырақ құрамындағы мұнай топырақ көлемінде 3%
3. Топырақтың беткі бөлігіне 20 см көлеміне 20%
Басқа ғалымдар сапротрофты саңырауқұлақтардың мұнаймен ластанған аймақтардағы жоғары
Егу үшін тұқымдар алдын-ала стерилизацияланды. 2 рет 1
Мұнаймен ластанудың кейбір негативті факторларының тұқымдардың өнгіштігіне әсерін
Алынған мәліметтер дала тәжірибесінде тексерілді. Жоңышқа тұқымы мұнайдың
«Агат-25К» бакпрепаратымен және нистатин антибиотигімен өнделген топырақта өскен
Ластанбаған u1087топырақта өскен өсімдіктердің тамыр бөлімінде микромицеттердің мына
Жоңышқа мен қылтықсыз арпабас ризосферасы мен ризопланындағы микромицеттердің
Зерттеу нәтижелері қалыпты жағдайда мұнаймен ластанған топырақтың фитоулылығының
Бұл жұмыста алынған нәтижелер Т.Г. Мирчинк гипотезасын толығымен
Мұнаймен ластанған топырақтағы микромицеттердің өсімдіктер үшін улы заттарды
Ғылыми зерттеулердің нәтижелерін талдау барысында, қазіргі уақытта мұнаймен
1.7 Мұнаймен ластанған топырақтарды тазарту үшін өсімдік-фитомелиораттарды қолданудың
Мұнаймен ластанған топырақтарды қалпына келтіру мен рекультивация мәселелері
Қазіргі уақытта мұнаймен ластанған жерлердің рекультивациясы ғылыми негіздеусіз-ақ
Механикалық және физикалық әдістер топырақтағы мұнай мен мұнай
Ластанған топырақ рекультивациясыныңы микробиологиялық әдістері кеңінен қолданылады, бұл
Бұрғылау ерітінділеріне биодеградациялау компоненттерін қосу тәсілдері жерді жыл
«ЭКОЙЛ» ААҚ 8 жыл бойы Батыс Сібір
2002 жылы Томск облысының (Стрежевой қ, Пионерный ауылы)
Жасанды саз батпақ - жаңа табиғ тазарту жүйесін
Мұнаймен ластанған топырақты дұрыс биорекультивациялау үшін фитомелиорант-өсімдіктерімен бірге
Өсімдіктерді егу биопрепаратты қолданған соң 2 айдан соң
1сурет .Ластанған топырақ жағдайында сұлы биомассының артуы
Олеофильді биопрепарат [173] көмегімен мұнаймен ластанған тотықтарды тазарту
1. биологиялық тазарту әдісін қолдануға қажетті, өте қатты
2. органикалық топырақ қопсытқышын (ағаш ұсаға немесе жаңқа)
3. бір ай бойы аптасына бір рет, одан
4. 20% ылғалдылықты ұстап тұру үшін топырақты периотты
5. фиторемидиацияны қолдану(көпжылдық өсімдіктерді егу) (2-сурет).
Осыдан, спонтанды микрофлораның әрекетінің нәтижесінде жүргізілген фиторемидиация көмегімен
2сурет. Ластанған топырақтарды биорекультивациялаудың сызба нұсқасы.
«Псевдоним» және «Нафтокс» биопрепараттарын [174] мұнаймен ластанған топырақтарды
3 сурет. Микробиологиялық препараттарды пайдаланған тәжірибе нұсқаларында оларды
Ресейдің экологиялық НПО қызметкерлерімен С.В. Лушникова және
Ауыл шаруашылық өсімдіктерінің, соның ішінде көпжылдық өсімдіктердің оң
Жоғары түтікшелі өсімдіктер мұнаймен ластанған және өндірістік ағын
Ғылыми әдебиеттерді аналитикалық талдау, фиторемидиация мониторинг және ластанған
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.Минебаев В.Г. К вопросу охраны почвенного покрова в
нефтедобывающих районах. Казань, 1986, 412 с.
