ҚР Ғылым және Білім Министрлігі
Қарағанды облысының Білім Департаменті
«Қазақтың тұңғыш биолог – докторы Кәрім Мыңбаев 100
Бағыты: «Қазақстанның тарихи ескерткіштері
және болашақ дамуы бар саяхат маршруттары»
Мазмұны:
Кіріспе:
1.1.Қолжазбаны қор қылмайық.
1.2.Кәрім Мыңбаевтың ғұмырбаяны.
II.Зерттеу бөлімі:
2.1. Ағалы-інілі Мыңбаевтар.
2.2. «Аграрлық ғылымның көшбасшысы». Кәрім Мыңбаев – ғалым,
2.3. Кәрім Мыңбаев туралы естеліктер:
а) Бауыржан Момышұлы мен Кәрім Мыңбаевтың достығы.
ә) Нұра азаматтарының ғалым жайлы естеліктері.
б) Кәрім Мыңбаев ұрпақтары.
2.4. Кәрім Мыңбаевтың еңбектеріне шолу.
2.5. «Көксағыз». Биологиялық ерекшеліктері және оны сұрыптаудың жаңа
ІІІ. Қорытынды:
3.1. «Қазақ ғылымының асқар шыңы – Кәрім Мыңбаевтың
3.2. Ұрпақтар үндестігі.
Абстракт:
Зерттеу мақсаты:
Кәрім Мыңбаев ағамыздың сол жылдарда республика аймақтарында ауылшаруашылығының
Міндеттері:
Кәрім Мыңбаевтың өмірін зерттеп, еңбектерімен танысу;
ғылыми өмірнамасын жасау;
Кәрім Мыңбаев ағамыздың ауыл шаруашылығына сіңірген еңбектерімен, идеялары
Кәрім Мыңбаевтың халқымызға қосқан үлесі туралы жастарға насихаттау.
Қарастырылып отырған материалдар болашақ ұрпақ үшін, жалпы қазақ
Болжау: Егер Кәрім Мыңбайұлы Мыңбаевтың өмірбаяны мен еңбектерін
Зерттеу кезеңдері: Туғанына 100 жыл толғалы отырған биология
Аз ғұмыры, яғни 42 жыл өмірінің ішінде еліміздегі
Зерттеу жаңалықтары:
Ауылдық модельдік кітапханасынан керек деректерді жинадым (кітаптан, газет-журнал
Аудандық кітапханадан керекті құжаттар мен деректерді алдым.
Аудан орталығында тұратын «Орталық Қазақстна»газетінің тілшісі, Кәрім Мыңбаевтың
«Байтуған»ауылында тұратын немере - қарындасы Мыңбаева Ботагөз апаймен
Облыстық кітапханадан интернет арқылы алынған деректермен таныстым.
КарМУ-дің биология факультетінің ұстаздары Шаушеков Темірғали Қырықбаевичпен, Искаков
Астана қаласындағы республикалық мұрағаттан деректер алдым.
Астана қаласында тұратын немере-інісі Мыңбаев Ануармен т.б. сұхбаттастым.
Абай қаласында тұратын Мыңбаева Гүлайым апаймен пікірлестім.
Алматы қаласында тұратын Тінәлина Дариға апамен ұлы
АҚШ – та тұратын ұлы Жаффармен интернет арқылы
Ауылда тұратын Кәрім атамызды көзі көрген қариялармен әңгімелесіп,
Осы алынған деректерді жүйелеп, зерттей келе ғылыми жобамды
Кәрім атамыздың лайықты болатындай, ауылымның болашақтағы сұлу да
«Ауылымның әсем табиғаты» тақырыбына ауылымның пайдасы зор өсімдіктерінен
Кәрім атамыздың туып-өскен жерінің макетін жасадым.
«Кәрім атамыздың 100жылдығына» арнау өлеңдер жинағын, реферат, буклет,
Жұмыстың нәтижесі мен қорытындысы:
Аномастикалық комиссияның шешімі: № 385/ 3-4. 16 қараша
Мектебімізде Кәрім Мыңбаев мұражайы 2006жылы 16 қыркүйекте ашылды.
