Жоспар
Кіріспе..................................................................................................................3
1 Аудиттің мақсаты мен міндеті
1.1 Аудиттің мақсаты мен міндеті ................................................................... 5
1.2 Аудитті құқықтық реттеу және аудиттің заңдылықтары .........................8
2 Берешек қарыздардың есебі
2.1 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер есебінің аудиті...................16
2.2 Басқалай берешек қарыздар аудиті ...........................................................18
3 Міндеттемелердің аудиті
3.1 Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аудиті....................................................20
3.2 Алашақ қарыздардың аудиті......................................................................22
3.3 Басқалай алашақ қарыздардың есебінің аудиті .......................................23
3.4 Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысу аудиті..................................24
Қорытынды......................................................................................................27
Қолданылған әдебиеттер тізімі ....................................................................29
Кіріспе
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық әдістерін және
Бухгалтерлік есепті реформалау және аудитті ұйымдастырудың озық тәжірибесі
Сонымен бірге ақпаратты жасаушылар мен пайдаланушылар арасындағы мүдделердің
Қазақстан Республикасында индустриясы дамыған елдердің озық тәжірибесіне сәйкес
Бизнестің кәсіби аудит проблемасын зерттеудің көкейтестілігі мүмкіндігінше аз
Бизнестің тиімділігін талдау мен кәсіби аудиттің жеткілікті
Менің курстық жұмысымның аты «Берешек қарыздар мен міндеттемелер
Бірінші бөлім «Аудиттің мақсаты мен міндеті» деп аталады
Екінші бөлім берешек қарыздардың аудитіне арналған. Жұмыста негізінен
Үшінші бөлім «Міндеттемелер аудиті» деп аталады. Онда негізінен
Берешек қарыздар мен міндеттемелер аудитін тексеруді жүзеге асыру
1 Аудиттің мақсаты мен міндеті
1.1 Аудиттің мақсаты мен міндеті
Аудит нарықтық экономика жағдайында барлық шаруашылық процесіне қатысушылардың
Аудитті қаржылық, экономикалық, техникалық, заңдық және басқа да
Бұл арада клиенттің нормативті-құқықтық актілердегі талаптарды сақтауын бақылауда
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» Заңында мынадай анықтама берілген:
Таным теориясынына орай, бір ғылым ғана зерделейтін объективті
Пән анықтамасы осы ғылымның басқа ғылымдардан айырмашылығын көрсететін
Ғылымның мақсаты мен мазмұны;
Өзіндік ерекшелігі бар зерттеу принциптері;
Зерделеу объектісі;
Ақпарат көздері.
Осылайша аудит мазмұнын қалыптастырамыз, өйткені арнайы әдебиеттерде оның
Аудит мазмұны алға қойылған мақсаттар мен бақылау объектілерін
Бұл туралы ХАС (МСА) 200-де әлдеқайда рет-ретімен айтылған.
Бұл негізгі мақсат экономикалық әлеуетті, қаржылық ресурстарды, салықтарды
Егер аудиттің объектісіне ұйымдағы бухгалтерлік есептің жағдайы кіретін
Егер аудиттің объектісіне барлық шаруашылық қызметтері кіретін болса,
Аудит мақсатының консалтингтік қызмет жүзеге асыру барысында клиенттің
Алға қойылған аудит мақсаттарына қол жеткізу үшін нақты
1)Ұйымның қаржылық есептемесінің шындыққа жанасымдылығын қамтамасыз ету және
2) Шешім қабылдаудың логикалық тұрғыдан негізделген базасын құру
3) Ұйымның экономикасын немесе оның белгілі бір қызмет
4)Ұйым қызметі және оның жарғысының бір-біріне сәйкестігін, жасалған
5) Заңның сақталуын, бухгалтердік есепті жүргізудің және есеп
6) Заңды белгілейтін бастапқы құжаттар мен олардың шынайы
7) Ұйымның өндірістік, маркетингтік, инвестициялық және басқа қызметтерін
8) Клиенттің меншігін бекітіп беруге, оның бизнесінің тиімділігін
Аудиттің ең нақты міндеттері алға қойылған мақсаттарға, оның
Осылайша, аудит – бақылау, бағалау, ұсыныстарды әзірлеу және
Аудиторлық қызметті жүзеге асырудың негізгі формаларының біріне тексеру
Отандық оқулықтар мен ғылыми әдебиеттерде, ТМД елдерінде әдетте
Аудит ұғымы тексеру және бақылау ұғымдарынан әлдеқайда терең.
