Мазмұны
Кіріспе .................................................................................................................3
1 Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындарда еңбек ақы есебін ұйымдастырудың
1.1 Еңбек ақы ұғымы, мәні және оны ұйымдастыру жүйелері
1.2 Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайына сипаттама ..................8
1.3 Ұйымда бухгалтерлік есепті және есеп саясатын ұйымдастыру ................11
2 Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысу есебін
2.1 Жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы және жұмыс
уақытын пайдалану есебі ...............................................................................16
2.2 Қазақстан Республикасында еңбекке ақы төлеу нысандары
жүйелері ............................................................................................................24
2.3 Еңбек ақыны есептеу және одан ұсталынатын
ұсталымдардың есебі ......................................................................................30
2.4 Еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдемақыны есептеу ............................32
2.5 Еңбек ақының аналитикалық және синтетикалық есебі .............................
3 Еңбек ақы шығындарын жедел бақылау және талдау
3.1 Еңбек ақы шығындарын жедел бақылаудың мақсаты мен міндеттері
3.2. Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп
айырысуды аудиторлық тексеру..................................................................42
3.3 Еңбекті пайдалану тиімділігін жоғарылату......................................................51
.
Қорытынды .......................................................................................................59
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ...................................................61
Қосымшалар ....................................................................................................64
Кіріспе
Қазіргі экономикалық жағдайда әрбір ұйымның қызмет ету процесіне нарықтық
Бухгалтерлік есеп нарықтық экономика жағдайында ұйым жөнінде жан –
Нарықтық қатынастардың дамуымен бірге әртүрлі меншік нысанындағы еңбекке ақы
Еңбек ақы – жұмысшының өз еңбегінің нәтижелі болуына, құрылыс
Еңбек ақының мәні, оның қызметімен анықталады. Ол жұмысшының
Бұрынғы Кеңес тұсындағы жоспарлы – бөлу жүйесі, тарифтік ставкаларды
Экономикасы дамыған елдердің тәжірибесін зерттеу, еңбек ақыны нарықтық реттеудің
- еңбек келісім шартын бекіту кезінде барлық мүдделі тараптардың
- жеке табыс салығын реттеудің салықтық жүйесін, сондай -
- еңбекке ақы төлеудің жекелеген шарттарын ең төменгі кепілдік
Қазіргі жағдайда жұмысшыларға еңбек ақы төлеу нысаны, жүйесі мен
Диплом жұмысының мақсаты ұйымдағы еңбекке ақы төлеу бойынша есеп
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттер өз шешімін
еңбек ақы ұғымының мәнін зерттеу және ашу;
іс жүзіндегі еңбек ақы нысандары мен жүйелерін қарастыру, еңбек
еңбек ақыдан және басқадай төлемдерден ұсталынатын ұсталымдар есебін, олардың
еңбек өнімділігі мен еңбек ақы қорын талдау.
Алға қойылған міндеттерді шешу үшін «ДЭМС» ЖШС-нің 2008-2009 жылдардағы
1. Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындарда еңбек ақы есебін ұйымдастырудың
1.1 Еңбек ақы ұғымы, мәні және оны ұйымдастыру
Еңбек ақы ұғымы көптеген экономистер арасында қызу пікірталас тудырып
Бірқатар экономистердің ұстанатын қағидасы жаңа терминологиялық сөзді емес, керісінше
Бұл жерде тек еңбек ақының пайда болу көзі ғана
Экономикалық теорияда еңбек ақының жаратылысын анықтайтын екі негізгі тұжырым
- еңбек ақы – бұл еңбектің бағасы. Оның шамасы
- еңбек ақы – бұл тауар құнының ақшалай көрінісі,
Еңбек ақының еңбек бағасы ретіндегі тұжырымын А.Смит пен Д.
Еңбек ақы – тауардың ақшалай көрінісі тұжырымдамасын К. Маркс
Еңбек ақы – бұл ұжым еңбегінің соңғы нәтижесіне тәуелді
Еңбек ақы – жұмысшының өз еңбегінің нәтижелі болуына, құрылыс
Еңбек ақының мәні оның қызметімен анықталады. Ол жұмысшының
Бұрынғы Кеңес тұсындағы жоспарлы – бөлу жүйесі, тарифтік ставкаларды
Экономикасы дамыған елдердің тәжірибесін зерттеу, еңбек ақыны нарықтық реттеудің
- еңбек келісім шартын бекіту кезінде барлық мүдделі тараптардың
- жеке табыс салығын реттеудің салықтық жүйесін, сондай -
- еңбекке ақы төлеудің жекелеген шарттарын ең төменгі кепілдік
Қазіргі жағдайда жұмысшыларға еңбек ақы төлеу нысаны, жүйесі мен
Еңбек ақы жұмысшы мен жұмыс беруші арасындағы өзара келісімге
Жұмысшылардың еңбек ақысын есептеу кәсіпорында қабылданған еңбекке ақы төлеу
Ұйымда еңбекті ұйымдастырудың негізгі ережелері 10 желтоқсан 2002 жылғы
Еңбек ақының негізгі көзі - еқбекке ақы төлеу қоры.
Еңбекке ақы төлеу жүйесіндегі сыйақының маңызды белгілері мыналар болып
Бұдан өзге, біздің ойымызша, сыйақыны тек ынталандыру құралы ретінде
Еңбек ақыны ұйымдастырудың негізгі міндеттері:
- ұйым жұмысшыларына еңбек ақы төлеу нысандары мен жүйесін
- ұйым жұмысшылары мен мамандарының қол жеткізген нәтижелеріне төленетін
- қызметкерлер мен мамандардың қызметтік жалақы жүйесін белгілеу;
- қызметкерлерге сыйақы беру жүйесі мен көрсеткіштерін негіздеу.
Еңбек ақыны мемлекеттік реттеу мыналарды қамтиды қамтиды:
1. Қазақстан Республикасында еңбек ақының ең төменгі мөлшерін
2. Ұйымның еңбек ақы төлеуге бағытталған қаражаттарын, жеке тұлғалардың
3. Аудандық коэффициенттер мен үстемелік пайыздарды бекіту;
4. Еңбек ақы жөніндегі мемлекеттік кепілді бекіту.
1.2 Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық жағдайына сипаттама
«ДЭМС» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі жол құрылысы мен жөндеу
Зауытта құрылыс лабораториясы, әкімшілік-тұрмыстық ғимарат, арматуралы-каркастық цех, автотұрақтар, ағаш
Серіктестіктің жеке балансы, фирмалық белгісі, мөрі, банктерде есеп айырысу
Зауытта жоғары білікті инженерлік – техникалық қызметкерлер, кәсіпқой мамандар
«ДЭМС» ЖШС - де негізгі бөлім - бетон құю
Зауытта темірбетон бұйымынан бөлек құрылыстық заттар - есік, терезе,
Бұл серіктестіктің негізгі тапсырыс берушілер болып Алматы қаласының әртүрлі
«ДЭМС» ЖШС-нің өндірістік қызметінің нәтижесі оның бөлімшелерінің қызметімен анықталады.