2006 жылы ауылымыздың бір көшесіне Кәрім Мыңбаев атамыздың
2006 жылы аудан орталығында үлкен көшеге Кәрім Мыңбаев
2006 жылы аудан орталығында атамызға арналып жасалған мүсін
2006 жылы Мыңбаев Н.Х. «Дархан дала иесі» атты
Зерттеу жұмысының қоланылуы: Бұл зерттеу жұмысы ауыл
Кіріспе
1.1. «Қолжазбаны қор қылмайық»
ХХІ ғасыр – мәдениеттер майданының ғасыры. Ұлттық менталитеттің,
Базаргелдінің Қәдірәлісінің зор арманы бар еді. Ел ішіне
Молданың таяқтарына шыдамаған Кәрім ауылдан қашып кетеді.
1932 жылы 24 жастағы Кәрім институтты тәмамдап, жоғары
Жұмысқа беріліп кіріседі, бірақ құлшыныс аздық етеді, білім
Қазақстанның ауылшаруашылығын көтеру мәселелерінде түбегейлі шешімдер қабылдағанда, К.М.Мыңбаев
1948 жылдың 30 қыркүйегінде К.М.Мыңбаевтың өмірі қайғылы жағдайда
Кәрім Мыңбаевтың өмірі қысқа болғанымен, бақытсыз болды деп
Қазіргі таңда оның отбасы Санкт-Петербург қаласында тұрып жатыр.
Қызы Гүлнор – геолог, ал Алла – физик.
К.М.Мыңбаевтың зайыбы – Мелица Васильевна Старчикова – Мыңбаева
Кәрім Мыңбаев жан-жақты білімді, оқымысты болған. «Мені
Кәрім арманшыл еді. Бос арман емес, нақты жоспарланған
Туған жерінің жартысынан көбін алып жатқан шөлді жерлерді
Отан алдындағы зор еңбегі үшін 1977 жылдың 23
1986 жылы Кәрімнің ғылыми еңбектері «Шөлді дала -
Белгілі қазақ ғалымы Кәрім Мыңбаев шөлейтті жерлерді алпыс
Әрбір шөлдегі құдықты ең қымбат заттай бағалайды. Бірақ
Адамдар шөлдің бейнесін өзгеріске келтіреді. Шағылдар бойымен бітік
Мұнда көкөніс – сүт шаруашылығының орталық мекені болады.
Бұрында шөлмен келе жатып, тәуліктеп еш жанды кездестіруге
Жолдағы көрсеткіштер «Шу» шаруашылығына жол сілтейді. Құстардың әрбір
ІІ. Зерттеу бөлімі
2.1. Арқа төңірегінде, тіптен бүкіл Қазақстан аймағында биік
Мыңкең балаларының үлкені – Тұрысбектің революция жолын қалай
2.2. Еліміздегі аграрлық ғылымның қазіргі деңгейін Қазақстан ғылымының
Кәрім Мыңбаев 1906 жылы 16 тамызда Қарағанды облысының
Сонау отызыншы жылдары каучук мәселесі өте күрделі әрі
Жас ғалымның айналысқан мәселелері әрі көп, әрі қызықты
Алайда соғыс оның ғылыми жұмыстарын уақытша тоқтатады... Кәрім
1942 жылы Алматыға келген Кәрім Мемлекеттік жоспарлау комитеті
... Сөйтіп 38 жасар Кәрім Мыңбаев қазақтан шыққан
Мыңбаев араласпаған ауыл шаруашылығының саласы болмағандесек, артық айтпағанымыз.