Аудит қаржылық көрсеткіштердің анық екендігін тексеруді ғана қамтамасыз
Кәсіби аудиттің осы заманғы даму кезеңінде «аудит» және
Аудиторлық қызмет бұған қоса есепті ұйымдастыруды, ішкі бақылауды,
Аудитор, адвокат, дәрігер, музыкант, суретші және шығармашылықтың адамдары
1.2 Аудитті құқықтық реттеу және аудиттің заңдылықтары
Аудиттік қызметті жүзеге асырумен байланысты құқықтық және этикалық
ҚР Конституциясы;
ҚР азаматтық кодексі;
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» заңы;
ҚР «Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру
ҚР қылмыстық кодексі;
«Салықтар және бюджетке міндетті басқа төлемдер туралы» кодексі;
ҚР әкімшілік жолмен құқық бұзушылар туралы кодексі;
ҚР бюджет кодексі;
ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы»; «Банкроттық туралы»; «Шетелдік инвестиция»
Жоғарыда аталған заңды құжаттарда аудиторлық қызметке тікелей қатысы
Белгілі болғандай, 1993жылы 18-ші қазанында «Қазақстан Республикасының
Бухгалтерлік есеп пен аудит бойынша халықаралық стандарттарға көшу,
Мұның бәрі 1998 жылдың 20-шы қазанында қабылданған
Аудит туралы екінші заңның уақтылы қабылдануы республикадағы аудиторлар
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» жаңа заңның талаптарына сәйкес
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» заңның іс жүзіне асыру
Аудиторлардың Республикалық палатасын қалыптастыру туралы;
«Аудиторларды аттестациялау жөніндегі біліктілік комиссиясы туралы» ережені бекіту
Республикалық палатаның Кеңесін сайлау туралы;
Аудиторлар Республикалық палатасының тексеру комиссиясын сайлау туралы;
Аумақтық аудитор палаталары төрағаларының Кеңесін сайлау туралы;
Аудиторларды аттестациялау жөніндегі біліктілік комиссиясының ревизиялық комиссиясын сайлау
2006 жылы «Аудиторлық қызмет туралы» заңға бірқатар өзгерістер
Бүгінгі таңда Қазақстанның көптеген аудиторлық ұйымдарында көрнекті нормативті
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» заңы аудиторды жүзеге асырудың
Қарастырылып отырған нормативті-құқықтық актіде аудиттің сыйымды анықтамасы берілген,
ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» заңы Қазақстан Республикасында аудиторлық
Кесте 1 - Берешек қарыздар мен алашақ қарыздар
№ Аудит процедуралары Ақпарат көздері Ескертулер
1 Келісім-шарттың міндеттемелерін орындау мен берешек қарыздардың шынайылығын
2 Берешек қарыз есебі, жабдықтауды және оларға төлеуді
3 Мәліметтерді жинау мен берешек қарыздар түрлері, көлем
4 Берешек қарыздың жағдайын дебиторлармен есеп айырысуды түгендеу,
5 Берешек қарызды уақтылы өтеудің заңдылығы мен шынайылығын
6 Тауарлы-материалдық қорларды алуға арналған құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығы
7 Тауарлы-материалдық қорладың саны мен сапасы жөніндегі тілек-талаптарды
8 Алынған құндылықтарды кіріске алудың немесе орындалған жұмыс
Кесте 2 - Берешек қарыздар мен алашақ қарыздар
№ Аудит процедуралары Ақпарат көздері
1 Берешек және алашақ қарыздардың кірістік құжаттарын тіркеудің
2 Тіркелген құжаттарды төленген құжаттармен салыстыру Есеп тіркелімдері
3 Кірістік ордерлер бойынша алынған ақшаны сіңіріп кетуді
4 Берілген есеп тіркемелерін тексеру және оны Бас
5 Алынған несие үшін процент төлеудің дұрыстығын тексеру
6 Баланс көрсеткіштерінің берешек және алашақ есебі шоттары
Аудиторлық қорытынды
(үлгі ретінде)
Ф.А.О.
Дербес аудитордың .......................................................................................... аудиторлық қорытындысы. Біздер 2006 жылы
Біз аудиторлық текскруді Қазақстанның аудит стандартының талабына сәйкес
Біздің ойымызша, тапсырушының қаржы отчеты 31.12.2006 жылға, мекеменің
Аудитор
Күні
Адрес
Кесте 3 - Берешек қарыздар мен алашақ қарыздарды
№ Тест сұрақтары Жауаптар Ескер-тулер
Жауабы жоқ Иә Жоқ
1 2 3 4 5 6
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Орындалған жұмыстар мен қызметтердің есебі және қабылданған құндылықтардың
Түскен жүктер журналы есебінде жабдықтаушылардың шот фактуралары тіркеледі
Материалдық құндылықтардың кірістелуінің өз уақыттылығы мен толықтылығы ішкі
Қоймаға қабылдау кезінде темір жол арқылы келген жүктің
Келіп түскен құндылықтардың барлығы қоймада сақталынады ма?
