Қазақстанда халықаралық туризмнің дамуы

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМДЕГІ КӨЛІК САЛАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстанда халықаралық туризмнің дамуы
1.2 Халықаралық туризм сыртқы экономикалық қатынастың бір түрі ретінде,
1.3 Әлемдік көлік-коммуникация жүйесінің бөлігі ретінде Қазақстанда көліктік инфрақұрылымының
2 ҚАЗАҚСТАНДА КӨЛІК САЛАСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІНЕ ТАЛДАУ
2.1 Көлік түрлері бойынша саланың даму ерекшеліктері
3 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМДЕ КӨЛІК САЛАСЫН ДАМЫТУДАҒЫ НЕГІЗГІ ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ
3.1 Көлік саласын дамытудағы іс- шаралар
3.2 Транзиттік әлеуетті пайдалану жолдары
3.3 Халықаралық туризмде көлікті дамытуда ұсыныстар мен негізгі бағыттар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Ғылыми жұмыстың өзектілігі: Қазақстан үшін туризмнің дамуы қазіргі таңда
«Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы» Жолдауында Мемлекет
«Қазақстан әлемдік көлік-коммуникация жүйесінің бөлігі болып табылады, ол бізден
Еліміздің экономикалық өсуінің маңызды факторларының бірі көлік инфрақұрылымын серпінді
Әлемде аумағы бойынша 9-орын алатын Қазақстан үшін жүк тасымалы
Осыған байланысты көлік инфрақұрылымын жетілдіру елдің Үдемелі индустриялық-инновациялық дамуы
Жалпы көлік жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудағы өскелең сұранысты қанағаттандырды.
Туризмді дамыту көлік инфрақұрылымын дамытумен тікелей байланысты. Елімізге туристер
Тақырыптың ғылыми зерттелу дәрежесі. Отандық туристік нарықтағы қазіргі уақыттағы
Туризм дамуының теориялық және ғылыми-тәжірибелік аспектілері келесі американдық ғалымдардың
Бұл саланы дамытуға өз еңбектерімен зор үлесін қосып келе
Отандық экономикалық әдебиеттер ішінде туризмнің даму мәселелері: В.Н. Вуколов,
Сөйтсе де, қазіргі уақытта қолда бар туристік ресурстарды тиімді
Зерттеу жұмысының мақсаты: халықаралық туризмде көліктің рөлін және оның
Міндеттері:
Осы мақсатқа сәйкес келесідей міндеттер қойылды:
- халықаралық туризм сыртқы экономикалық қатынастың бір түрі ретінде,
- Қазақстанда туризмнің дамуын ашу;
- әлемдік көлік-коммуникация жүйесінің бөлігі ретінде Қазақстанда көлік
- көлік түрлері бойынша саланың дамуына талдау;
- саланы дамытуды мемлекеттік реттеудегі қолданыстағы саясатты талдау;
- көліктің экономикалық саясатының халықаралық тәжірибесін сипаттау;
- көлік саласын дамытудағы іс- шараларын ұсыну;
- транзиттік әлеуетті пайдалану негіздерін қарастыру;
- халықаралық туризмде көлікті дамытуда ұсыныстар жасау.
Зерттеу нысаны. Зерттеу нысаны ретінде туризмдегі көлік инфрақұрылымы алынды.
Зерттеу пәні – халықаралық туризмде көлік қызметін жүзеге асыруында
Зерттеудің теориялық-әдістемелік негізі ретінде отандық және шетелдік ғалымдардың туризмдегі
Ғылыми жұмыста талдау, салыстыру, топтастыру, эксперттік, пікір сұрау, экономикалық-математикалық
Ғылыми жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыс кіріспеден, үш тараудан,
1. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМДЕГІ КӨЛІК САЛАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстанда халықаралық туризмнің дамуы
Халықаралық туризм – бұл өте күрделі және сирек кездесетін
Халықаралық туризм сыртқы экономикалық байланыстың бір түрі болғанымен, бірқатар
Халықаралық туризмде турист өзінің елінен шығып, басқа бір шетелдік
Туристтік формальдылықтар мемлекеттік шекараны кесіп өтумен байланысты халықаралық туризмнің
Әлемдік нарықта сыртқы сауда айырбасына тікелей кірмейтін тауарлар мен
Шаруашылық жүйесінде туризм еңбектің бөлінетін көрсетеді, мұндайда басты рольді
БТҰ 2000-2020 жылдар аралығында әлемдік туристік нарықтың маңызды сегменттері
2020 жылға қарай жалпы келу көлемімен арақатынастағы аймақаралық туризмнің
2020 жылға қарай туристік нарықтың маңызды сегменттері мыналар болады:
Халықаралық туризмнің дамуының қазіргі факторларына жер шары халқының бейбіт
Әлемдік туризмнің дамуының бірнеше тенденциялары анықталады:
1. Халықаралық туризмнің тез өсуі, түрлерінің өзгеруі бір жағынан
2. Шетелдік саяхаттарды таңдау мүмкіндіктері туралы туристердің ақпараттылығы өсті.