Кәрім Мыңбаев ғылыми конференциялар, кеңестер ұйымдастыру, ғылыми еңбектерді
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланған Кәрім
Білетін адамдардың айтуына қарағанда, ол өте дарында ғалым,
Оның өмір жолы, артында қалдырған мол ғылыми мұрасы
Өткен ғасырдың орта шенінде орыстың белгілі ғалымы Алексей
Ал Шу өзенібойын зерттеу барысында ерте заманда бұл
Кәрім Мыңбаев ғалым ғана емес, Отанының патриоты ретінде
Кәрім Мыңбаев туралы академик Ақжан Машанов ақсақалдың да
Дос болатынбыз. Ғаламат жаңашыл ғалым еді. Ақкөңіл, халықты
«Наука Казахстана» басылымының үстіміздегі жылғы № 13 саныда
Кәрім Мыңбаевтың апатқа ұшырағанына бес жыл болған кезде
2.3. а) Мыңбаевтар әулетінің өз халқына сіңірген еңбегін,
Өйткені Тұрсекең көзі ашық, санасы ояу болғанымен, ғылым
Иә Кәрім бұл кезде ауылда молданың қолында әліп
Ағасының Совет өкіметін орнату жолындағы ерлігі мен азаматтық
Кәрім Ақмоладағы бастауыш орыс-қазақ мектебінде 22-жылдан 27-жылға дейін
Мұның өзінен Кәрімнің бойында білімге, әдебиетке, жалпы ғылым
Аспирантурада жүрген кезінде Кәрім мен Төлеужанды ауыл шаруашылығы
Арада үш-төрт айдан кейін басқа республикаларда жұмыс істепжүрген
Бұл кезде елімізде «халық журналын» тауып, жаппай қуғындап,
«38-жылы мені әскер қатарына азаматтық борышымды өтеуге алып
бұл кезде Кәрім Мыңбаев кандидаттық диссертациясын қорғап, енді
Осы кезеңде Ұлы Отанымызға тұтқиылдан шабуыл жасап, еліміздің
Бұл ретте Кәрімнің Лениградты қорғауға аттануының мынандай нақты
Кәкең өміріне байланысты деректерді айтқанда оның Қазақ ССР
«Мен ол кезде Баянауылда мектепте мұғалім болып жұмыс
Кәрім осы сапарында Қазақстанның ауыл шаруашылығын дамытуда ғылыми-зерттеу
«Павлодардан Алматыға қайтар жолында ол Семейге соғатынын телефонмен
Кәкең өзі басқарып отырған В.И.Ленин атындағы Бүкілодақтық ауыл
...Станцияда жұмыс барысы жақсы. Мына Павлодардағы «Бесқарағай» асыл
...Міне, зулап өтіп жатқан заман мынау. Қазіргі адам
Иә, аққан жұлдыздай ағып өткен қысқа ғұмырының шамалы-ақ
Кәрімнің осындай ерекше қасиетінен болар ол жолдас болған,
«...Өмір дегенің дүниенің даму процесімен салыстырсаң бір секундтай
Бұл Кәрім ағамыздың ұзын да қысқа, ауыр да
Ал оны биология мен ауыл шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы
Сол бір қайғылы қаза күндері жайында Баукеңнің мына
«1948 жылы күзде Калининнен Алматыға келдім. Сол күзде
Ол кезде Москваға қазіргідей жылдам жете қоймайтын, ұшуы
Иә, сол жолы әуе апатынан Кәрім бастаған бір
Белгілі ғалым, қазақ халқының ардақты ұлдарының бірі болған
Иә, кезінде Кәрім негізін салған тәжірибе станциясы Кәрім
Совхозда кезінде Кәрім есіміне байланысты біраз шаруалар атқарылған
Иә, мұның бәрі кешегі қарағанды облысына қараған, бүгінде
Кәрім Мыңбаевтың ұрпақтары бүгінде Снкт-Петербург (Ленинград) қаласында тұрады.
Кәрім Мыңбаев 35 ғылыми еңбектің, оның ішінде 2
«Бетпақдала атауы таяу арада жойылады. Бұл атау ескі
Сондай-ақ К.Мыңбаевтың көп жылғы еңбегінің нәтижесі, жемісі боларлықтай,
Бұл еңбектердің құндылығы мен пайдалылығын пайымдау тиісті ғалымдардың
Ендеше, құрметті қарағандылықтар, сондай-ақ ауыл шаруашылығы ғылымы саласында
ә) Кәрім Мыңбайұлының руы – Құлымбет.
Оның ішінде – Медет.
Медеттен – Хангелді, Базагелді, Өтел, Жазыбай,
Базаргелдіден – Бөрте, Бұлқын,
Бөртеден – Қыдыралы,
Қыдыралыдан – Мыңбай,
Мыңбайдан – Тұрысбек, Серік, Кәрім,
Тұрысбектен – Хамзе, Нұртаза, Қали, Жұмабек,
Серіктен - Әуесхан,
Кәрімнен – Сарын, Жағыпар, Тимур,
Кәрім Мыңбайұлының Сарын (толық есімі – Мыңбаев –
Танлина Дариға Байжұманқызынан туған болатын.