Серіктестіктің құрылыс учаскесі құрылыс- монтаж, жөндеу жұмыстарын тапсырысқа сай
Ұстаханада шаруашылыққа қажетті қызметтерді көрсету, атап айытқанда темірді кесу,
Есеп - қисап бөлімі серіктестікке бөлінген мүліктердің және олардың
Кадрлармен жабдықтау бөлімінде жұмыс күшін жинау, кадрларды дайындау және
«ДЭМС»ЖШС қызметін басқаруды тікелей серіктестік төрағасы жүзеге асырады. Төраға
Бас экономист экономикалық шешімдерді дайындап, өндірісті болжамдап жоспарлау, несие,
Бас инженер өндірісте ғылым мен техниканы дамытуға бағытталған жалпы
Бас механик зауыттың техника, машина, құрал–жабдықтарға жауапты. Ол механикалық,
Нарықтық қатынастардың дамуы ұйымдардың тиімді жұмысын қамтамасыз етуді талап
Сондықтан ұйымның қаржылық жағдайына сипаттама беру үшін, біз оның
1- кесте. «ДЭМС» ЖШС-нің қаржылық-шаруашылық жағдайын талдау
Көрсеткіштер Жылдар Ауытқу
2009-2008 жж.
2008 2009 +,-
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны, теңге 443936,55 7354725 +6910788
Ағымдағы активтердің орташа жылдық құны, теңге 6976020,33 12959763 +5983742
Оның ішінде:
Дебиторлық қарыздар, теңге - 1000000 +1000000
Кредиторлық қарыздардың орташа жылдық құны, теңге 5832467,01 18240731 +12408263
Орташа еңбек ақы мөлшері теңге 87695 112452 +24757
Орташа тізімдік жұмысшылар саны, адам 168 182 +14
Өнімдерді (жұмыс, қызмет) өткізуден түскен түсім, теңге 242074999
Өткізілген өнімдердің (жұмыс, қызмет) өзіндік құны, теңге 232482369 158402986
Кезең шығындары, теңге 8994384 83409150 +74414766
Қаржылық нәтиже, табыс(+), залал (-) теңге 620033
Қор қайтарымдылығы, теңге 545,3 33,0 -512
Қор сыйымдылығы, теңге 0,001 0,03 +0,029
Өткізу рентабельділігі, % 0,25 0,34 +0,09
Жоғарыдағы 1 кестеден көріп оытрғанымыздай серіктестікте негізгі құралдардың орташа
Ұйымның жұмыстар мен қызметтерді орындаудын алынған түсімі 2009 жылы
Жұмысшылар саны серіктестікте 14 адамға жоғарылаған, орташа еңбекке мөлшері
Серіктестіктің сату рентабельділігі 2009 жылы 0,09 пайызға жоғарылаған. Демек,
1.3 Ұйымда бухгалтерлік есепті және есеп саясатын ұйымдастыру
Нарықтық экономика жағдайында барлық басқару жүйесі
Ұйымдарды иелік етудің түрлі меншік
Есеп саясаты – бұл ұйымның есептік нұсқасын, нұсқалар рұқсат
Ұйымның есеп саясаты жалпылама қабылданған, белгілі бір қағидалар жиынына
Есеп саясатының басты міндеттері:
ұйымның қаржы – шаруашылық қызметін объективті көрсету;
ұйым қызметін тиімді басқару мақсатында ұйым қызметі туралы толық
Есеп саясатын қалыптастыру кезеңдері: бухгалтерлік есептің объектілерін анықтау; бухгалтерлік
Есеп саясатын қалыптастырған және қолданған кезде есептің мынадай принциптерін
1. Есептеу – ұйымның табыстары мен шығыстары олардың келіп
2. Үздіксіздік – яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта
3. Түсініктілік – қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдаланушыларға түсінікті
4. Маңыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауды және ұйымның
5. Мәнділік. Ақпарат мәнді болуға тиіс. Егер біз қаржылық
6. Растық. Ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ болса, ол
7. Бейтараптық. Қаржылық ақпарат тәуелсіз болуға тиіс.
8. Сақтық, яғни активтер мен кірістер артық бағаланбас үшін
Бұл принциптер ұйымның есеп саясатын әзірлеуге және қабылдауға негіздемені
«ДЭМС» серіктестігінде бухгалтерлік есеп журнал - ордерді формада жүргізіледі.Серіктестікте
Негізгі құралдарды есептен шығару серіктестік төрағасымен бекітілген «Негізгі
Негізгі құралдарды түгендеу «ДЭМС» серіктестігі төрағасының өкімімен жылына бір
Зауытта негізгі құралдардың амортизациясы бірқалыпты (түзу сызықт) әдіспен жүргізіледі.
Серіктестікте құралдарды күрделі жөндеуге арналған жөндеу қоры құрылмаған.Күрделі жөндеу
Күрделі салымдар, қайта конструкциялау мен модернизациялау серіктестікте негізгі
Материалдық емес активтер бастапқы құны бойынша бағаланады:
сатып алу бағасы;
бағдарламалық өнімді орнату және реттеу бойынша шығындар.
Материалдық емес активтер бойынша тозу ай сайын бекітілген нормаға
Тауарлы-материалдық қорлар есебі № 7 «Тауарлы- материалдық қорлар есебі»
Серіктестікте өндіріс шығындарын есепке алу үшін 8110«Негізгі өндіріс» 8310
Тікелей – мердігерлік мәмілемен байланысты тікелей шығындар.Оған материалдық
Құрылыстық мердігер мәмілесінің өзгеруі - бұл тапсырыс беушінің жұмыс
2008 жылғы 1 қаңтардан бастап, Қазақстан Республикасының ұйымдары қаржылық
Ұйымдарда бұл жүйеге көшудің қиыншылықтары сол, олар уақытпен шектеліп
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына көшумен қатар қосымша міндеттер туындайды.
Ұйым есеп саясатын қайта қараған кезде ҚЕХС №8 «Есеп
Есеп саясаты туралы ақпаратты ашып көрсету жөніндегі талаптар 1-«Қаржы
есеп саясатын таңдау немесе оны өзгерту;
есептік бағалауларды өзгерту;
алдыңғы есептік кезеңдерде жіберілген қателіктерді түзету.