3. Адамдардың өмір сүру деңгейі көтерілуі және әлем бойынша
4. Жаңа қызмет түрлері ұсынылады (кәсіпкер өте қолайлы комбинациялар
5. Халықаралық туристер үшін фирмалардың бәсекелестік күрестері күшейді;
6. Қазіргі кезгі ақпараттық технологиялар қызметтерді сатуға, орындарға тапсырыс
7. ХХІ ғасырда туризмнің дамуы тұрақты болады, яғни туристің
1.2 Халықаралық туризм сыртқы экономикалық қатынастың бір түрі ретінде,
Қазақстанда туризмнің даму тарихы жалпы әлемдік тенденциялардан ерекшеленеді. Себебі,
ХХ ғасырдың 90-шы жылдарына дейін Қазақстан КСРО-ның құрамына кіргенге
Кесте 1 – Туризмнің даму кезеңдері
Кезеңдер Экономикалық аспектілер Заңдық база Саяси
1 кезең
1991-1994 жж.
Туризмде мемлекеттен шығару және жекешелендіру процестері басталды. Кіру және
2 кезең
1995-1999 жж Кіру туризмі бойынша көрсеткіштердің тоқырауы, ішкі туризмнің
Бірқатар фирмалардың спонсорлық іс-шараларға қатысуы
2000 жылдан бастап Туризм түрлерінің құрылымының өзгеруі,
Зейнеткерлер, көп балалы жанұяларға арналған жеңілдіктер қолданылды, туистік ескерткіштер
Ескерту: Қазақстан Республикасы заңнамалары негізінде
Туризм көптеген аспектілер бойынша Қазақстанда нарықтық қатынастарды қалыптастыруда көшбасшыға
Қазақстанда туризм дамуының ең перспективті бағыттарын анықтау үшін оның
Туризмдегі экономикалық қайта құрудың екінші кезеңі макродеңгейдегі тұрақтылық мәнінде
1.3 Әлемдік көлік-коммуникация жүйесінің бөлігі ретінде Қазақстанда көліктік
Еліміздің экономикалық өсуінің маңызды факторларының бірі көлік инфрақұрылымын серпінді
Жалпы көлік жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудағы өскелең сұранысты қанағаттандырды.
Қазіргі уақытта көлік саласында инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асырылуда: темір
Қазақстанның темір жолдарының пайдалану ұзындығы 14,2 мың км (оның
Еліміздің жалпы жүк айналымы мен жолаушылар айналымындағы темір жол
Темір жол көлігіндегі реформаларды іске асыру кезінде соңғы 10
1) темір жол көлігін МТЖ мемлекеттік бақылау сақталған жағдайда
2) тасымалдау және қамтамасыз ету қызметіндегі бәсекелестікті дамыту есебінен
3) салаға жеке бастамалар мен инвестициялар тарту үшін институционалдық
4) темір жол көлігінің импорт алмастыратын өндірістік базасын дамыту.
Жалпы темір жол көлігінің реформасы ырықтандыру, жеке бастамалар мен
Темір жол саласының бәсекелі үлгісінде жүк тасымалдарын жүзеге асыратын
Автомобиль жолдары – Қазақстанның көлік-коммуникация кешенінің маңызды элементтерінің бірі,
2005 – 2009 жылдар кезеңінде 11,7 миллион жолаушы тасымалданды.
2014 жылы болжамды деректерге сәйкес жолаушылар ағыны 4,5 млн.
Өткен 5 жылда 105,7 мың тонна жүк тасымалданды. 2005
2005 – 2009 жылдар кезеңінде республиканың әуежайлары шамамен
2014 жылы кемінде 9,5 миллион жолаушыға қызмет көрсету жоспарланып
Қазақстанның азаматтық авиациясында барлығы 21 әуежай жұмыс істейді. Әуежайлар
Әуежайлардың негізгі проблемаларына мыналарды жатқызуға болады:
1) әуежайлардың елеулі санының техникалық жағынан жеткіліксіз жарақтануы;
2) ғимараттар мен құрылыстардың өндіріс қуаттылығының орындалатын көліктік жұмыс
3) жолаушыларға қызмет көрсету сапасы.