2.Исмаилов Н.М. Микробиологическая и ферментативная активность
нефтезагрязненных почв // Восстановление нефтезагрязненных почвенных экосистем. М.,
3.Пиковский Ю.И., Солнцева Н.П. Геохимическая трансформация
дерново-подзолистых почв под влиянием потока нефти // Техногенный
4.Пиковский Ю.И. Трансформация техногенных потоков нефти в
почвенных экосистемах.-Восстановление нефтезагрязненных почвенных систем.М.1988. “Наука”, С. 7-22.
5.Киреева Н.А., Юмагузина Х.А., Кузяхметов Г.Г. Рост и
растений овса на почвах, загрязненных нефтью // Сельск.
6.Киреева Н. А, Мифтахова А. М. Кузяхметов Г.
сорных растений в условиях техногенного загрязнения.//«Вестник Башкирского университета»,
7.Глазовская М.А. Способность окружающей среды к самоочищению //
Природа. 1979., № 3, С.15-20.
8.King D.H., Perry J.J. The origin of fatty
microorganisms Mycrobacterium vaccae. Canad. J.MicrobioL, 1975. V. 21.№1.
9.Кахаткина М.И. Состав гумуса пойменных почв, загрязненных нефтью
10.Абзалов Р.3. Влияние минеральных удобрений на свойства
нефтезагрязненных серых лесных почв лесостепной зоны Башкирии //
11.Ильинский В.В., Семяняко М.Н., Юферова С.Г., Трошина Н.Н.,
Коронелли Т.В. Азотно-фосфорные удобрения для стимуляции биодеградации нефтяных
12.Исмаилов Н.М., Пиковский Ю.Ш. Биодинамика загрязненных нефтью почв
13.Тишкина Е.И., Киреева Н.А. Изменение биохимических и
микробиологических параметров нефтезагрязненных почв: Тезисы докладов 7 делегатского
14.Калачников И.Г. Влияние нефтяного загрязнения на экологию почв
почвенных микроорганизмов // Экология и популяционная генетика микроорганизмов.
15.Тишкина Е.И., Киреева Н.А. Изменение биохимических и микробиологических
16.Никифорова Е.М. Полициклические ароматические УВ в выщелоченных черноземах
17.Славнина Т.П. Влияние загрязнения нефтью и нефтепродуктами на
свойства почв // Мелиорация земель Сибири. Красноярск, 1984,
18.Dzienia Y.S., Westlake D.W.S. Crude oil utilization by
J.MicrobioL,1979.V.24.,р.561-564.
19.Голодяев Г.П. Биодеградация нефтепродуктов в почвах и почвогрунтах:
20.Лиштвин Л.М., Зименко Т.Г. Влияние высоких доз нефтяного
загрязнения на биологическую активность дерново-подзолистых почв // Изв.
21.Хазиев Ф.Х. и др. Влияние нефтепродуктов на биологическую
активность почвы: Научн. докл. высш. школы. Отд. биолог,
21.Бочарникова Е.Д. Влияние нефтяного загрязнения на свойства серо-
бурых почв Апшерона и серых лесных почв Башкирии:
22.Керимов Ф.И. Численность азотфиксирующих микроорганизмов и
азотфиксаторов-биодеструкторов нефти в восточной части среднего и южного
23.Сороматин А.В. Причины и технология нефитяного загрязнения земель
24.Обребко Л.А., Фролова В.А., Даршиева А.М. Экологические проблемы
25. Мансуров З.А., Органбаев Е.К., Тулеутаев Б.К. Разработка
26.Исмаилов Н.М. Влияние нефтяного загрязнения на круговорот азота
27.Перебитюк А.Н. и др. Метаболизм ароматических соединений в
культурах различных штаммов Azotobacter // Бюл. ВНИИСХМ. 1983.