Бағаға жеңілдіктер бағалау кезінде дұрыс қолданылады ма?
Бухгалтерлер келісім-шарт пен шотта көрсетілген бағаларды салыстырады ма?
Еңбек ақы бойынша аналитикалық және талдамалық сәйкестігін тексеру
Берілген аналитикалық есепті берілген синтетикалық есеппен сәйкестігін ішкі
Ішкі бақылау қызметі еңбек ақы бойынша аналитикалық және
Еңбек ақы бойынша ұсталымдардың дұрыстығын тексеру
Жұмысшыға алдын ала берілген аванс сомалары өз уақытында
Еңбек ақыны қайта төлеу жағдайлары жиі кездеседі ме?
Материалдық жоғалтулардың орнын толтыру бойынша есеп беру алдындағы
Орындаушы тұлға бойынша еңбек ақыдан ұсталымның дұрыстылығы мен
Жабдықтаушылар мен мердігерлердің шынайылығын, дұрыстығы және заңдылығын тексеру
Барлық жеткізулерге келісім-тапсырысы болады ма?
Жабдықтаушылармен есеп айырысуға салыстырулар жүргізіледі ме?
Салыстыруды жүргізу кезеңі қандай ескертулерде? (әр квартал сайын
Барлық жабдықтаушылар салыстыруларды қолданады ма?
Жабдықтаушылар және мердігерлермен есептен шығару өткізіледі ме?
2 Берешек қарыздардың есебі
2.1 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер есебінің аудиті
Берешек қарыз деп – белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты
Қазақстан Республикасы Бухгалтерлік есеп және аудит жөніндегі Ұлттық
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу
Сатылған (жөнелтілген) өнімнің, тауарлардың, істелінген жұмыстардың және көрсетілген
Сатылған өнімнің, тауардың, атқарылған жұмыстың, көрсетілген қызметтерді сату
Осыған ұқсас шоттардың корреспонденциясы негізгі құралдарды (722 (6210))
Сатып алушыларға және тапсырыс берушілерге төлеу үшін берілген
Егер сатып алушылар мен тапсырыс берушілер шартқа сәйкес
Егер де алынуы тиісті шоттар алғашқыда шетел валютасымен,
Берешек қарыздар соларға байланысты түсетін табысты салыстырғаннығ нәтижесінде
Айдың аяғында 301 (1210) шоты бойынша сатып алушылар
Берешек қарыз айналыстан қаражатты айыратындығын көрсететін болғандықтан, мекемелер
Сатып алушылар және тапсырыс берушілермен есеп айырысу операциялары
Берешек қарыздардың шоттарында есептелетін сомалардың дұрыстығы мен олардың
2.2 Басқалай берешек қарыздар аудиті
Басқалай берешек қарыздардың аудиті мыналарда жүреді:
- Өтелуі тиісті қосылған құн салығы;
- Есептелінген пайыздар;
- Қызметкерлердің және басқа да тұлғалардың қарыздары;
- Басқалай берешек қарыздар.
Өтелуі тиісті қосылған құн салығы мекеменің сатып алынған
Алынған тауарлар мен материалдық құндылықтар және орындалған жұмыстар
Аудиторлық тексеру есеп тіркемелері бойынша қосылған құн салығының
Есептелінген пайыздарды аудиторлық тексеру – мекеменің шартта қаралған
Қызметкерлер мен басқа да тұлғалардың берешегін тексеру –
Сонымен қатар, 334 (1280,2180) шотбйынша төленуге тиісті жал
Есеп айырысуды бақылаудың ықпалды тәсілі берешек қарыздардың,
Берешек қарызда көбіне теріс пайдаланулар жасалады. Берешек қарыз
Мекемелер арасындағы есептесулер әдетте қолма-қол ақшасыз аударым тәртібімен
Тексеру мен соттық-бухгалтерлік сараптау материалдары бойынша мұндай теріс
1. Банктен алынған қолма-қол ақшаны иемдену (сіңіріп кету).
2. Түскен ақшаны жасыру мен иемдену үшін ағымдағы
3. Есеп регистрлерінде жиынтықты дұрыс есептемеу.
4. Анық емес мәтіндегі шоттар негізінде жабдықтаушыларға ақша
5. Жасанды заңды мен жеке тұлғаларға ақша аудару
Сонымен қатар мекемелердегі берілген аванстар есебін тексеру жүргізіледі.