Халықаралық әуежайларды азаматтық авиацияның әлемдік жүйесіне біріктіру ұшулардың жоғары
Жалпы әуеайлақтардың ағымдағы барлық желілерінің жай-күйі төмендегідей:
1) күрделі метеожағдайларда пайдалануды қамтамасыз ететін қонуға бет алудың
2) көпшілік ұшу-қону жолақтарының күрделі жөндеу немесе қайта
3) жарықтандыру және электрмен қамтамасыз ету жабдықтарының моральдық және
4) жолаушы сыйымдылығы үлкен жаңа ірі габаритті әуе кемелерін
Сәйкессіздіктерді жою үшін жердегі инфрақұрылым объектілерін жаңғырту және дамыту
Бүгінде халықаралық рейстерге қызмет көрсетуге рұқсат етілген
Өткен кезеңде:
1) Ақтөбе, Павлодар, Шымкент, Жезқазған, Қарағанды қалаларының
2) Қарағанды, Қызылорда, Ақтау қалаларында әуежайларында жаңа жүк терминалы
3) Алматы қаласының әуежайында екінші ұшу-қону жолағы салынды және
4) Ақтау қаласының әуежайында жаңа аэровокзал пайдалануға енгізілді.
Қазіргі уақытта халықаралық стандарттар талаптары негізінде әуе кеңістігінің құрылымын
Қазақстанның аэронавигациялық жүйесін дамытудың негізгі бағыттары айқындалды:
1) байланыс және бақылау жүйелерін жаңғырту;
2) әуе қозғалысын басқарудың автоматтандырылған орталықтарын құру;
3) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету қызметінің диспетчерлік құрамы
Авиациялық электр байланысы желісі жердегі және спутниктік сегменттерді пайдалану
Қазақстанның авиакомпаниялары авиапаркті жаңарту бойынша жұмыстар жүргізуде. Қазіргі уақытта
Қазіргі кезде теңіз көлігі саласының қарқынды дамуын атап өтуге
Теңіз порттары арқылы орташа алғанда жыл сайын шамамен 12,3
Бұл ретте Ақтау порты жүктерді экспорттау бағытында ауыстырып тиеуде
Осыған байланысты болашақта Ақтау портының қолданыстағы инфрақұрылымын жаңғырту, Баутин
Порт қуаттарын ұлғайту жөніндегі осындай шараларды Каспий маңы мемлекеттері
Ақтау порты арқылы ауыстырылып тиелетін мұнайдың 50 %-дан астамын
Каспийдің қазақстандық бөлігін қарқынды игеру шеңберінде тартылатын қосымша флот
Бүгінде қазақстандық кеме иелері кемелерін жөндеуге Астрахань, Махачкала, Баку
Қазақстанда білім беру жүйесінің халықаралық стандарттарға сәйкес келмеуінің бомлауы
2 ҚАЗАҚСТАНДА КӨЛІК САЛАСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІНЕ ТАЛДАУ
2.1 Көлік түрлері бойынша саланың даму ерекшеліктері
Көлік кешені – экономиканың инфрақұрылымын қалыптастыратын салалардың бірі.