Есеп саясаты өз құрылымы мен мазмұндық нысаны бойынша үш
жалпы бөлім;
ұйымдастыру бөлімі;
әдістемелік бөлім
«Жалпы ережелер» бөліміне мыналарды енгізген жөн:
- ұйым туралы жалпы мәліметтер;
- қаржылық жағдайлар, қызмет нәтижелері және ұйымның қаржылық жағдайындағы
- таңдап алынған есеп саясаты арқылы қаржы есептілігінің халықаралық
«Әдістемелік бөлім» ақпаратты қаржы есептілігінде көрсетудің ҚЕХС ұсынатын таңдаулы
Өзгерістерге қатысты келетін болсақ, онда ҚЕХС ұйым операцияларының
Сондай – ақ есеп саясаты – бұл алдағы жылға
«Ұйымдастыру бөлімі» бухгалтерлік есепті жүргізуге, бухгалтерия құрылымын ұйымдастыруға және
2. Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысу есебін
2.1 Жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамы және жұмыс
Есеп еңбек өнімділігінің жоғарылауына және өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жеке құрамын кадрлар бөлімі жүргізеді. Кадрлар
жұмысқа алу туралы бұйрық (үлгі Т-1);
жеке карточка (үлгі Т-2);
басқа жұмысқа ауыстыру туралы бұйрық (үлгі Т-5);
демалыс беру туралы бұйрық (үлгі Т-6);
еңбек келісім шартын бұзу туралы бұйрық (үлгі Т-8);
Жұмысқа қабылдау туралы бұйрық (Т-1) шыққаннан кейін жұмысқа алу
Бірінші рет жұмысқа орналасқан жұмысшылар мен қызметкерлерге ұйымның кадрлар
Ұйымдағы әрбір қызметке алынған адамға, яғни жұмысшылар мен қызметкерлерге
Жұмысшылар мен қызметкерлердің тізімдегі саны ұйымдарға қызметке
Еңбек жайлы есеп беруде көп салалы қызмет атқаратын
Атқаратын қызметіне қарай мен ұйымдардың жұмысшылары мен қызметкерлері жұмысшылар
Есеп берген кезде қызметкерлер тобы басшылар, мамандар және
Жұмыс істелінген уақыт көрсеткіші, жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақысын жұмыс
Барлық категориядағы жұмысшылардың жұмыс уақытын пайдалану есебі «Жұмыс уақытын
Ақпараттар қолмен өңделетін жағдайда «Жұмыс уақытын пайдалану және еңбек
Бұл табельдер ұйымның әр құрылымының өкілдері бойынша жұмысшылар мен
Зерттеу жүргізіліп отырған ұйымда өткізу қағазы жүйесі қолданылады. әрбір
Табельдік есеп жұмысшылар мен қызметкерлердің ұйымда қабылданған еңбек тәртібіне
Жұмысшыны табельге қосу немесе қоспау жұмыс күшінің қозғалысы туралы
Жұмыстағы іркілістер де табелде көрсетіледі. Олардың есепте көрсетілуіне тұрып
Табельдік есепті жүргізуге жұмыс уақыты шығынының шартты белгілері қолданылады.
- атқарылған уақыт;
- атқарылмаған уақыт;
- атқарылмаған төленбейтін уақыт;
- демалыс және мейрам күндері.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің демалысқа шығуы, іс- сапарында болуы, жұмысқа
Мысалы:
іс- сапарындағы жұмысшы қызметкер үшін - і;
демалыстағы жұмысшы қызметкерлер үшін – д;
жұмыстан себепсіз кешіккен жұмысшылар үшін – с;
тағы да басқа белгілер қолданылады.
Табельде жұмысшылар мен қызметкерлердің тек қана жұмысқа келген немесе
Бұл ретте шартты белгінің қасына белгіленген жұмыс уақытынан ауытқыған
Ай соңында табель жабылады, яғни онда әрбір жұмысшының жұмысқа
Мерзімді еңбек ақы кезінде табель әрбір жұмысшыға тиісті еңбек
Кесімді еңбек ақы жағдайында табельдік есеппен қатар өнімділік есебі
Сондықтан серіктестікте құрылыс учаскесінің жұмысшыларынан өзге жұмысшыларға еңбек ақы
Өнімділік нормалары кесімді жалақы кезінде қажет. Яғни әрбір жұмысшының
- орындалған жұмыстың саны мен сапасы жайлы;
- орындалған жұмыстың көлемінің осы кезде жұмсалған материалдардың санымен
- өнім нормасының орындалуы туралы.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген өнімдері мен істеген жұмыстарына толтырылған
Ұйымдағы тоқтап қалған жұмысқа төленетін еңбекақы жұмыстың тоқтап қалуы
Ұйымда өнім өндіру есебін жүргізу, ең алдымен, орындалған жұмыстың,
Өнім өндіру есебі әрбір ұйымда жұмысшылардың еңбегін ұйымдастыруға және
Ұйымда өнім өндіру және жұмысты орындау барысында толтырылатын алғашқы
Жұмысшылардың кінәсінсіз болған бос тұрып қалған, бірақ
Аккордтық еңбек ақы жүйесі кезінде бригадаға тапсырыс берілген уақыт
Жұмысшылардың өндірген өнімдерін ұйымның техникалық бақылау бөлімі қабылдап санап
Ұйым бойынша өндірілген өнімге, істелінген жұмысқа күнделікті наряд жазу
Ұйымның бақылау бөлімі өндірісте өндірілген , жасалынып шығарылған өнімнің
Өндірілген өнімнің топтары бір бөлімшеден екінші бөлімшіге, цехқа берілгенде
Ғылыми-техниканың жетілуі мен алға дамуына байланысты өндіріс саласында жеке
Жұмысшылар мен қызметкерлерге жоғары да айтылғандай еңбекақы есептеу және
Көпшілік өндіріс орындарында, әсіресе, үздіксіз өндірістерде жұмыс-шылар мен қызметкерлерге
Үздіксіз еңбек процестері ұйымдастырылған көп сериялы өндіріс орындарында өнім
Толық ай істемеген ұйымда, жаңадан іске қосылған ұйымда, сондай-
Жұмысшылар мен қызметкерлердің ұйым бойынша бір жылдық орташа саны
Бұл көрсеткішті табу үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамдық тізімдік
- жүкті және босануға байланысты демалыстағы әйелдер, сондай- ақ
- заңда қаралған жасқа дейін баланы қарауға демалыс алған
- оқу демалысындағы еңбекақылары түгел, жартылай сақталған, немесе сақталмаған
- әкімшіліктің ынтасы бойынша сақталмайтын демалысқа кеткен жұмысшылар мен
Орташа еңбекақыны табу үшін есепке алынатын жұмысшылар мен қызметкерлер
Орташа еңбекақы есептеу үшін есепке алынатын жұмысшы қызметкерлердің құрамына
2.2 Қазақстан Республикасында еңбекке ақы төлеу нысандары мен
Жұмышылар мен қызметкерлеге төленетін еңбекақыны негізгі және қосымша деп
Негізгі еңбек ақы - бұл атқарылған уақыт және орындалған
Қосымша еңбек ақыға атқарылмаған уақытқа төленетін төлемдер жатады: кезекті
Бухгалтерлік есептің № 7 «Тауарлы – материалдық қорлар есебі»
жұмысшылардың атмосфералық жағдайлардың салдарынан бос тұрып қалған уақыттағы жалақылары;
жұмысшылардың еңбек демалыстарын төлеу үшін резервке алынған сомалар;
жас жұмысшылардың жұмыс мөлшерін төмен орындауымен байланысты қосымшалар;
жоғарғы және арнайы орта оқу орындарында, сырттай аспирантурада оқитын
жасөспірімдердің жеңілдік сағаттарының төлемдері;
жүкті әйелдерге орташа жалақыға дейін төлемдер;
тамақтандыратын әйелдердің жұмыстағы үзілістеріне төлемдер;
демалыстық жәрдемақы;
жұмысшыларға заңмен қарастырылған жағдайларда тегін немесе жеңілдік шарттарымен ұсынылатын
шәкірттерді өндірісте оқытқаны үшін төлемдер.