Аванс берілген жағдайда 35 бөлімшенің шоттары дебеттеліп, 431,
Берілген аванстың (талдамалық) есебі басқалай алашақ және берешек
3 Міндеттемелердің аудиті
3.1 Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аудиті
Міндеттемелер - өткен мәмілелердің немесе өткен оқиғалардың нәтижесі.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге мыналар жатады:
- банктердің ұзақ мерзімді қарыздары;
- банктен тыс ұзақ мерзімді қарыздар;
- мерзімі шегерілген корпоративтік табыс салығы.
Банктердің және банктерден тыс мекемелердің ұзақ мерзімді қарыздары
Қарыздарды алу және өтеу бойынша операциялардың арнайы аудитін
Қарыздарды беру мен өтеуге байланысты барлық мәселелер банк
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді тексергенде, аудитор бәрінен бұрын баланста
Алайда мұны бірден жасауға болмайды, өйткені баланста синтетикалық
Атап айтатын жайт 601-603 шоттары бойынша аналитикалық есеп
Басқа мекемелер мен ұйымдардан алынған ұзақ мерзімді қарыздарды
Сонымен қатар аудитор қарыз және алынған несие үшін
Тексеру кезінде аудитор берешек мекемеге берілген вексельдермен қамтамасыз
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің сондай-ақ «Кейінге қалдырылған салықтар» бабы
Олардың кейбірін қарастырайық:
1) есепті кезең ішіндегі салықтық төлем міндеттемелер тәсілімен
2) есепті кезеңде пайда болған уақытша айырманың салықтық
3) бап бойынша кезең басы мен соңындағы қалдықтардың
4) 632 шот кредиті бойынша мыналар көрсетіледі:
А) 851 «Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар» шотымен
Ә) Дт 851 шотының Кт 632 шотының салықтық
Б) Дт 541 «Негізгі құралдарды қайта бағалаудан түсетін
5) 632 шот дебеті бойынша мыналар көрсетіледі:
А) уақытша айырмалардың пайда болуы мен жойылуы нәтижесінде
Ә) салыөтық мөлшерлемесінің 632 шоты Кт 851 шотының
Б) 541 «Негізгі құралдарды қайта бағалаудан түсетін қосымша
3.2 Алашақ қарыздардың аудиті
Алашақ қарыз – мекеменің басқа заңды немесе жеке
Пайда болу сипатына қарай алашақ қарыз қалыпты және
Қалыпты алашақ қарыз бен мекеменің бизнес-жоспарын орындау барысына,
Бұларға төлеу мерзімі келмеген акцептелген есеп-қисап құжаттары бойынша
Ақталмаған алашақ қарыз болып бюджетпен есеп айырысу бойынша
Алашақ қарызды тексерудің басты міндеттері мыналар:
1)төлем тәртібін сақтауды тексеру;
2) есептеуде қолданылатын бағаның, тарифтің және басқа
3) алашақ қарыз сомасының шынайылығын тексеру;
4) есептеулерді реттеу мен алашақ қарызды азайту жөніндегі
Кредиторлармен есеп айырысу жағдайын бақылауды ұйымдастыру келісім-шарттық және
Алашақ қарыздың есепті кезеңнің басы мен аяғындағы жағдайы
Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер;
Алынған аванстар;
Салықтар бойынша берешек;
Төленуге тиісті берешек;
Негізгі компания мененшілес ұйымдар арасындағы топ ішіндегі операциялар
Акционерлік қоғамның лауазымды адамдарына берешек;
Басқадай алашақ қарыз.
«Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер» бабын тексергенде аудитор
А) алынған ТМҚ мен айналымнан тыс активтер, орындалған
Ә) алынған ТМҚ, айналымнан тыс активтер, есеп-қисап құжаттары
Б) қабылдау кезінде табылған ТМҚ артығы мен айналымнан
В) тасымалдау мен т.с.с. бойынша алынған қызметтер.
Бұл шот бойынша есептеулерді мынадай екі бағыт бойынша
1.Қабылданған материалдық құндылықтар, орындалған жұмыс пен көрсетілген қызмет
2.Жабдықтаушылардан алынған ТМҚ кіріске алудың толықтығын талдау.
