Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Л.Н.Гумилев атындағы Евразия Ұлттық Университеті
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: Д.А. Қонаевтың саяси қоғамдық қызметі
Жетекшісі:
Жазған:
Астана қаласы 2007
Д.А. Қонаевтың саяси қоғамдық қызметі
Жоспары:
Кіріспе........................................................................................................................
І-тарау. Д.А. Қонаевтың саяси тұлға ретінде қалыптасуы............................
1.1.Д.А.Қонаевтың еңбек жолының басталуы ..............................................................................
1.2Д.А.Қонаевтың саяси билікке келуі..........................................................................................
ІІ-тарау. Д.А.Қонаев – Қазақстанның бірінші басшысы.................................
2.1. Партиялық басшылығы.................................................................................
2.2. Қоғамдық қайраткерлігі.................................................................................
Қорытынды..............................................................................................................
Пайдаланған әдебиеттер........................................................................................
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Ел тарихын әйгiлi тұлғалар арқылы зерделеу -
Қазақтың саналық зердесiнде адам-тарихтың негiзгi тұлғасы, ал адам
Тарихи тұлға дегенiмiз - жағдайға байланысты және жеке басының
Қазақ халқының ұзына тарихы небiр қым-қуыт оқиғаларға толы. Сол
Рас, тарихи дамуға халық болмысы негiз болады. Жеке тұлғаның
Қазақстан тарихының жаңа кезеңі де дүрбелеңге толы болған заман.
Қазір замандастарымыз Қонаев Д. А. кім, қандай адам,
Тақырыптың зерттеу деңгейі: Д.Қонаев еліміздің бас хатшысы болды,
Ең соңында, қазақ халқы кеңестік кезеңiнде жойқын
Зерттеудің деректік негіздері: Бұқаралық деректер, мемуарлар, күнделік
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері: Осы жұмыстың басты
Диплом жұмысының хронологиялық шеңбері: Д. М. Қонаевтың мемлекет басшысы
Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы үш тараудан, екі
І-бөлім. Д. А. Қонаевтың саяси тұлға ретінде қалыптасуы
1.1. Еңбек жолының басталуы
Қонаев Дінмұхамед Ахметұлы (1912 - 1993) – аса көрнекті
Ол дүниеге 1912 жылы 12 қаңтарда
1936 жылы Қазақстан өлкелік комсомол комитеті оны Москваның Түсті
Өзінің «Менің кезім» («О моем вресени») кітабында өзінің
1936 жылы шілде айында институтты ойдағыдай бітіріп, тау-кен инженері
Кенбасқармасының бастығы инженер А.Богатиков Дінмұхамедті аға инженерлік қызметін жасауды
Міне, осындай қиын-қыстау кезінде Дінмұхамед білікті маман ретінде,
1937 жылы 27 ақпанда «Балхаш жұмысшысы» газетінде былай деп
Рудникпен бірге Балқаш қаласы да бой көтерді. Құрылыс жан-ажқты
Сөйтіп 1939 жылы 23 қазанда Д. Қонаев өзінің
Екінші дүниежүзілік соғысының қиын күндерінде, яғни 1940 жыл
Саяси билікке келуі.
Д. Қонаевтың саяси аренадағы қызметіне тоқталатын болсақ, біз
Өзінің өмір жолы кітабында Д. Қонаев өзінің еңбектес ұжымымен
1942 жылы оны Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасының орынбасары
Жаңа қызметте жүрседе Д. Қонаев Лениногорск қаласына іс сапармен
Д. Қонаев еске алғанда менің мақтанышыммен және лениногорскілердің мақтанышы
Кезінде 1986 жылы Д.Қонаевтың көзі тірісінде Риддер-Лениногорск өзінің 250
1942 жылы Алматыға келген соң, сол кездегі Қазақстан
1944 жылы республика басшылығында біршама өзгерістер болады. Н.А. Скворцов
1949 жылы ақпан айында Қазақсан коммунистерінің ІҮ съезінде Д.
Осы жерде Д. Қонаевтың өз кітабында бір көрегенді ақсақалдың
Республиканың мемлекеттік қызметінде жүре Д. Қонаев өз мамандығынан да
Республикалық геологиялық кеңестік төрағасы кезінде кен орындарының құрылымын зерттеп,
Докторлық жұмысында 50-60 жылдардағы тау-кен ғылымының жетістіктерін саралап,
Оның ғылыми жұмыстары академик Мельников, Шевяков, Қ.