Ұйымдарда еңбекақыны есептеудің нысандарына мерзімді және кесімді еңбек ақы
Мерзімді еңбекақы - жұмыс істеген күндік еңбекақы мөлшері бойынша
Мерзімді еңбек ақыны төлеу екі жүйеге бөлінеді: жай мерзімді
Жай мерзімді еңбек ақыны төлеген кезде жалақы сағаттық, күндік,
Еңбекті төлеудің мерзімді - сыйақылық жүйесі кезінде жұмысшылар мен
«Мирас» серіктестігінде еңбекке ақы төлеудің мерзімді – сыйақылы жүйесі
Кесімді еңбек ақыны төлеу кезінде өндірілген өнімнің, орындалған жұмыстың
Оның жүйелері: тікелей кесімді, кесімді - сыйақылы, кесімді –
Тікелей кесімді еңбек ақыны төлеу тұрақты, кесімді баға негізінде
Кесімді – сыйақылы еңбек ақыны төлеу кезінде өндірілген өнімнің
Кесімді - үдемелі еңбек ақыны төлеу кезінде норма шегінде
Аккордты еңбек ақыны төлеу алдын – ала нормаланған тапсырма
Ұйымдарда жұмысшылар мен қызметкерлерге
Еңбекке ақы төлеудің кесімді нысаны кезінде есеп айырысу
Еңбекке ақы төлеудің нысандарын, жүйелерін және мөлшерін ұйым өзі
Мерзімдік еңбекақыға жұмысшылар мен қызметкерлердің түнгі уақытта істеген жұмысына
Ұйымдарда қызметкерлерге төленетін мерзімдік еңбекақы толтырылған табельдердің негізінде ай
Мысалы: сәуір айында 22 жұмыс күні бар, айына 11000
Ұйымда кесімді еңбекақы төлеу жүйесі бойынша – қызметкерлердің еңбекақысы
Ұйымда тапсырманы басынан аяғына дейін жеке бір адам орындағанымен
Қосымша еңбек ақыны төлеу мәселесі ұжымдық шартта әрбір жұмысшымен
Ұйымдарда мейрам күнінің алдындағы жұмыс күні бір сағатқа қысқартылады.
Мереке күнгі жұмыс үшін екі есе сағаттық немес күндік
Түнгі уақытқа сағат түнгі 22-ден азанғы 6 – ға
Мерзімнен тыс жұмыс деп белгіленген уақыт ұзақтығынан тыс уақытта
«ДЭМС» серіктестігінде қосымша еңбек ақының есептелуі орташа еңбек ақы
Серіктестікте орташа еңбек ақы бойынша мынадай төлемдер жүргізіледі:-
Демалыс жәрдем ақысы;
Кезекті және қосымша демалыс ақысы;
Оқу уақытындағы демалыс ақысы;
Уақытша еңбекке жарамсыздығына төлем;
Басқа жұмысқа ауысу кезінде.
Еңбек ақысы ай сайын өзгеріп тұратын жұмысшылардың орташа жалақысы
Серіктестікте еңбек демалысы қызметкерлер мен жұмысшыларға жұмыс жылында (күнтізбелік
Еңбек демалысын төлеу үшін демалысқа кететін айдың алдындағы 12
Демалысқа төленетін ақыны есептеу үшін қабылданған еңбек ақы сомасы
Жұмысшылар мен қызметкерлердің кезекті еңбек демалысына ақы төлеу үшін
2.3 Еңбек ақыны есептеу және одан ұсталынатын ұсталымдардың есебі
Жұмысшыларға еңбек ақыны ұйым салықты төлегеннен кейін бірінші кезекте
Еңбек ақы ұйымда қабылданған ережеге сай нысанда және жүйеде
Еңбек ақы есебінің маңызды элементі болып оның техникалық мөлшерленуі,
1. Тарифтік кесте;
2. Тарифтік еңбекақы мөлшері
3. Тарифтік мамандық анықтамалар.
Осыларға негізделіп жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақы мөлшерінің үлгілі кестесі
Тарифтік кестеде - жұмысшылар мен қызметкерлердің әрбір топтарының арасында
Тарифтік кестеде тарифтік еңбекақы жұмыстың түріне
Тарифтік мерзімдік еңбекақы мөлшері бір сағатқа белгіленеді. Кесімді еңбек
Айлық төлем кезінде еңбек ақы жұмысшыларға штаттық кестеде бекітілген
Есептелген жалақы сомасы жұмысшының қолына толық берілмейді. Алдын ала
Міндеттіге табыс салығы мен міндетті зейнетақы қорына аударымдар жатады.
Жалдамалы жұмысшылардың еңбегін пайдаланатын заңды тұлғалар, сондай – ақ
Жинақтаушы зейнетақы қорымен есеп айырысулар 3220 «Зейнетақы аударымдары бойынша
Міндетті зейнетақы жарналарын жинақтаушы зейнетақы қорына төлеушілер болып ұйымның
Зейнетақы қорына аударылатын жарналар жұмысщылар мен қызметкерлердің еңбек ақысынан
Міндетті зейнетақы жарнасы есептелген кезде 681 «Қызметкерлермен еңбек ақы
Ұйымда жұмысшылардың салық салынатын табысынан, ең алдымен, жинақтаушы зейнетақы
Жекеге мына ұсталымдар жатады:
- заң, сот органдарының үкім қағазы бойынша ұсталатын ұсталымдар
- несиеге сатып алған тауарлары үшін міндеттелген сома.
- әрбір жұмысшының және қызметкердің жазбаша өтініші бойынша кәсіподақтың
- әрбір жұмысшының және қызметкердің жазбаша өтініші бойынша сақтандыру
- ұйымға келтірген зиянды өтеу үшін төлемдер.
Заң, сот органдарының үкім қағазы бойынша ұсталатын ұсталымдар 3540
2.4 Еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдемақыны есептеу
Қазақстан Республикасының «Еңбек туралы Заңының» 85 бабына сәйкес еңбекке
Уақытша еңбекке жарамсыздық атқарылмаған уақытты төлеудің ерекше түрі. Оның
Бұл соманы есептеуге емдеу мекемелерінің уақытша еңбекке жарамсыздық парағы
Уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдемақы ауырып – сырқағанда белгіленеді.
Жұмысшылардың кейбір категорияларына жәрдем ақы олардың еңбек өтіліне қарамастан
ҚР Үкіметінің қаулысымен бекітілген №731 11.06.2002 жылғы «Жұмыс берушінің
ҚР Үкіметінің 04.12.2002 жылғы №1278 «ҚР Үкіметінің 11.06.2002 жылғы
Осылайша, 04.10.2002 жылдан бастап, уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдемақы
ҚР Үкіметімен бекітілген №942 29.12.2000 жылғы «Жұмысшылардың орташа еңбек
Мәселен, жұмысшы 2004 жылы 20 - нан 30 қаңтарға
Орташа жалақы тең болады 300 000:251=1195,21 теңге Уақытша еңбекке
Уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдем ақы жұмысшының ақысы төленетін
ҚР Үкіметімен бекітілген №942 29.12.2000 жылғы «Жұмысшылардың орташа еңбек
Жүкті болуына және тууына байланысты жәрдемақы жүктіліктің 30 аптасынан
Мәселен, жүкті және тууына байланысты еңбекке жарамсыздық қағазы әйелге
Уақытша еңбекке жарамсыздығы жәрдемақысын анықтаймыз.