Көлік бір жағынан-нарық саралынымы яғни тауарлар айырбасын «нақты» іске
Көлік кешені құрамына темір жол, автомобильдік, әуе, өткізгіш құбырлар,
Қызмет көрсетулер экспортынан түсетін табыстың көп бөлігі көлік қызметтеріне
1 - сурет - Көлік түрлері бойынша адам
Ескерту: Қазақстан республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің ресми сайтынің
Көліктің барлық түрлерінің жолаушылар айналымы динамикасы келесі 2-суретте көрсетілген
2-сурет - Көліктің барлық түрлерінің жолаушылар айналымының динамикасы
Ескерту: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің ресми сайтының
Республика аумағы арқылы темір жол және құбыр көлігімен
2-кесте - Көлік түрлерімен жүк тасымалдары бойынша қызмет көрсетулер
Көлік түрі Жылдар
2006 2007 2008 2009 2010
Экспорт 546,64 616,11 757,24 1113,78 1311,37
Автомобиль 46,8 66,8 79,8 134,8 170,4
Әуе 15,8 22,6 25,4 50,4 63,0
Теміржол 168,5 218,9 276,0 331,5 466,8
Құбыр 314,5 307,8 375,9 596,0 610,7
Теңіз (су) 0,04 0,01 0,09 1,17 0,43
Импорт 433,30 672,60 898,53 1207,68 1670,64
Автомобиль 154,6 237,7 322,2 438,8 607,2
Әуе 80,9 125,8 168,5 226,2 313,3
Теміржол 174,3 272,6 363,4 484,5 671,4
Құбыр 1,1 1,8 1,8 2,2 2,2
Теңіз (су) 22,4 34,7 42,6 55,9 76,6
Ескерту: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің ресми сайтының
Көліктің әртүрімен жүк тасымалдаудан Қазақстанның табысын құрастыру келесі
3-кесте. 2004-2010 жылдардағы Ақтау порты арқылы жүктi тасылмалының
(мың тонна)
Жүк атауы Жылдар
2004 2005 2006 2007 2008
1. Мұнай 2066,8 3385,50 5035,4
2. Металл 235,4 701,50 1060,1
3. Астық 7,6 19,50 84,1
4. Басқалары 38,0 42,70 22,8
5. Паромдық жүктер - 26,00
Барлығы: 2347,8 4175,2 6401,6 6948,3
Ескерту: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің ресми сайтының
Көлік қызметтері халықаралық болып саналады, егерде олар тасымалдау бағытының
Су көлігі – көлік жүйесінің ажырамас бөлігі. Ол мұнай
Жолаушылар мен жүктердің теңіз тасымалдары Халықаралық теңіз ұйымымен (ИМО)
Теңіздегі жүк тасымалы нарығында басым жағдайда болу және Қазақстанның
ТРАСЕКА және Солтүстiк-Оңтүстiк көлiк дәлiздерi шеңберiнде құрғақ жүктердi әртараптандыру
Халықаралық тәжiрибеге сәйкес теңiз порттарын басқару жөнiнде бiрнеше модель
Сервис-порт. Модель монополиялық сипатқа ие. Порт әкiмшiлiгi порт кешенiнiң
Тул-порт. Әкiмшiлiк порты алдағы модельдегi тәрiздi функцияларды жүзеге асырады.
Лэндлорд-порт. Осы модельде функциялардың нақты бөлiнуi байқалады. Порт әкiмшiлiгi
Толығымен жекешелендiрiлген порт. Модель порт қызметiне мемлекеттiң қандай да
Қазiргi уақытта "Қазақтеңiзкөлiкфлоты" ұлттық теңiз кеме қатынасы компаниясы желiлiк
Ақтау портының кiрме жолдарының барлық түрлерi, мұнай мен мұнай
Сонымен, теңіз көлігінің даму қарқыны Каспий теңiзiнiң
Халықаралық әуе азаматтық көліктің үлесіне әлемдегі барлық тұрақты әуе
Халықаралық теміржол тасымалдары екі жақты және көп жақты келісімдер
Республика шетел инвестицияларының есебінен мұнайды өңдеуді қырқынды түрде өсіруде.
Бүгінгі күні Қазақстаннан мұнайды экспорттайтын бағыттар Атырау – Самара
Еліміздің газ тасымалдау желісі 10 мың шақырымнан асып, жалпы
Қазақстан теңіз тасымалын өрістете түсуде. Ақтау, Атырау, Баутино, Құрық
3-сурет – Қазақстанның 2010 жылға дейінгі мұнай өңдеу динамикасы
Ескерту: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің ресми сайтының
Қазақстанның көлік жүйесі әлемдік жүйенің бір бөлігі болып табылады.