Келесі күні Қазақстан ғалымдары оған зор сенім көрсетіп, оны
КСРО-ның Ғылым Академиясының ХІҮ сессиясында Д. Қонаев Қазақстан
1952 жылы қыркүйекте Қаз КП (б) – нің
Ал 1954-55 жылдары Қазақсан тың және тыңайған жерлерді игеру
Осы жерде ескертетін жай, 1955 жылы Қазақстан Ғылым
Мүше-корреспендттер болып: Кушев, Сергиев, Цефт, Бияшев,
ІІ – бөлім. Д. А. Қонаев – Қазақстанның бірінші
2.1. Партиялық басшылығы
Д. Қонаевтың саяси аренадағы қызметіне тоқталатын болсақ, біз
Енді мынандай тарихи жағдайдың басын ашып айтуымыз керек. Кеңестік
Д.Қонаев 1942 жылдан 1986 жылға дейін 44 жыл бойы
31 наурызда 1955 жылы Алматыдағы Жоғары Кеңестік кезекті сессия
Министрлер Кеңесінің төрағасы қызметі келген соң Д. Қонаев біраз
Республиканың алдына қойған міндеттерін орындау үшін, ең алдымен
Құрылыс-монтаж министрлігі құрылды. Оның сол кездегі қажеттілігі сол
Геология министрілігі құрылып, Қазақсандағы геологиялық қызметтің деңгейі
Сол кезде Қаз ССР-дің КП-ның бас хатшысы болып
Совзоздар мен поселкелерді ашу үшін құнарлы жерлерді таңдау қажет
Көптеген шаруашылықтар тұқымсыз қалды. Совхоздар мен колхоздар 100 млн
Міне, Димекеңнің көрегенділігімен, сол кездегі саясатты
Д. Қонаевтың республика басшысы елімізге қосқан үлесі ретінде тағы
1956 жылы қазақстан халқы үшін маңызды тарихи оқиғаның бірі
1964 жылдың қараша айының аяғында Қазақсан Орталық Комитетінің бюро
1967 жылдың желтоқсан айында Талдықорған облысын қайта ашып,
Республикамызда одаққа бағынатын өнеркәсіп үшін көптеген өндіріс орындары салынды.
Қазақстанның бүкіл мол байлығын төкпей-шашпай, өз кәдесіне
Кешегі кеңестік дәуірде Қазақстанның өсіп-өркендеуі одақ пен республика басшыларының
Біздің тағы да бір тоқталаып өтетін жайымыз, ол
1956 жылы Д. Қонаев КСРО-ның ХХ съезінде ЦК КСРО-ның
Кейін Қазақстан Компартиясының Бас хатшысы қызметін де атқарған кезде
Бұдан кейін Н. Хрущев пен Д. Қонаевтың арасындағы
Н. Хрущев түрікмендерге Маңғышлақ түбегін мұнай өңдеуді жақсарту
Міне, осындай қақтығыстардың ақыры Орталық Хрущевтің
Арада екі жыл өткен соң 1964 жылы КСРО-ның
Д.Қонаевтың республика басшысы болып тағайындалуы жай болмайды,
1966 жылдан бастап Димекең ірі партиялық делегацияларды басқарып отырды,
ХХ ғасырдың 60 жылдарының соңы КСРО мен Қытай арсындағы
Нәтижесінде Д. Қонаев 1960-62 және 1964–1986 жылдары Қазақстан
Ол бірнеше мәрте КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланды.
Д.Қонаев өз заманының ұлы саясаткері бола білді. Ол билік
1986 жылы СОКП Орталық Комитетінің Бас Хатшысы болып М.С.
2.2. Қоғамдық қайраткерлігі
Д. Қонаев 1986 жылғы желтоқсан оқиғасынан кейін өз қызметінен
Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев Республика партия ұйымын басқарған ширек ғасырға
Д. Қонаевтың қоғамдық қайраткерлігі сонау тың игеру кезінде
- Біріншіден, Қазақстанның 25, 5 млн гектар жерін
- Екіншіден, тың аймақтарының жерлерінің құнарлы,
- Үшіншіден, Қазақстанның демографиялық өсуі кенеттен өзгеріп
Д. Қонаевтың қоғамдық қайраткерлігіне тоқталатын болсақ, кезінде Н.
Өзінің «Үзеңгі дос» атты мақаласында, кезінде Қазақ
Жалпы, үлкен лауазымды қызметке лайық адамдарды іріктеу Орталықтың,
70 жылдары көп салалы индустрия мен ауыл шарушалығы қауырт
Қазақстан басшылығындағы бірлік пен келісіп атқарылған жұмыстар республика министрліктері
Одақ көлеміндегі мыстың үштен бірін Қазақстанда өндіреді, мырыштың
Димекең басшылық жасап тұрған кезінде одаққа бағынатын өнеркісіп үшін
Димекең сол кезде саяси дәуірдің ызғарын татқан адам. Ол
Алматы қаласын қала тұрғындары Димекеңмен тығыз байланыстырады. 60-70
Димекеңді еске алғандар көбінесе оның өте инабатты, кішіпейіл,
Д. Қонаев қандай қызметте болмасын, ұлттық саясатты естен
1985 жылы Л. И. Брежнев қайтыс болған соң Димекеңнің
М. Горбачев саяси-иедологиялық новацияны бастап, «қайта құру»,
«Үлкен террор» деген атпен тарихқа енген 1937-1938 жылдардағы жаппай
Кеңестік биліктің соңғы репрессиялық шараларына қатысты фактілік материалдармен мұқият
Ал «Казахское дело» аталған сот процесі гуманизм және интернационализм
1985-1990 жылдары қазақ қоғамы өмірлік коллизияның ең бір ауыр
Сол кезде ешкім бостандыққа деген махаббатың құныдылғын ешкім түсіне
16 желтоқсанда 1986 жылы М. Горбачев Д.Қонаевты орнынан
КПСС ОК 1985 жылы сәуір пленумында М. С. Горбачев
Орталық билік республикадағы жағдайды өзгерту ісін неге Д.А.