Бескүндік жұмыс аптасы кестесі бойынша жүкті болуына және тууына
Қаңтар – 2 310 х 11 = 25 410
Ақпан – 2 310 х 20 = 46 200
Наурыз 2 310 х 21 = 48 510 теңге;
Сәуір 2 310 х 22 = 50 820 теңге;
Мамыр 2 310 х 14 = 32 340 теңге.
Жүкті болуына және тууына байланысты жәрдемақының жалпы сомасы 203280
2.5 Еңбек ақының аналитикалық және синтетикалық есебі
Еңбек ақы бойынша есеп айырысу және жалақыны есептеудің аналитикалық
- әрбір жұмысшы бойынша оның ұйымда жұмыс істегенуақытына қарамастан;
- есептеулердің түрлері (негізгі, қосымша) бойынша;
- төлем көздері бойынша;
- құрылымдық бөлімшелер бойынша;
- өндірілген өнім, көрсетілген қызмет, орындалған жұмыстар бойынша.
Қазіргі уақытта ұйымдарда аналитикалық есепті ұйымдастырудың үш нысаны қолданылады:
Серіктестікте есеп айырысудың соңғы нысаны қолданылады.
Ұйымда жұмысшылар мен қызметкерлерге бір айға төлеуге тиісті еңбекақының
Есеп айырысу – төлем ведомосінде жұмысшылардың аты – жөні,
Ұйымда еңбекке жарамсыздығы үшін жәрдемақы төлеуге, еңбек демалысын төлеуге
Ұйымда сондай – ақ әрбір жұмысшыға есеп айырысу қағазы
Кейбір ұйымда жазуларды қайталап жаза бермес үшін есеп айырысу
Құжаттар бухгалтерияға келіп түскеннен кейін оларды әрбір жұмысшының айлық
Еңбек ақыны есептеу бойынша негізгі жинақтаушы құжат есеп айырысу
жұмыс уақытын пайдалану есебінің табелі;
еңбек ақының жинақтау карточкасы.
Ұйымда еңбек ақыдан аванс беріледі. Оның шамасы және беру
Қазіргі уақытта «Мирас» серіктестігінде жалақы ай сайын уақытылы беріліп
Еңбек ақыны кассадан беру үшін банктен ақшаны алғаннан бастап,
Егер еңбек ақы белгіленген мерзімде алынбаса, онда төлем ведомосінде
Төлем ведомосінің сыртқы бетіне кассир оның жабылғаны жайлы жазады.
Депоненттелген сомаға берілмеген жалақының реестерін жасайды. Жабылған төлем ведомосі
Айтылған мерзімді төленбеген еңбек ақы есеп айырысу шотына қайта
Ұйым бухгалтериясында депоненттелген сомалар есебі «Депоненттелген сомалар кітабында» жүргізіледі.
Депоненттелген соманы беру не шығыс кассалық ордерімен, не депоненттелген
Кезекті еңбек демалысы ақысын төлеу және жұмыстан шыққан кезде
Өндіріс жұмысшыларына еңбек ақы есептелген кезде 8110 «Негізгі өндіріс»
Уақытша жұмысқа жарамсыздығы бойынша жәрдем ақы, жүкті әйелдерге жәрдемақы,
Еңбек ақы бойынша есеп айырысу есебі бойынша жүргізілетін бухгалтерлік
2 – кесте. Еңбек ақы бойынша есеп
№ Шаруашылық операциясының мазмұны Дебет Кредит
1 Негізгі өндіріс жұмысшысына еңбек ақы есептелді 8110 3350
2 Тауарларды өткізумен айналысатын жұмысшыға еңбек ақы есептелді 7110
3 Әкімшілік қызметкеріне еңбек ақы есептелді 7210 3350
4 Көмекші өндіріс жұмысшысына еңбек ақы есептелді 8310 3350
5 Еңбек ақыдан зейнетақы жарнасы ұсталынды 3350 3220
6 Төлем көзінен жеке табыс салығы ұсталынды 3350 3120
7 Ұйым жұмысшысының ерікті сақтандыру келісіміне сәйкес еңбек ақыдан
- сақтандыру жарнасын жалақыдан ұстау
- сақтандыру сомасын төлеу
3350
3430
3430
1030
8 Еңбек демалысы мен сыйақыға резервтер 7210, 8110 3430
3 Еңбек ақы шығындарын жедел бақылау және талдау
3.1 Еңбек ақы шығындарын жедел бақылаудың мақсаты мен міндеттері
Өндірісті тиімді басқару мақсатында және ондағы кездесетін қандай да
Экономикалық ақпараттар жедел, үздіксіз және қатаң объективті болған жағдайда
Ішкі бақылау туралы айтқанда алдыменен оның мақсаттарын айқындап алған
Бақылау ұйымның өткен қаржылық-шаруашылық қызметінде орын алған қателіктерді, ауытқуларды,
Бақылау басқару үрдісінде маңызды орын алады. Біріншіден, ол адамдардың
Құрылыс ұйымдарындағы ішкі шаруашылық бақылау өндіріс тиімділігін жоғарылатуға, ішкі
Ішкі шаруашылық бақылау жүйесі алдын ала, ағымдағы және кейінгі
Алдын ала бақылау күнделікті шаруашылық операциялары орындалғанға дейін жоспар
Ағымдағы бақылау күнделікті жедел және бухгалтерлік есеп мәліметтерінің негізінде
Кейінгі бақылау шаруашылық қызметін талдауға байланысты бақылаудың ең толық
Жоғарыда айтылған бақылаудың үш түрі де өзара байланыста болғандықтан
Құрылыс ұйымдарындағы ішкі бақылау жүйесі ұйымның шаруашылық қызметтерін тиімді
- ұйымының қызметіне байланысты заңдардың орындалуын тексеру;
- бухгалтерлік есеп құжаттарының дәйектілігі мен толықтылығын анықтау;
- қаржылық есептердің уақытылы дайындалуын қадағалау;
- бухгалтерлік есептегі қателіктер мен ауытқуларды жою;
- акционерлердің жиналысындағы шешімдердің орындалуын тексеру
- ұйым мүліктерінің сақталуын қамтамасыз ету.