Республика аумағы бойынша дәліздердің әлеуетті транзиттік мүмкіндіктерін көліктің негізгі
4- кесте – Көлік түрлері бойынша Қазақстан Республикасының
Көлік түрі Транзит көлемі
2010ж Әлеуетті мүмкіндіктер Әлеуетті пайдалану
Теміржол, млн.тонна 8,895 30,0 30%
Автокөлік, млн.тонна 0.350 3.0 12%
Әуе көлігі, млн самолет-километр 84.7 342.5 25%
Теңіз көлігі, млн.тонна 0.150 2.5 6%
Ескерту: Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің ресми сайтының
Әлемдік экономиканың дамуын болжамды бағалау негізгі тауарлық ағым АҚШ
Осыған қатысты, Н.Ә.Назарбаев атап өткендей, елдің транзиттік әлеуетін тиімді
Қалыптасқан қолайлы геоэкономикалық және геосаяси алғышарттарды ескере отырып, Қазақстанда
Ортаазиялық дәліз (Өзінкі – Илецк – Шеңгелді) – қазақстандық
Батыс дәліз (Аксарай – Бейнеу Ақтау порты участогы) бұрында
Қазақстан территориясы арқылы халықаралық мәнге ие екі маршрутты қосқанда
Тараз – Шымкент – Тараз – Алматы – Хоргос
Шымкент – Қызылорда – Ақтөбе – Орал – Самара;
Алматы – Қарағанды – Астана – Петропавл (РФ -
Астрахань – Атырау – Ақтау – Түркіменстан шекарасы;
Омск – Павлодар – Семей – Майқапшағай (ҚХР шекарасы);
Астана – Қостанай – Челябинск – Екатеринбург.
1998 жылдан бастап Қазақстан СПЕКА және АЛТИД халықаралық бағдарламаларына,
Қазақстан аумағы бойынша «Солтүстік-Оңтүстік» ХКД мынадай уческелер арқылы өтеді:
Авиациялық жүк тасымалы бүгінгі таңда азаматтық авиацияның ең жедел
Алматы қаласының халықаралық әуежайы қазірдің өзінде жылына 4,5 мыңнан
Қазақстанның транзиттік әуе маршруттары Еуропа мен Оңтүстік – Шығыс
«АРИСА – САРИН» - Еуропадан Қытай мен Оңтүстік –
«АРИСА – ОДИВА» - Еуропадан Оңтүстік Азия елдеріне;
«АЗАБИ – ТИРОМ» - Еуропадан Оңтүстік Азия, Орта және
2.2 Көліктің дамуында экономикалық саясаттың халықаралық тәжірибесі
Темір жол көлігінің реформалары Солтүстік және Оңтүстік Америка, ЕО
5 кесте - ЕО елдерінде темір жол көлігінің
Толық бөліну Ұйымдастырушылық бөліну Тікелей-біріккен компаниялар
Инфрақұрылымды иелену құқығының бөлімі Холдингтік
компаниялар
(Швед үлгісі)
Ұлыбритания
Финляндия
Дания
Нидерланды
Норвегия
Испания
Португалия
Словакия
Литва (Француз үлгісі)
Чехия
Эстония
Венгрия
Словения
Люксембург
(Германия үлгісі)
Австрия
Бельгия
Италия
Латвия
Польша
Греция
Ирландия
Солтүстік Ирландия
Ескерту: Қазақстан Республикасында көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі 2010 –
Реформаны іске асырудан әсерді ЕО елдеріндегі темір жол қызметінің
Сурет 4 . Еуропалық Одақ мемлекеттер қызметінің көрсеткіштерінің өзгеруі
Ескерту: Қазақстан Республикасында көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі 2010 –
Сурет 5 - Теміржолдардың құрылымдық логистикалық шарттары
Ескерту: Қазақстан Республикасында көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі 2010 –
2001 жылы Қазақстанда заңнамамен қабылданған темір жол көлігін қайта
Сурет 6 -Бастапқы экономикалық шарттар
Ескерту: Қазақстан Республикасында көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі 2010 –
Соңғы жылдары көлік жағдайлары қағидатты түрде өзгерді: тасымал көлемі,
Қазіргі уақытта бірінші «Астана – Щучье» автобанының құрылысы кезінде
Авиакөлікті дамыту саласында мемлекеттік саясатты жүргізудің шетелдік тәжірибесін Ресей
Әуе көлігінің жердегі инфрақұрылымын жаңғырту мен дамытуда желілер байланысын,
Әуе көлігінің жалпы инфрақұрылымының – жердегі авиакөліктік инфрақұрылым, азаматтық
Авиатасымалдардың бағалық қолжетімділігін арттыру мыналар есебінен жүзеге асырылады:
1) авиакомпаниялар арасында бәсекелестікті дамыту жолымен тасымалдардың өзіндік құнын
2) әуежайлардың авиациялық емес қызметтен қосымша кірістерді ұлғайту жолымен
3) қызметтерді тұтынушылардың түрлі санаттары мен қызмет көрсету кластарына
Еліміздің көлік жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру және транзиттік әлеуетін
ҚР мен ҚХР арасындағы тұрақты әуе қатынасы 1993 жылғы
Темір жол транспортын басқаруды, өзінің көп саласына қарамастан, 2
Ол біріншіден «америкалық модель» өзінің қолайлығымен, тездігімен көзге түседі.