Мыңбаев Жағыпар Кәрімұлы – белгілі ғалым, физика-математика ғылымдарыныңдокторы.
Мыңбаев Тимур Кәрімұлы – қазақтың және Ресейдің атақты
Қыздары Гүлнара мен Алма Петербургте тұрады. Гүлнара –
2.4. Мыңбаев Кәрімұлы Мыңбайұлы (1906-1948) әйгілі мемлекет қайраткері,
2.5. Сонау отызыншы жылдары каучук мәселесі өте
Қорытынды
Дегенмен, қазақ халқының біртуар тұлғасы, аймандай арысы, ардақты
Қазақ ғылымының асқар шыңы Кәрім атамыздың баға жетпес
«Біздің стратегиялық мақсатымыз – Қазақстанды әлемнің бәсекеге барынша
Сондықтан, біз, келер ұрпақ, өз білімімізді шыңдап, оны
Кәрім ағамыздың 100 жылдық мерейтойы: кеншілер қаласы Қарағандының
1. Қарағанды қаласынан енмесе аудан орталығынан Кәрім ағамызға
2. Жазық дала болып жатқан ауылымыздың, кең байтақ,
3. Кәрім ағамыздың туып-өскен жерін ардақты атамыздың атымен
4. Аудан орталығынан Кәрім Мынбаевқа арнап мұражай ашып,
5. Келешекте жыл сайын «Кәрімтану» сайысын өткізсек, болашақ
6. Болашақта Кәрім ағамыз жайлы деректерді біріктіріп, кітап
7. Ауыл шаруашылығы саласын одан әрі дамытып, қазақ
Бұл да ұрпақтар сабақтастығының бір келбеті болар еді.
Десе де, біз, халық болып, қолымыздан келгенін жасай
Мен, Кәрім атамыздың кіндік қаны тамған жерінде туғанымды
«Өлді деуге бола ма, айтыңдаршы, өлмейтұғын артынан із
Кәрім аға, өміршеңсің әлі де,
Сене дана ғалым жоқ қой, әрине.
Сұм ажал ерте алып кетсе де,
Біз үшін, сен тірісің, мәңгіге!
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Мынбаев К. Көксағыздың клондық әдісі //Селекция және
2. Мынбаев К. Көксағызды қалай ірі тамырлы қылып,
3. Мынбаев К. Вегетативті көбейтудің кейбір артықшылығы
4. Мынбаев К. Вегетативті көбейту әдістері /Социалистік
5. Мынбаев К. Клондаудың ішкі морфологиялық өзгергіштігі
6. Мынбаев К. Көксағыздың өсіру тәртібіне байланысты өнімі.
7. Мынбаев К. Көксағызды өңдеу жолдары /Советтік агрономия,
8. Мынбаев К. Көксағызды кіші түптерімен отырғызу /
9.Мынбаев К. Ленинград облысында көксағызды көбейту жолдары.
10. Мынбаев К. Көксағыз тұқымын жинау уақытының көксағыз
11. Мынбаев К. Көксағыздың өсуіне байланысты өзгергіштігі. Энциклопедия,
12. Мынбаев К. Көксағыздың өнімін көтеруге көмектесетін құнды
13. Мынбаев К. Қазақстан облыстарындағы ауыл шаруашылығындағы ғылыми-зерттеу
14. Мынбаев К. Көксағыздың өнімділігін көтеру. / Қолжазба,
15. Мынбаев К. Көксағызды селекциялаудың жаңа әдістері./Баяндама, ВАСХНИЛ,1942ж.