Осы аталған міндеттердің орындалуын қамтамасыз ету үшін ішкі шаруашылық
Жол құрылысы ұйымдарының есеп жұмыстарын зерттеудің нәтижесінде ондағы мамандардың
Зерттеу жүргізілген жол құрылысы ұйымдарында еңбек және еңбекақы нормаларын
Еңбек және еңбекақы шығындарына бақылау жүргізген кезде жұмыс уақытын
Смена кезінде кідірістің есебі арқылы жұмысшылардың, мамандардың немесе басқа
Құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалануға байланысты шығындарға жедел бақылау
Құрылыс машиналарына қажетті жағар-жанар май артық жұмсалған жағдайда себебі
Құрылыс машиналарының жұмыссыз тұрып қалуына тапсырманың болмауы, жол машиналары
Жолдарды салу мен жөндеу жұмыстарына жұмсалған өндірістік шығындарға бақылауды
Құрылыс-монтаж жұмыстарын орындау кезінде жедел бақылау жеке учаскілерде орындалған
Сонымен зерттеу жүргізген ұйымның бақылау жүйесін зерттеудің нәтижесінде құрылыс-монтаж
3.2. Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуды аудиторлық
Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуды аудиторлық тексеру
Еңбекке ақы төлеу аудитінің аталмыш міндеттерін орындауға кіріспес бұрын,
Құжаттық тексеруді жүргізерге дейін аудитор ұйымның ұйымдық және технологиялық
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбек ақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті
Аудиттің ақпарат көздеріне ұйым жұмысшысын жұмысқа қабылдау, ауыстыру және
Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу аудитін келесі сызба
1 – сызба. Аудит кезеңдері
Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу аудитінің міндеттері:
- жүргізілген барлық есептеулер мен төлемдердің барлық негіздемелер бойынша
- еңбек ақыдан және басқадай төлемдерден ұсталған ұсталымдардың заңдылығын
- қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысудың аналитикалық есебінің
Нарықтық қатынаста аудиттің, ұйымның қаржы – шаруашылық қызметін бақылауда
Аудитор әрбір жұмысшымен еңбек ақы бойынша есеп айрысу
3 – кесте. Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп
Процедура тізімі Ақпарат көздері
Барлық негіздер бойынша қызметкерлерге төленетін төлемдер-дің рәсімделуінің және есептелуінің
Еңбек ақыдан ұсталынатын ұсталымдардың дұрыстығын тексеру Есеп айырысу –
Еңбекке ақы төлеу бойынша регистрлардың мәліметтерін Бас кітаптағы шот
Еңбек ақы есебі бойынша шоттар корреспонденциясының дұрыстығын тексеру Ведомостер,
Есеп айырысулардың дұрыс құжатталуын тексеру Келісім шарттар, Есеп айырысу
Басқадай операцияларға салынатын салықтардың дұрыс есептелуін тексеру Келісім шарттар,
Аудиттің халықаралық стандартында «Қаржы есептері аудитінің мақсаты қаржылық есеп
Аудитті сапалы халықаралық стандарттардың талаптарына сай жүргізу үшін, алдын
Жоспар жасаудың мақсаты - аудит жүргізудің тиімділігін қамтамасыз ету.
Аудитордың, болашақта атқарылатын іс - әрекеттерді жан – жақты
Жоспарлаудың маңызды элементтері, клиенттің бизнесі туралы ақпарат алу
Аудитор, жалпы аудиттің жоспарын және кейбір жеке аудиторлық әрекеттерді,
Аудитор жалпы жоспар жасауға және онда нақты құжаттарының негізін
Аудитор өзінің алдына қойған мақсатына жету үшін Қазақстан Республикасының
- ұйымның қаржылық қорытынды есебінің дұрыстығын қамтамасыз етіп, оның
- шешім қабылдауға қисынды негізді база жасау үшін жеткілікті
- ұйымның жалпы қызметіне немесе оның белгілі бір бөлігіне
- ұйымның қызметінің жарғысына сәйкестігін және бизнес – жоспарының
- ұйымның шаруашылық қызметтірін реттеп отыратын заң актілерінің, бухгалтерлік
шаруашылық операцияларының нақты мазмұнына сәйкестігін анық-тайтын бастапқы құжаттарын тексеру.
- клиенттерге күшіндегі заңдарға және нормативтік актілерге, халықаралық стандарттарға,
- аудит, ең алдымен клиенттің мүддесін қорғайтындықтан, оның
- аудитор шаруашылық жүргізуші ұйымның жіберген қателерін көрсетіп,
Жоғарыда келтірілген аудиттің міндеттері аудиттің барлық міндеттерін қамтиды деген
3350 «Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу» шоты бойынша
Нарядтар мен басқа да алғашқы құжаттар дұрыс толтырылғандығын, жұмыстарды
Аудиттің келесі бағыты - еңбекке ақы төлеу бабы бойынша
Ақшаны жалған тұлға арқылы немесе жұмыс көлемін артық қосып
Еңбек ақыдан шегерімдерді тексере отырып, аудитор жинақтаушы зейнетақы қорына
Еңбекақы сомасынан аударылатын аударымдар бойынша сондай – ақ жүргізілген
Аудитор еңбек ақы қорын пайдаланудың және жұмысшылармен есеп айырысудың
Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуларды тексеруді әр
Айырмашылық табылғанда олардың себептерін анықтау керек. Сондай – ақ
Еңбекті уақыт бойынша төлеуде тарифтік мөлшерлеме немесе мәміле шарттарын
Еңбек пен оны төлеу есебі жөніндегі бастапқы құжаттарды тексергенде
Жұмыс уақыты мен нарядтар есебі табелін, сондай еңбекті
Бұрын төленген бастапқы құжаттар бойынша қайтадан есептеу жағдайлары бар
Бұрын төленген бастапқы құжаттар бойынша қайтадан есептеу жағдайлары бар
Бастапқы құжаттармен есептік тізімдемелерді тексергенде арифметикалық санаудың дұрыстығына ерекше
- төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
- жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқумен байланысты қосымша ақыны рәсімдеу
- құжаттық рәсімдеу мен іркіліс төлемі;
- өнімнің ақауын құжатпен рәсімдеу мен оны төлеу;
- түнгі мезгілдегі жұмысқа қосымша ақы;
- жұмыстан тыс уақыттағы еңбекті өтеу;
- мерекелік күндердегі жұмысқа төлеу;
- іс жүзіндегі заңнамада қарастырылған (еңбек демалысына, жұмыстан шығу
- уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу;
- жалақыдан ұстаудың дұрыстығын тексеру.