28.Квасникова Е.И. и др. Фиксация атмосферного азота микроорганизмами,
29.Пиковский Ю.И. Экспериментальные исследования трансформации
нефти в почвах // Миграция загрязняющих веществ в
30.Никифорова Е.М., Теплицкая Т.А. Полициклические ароматические УВ в
31.Хантургаев Ф.А. и др. Фильтрующий материал для очистки
32.Кульман А. Искусственное структурообразование почвы. М., 1982, С.
102-113.
33.Живонос Н.В. Изменение численности физиологических групп
почвенных микроорганизмов и биологической активности почв, под влиянием
34.Миронов О.Г. нефтеокисляющие микроорганизмы в морею – Киев:
Наук.думка, 1971.- 223 с.
35.Mulkins – Phillips G.J. Stewart J.E. Distribution of
bacteria in Nortwestern Atlantic waters and coastal sediments
36.Киреева Н.А, Тишкина Е.И. Ускорение биодеструкции нефтяных
загрязнений при рекультивации почв //Актуальные вопросы биотехнологии /
37.Киреева Н.А. Почвенные микроорганизмы как индикаторы загрязнения углводородами
38.Sextone A.J/, Atlas R.M/, Response of microbical populations
39.Киреева Н.А. Микробиологические процессы в нефтезагрязненных
почвах.- Уфа: БашГУ, 1994.-172 с.
40.Бабьева И.П., Зенова Г.М. Биология почв.- М.: Изд-во
41.Микроорганизмы и охрана почв / Под ред. Звягинцева
42.Лысак Л.В., Лапыгина Е.В. Деструкция нефти монокультурами и
природными ассоциациями почвенных бактерий //Вестник МГУ.Сер.17.-1994.-№1.-С.58-62.
43.Билай В.И., Коваль Э.З. Рост грибов на углеводородах
Наук.думка, 1980.-254 с.
44.Горлатов С.Н., Беляев С.С. Аэробная микрофлора нефтяного
Месторождения и способность ее к деструкции нефти //Микробиология
45.Протасов В.Ф., Молчанов А.В. Экология здоровья и природопользование
46.Ситникова А.С. Влияние промышленных загрязнений на устойчивость растений.
47.Рачкова Н.Г., Шуктомова И.И. Вертикальная миграция тяжелых естественных
48.Ильинских Е.Н., Огородова Л.М., Безруких П.А., Шакиров Н.Н.,
49.Петлина А.П., Юракова Т.В. Тяжелые металлы в мышцах
50.Козлова С.И., Зелюкова Ю.В. Содержание, трансформация и миграция
51.Федорова А.И., Никольская А.Н. Практикум по экологии и
52.Гвоздяк П.И. Роль микроорганизмов в очистке и загрязнении
53.Коронелли Т.В. Принципы и методы интенсификации биологического разрушения
54.Наумова Р.П. Микробный метаболизм неприродных соединений//Казань, 1985, 239
55.Дмитренко Г.Н. Новые направления биотехнологии//Тез.докл.11 Всес.конф., Пущино, 1984,
56.Отчет по НИР 01960005695. Биологический научно-исследовательский институт Санкт-Петербургского
57.Горьяшина Т.К. Экология растений.М., 1979, С.42.
58.Середина В.П., Протопопов Н.Ф., Цуцаева В.В., Жижко Н.А.
59.Нестеренко В.С. Карабашская техногенная система: Опыт оценки экологической
60.Солнцева Н.П., Садов А.П. Закономерности миграции нефти и
61.Гусева О.А. Закономерности миграции нефти и нефтепродуктов в
62.Садов А.П. Специфика техногенной геохимической трансформации почв и
63.Бузмаков С.А. Трансформация компонентов природных комплексов в условиях
64.Бачурин Б.А., Авербух Л.М., Одинцова Т.А. Особенности нефтезагрязнения
65.Вовк Е.В., Васильев С.В. Радиус воздействия нефтяных скважин
66.Соромотин А.В. Экологические ситуации в нефтегазодобывающих районах Среднего
67.Солнцева Н.П., Садов А.П. Закономерности миграции нефти и
68.Воробьев А.Е., Зеркаль О.В., Балашова С.П., Тушев О.В.