16. Мынбаев К. Қазақстандағы совхоздарда көшпелі мал шаруашылығын
17. Мынбаев К. Қазақстандағы ауыл шаруашылық ғылыми мекемелердегі
18. Мыңбаев К. Өсімдік қорғаудың ғылыми зерттеу жұмыстарының
19. Мыңбаев К. И.В.Мичурин – табиғаттың ұлы өзгертушісі
20. Мыңбаев К. Көксағыз. Биологиялық даму ерекшеліктері және
21. Мыңбаев К. Өнімнің салыстырмалы бағасы және суармалы
22. Мыңбаев К. Тұқым сапасын жақсартудың негізгі жолдары
23. Мыңбаев К. Алматы облысында ауыл шаруашылық мәдени
24.Мыңбаев К.Бетпақдала шөлін ауыл шаруашылықты дамытуда игеру /
25. Мыңбаев К. Қазақстандағы 30 жыл бойғы
26. Мыңбаев К. Қазақстанда жаңа сталиндік бесжылдықтағы ауылшаруашылық
27. Мыңбаев К. Ауылшаруашылық өсімдіктерін селекциялаудың бағыты мен
28. Мыңбаев К.Қазақстандағы ауылшаруашылық ғылымының колхоздағы қызметі /ВАСХНИЛ,
29. Мыңбаев К. Бетпақдала шөлі / Энциклопедия, 1941ж.,
30. Мыңбаев К.Ауылшаруашылық мәдениетіндегі агробиологиялық селекциялау және тұқым
31. Мыңбаев К. Ауылшаруашылық мәдени өнімдердің өнімділігін арттыру
32. Мыңбаев К.Қазақстандағы мичуриндық агробиологиялық ғылымның әрі қарай
33. Мыңбаев К. Қазақстандағы мичуриндық агробиологиялық ғылымның бүкіләлемдік
34. Попов А.Ю. Братья Мынбаевы /Нур .Хлебороб. 1987г.
35. Әкімбеков Д. Биолог-ғалым. /Жаңа жол. 1991ж.
36. Абугалиев И. Он был у истоков сельскохозяйственной
37. Чертков В. Зеленая пустыня /Индустриальная Карагнда, 1996г.
38. Жармаганбетов Н. Свет памяти. /Наука Казахстана, 1996г,5
39. Абугалиев И. Первый доктор наук /Индустриальная Караганда;
40. Каренов Р. Божьей милостью ученый /Индустриальная Караганда,
41. Момышулы Б. Высокое небо, далекая звезда /Индустриальная
42. Меня удивляло в нем все /Воспоминания вдовы
43. Мыңбаев Х.Н. Дархан дала иесі /Индустриальная Караганда,
44. Тналина Д. Аққу ғұмыр Интернет көздері ,2006ж
45. Мынбаев Ж. Сын Жаффар живет в США
46. Ажмаганбетова Г. Шуақты күндер. Алматы, 2006ж.
47. Алпысбаева Ғ.Қ. Ұмытпаймыз өзіңді Кәрім аға /
Хронологиялық кесте
Р/с № Оқу орнының аты Факультеті Түскен жылы
1 Орта Азия мақта өсіру және жер суландыру
2 Бүкілодақтық өсімдіктану институтының аспирантурасы Сұрыптау бөлімі 1937
3 ВАСХНИЛ-дың докторлық бөлімі Агроном биолог 1940 1944
Өмір баспалдақтары
1906 жыл 15 тамыз – дүниеге келегн күні.
1918 жыл – Бетпақдала шөліне алғашқы сапары.
1922-1927 жж. – Ақмоладағы орыс-қырғыз мектебінде оқыған кездері.
1923 жыл – Ақмоладағы Ленин комсомолының қатарына алғашқылардың
1928-1932 жж. – Ташкент мақта өсіру мен өндіру
1934-1935 жж. – Техникалық директор.
1936-1939 жж. – Бүкілодақтық өсімдіктер институтына аспирантураға түскен
1940 жыл – Кандидаттық диссертацияны қорғаған кезі.
1941 жыл 6 шілде – Отан қорғауға аттанады.
1942 жыл – Жоспарлау комитеті төрағасының орынбасары.
1944 жыл Докторлық диссертацияны қорғаған кезі.
1946 жыл – Қаз КСР Ғылым академиясының мүше
1947 жыл «Бетпақдала» шөліне экспедициясын ұйымдастыруы.
1948 жыл – «Бетпақдала шөлі» монографиясын ұйымдастыруы.
1948 жыл 30 қыркүйек – Қайтыс болған күні.
1948 жыл – «бетпақдала» кітабы басылымға шықты.