Заңнамаларға сәйкес жалақыдан мыналар ұсталынады: жеке табыс салығы, зейнетақы
Жеке табыс салығы ҚР – ның «Салықтар және бюджетке
Зейнетақы жарнасын ұстауы және төлеу қызметкердің ай сайынғы табысының
Қарызға алынған тауарлар үшін адамдарға ұзақ пайдалану үшін кредитке
Қызметкерлер келтірілген материалдық зиянның орнын толтыру үшін ұсталым ұйым
Тексеру қорытындысында мыналарды анықтау қажет:
- шығыстарды еңбекке ақы төлеу қорына жатқызудың дұрыстығы;
- жеке төлемдерді өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің) өзіндік
- бухгалтерлік өткізбе желілері (проводкаларды) еңбекті өтеу қоры бойынша
- синтетикалық және аналитикалық есепті, жиынтық мәліметтерді және еңбекке
3350 «Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу» шоты арқылы
3.3 Еңбекті пайдалану тиімділігін және еңбек ақыны талдау
Нарықтық қатынастар жағдайында ұйымдардың экономикалық тиімділігінің негізгі көрсеткіші болып
Нарықтық экономикалық жағдайда шаруашылық қызметтерін талдау басқарушылық талдау және
Басқарушылық талдау ұйымның өндіріс жағдайын бағалауға, өндірілген өнім мен
Қаржылық талдау жоғарыда атап өткендей, ішкі, сонымен қатар сыртқы
Нарықтық экономикалық қатынастар мен бәсекелестіктің қарқынды
Шаруашылық қызметін талдауға еңбек ақыны ұйымдастыруды жетілдіруде, оның еңбектің,
Талдау барысында еңбек өнімділігін көтеру, еңбек ақы жүйесін жетілдіру,
Еңбекті пайдалануды және еңбек ақыны талдаудың негізгі міндеттеріне жатады:
- жұмысшылардың санын, құрамын және құрылымын, біліктілік деңгейін зерттеу;
- жұмыс уақытын пайдалану туралы мәліметтерді тексеру және қажетті
- жұмыс күшінің динамикасын, қозғалысын, еңбек тәртібін зерттеу;
- жұмысшы санының өнім динамикасына әсерін талдау;
- ұйым бойынша, цех, жұмыс орындары бойынша еңбек өнімділігінің
- еңбек өнімділігінің өсуінің интенсиыті және экстенсивті факторларын анықтау,
- қолданылатын өнім нормасының сапасын, оның орындалуын және еңбек
- қолданылатын нысандар мен жүйелердің негізділік дәрежесін тексеру;
- жұмысшылардың жекелеген категориялары мен мамандықтары бой-ынша орташа жалақының
- қолданылып жүрген сый ақы беру жүйесінің тиімділігін зерттеу;
- еңбек ақының өсу қарқынын, оның еңбек өнімділігінің өсім
- еңбек ақы қорын пайдалану тиімділігін көтеру резервтерін анықтау.
Талдау үшін ақпарат көздері болып мыналар қолданылады:
Ұйымның экономикалық және әлеуметтік даму жоспары, еңбек жөніндегі статистикалық
Еңбек ақы шығындары өндірілген өнімнің, орындалған жұмыстың және көрсетілген
Еңбек ақы шығындарын қалыптастыру жұмысшылардың категориясына тәуелді, өйткені жұмысшыларға
Өндіріс жұмыстарының өзіндік құнының құрамында тікелей еңбек
Еңбекақы шығындарын талдау барысында ұйымның қолданып отырған еңбекақы жүйесі,
Жалпы құрылыс саласында жұмысшыларға төленетін негізгі еңбекақы шығындарының нормадан
Жұмыстың күрделілігіне байланысты немесе құрылыс жұмыстары маманданған жұмысшылармен орындалатын
Еңбек ақы еңбек өнімділігімен тығыз байланысты. Еңбек өнімділігі –
Зерттеу жүргізген «ДЭМС» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі бойынша еңбек ресурстарын
4 – кесте. Серіктестікте еңбек ресурстарының пайдаланылуын талдау
Көрсеткіштер 2008
жыл 2009
жыл Ауытқу
(+,-) Өсу қарқы-ны, %
Өткізілген өнім көлемі, теңге
242074999 242642639 +567640 +0,23
Өндірістік жұмысышлардың орташа тізімдік саны, адам 168 182 +14
Өндірістік жұмысшылардың орташа еңбек ақысы, теңге 87695 112452 +24757
Барлық жұмысшылардың орындаған орташа күн саны, адам/күн 28224 30576
Барлық жұмысшылардың орындаған орташа сағаты, адам/сағат 225792 244608 +18816
Бір жұмысшыға шаққандағы орташа жылдық шығарым, теңге 1440922 1333201
Бір жұмысшыға шаққандағы орташа күндік шығарым, теңге 8576 7935
- 641
-7,47
Бір жұмысшыға шаққандағы орташа сағаттық шығарым, теңге 1072 991
Жоғарыда берілген 4 - кестенің мәліметтері бойынша біз зерттеу
Ұйымның 2009 жылы өткізген өнімі көлемі, алдыңғы жылға қарағанда
Дегенмен де, зерттеу жүргізілген ұйымда жұмысшылардың орташа жылдық жалақысы
Осылайша, есепті жылы ұйым жақсы нәтижелерге қол жеткізген: өткізілген
Өткізілген өнімнің нақты өсіміне немесе кемуіне еңбек өнімділігінің ықпалы
5 кестеден көріп отырғанымыздай, өткізілген өнім көлемі 567640 теңгеге
- өндірістік жұмсышылардың өнім өндіру көлемі есебінен: (1333201-1440922) х
- жұмысшы саны есебінен: (182-168) х 1333201 =
Екі фактордың әсерінен өткізілген өнімнің нақты өсіміне сомалық ықпалы
Осылайша, өткізілген өнімнің көлемі жоғары болуы бұл негізінен жұмысшылар
5 – кесте. Өткізілген өнім көлемінің нақты өзгерісіне
Көрсеткіштер 2008 жыл 2009 жыл Ауытқуы
(+,-) Өсу қарқыны, %
Өткізілген өнім көлемі, теңге 242074999 242642639 +567640 +0,23
Өндірістік жұмысшы-лардың орташа тізімдік саны, адам 168 182 +14
Өндірістік жұмысшылар-дың еңбек өнімділігі, теңге 1440922 1333201 -107721 -7,47
Еңбек ақы қорын пайдалануды талдау бұрын қарастырылған жүйеде жүзеге
1. Есептіліктің және жедел бақылаудың қажетті мәліметтерін таңдау, өңдеу
2. Жинақталған материалдарды талдау.
3. Ұйым жұмысының тәжірибесіне шұғыл ықпал ету және өндіріс
Талдау мақсаты үшін еңбек ақы қорын жұмсауға ықпал ететін
Талдауды тиімді жүзеге асыру үшін келесі материалдардың қол астында
1. Өндіріс көлемі, жұмысшылар саны, еңбек өнімділігі, орташа айлық
2. Еңбек ақы қорын, оның құрамдас бөліктері бойынша пайдалану
3. Ұйымдағы техникалық нормалаудың жай – күйі туралы мәліметтер.
4. Қалыпты еңбек жағдайынан ауытқулар үшін қосымша ақы туралы
5. Ұйымдағы тарифтік тәртіптің жай – күйін сипаттайтын бақылау
6. Есепті кезеңде жүргізілген төлемдер мен қосымшалардың заңдылығын сипаттайтын
7. Жұмысшылардың жұмыс өнімділігі есебінің дұрыстығын жедел бақылау мәліметтері.
Талдау қорытындысының дұрыстығы және оның тиімділігі зерттелетін мәліметтердің салыстырмалылығына
1. Өндірістік бағдарламаның өнім түрлері бойынша нақты орындалуы жоспардан
2. Ұйымда еңбек ақыны жоспарлау әдісі дұрыс болмағанда.