Екіншіден «Еуропалық модель» бұл өз жағынан 4 салаға
Рессейде «дүние жүзі тенденцияға ұқсас» темір жол реформасы
Берілген кестеде, еуропалық елдерде темір жол транспортының көп түрімен
Кесте – 6. Темір жол саласының желісі кейбір елдерде
Елдер Теміржол сапасының құрылымы темір жол саласының қатынасы
мемлекеттік жеке меншік
Швейцария бар бар жоқ
Жапония жоқ және бар
Австрия бар және жоқ
Германия
және бар
Люксенбург
жоқ жоқ
Бельгия
бар
Нидерланды
жоқ
Дания
бар
Италия
және
Франция
жоқ
Ұлыбритания жоқ және бар
Швеция бар бар жоқ
Норвегия
жоқ және
Ескерту. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің мәліметтерінің негізінде
3 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМДЕ КӨЛІК САЛАСЫН ДАМЫТУДАҒЫ НЕГІЗГІ ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ
3.1 Көлік саласын дамытудағы іс- шаралар
Көлік саласын дамыту көлік салалары: автожол, темір жол, азаматтық
Көлік саласындағы индустриялдық-инновациялық даму қазіргі темір жол желісін жаңа
2015 жылға дейінгі кезеңге көлік саласындағы негізгі басым саясат
Автомобиль жолдары – Қазақстанның көлік-коммуникация кешенінің маңызды элементтерінің бірі,
Еуроазиялық құрлық орталығындағы Қазақстанның географиялық жағдайы Азия – Еуропа
Экономиканы дамыту міндеттері қуатты көлік-коммуникация желісін құру және жаңғыртуды
1) «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық транзит дәлізін
2) Щучье – Көкшетау – Петропавл – РФ шекарасы,
3) Батыс – Шығыс және Солтүстік – Оңтүстік бағыттарында
Халықаралық және республикалық маңызы бар автожолдар жалпы пайдаланымдағы
Кесте -7 Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының тізбесі
№
р/с Автомо-биль жолының маңызды-лығы Жалпы ұзақты-ғы, км Санаттары бойынша,
I II III IV V А/Б Ц/Б қара-
қиыр шағыл топы-рақ
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 Республикалық маңызы бар 23 495 941 3634 16915
2 Жергілікті маңызы бар 70 116 83 760 14451
17789 11113 640 24584 9364
БАРЛЫҒЫ 93 611 1024 4394 31366 46181 9068 16421
Ескерту. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің мәліметтерінің негізінде
Жалпы пайдаланымдағы жолдарда жалпы ұзындығы 122,1 мың қума метрден
8 – кесте. Жасанды құрылыстар
№
бірлік қ. м. бірлік қ. м.
1 2 3 4 5 6 7
1 Республикалық маңызы бар автожолдар 23 495 1 211
2 Жергілікті маңызы бар автожолдар 70 116 2
БАРЛЫҒЫ 93 611 3 291 122 075 43
Ескерту. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің мәліметтерінің негізінде
Қазіргі уақытта және перспективада халықаралық тасымалдар алты негізгі маршрут
1) Ташкент – Шымкент – Тараз – Алматы –
2) Алматы – Қарағанды – Астана – Петропавл;
3) Астрахань – Атырау – Ақтау – Түрікменстан шекарасы;
4) Омбы – Павлодар – Семей – Майқапшағай;
5) Астана – Қостанай – Челябі – Екатеринбург.