Аудитор жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуды тексеру бағдарламасын
3.3 Басқалай алашақ қарыздардың есебінің аудиті
Қалдықтардың жыл басы мен соңындағы «Басқалай алашақ қарыз»
Мекеменің жалдық міндеттемелері есебі негізінен пассивті есеп айырысу
Алынған несие, жалдық келісім-шарт және шығарылған бағалы қағаздар
Есеп айырысу шотынан есептелінген пайыздар сомасы төленген кезде
Басқалай есептелінген шығындар шотында негізгі құралдарды жөндеуге арналған
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеуге арналған резервтер көп уақыттарда өндірісі
3.4 Еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысу аудиті.
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті
Бақылау барысында қолданылатын ақпарат көздері болып 681 «Қызметкерлермен
Қызметкерлермен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп айырысуларды тексеруді
Айырмашылық табылғанда олардың себептерін анықтау керек. Сондай-ақ мәліметтерді
Еңбекті уақыт бойынша төлеуде тарифтік мөлшерлеме немесе мәміле
Еңбек пен оны төлеу есебі жөніндегі бастапқы
Жұмыс уақыты мен нарядтар есебі табелін, сондай-ақ еңбекті
Бұрын төленген бастапқы құжаттар бойынша қайтадан есептеу жағдайлары
Бастапқы құжаттар мен есептік тізімдемелерді тексергенде арифметикалық санаудың
Аудиторлық тексерудің жүзеге асатын одан әрі кезеңдері мыналар:
Төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
Жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқумен байланысты қосымша ақыны рәсімдеу
Құжаттық рәсімдеу мен іркіліс төлемі;
өнімнің ақауын құжатпен рәсімдеу мен оны төлеу;
түнгі мезгілдегі жұмысқа қосымша ақы;
жұмыстан тыс уақыттағы еңбекті өтеу;
мерекелік күндердегі жұмысқа төлеу;
іс жүзіндегі заңнамада қарастырылған (еңбек демалысына, жұмыстан шығу
уақытша еібекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы есептеу;
жалақыдан ұстаудың дұрыстығын тексеру.
Заңнамаларға сәйкес жалақыдан мыналар қсталады: жеке табыс салығы,
Жеке табыс салығы Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке
Зейнетақы жарнасын ұстауы және төлеу қызметкердің ай сайынғы
Қарыз алынған тауарлар үшін ұсталымдар азаматтарға ұзақ пайдалану
Қызметкерлер келтірілген материалдық зиянның орнын толтыру үшін ұсталым
Тексеру қорытындысында мыналарды анықтау қажет:
шығыстарды еңбекке ақы төлеу қорына жатқызудың дұрыстығы;
жеке төлемдерді өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің) өзіндік құнына
бухгалтерлік өткізбе желілері еңбекті өтеу қоры бойынша жасаудың
синтетикалық және аналитикалық есепті, жиынтық мәліметтерді және еңбекке
681 «Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысу» шоты арқылы
Қорытынды
Сонымен қорытындылай келгенде нарықтық экономика жағдайында аудиттік
Аудитті қаржылық, экономикалық, техникалық, заңдық және басқа да
Аудиторлық қызмет бұған қоса есепті ұйымдастыруды, ішкі бақылауды,
Аудит қызметі ҚР «Аудиторлық қызмет туралы» реттеледі.
Берешек қарыздарды аудиторлық тексеруге келетін болсақ, есеп айырысуды
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді тексергенде , аудитор бәрінен бұрын
Басқа ұйымдардан алынған ұзақ мерзімді қарыздарды тексергенде аудитор
Сонымен қатар аудитор қарыз және алынған несие үшін
Аудитор жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуды тексеру бағдарламасын
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті
Сонымен, кәсіби аудит өткізудің теориясы мен әдіснамасын жетілдіру
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы
2. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы:
3. «Аудит негіздері» Абленов Д.О. Алматы: Экономика 2005ж.
4. «Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері» (халықаралық стандарт)
5. «Аудит және бухгалтерлік есеп» Әбдіхалыков Т.Ә. Алматы,
6. «Учет и аудит» Абдыхалыков Т.А. Алматы, 2000ж.
«Концептуальные основы и принципы бухгалтерского учета» Алматы, 2003ж.
9. «Бухгалтерский учет, отчетность и аудит устойчивого экономического
10. «Корреспонденция счетов 5000 бухгалтерских проводок» Богаченко
11. «Бухгалтерлік есеп счеттарының сипаттамасы және бұлардың
12. «Аудиторская деятельность» (практика аудита и согласованные процедуры)
13. «Первый шаг к МФСО» Практическое пособие.
14. «Теория аудита» Дюсембаев К.Ш. Под ред.
15. «Становление и развитие аудиторской деятельности» Сейткасымов
16. «Аудит негіздері: Типтік бағдарлама экономика мамандығын дайындайтын
28