Көпшілік қауым Қазақстанның мұндай жетістіктерін белгілі дәрежеде Дінмұхамед Қонаевтың
Сонымен 80 жылдардың орта тұсына қарай кеңестік жүйеде
Империялық, ұлы державалық өктемдікке бұдан былай да мойынсұнып
Соңына таяп қалған ғұмырын қайткенде де ұзарту қамындағы империялық
Димекең бастаған саяси топ, белгілі дәрежеде, 86-ның
Мәселе мынада. Қзақастан басшылығында ширек ғасырдан астам мезгіл
Сонымен бірге бір нәрсенің басшы ашық. Д.А. Қонаев «тыс
Кеңестік биліктің соңғы кезеңінде қолға лаынған «Қазақ ісі» кездейсоқ
Империя құлады. Зұлымдықтың ұзақ өмiр сүрмейтiнiн ақ бас
Сол күні Алматының жастары 16 желтоқсанда «Республика өз басшысын
Осы арада мынандай тарихи жағдайға көңіл аударған жөн. Д.А.
Соңғы репрессия сондай-ақ қазақ халқының, Қазақстанның ұлттық
Бодандық кезеңiнде жойқын рухани экспансияны бастан кешiп,
Мiне, қазақ халқы қазiргi азаттығына осындай нәубеттердi
1991 жылы шілде айында Санкт-Петербургтан азаматтық авиация академиясының профессоры
Димекең өмірінің ақырына дейін өз принциптеріне, өз идеяларына
Бірақ осы күндері бізд мынаны анық айта аламыз,
1993 жылы Н. Назарбаев Дінмұхамед Қонаевты ақтап шықты.
Д. Қонаевтың саяси өмірбаянында жағымды эпизодтар көп. Ол Арал
Азаматтардың адамгершілігі, кісіліктің белгісі – елдікті қаншалықты қастерлей
Желтоқсан оқиғасынан бастап жалпы қазаққа «ұштшыл» деген жала жабылды.
Қорытынды
Көрнектi қоғам қайраткері Д. А. Қонаевтың өмiр жолын анықтаған,
Өмiр жолындағы осынау төрт хронологиялық асуды әрқайсысына тән айшықты
Д.Қ. Қонаевты талантты мемлекет басшысы ретiнде ашылған және
Димекең үш рет Еңбек Ері атағын, сегіз
Н.Ә. Назарбаев өзінің «Ғасыр тоғысында» атты еңбегінде Димекеңнің
Димекең халық ортасынан шыққан, онымен біте қайнасып,
«Халқым, елім» деп өмірден абыроймен өткен Димекеңнің туған
Пайдаланылған әдебиеттер:
И. Тасмағамбетов. «Первые лица государства: политические портреты». Алматы,
В. Григорьев, А.К. Кусаинов «История Казахстана в лицах»,
Н.А. Назарбаев «На пороге ХХІ века», Алматы,
С. Адильбеков. «Я прилетел защищать Кунаева... » // Литер.
Албани Б. «Динмухамед Кунаев и ислам». // Наш мир,
Аманбаев А. Ж. Исиналиев М. Как деятель культуры
Аманбаев А. Ж. «Оттепель» как явление эпохи позденего тоталитаризма:
Видова О. Нурсултан Назарбаев: портрет человека и политика. Алматы.
Владимирова В.В. Динмухамед Кунаев – человек и политик //
М. Исиналиев Штрихи к портретам. Алматы. «Санат», 1999
Д.А. Қонаев. «От Сталина до Горбачева» (В аспекте истории
Д. А. Қонаев «О моем времени», Алма-Ата,
В. Литминов. Интервью О. Карпухина – д.соц. н., проф
М. О. Машан О Кунаеве и его времени
Н. А. Назарбаев На поргое ХХІ века. Алматы,
Хакім. Михаил Иванович. Естелік – Воспоминания, мақалалар-стаьи,
Б. Самсонов Б. Беседа с бывшим заведущим отделом организационно-паритйной
Б. Әшімов «Үзеңгі дос» Алматы, 2006 жыл.
«Алаштың ардақтысы». «Егемен Қазақстан», 2006 жыл, 12
А.Бабанцев « Д.А. Қонаев». Санкт-Петербург, 1986 жыл,
С.Әлібеков «Д.А. Қонаевты қорғау». «Айқын», № 03 (699),
Р. Рақымқызы «Біздер Димаш ағадан ұлы патриотизмнің символын,
М. Қойгелдиев. «кеңестік империяның соңғы кезеңі: соңғы репрессиялық шаралары
«Ұлы тұлғаның ұлағаты», «Тасжарған», №01, 12
ҚазССР энцоклопедиясы, 2 том, алматы, 1998
25.Ораз Қауғабай, «Данағайып», №1, 2007 жыл,
25. Тарихи тұлғалар. Танымдық-көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен
2