69.Романенко Ю.В. Экологические проблемы в районах добычи и
70.апута В.Ф., Садовский А.П., Олькин С.Е. Загрязнение полиароматическими
71.Хакназаров С.Х. Оценка негативного воздействия нефтегазового комплека на
72.Будникова Т.И., Басова Т.А., Скоринцева И.Б. Ландшафтно-экологический подход
73.Ганиев Х.И., Рамазанов Р.Я., Ситдиков Р.Н. Влияние загрязнения
74.Ларионова Е.А., Ворончихина Е.А. Хемомиграционные процессы в таежных
75.Шилова И., Махнев А. Геохимическая трансформация почв промышленных
76.Магжанова С.А., Сафонникова С.М., Максимова Г.Ф., Кондратьева И.А.
77.Опекунова М.Г., Арестова И.Ю., Щербаков В.М., Ганул А.Г.
78.Панова Н.Ф. Воздействие предприятий нефтегазового комплека на окружающую
79.Бутолин А.П., Ложкин И.В. Особенности загрязнения почв и
80.Крупенио Н.Н., Пармузин И.Ю., Пармузин П.И. Определение площади
81.Артюхов В.Г., Батурин В.К., Девятова Т.А., Подольский В.П.,
82.Артюхов В.Г., Батурин В.К., Подольский В.П., Девятова Т.А.,
83.Никифорова Е.М., Солнцева Н.П., Кабанова Н.В. Геохимическая трансформация
84.Драчук С.В., Кокшарова Н.В., Фирсов Н.Н. Микрофлора почв,
85.Киреева Н.А., Ямалетдинова Г.Ф. Изменение видового разнообразия микроорганизмов
86.Ворошилова А.А., Дианова Е.Д. Окисляющие нефть бактерии –показатели
87.Боронин А.М., Скрябин Г.К. генетические аспекты деградации бактериями
88.Гуревич Ю.Л., Теремова М.И. Деградация фенольных соединений непрерывной
89.Джусупова Д.Б., Алиева Р.М. Выделение, изучение и идентификация
90.Скрябин Г.К., Головлева Л.А. Микробиологическая трансформация органических соединений
91.Розанова Е.П., Саввичев А.С., Миллер Ю.М., Иванов М.В.
92.Исмаилов Н.М. Влияние нефтяного загрязнения на круговорот азота
93.Бутаев А.М., Кабыш Н.Ф. О роли углеводородокисляющих микроорганизмов
94.Walker J.D. Chemical fate of toxic substances: biodegredation
95.Cooney J.J. The fate of petroleum pollutans in
96.Шигаева М.Х., Мукашева Т.Д. скрининг микроорганизмов, адаптированных к
97.Мукашева Т.Д., Шигаева М.Х. Выделение микроорганизмов. Растущих на
98.Мукашева Т.Д., Шигаева М.Х. Микроорганизмы в почвах Казахстана
99.Алиева Р.М., Шустова Л.Г., Файзулина Э.Р. особенности окисления
100.Жубанова А.А., Джусупова Д.Б., Баубекова А.С. Изучение возможности
101.Розвага Р.И. Разработка и промышленное внедрение новых биотехнологий
102.Розвага Р.И., Толмачева Е.В., Клец А.Н., Давыдов Г.И.,
103.Розвага Р.И., Клец А.Н., Космухамбетов А.Р., Толмачева Е.В.,
104.Розвага Р.И. Промышленное производство биомасс нефтеокисляющих бактерий//Промышленность Казахстана,
105.Сорокина Т.А., Мишустин Е.Н., Писарчук Е.Н. Почвенные организмы
106.Томпсон Л.М., Троу Ф.Р. Почвы и их плодородие.М.,
107.Щеблыкин И.И., Битеева М.Б., Бирюков В.В., Янкевич М.И.
