Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Халықаралық Туризмнің Менеджмент Колледжі
Лекция №24
Электромагниттік құбылыстар
Физика пән мұғалімі: Сүтемгенова Джанат Қыдырбаевна
Алматы 2009
Жоспар:
І. Кіріспе
1) Тұрақты магниттер, олардың магнит өрістері
ІІ. Негізгі бөлім
Жердің және аспан денелерінің магнит өрісі
Түзу токтың магнит өрісі
Тогы бар шарғының магнит өрісі. Электрмагниттер
ІІІ. Қорытынды
Тұрақты магниттер немесе қарапайым магниттер деп
Тогы бар шарғының ішіне шыныққан болаттан
Тұрақты магнитте қызықты қасиеттер байқалады. Магниттің
Егер тұрақты магнит табылатын магнит тілшісіне
Магнитті әр түрлі денелерге жақындата отырып,
Жерде едәуір магнит өрісі бар екенін,
Жердің магнит полюстері географиялық полюстерімен сәйкес
Жердің солтүстік географиялық полюсіне жақындай келе,
Оңтүстік географиялық полюс маңайында 66,5º оңтүстік
Жердің магнит және географиялық полюстері сәйкес
Магнит темір рудасының орасан зор кені
Жердің магнит өрісі планета төңірегіндегі ғарыштық
Бірақ кейде күннің белсенділігі күшейген кезде,
Магниттік қасиеттер тек Жерде ғана емес,
Күндегі дақтардың саны мен жалпы ауданы
Күннен шыққан зарядталған бөлшектер ағыны Жерге
Магнит өрістері жұлдызаралық кеңістікте де бар.
Электр өрісінің өзіне тән ерекше қасиет
Тілшенің ортасынан өтетін және оның полюстерін
Электр тогы өтетін өткізгіштер арасындағы мұндай
Магниттік өзара әрекеттесу күштерінің пайда болу
Магнит өрісі деп өткізгіштердің электр тогымен
Тек электр тогы мен тұрақты магниттер
Түзу сызықты токтың магнит өрісін табу
Магнит өрісінде ұнтақтың әр бөлшегі магниттеледі
Магнит өрісінде кішкентай магнит тілшелерінің осьтерін
Түзу электр тогының магнит өрісінің бағытын
а) бұрғы ережесімен: егер бұрғыны токтың
ә) егер өткізгішке ток бағытымен қараса,
Біз қарастырған тогы бар вертикаль түзу
Шарғыда электр тогы жүргенде, оның маңында
Қатырма қағаздағы темір ұнтақтарының орналасуы көрсеткендей,
Тогы бар шарғының магнит өрісі күш
Күш сызықтарының бағытын білу арқылы, соленоид
Шарғының бір ұшы – солтүстік полюс
Шарғы арқылы күшті магнит өрісі және
Тогы бар шарғының магнит өрісін ондағы
Ішіне темір өзекше орналастырылға шарғы электрмагнит
Шарғының ішіне орналастырылған темір өзекше шарғыдағы
Электр магниттің кереметтілігі соншалық, оның орамындағы
Электрмагниттер көтеру крандарында, телеграф және телефон
ТАҚЫРЫПҚА БАЙЛАНЫСТЫ СҰРАҚТАР
Тұрақты маниттер дегеніміз не?
Магниттердің полюстері өзара қалай әрекеттеседі?
Жерде магнит өрісінің бар екендігі немен
Магнит өрісін қалай байқауға болады?
Электрмагнит деп нені айтады? Ол қандай
СӨЖ
ЕСЕПТЕР ҮЛГІСІ
№1
Берілгені: Талдау:
U = 220В
t = 3c
I=5A
Е – ?
№2
Берілгені: Талдау:
U = 220В
I = 0,9A
Жауабы: Р = 198Вт
Р – ?
Есептер
№1. 25-жаттығу (1), 179 бет. Физика
№2. 26-жаттығу (2), 181 бет. Физика
(Б.М.Дүйсембаев, Г.З.Байжасарова, А.А.Медетбекова)
№3. 26-жаттығу (4), 182 бет. Физика
(Б.М.Дүйсембаев, Г.З.Байжасарова, А.А.Медетбекова)
Тест
Тұрақты магниттер немесе қарапайым магниттерге қандай
а) темір
б) теміртас
Магнитте неше полюс болады?
а) 2
б)3
Солтүстік жарты шарда қанша градус болғанда,
а) 66,5º; 99º
б) 75º; 140º
Оңтүстік жарты шарда қанша градус болғанда,
а) 75º; 99º
б) 66,5º; 140º
Тілшенің ортасынан өтетін және оның полюстерін
а) магнит тілшесінің экваторы
б) ось
Өткізгіштердің электр тогымен өзара әрекеттесуі жүзеге
а) магнит өрісі
б) магнит тілшесінің осі
Ағаш қаңқаға оралған көптеген сым орамдарынан
а) магнит өрісі
б) магнит полюсі
Соленоид ішіндегі магнит өрісінің күш сызықтары
а) параллель
б) вертикаль
Ішіне темір шарғы орналастырған шарғы қалай
а) соленоид
б) электрмагнит
10. Шарғыға оралған сымдар электрмагниттің несі
а) магнит өрісі
б) электрмагнит
Пайдаланған әдебиеттер
Кітап: Физика және астрономия 8 сынып
Авторлары: Б.М.Дүйсембаев, Г.З.Байжасарова, А.А.Медетбекова
Глоссарий
Қазақша Орысша Ағылшынша
Магнит Магнит Magnet
Полюс Полюс Pole
Оңтүстік Юг South
Солтүстік Север North
Жер Земля Earth
Аспан Небо Sky
Күн Солнце Sun
Электр Электр Electr
ось Ось Axis
Тест жауаптары
б
а
г
б
в
а
в
а
б
10.г