3. Есепті кезеңде есептеу (тарифтік) ставкалары өзгерген жағдайда
Еңбек ақы қорының нақты үнемделуі немесе өсімі нақты және
Нақты ауытқудың шамасына екі фактор әсер етеді:
- жұмысшылардың орташа тізімдік санының өзгерісі;
- бір орташа тізімдік жұмысшыға келетін орташа жылдық жалақының
Орташа жылдық жалақының еңбек ақы қорының өзгерісіне ықпалын анықтаудың
Талдаудың келесі кезеңінде еңбек ақы қорының артық жұмсалуына ықпал
Еңбек ақы қорының нақты ауытқуына қарағанда салыстырмалы ауытқуына үш
Ұйым жұмысының тиімділігін бағалау үшін өзге де экономикалық көрсеткіштермен
Жалпы құрылыс саласында еңбекақы жүйесін жетілдіру, орындалатын жұмыстың сапасын
Қорытынды
Қызметкерлермен еңбек ақы бойынша есеп айырысу өндірсті тұрақтандыру және
«ДЭМС» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі қызметі жол құрылысы мен
Серіктестік 2008 және 20094 жылдары жалыпы құны 540 922
Серіктестікте өндіріс цехтары ырғағының бірқалыпты жүруіне жыл мезгілдернің ықпалы
Орындалған жұмыс көлемі мен өткізілген өнім көлемі өткен жылға
Жұмысшылар саны серіктестікте 14 адамға жоғарылаған, еңбекке ақы төлеу
Серіктестік рентабельді болып табылады. Зерттеліп отырған жылдарды ұйым қызметін
«ДЭМС» ЖШС – де еңбек ақы бойынша есеп айырысу
1. Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуды ұйымдастыруға
2. Кадрлар есебі бойынша жеке парақтардың бар – жоғын
3. Бухгалтерлік есеп жүйесіндегі бағдарламалардың оңтайлысын пайда-лану арқылы, алғашқы
4. Халықаралық стандарттарына көшуге сәйкес есеп саясатын қайта қарау,
Зерттеу жүргізген ұйымның бақылау жүйесін зерттеудің нәтижесінде құрылыс-монтаж жұмыстары
Ұйымда аудиторлық тексерудің орнына ішкі шаруашылық бақылаудың әдістері қолданылады.
Жалпы құрылыс саласында еңбекақы жүйесін жетілдіру, орындалатын жұмыстың сапасын
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. “Бухгалтерлік есеп және
“Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы”
2. Бухгалтерлік есеп стандарттары
3. Қазақстан Республикасының “Салық
4. Бухгалтерлік есеп шоттарының типтік жоспары 18.09.2002
5. “Аудит”, под редакцией доктора
6. Андреев В.Д. Практически аудит,
7. Ажибаева З.Н., Аудит.Учебник, Алматы, Экономика,
8. Әбдіқалықов Т.Ә, Сәтмурзаев А.А Шағын
9. Әжібаева З.Н., Н.Ә. Байболтаева, Ж.Ғ. Жұмағалиева
10. Байдәулетов М, Байдәулетов С.М. Аудит, А., Қазақ
11. Баймұханова С.Б. Бухгалтерлік есеп, Маркет, А. 2005,
12. Дюсембаев К.Ш. Аудит
13. Дюсембаев К.Ш ,Егембердиев С.К, Дюсембаев З.К, Аудит
14. Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиев Ж.Г.
15. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаев З.Н., Құдайбергенов Н.А. Жантаева.
16. Ержанов М.С., Аудит-1. (Базовый учебник). Алматы,
17. Коволев В.В, Волкова О.Н, Анализ
18. Козлова Г.Н, Бухгалтерский учет в
19. Кондраков Н. П, Краснова Л.П, Принципы
20. Кутер М.П, Краснова Л.П, Принципы бухгалтерского
21. Назарова В.Л, Шаруашылық жүргізуші
22. Родостовец В.К, Ғабдулин Т.Ғ, Родостовец В.В, Шмидт О.И,
23. Родостовец В.К, Шмидт О.Н, Теория и
24. Сатмурзаев А.А, Укашев Б.Е, Аудиттің теориясы, А., Ұлағат
25. Төлегенов Э.Т, Бухгалтерлік ақпарат жүйелері, А.,
26. Тасмағамбетов Т.А, Омаров А.Ш, Әлібеков Б.А, Рабатов О.
27. Укашев Б.Е, Әжібаев З.Н, Бухгалтерлік есеп
28. Сайт в интернете электронная версия журнала «Корпоративное управление».
Экономика труда и социально-трудовые отношения/Под ред.
29. Г.Г.Меликьяна, Р.П. Колосовой. – М.: Изд-во МГУ,
30. Грачев М. Суперкадры. Управление персоналом в международной корпорации.
31. Смагулова Ш. А., Саякова Ж. Совместные предприятия как
32. Джумамбаев С. К. Управление человеческими ресурсами. – Алматы:
33. Каренов Р. С. Кадровый менеджмент. – Алматы:
Ақылтаев Инвестицияны қайда жұмсау керек ? “Заң” газеті 2003
Казахстанская правда 07,03,2000 г.
Жамбыл облысы бойынша 2006 жылғы статистикалық мәліметтер жинағы;
Қазақстан республикасы бойынша 2005 жылғы инвестиция қызметтер (сатистикалық жинақ);
Индустриялды - инновациялық бағдарлама аясында 2006-2009 жылдар аралығында қабылданған
Алшанов Р., Әшімбаев Ә. Жаһандық экономика
В. Маслов. О стратегическом управлении персоналом // Проблемы теории
Сайт в интернете электронная версия журнала «Корпоративное управление».
Экономика труда и социально-трудовые отношения/Под ред. Г.Г.Меликьяна, Р.П. Колосовой.
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктін халықаралық стандарттары, 2001ж. 57
Бухгалтерлік есеп стандарттары, 2003 ж. 11-56 бет.
Бухгалтерлік есеп шоттарына типтік жоспары, 18.09.2002ж.-438, өзгерістер мен толықтырулар
Баймуханова С.Б Бухгалтерлік есеп, Алматы. 2001ж.151 бет.
Балапанова А.Ж Аудит теориясы, Алматы, 2001ж. 97 бет.
Родостовец В.К, Родостовец В.В Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп, Алматы, 2003ж.197
Кеулімжаев Қ. К. Шоттар корреспонденциясы. Алматы 2000ж.119 бет
А қосымшасы
Ұйымдағы бақылаушы субъектілердің өзара байланысы
56
Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысу
Алғашқы құжаттарды тексеру
Есеп айырысу-төлем ведомостерін тексеру
Еңбек ақыдан ұсталымдарды тексеру
Жобалау құжат-
тарын шығару бөлімі
Құрылтайшылар жиналысы
Директорлар кеңесі
Ішкі аудит бөлімі
Бас директор
Заңгер
Техникалық директор
Қаржылық директор
Бас бухгалтер
Асфальт-бетон зауытының директоры
Қамсыз-
дандыру бөлімінің бастығы
Жобалау бөлімінің бастығы
Өндірістік – техникалық бөлім
Объектілерді іске қосу бойынша техникалық бақылау тобы
Құрылыс-монтаж учаскісі
Машиналар мен механизмдердің, автокөліктердің учаскісі
Жоспарлау – экономикалық бөлім
Еңбекақы бөлімі
Кадрлар бөлімі
Сметалық-жобалау бөлімі
Материал-
дық - өндірістік бөлім
Есеп айырысу бөлімі
Бас техно-лог және техникалық бақылау бөлімі
Бас механик бөлімі
Асфальт-бетон цехы
Құрылыс материалдарын жинақтаушы учаскі
Материалдарды дайындайтын цех