108.Рябинин В.Е., Блинов В.М., Лопушан В.И. Исследование концентрации
109.Эстрина Г.Я., Шеляков О.М., Хизбуллин Ф.Ф., Халитов Г.Г.
110.Шарихина Л.В., Акопова Г.С., Власенко Н.Л., Хесина А.Я.
111.Иларионов С.И. Самоочищение нефтезагрязненных почв и их рекультивация
112.Коваленко Л.А., Бабушкина Л.Г., Шебалова Н.М., Коковкина Т.Ф.
113.Шебалова Н.М., Бабушкина Л.Г. Биологическая активность лесной подстилки
114.Киреева Н.А., Онегова Т.С., Новоселова Е.И. Использование ферментативной
115.Карпов Д.Н. Влияние нефтяного загрязнения на растительность и
116.Подборный Е.Е., Фомина С.Т. Воздействие предприятий газовой отрасли
117.Юркина Е.В., Шергина Н.Н. Вторичные биоценозы на рекультивируемых
118.Калиев А.Ж. Оценка влияния атмосферных выбросов газоперерабатывающего комплекса
119.Реморов В.В. Загрязнение земель на нефтепромыслах и его
120.Батурин В.К. Техногенное воздействие на растительность и почву
121.Чекасина Е.В., Егоров И.В. Биологическая рекультивация нарушенных земель//Экология
122.Киреева Н. А., Мифтахова А. М., Кузяхметов Г.
123.Киреева Н. А., Юмагузина Х. А., Кузяхметов Г.
124.Киреева Н. А., Новоселова Е. И., Кузяхметов Г.
125.Ившина И.Б., Костарев С.М., Куюкина М.С., Закшевская Л.В.
126.Aronstein B.N., Alexander M. Surfactants at Low Concentrations
127.Atlas R.M. /Microbial
128.Бурханов Б.Ж., Ногаев Ш.Н., Кунбазаров А.К. Восстановление нефтезагрязненных
129.Киреева Н.А., Онегова Т.С., Шамаева А.А. Комплексная биотехнология
130. Розгава Р.И., Клец А.Н., Кадырова З.О. и
131.Исаева А.У. Микробиология и биотехнология очистки нефтезагрязненных почв
132.Муратова А.Ю., Турковская О.В., Антонюк Л.П. и др.
133.Градова Н.Б., Горнова И.Б., Эддауди Р.,Салина Р.Н. Использование
134.Соловьев В.И., Кожанова Г.А., Гудзенко Т.В., Кривицкая Т.В.,
135.Кобзев Е.Н., Петрикевич С.Б., Шкидченко А.Н. Исследование устойчивости
136.Розгава Р.И., Клец А.Н., Ельбаев С.А. О создании
137.Терещенко Н.Н., Лушников С.В., Микробиологические факторы определяющие эффективность
138.Петрикевич С.Б., Кобзев Е.Н., Шкидченко А.Н. Оценка углеводородокисляющей
139.Давдова С.Л., Тагасов В.И. Нефть и нефтепродукты а
140.Сапрунов О.Б. Особенности функционирования альго-бактериальных сообществ техногенных экосисте:
141.Голодяев Г.П. Консорцикм штаммов микроорганизмов деструктуров, используемых для
142.Ившина И.Б., Костарев С.М., Куюкина М.С и др.
143.Мазлова Б.А. Мещеряков С.В., Ефимов Н.В. Последствия загрязнения
нефтехимия. 1998. №8. С. 53-58.
145.Пиковский Ю.И., Геннадиев А.Н., Чернянский Н.Н. Сахаров Г.Н.
Проблема диагностики и нормирования загрязнения почв нефтью и
нефтепродуктами // Почвоведение. 2003. №9. С. 1132-1140.