Транзит тасымалдары Орта Азия республикалары, Ресей, Қытай арасында басым
2009 жылы автомобиль көлігімен жолаушылар тасымалдау көлемі
Халықаралық жол тасымалы жүйесіндегі тасымалда қазіргі уақытта
Жүйелі қатынас бойынша 180 аса халықаралық және 254 облысаралық
Автомобильдер паркі жоғары тозумен сипатталады 12 жылдан аса пайдаланудағы
Еуро стандарттарын кезең-кезеңімен енгізу ескірген автомашиналарды кіргізуді шектеуге, қазақстандық
3.2 Транзиттік әлеуетті пайдалану жолдары
Қазақстан Еуропа мен Азияның арасындағы коммуникациялық ағымның ортасында орналасқан
Оңтүстік-Батыс, Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің ТМД және Еуропа
Қазіргі кезде Еуропа мен Азия арасындағы тауар айналымының көлемі
Темір жол саласындағы құрылыс пен электрлендірудің барлық жобалары бірінші
Қазақстан Республикасының құрлықаралық тасымалдарды жүзеге асыру саласындағы транзиттік әлеуетін
1) Еуропа – Кавказ – Азия халықаралық көлік дәлізі
2)Солтүстік–Оңтүстік дәлізі: Қазақстанның Ақтау теңіз порты учаскелерінде қатысуы арқылы
3) Ортаазиялық дәліз: Сарыағаш – Озинки, Озинки – Сарыағаш
4) Трансазиялық дәліз (солтүстік бағыт): Достық – Петропавл, Петропавл
5) Трансазиялық дәліз (орталық бағыт): Достық – Сарыағаш, Сарыағаш
Қазақстан аумағы арқылы 70 халықаралық әуе дәлізі өтеді. Халықаралық
3.3 Халықаралық туризмде көлікті дамытуда ұсыныстар мен негізгі бағыттар
Темір жол саласында темір жол желілері жеткіліксіз деңгейде дамыған,
Су көлігі саласында порт инфрақұрылымдары қуатының жеткіліксіздігі, қызмет көрсету
Мемлекеттік реттеу реформасы кезең-кезеңімен жүзеге асады. 2011 жылы мемлекеттік
Сурет -7 Жүк тасымалдаудың мемлекеттік тарифтік реттеу әдістері
Ескерту: Қазақстан Республикасында көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі 2010 –
2014 жылы бәсекелестік үлгісін енгізер кезде Қазақстанның Бірыңғай кедендік
Жолаушылар тасымалдау нарығында плацкарт вагондарына билет бағалары концессия шарттары
«Желілік инфрақұрылымдық келісімшарт» қағидаттары:
1) мемлекеттің көлік жүйесіндегі темір жол тасымалының мақсатты ролі
2) қызмет көрсететін жүк станцияларының саны, инфрақұрылымның шағын қызметті
3) желілер мен учаскелердің өткізу қабілетінің деңгейі;
4) қозғалыстың техникалық жағдайы мен қауіпсіздігінің мақсатты стандарттары;
5) клиенттерге арналған қызметтердің мақсатты стандарттары және сапа деңгейі;
6) инфрақұрылым қызметтерінің құны және өзгерістер серпіні.
Қазақстаннның темір жол көлігі инфрақұлымының басым бағыты болып жаңа
Бірыңғай экономикалық кеңістігін құру келесі кезеңді көздейді:
1) еркін сауда аймағын қалыптастыруды аяқтау;
2) кедендік одақты аяқтау;
3) бірыңғай экономикалық кеңістікті аяқтау.
2010 – 2014 жылдар кезеңінде республикалық маңызы бар автожолдардың
Кесте – 9. 2010 – 2014 жылдардағы жалпы пайдаланылатын
Жоба атауы Ұзындығы, км
2010 2011 2012 2013 2014 2010-2014
Республикалық маңызы бар жолдар
Республикалық маңызы бар автожолдар салу және қайта жаңарту (концессиямен)
Республикалық маңызы бар жолдарды (орташа және күрделі) жөндеу, жол-пайдалану
Республикалық маңызы бар жолдар бойынша барлығы 148,2
Жергілікті маңызы бар жолдар
Трансфеттердің есебінен 20,9 20,3 26,9 30,3 33,3 131,7
Жергілікті маңызы бар жолдар бойынша барлығы 20,9 20,3
Барлығы 169,1 335,9 502,1 512,2 302,8 1822,1
Ескерту. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің мәліметтерінің негізінде
Барлық жоғарыда көрсетілген жобалар мынадай схема бойынша іске асырылатын
1) Салу және/немесе қайта жаңарту;
2) Мемлекетке беру (акті бойынша);
3)Мемлекеттің объектіні басқару және пайдалану құқығын ұсынуы
Кесте 10. Ақылы автомобиль жолдарының жоспарланған жүйесі
Атауы Ұзақтығы, км Іске асыру жылдары Құны, млрд. тең
Астана – Щучье учаскесіндегі ИТЖ 237 2011-2012 20,5