146.Коронелли Т.В. Принципы и методы интенсификации биологического разрушения
147.Усачева Г.М., Фильченкова В.И., Петрова Л.М. Оценка эффективности
148. Назаров М.А., Илларионов С.В. Изучение причин фитотоксичности
149. Мирчинк Т.Г. Почвенная микология. М.: Изд.-во МГУ,
150. Hunt P.G., Ricard W.E., Denece F.J. Terrestrial
151.Freedman W., Hutchinson T.C. Physical and biological effects
152.Шилова И.И. Первичные сукцессии растительности на техногенных песчаных
// Экология. 1977. № 6. С. 5-15.
153. Шуйцев Ю.К. Деградация и восстановление растительных сообществ
154.Етеревская Л.В., Шеянова п.д. Изменениясвойств почвы в связи
ведение. Вып. 29. Киев: 1975. С. 3-7.
155.Етеревская Л.В., Яранцева Л.Д. О влиянии на растения
среда. Киев: Наук. думка, 1976. С.73-75.
156.Демидиенко А.Я., Демурджан В.М. Пути восстановления нефтезагрязненных почв
157.Baker J.M. Seasonal effects of oil pollution on
158. Грищенко О.М. Ботанические аномалии как поисково-разведочный критерий
159.Леонтьев А.А., Ким В.И. Новые методы закрепления и
Вып. XV. Ташкент: СредазНИИЛ, 1973. С. 43-48.
160.Подгорнов А.С. Закрепление подвижных песков химическими способами //
161.Свинцов И.П. Особенности фитомелиорации подвижных песков с применением
162.Кокшарова Н.Е. Методы создания защитных насаждений на донных
163.Эшмуратов Б.Х.; Мирзажанов К.М. Определение оптимальных доз противодефляционных
164. Бабаев М.Г., Довмат Т.А., Нурыев Б.Н. Вяжущее
165. Данилин А.Л.; Сабиров М.К. Методы создания кустарниковых
166. Кожевин П.А. Микробные популяции в природе. М.:
167. Звягинцев Д.Г., Добровольская Т.Г., Лысак Л.В. Растения
1993. Т. 54. № 2. С. 183-199.
168. Калакуцкий Л.В., Шарая Л.С. Актиномицеты и высшие
169. Возняковская Ю.М. Взаимоотношения растений с микроорганизмами ризосферы
170. Берестецкий О.А., Надкеречный С.П. Содержание грибов-продуцентов фитотоксических
171.Айткельдиева С.А., Курманбаев А.А. Способы биологического восстановления нефтезагрязненных
172.Рычков М.И., Курочкина М.С., Пиворучко А.З. и др.
характеристика нефтеочищающих свойств биопрепаратов
микробиологического происхождения // Вест. Пермского ун-та. 2004 №2.
С.142-147.
173.Плешакова Е.В., Поздняков Н.Н., Турковская О.В., Получение
нефтеокисляющего препарата путем стимуляции аборигенной углеводородокисляющей микрофлоры
174.Лукашев А.А., Шишкова Н.К. и др. Исследование влияния
175.Тимофеева С.С. Биотехнология обезвреживания сточных вод // Хим.
176.Dunbabin J.S., Bowner K.H. Potential use of constructen
177.Gleichman-Verheyc E.G., Putten W.H., Vander L. Alvalwaterzuvering met
178.Дин Яньхуа. Исследование образцового проекта системы очистки сточных
179.Hosokova Yasuschi, Miyoshi Eiich, Fukukawa Keita. Характеристика процесса
180.Hadlington Simon. An interestind reed // Chem. Brit.
181.Blankenberg A.-G.B., Braskerud B.C. «LIERDAMMEN » — a
182.Lloyd S.D., Fletcher T.D., Wong T.H.F., Wootton R.M.
183.Healy A., Cawleyb M. Nutrient Processing Capacity
184.Чен Юаньгао, Дай Цюаньюй, Пи Юй, Чжан Хан.
185.Коцарь Е.М. Инженерные сооружения типа «биоплато» как блок
186.Віshor Paul L., Eighmy T. Tayler. Aguatic wastewater