Астана – Қарағанды 238 2011-2013 134,2
Алматы – Қапшағай 104 2011-2013 64,4
Алматы – Қорғас 301 2011-2013 169
Ташкент – Шымкент 102 2011-2013 122,7
ҮАААЖ 70 2011-2013 75,0
Орал – Каменка – РФ шекарасы 100 2013-2014 56
Барлығы 1152
606,7
Ескерту. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің мәліметтерінің негізінде
Республикалық маңызы бар автомобиль жолдарын қайта жаңарту жұмыстары
1) Өзбекстан шекарасы – Шымкент – Тараз – Алматы
2) Шымкент – Қызылорда – Ақтөбе – Орал –
3) Алматы – Қарағанды – Астана – Петропавл (1724
4) РФ шекарасы – Атырау – Ақтау – Түрікменстан
5) РФ шекарасы – Павлодар – Семей – Майқапшағай
6) Астана – Қостанай – РФ шекарасы (891 км-дің
9-суретте осы дәліздің қайта жаңартуға жататын бөлігі көрсетілген бағыты
Сурет - 9 «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» халықаралық
Ескерту: Қазақстан Республикасында көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі 2010 –
ҚОРЫТЫНДЫ
Барлық тасымалдаушылардың ҚР аумағы бойынша жол жүру, қалааралық, облысаралық
Республиканың әуе кеңістігінде транзиттік ағынның басым болуы және көршілес
Көлік қызметтеріне төлеуге қабілетті сұраныс шектеулі, тұрғындар мен кәсіпорындардың
Жолаушыға қызмет көрсету процесіне авиакомпаниялар, әуежайлар және аэронавигациялық қызмет
Әуежай қызметі саласында әуежайлар кешенін жаңғыртуды жүзеге асыруды жалғастыру
Халықаралық нарықта бәсекелестік бойынша ұқсас жағдай қазақстандық аэронавигациялық
Қазіргі уақытта ҚР облысішілік, қалааралық жолаушылар тасымалын жүзеге асыратын
ҚР Президентінің 2008 жылғы 29 тамыздағы № 653 Жарлығымен
Айтылғанды есепке ала отырып, халықаралық автомобиль тасымалдауын жүзеге асыратын
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1Александрова .А.Ю. – Международный Туризм Москва 2002г.
2 Биржаков .В.И. - Перевозки
3 Балабанов Эконмика Туризма
4 Вуколов История
5 Воронков Ведение в туризм
6 Ким А. Г. – Туризм
7 Помяев М.Э. Ходрохов М. Международный туризм .
8 Смайлов Туризм в Казакстане – Международный туризм
10 Окладникова Е.А. – Международный Туризм .Географических
11 Ердавлетов С.Р . География Туризма . История
12 Қазақстанның көліктік қызмет нарығының жұмыс істеуі
Қазақстан мұнайын әлемдік нарыққа тасымалдаудағы перспективті бағыттар//Жедел жаңару жолындағы
Көліктік қызметтер саласындағы инвестициялық үрдістер // Жастардың тілегі жасампаз
Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің ресми сайты
Батыс Қазақстан – Қытай мұнай құбырының құрылыс жобасы //
Көліктік қызметтер саласын мемлекеттік реттеу // ҚазЭУ хабаршысы. –Алматы,
Қазақстанның әлемдік көліктік жүйеге интеграциясы жолында Трансазиялық темір жол
Батыс Қазақстан – Қытай мұнай құбырының құрылыс жобасы //
Көліктік қызметтер саласындағы интеграциялық үрдістердің дамуы //ҚазЭУ хабаршысы. -
Қазақстан Республикасында көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі 2010 – 2014
Қымбат Т. Туризмді дамытудың маңызы зор // Астана хабары
Матаева Б.Т. Қазақстан Республикасында туристік қызмет индустриясын дамыту мәселелері
Ольга Шишанова Выставка в Астане, «Отдых - 2010» //
Прохоров И. Вступая в век туризма // Казахстанская правда
Прохоров И. Ключ от города, новые объекты столицы //
Сыдык Н. Қазақстан туризмі тұғырықта // Түркістан 2010ж., 19
Турлыханов Д. Туризм в Казахстане // Экология и устойчивое
Қазақстан Республикасында 2030 жылға дейін Ерекше қорғалатын территорияларды дамыту
Қазқстан Республикасының «Тікелей иннвестицияларға қолдау көрсету»туралы Заңы. 20.2.1997.- №75-1.
Қазқстан Республикасының «Мемлекеттік дәрежедегі табиғи қорықтар мен табиғи ескерткіштер
Астана қаласының статистика басқармасы 2010 ж., 67-69 бет
Агенство РК по статистике, Туризм в РК в 2001
Карта природно-заповедного фонда Республики Казахстан. Алматы:ККП «Картаграфия». 1998.
4
3