ЖОСПАР
Кіріспе 2
1-тарау. Америка Құрама Штаттары XX ғасырдың басында 3
1.1 XX ғасырдағы мемлекеттік құрылыс ерекшеліктері 3
1.2 В. Вильсонның саясаты 5
1.3 Ф.Рузвельт және оның «Жаңа бағыты» 11
2-тарау. АҚШ-тың әлемдік супердержаваға айналуы 18
2.1 АҚШ екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында 18
2.2 Америка Құрама Штаттары «қырғи қабақ соғыс» жылдарында
2.3 Кеннедидің «жаңа көкжиектер» саясаты. Кариб дағдарысы -
2.4 Америка Құрама Штаттары әлемдегі ең ірі держава
Қорытынды 29
Қолданылған әдебиеттер тізімі 31
Кіріспе
Қазіргі әлемнің аса ірі державасы Америка Құрама Штаттарымен
АҚШ-тың жалпы әлемдік процестерге ықпалы сөзсіз. Бұл орасан
Сондықтан, Қазақстанның АҚШ-пен өзара іс-қимылы тек екі жақты
Осыған байланысты біздің қамтып отырған тақырыбымыздың өзектілігі арта
1-тарау. Америка Құрама Штаттары XX ғасырдың басында
1.1 XX ғасырдағы мемлекеттік құрылыс ерекшеліктері
Азаматтық, соғыс аяқталғаннан кейін XIX ғасырдың басында АҚШ
1920 жылы АҚШта Коммунистік партия құрылып, бұл алып
АҚШ саяси жүйесінің бірінші белгісіне негізгі екі партияның
Республикалық партия құлдыққа қарсылық білдірген қайраткерлерді біріктірді де,
XIX ғасырда мемлекеттік аппараттың төрешілдену процесі басталды. Президенттің
XX ғасырдың басында АҚШ-та монополияның зорлық-зомбылығына наразылық күшейіп,
Республикалық партияның жетекшісі Т.Рузвельт болып тұрған кезде президенттік
АҚШ мемлекеттік құрылысы өзгеріссіз қала берген еді. Мемлекеттің
1.2 В. Вильсонның саясаты
Бірінші дүниежүзілік соғыс Америка Құрама Штаттарының экономикасының өсуіне
Американ буржуазиясы әскери тапсырыстардан зор пайда тапты. Жаңа
Соғыс мемлекеттік-монополистік капитализмнің күшеюіне ықпал етті. Соғыстың соңында
АҚШ-тың дүниежүзілік экономикада үлесінің күрт өсуі дүниежүзілік саясат
1919 жылғы Париж бітім конференциясында американ делегациясы осы
1919 жылғы Париж конференциясында В.Вильсонның дипломатиялық жеңілісі монополист
Алайда оқшаулану қозғалысының империалист бағытымен қатар, монополияға оппозиция
Оқшауланушылардың біріккен
1921-1922 жылдардағы Вашингтон конференциясында АҚШ өзінің бәсекелестеріне қарағанда
АҚШ Кеңестік Ресейге қарсы басқа империалист мемлекеттер сияқты
АҚШ-тың экономикалық өрлеуі өндіріс пен капиталдың шоғырлану процесін
Мемлекеттік-монополистік капитализмнің дамуы буржуазиялық идеологияның осыған сәйкес формасының
Капитализмнің жалпы дағдарысын тудырған тап күресінің шиеленіскен жағдайында
Ішкі саясатта реакциялық ағымның күшеюі әлеуметтік өмірге кері
Осындай жағдайда президент Вильсон республикандықтардың реакциялық бағытына тойтарыс
Осы кезеңге қарай экономикалық конъюнктурасы да өзгерді. 1920
1920 жылғы сайлауда республикандықтар жеңді. Республикандық партияның президенттік
Гардинг үкімет құрамына республикандық партияның консервативтік бағыттағы өкілдері
Гардинг үкіметі «жеке-дара индивидуализм» ұранымен мемлекеттік реттеу саясатына
Буржуазиялық мемлекеттің экономикалық қызметінің бәсеңсуіне қарамастан, ірі капитал
Президенттің орнына вице-президент Кальвин Кулидж отырды. Ол әлеуметтік-экономикалық
1924 жылғы сайлау кезінде республикандықтар жеңіп шықты. АҚШ
Тұрақтану жылдарында АҚШ-та ірі капиталдың жағдайы нығайды. Монополистік
Соған қарамастан осы кезеңде АҚШ-та мемлекеттік-монополистік капитализмнің дамуы
Фермерлік проблемаларды шешу жолдары да шиеленіскен күресті туғызды.
үкіметтің ауыл шаруашылық товарларының бағасын көтеруі. Осы мақсатта
Капиталистік экономиканың дұрыс қызмет етуі көп жағдайда теміржолдардың
Монополистік реакция прогрессивтік күшке қарсы әр түрлі шовинистік
1928 жылғы сайлауда республикандық партия кандидаты Гувер ірі
1.3 Ф.Рузвельт және оның «Жаңа бағыты»
Демократиялық партияның икемді солқылдақ саясаты оларға жеңіс әкелді.
Франклин Делано Рузвельт 1881 жылы Нью-Йорк штатында туған.
Америка Құрама Штаттарының президенті болып өз замандастарына жұмбақ
1933 жылдың наурызына қарай Рузвельт президент қызметін бастау
«Жаңа бағыттың» теориялық базасы кейнсиандық экономикалық ілім болып
Үкіметтің алдында әлеуметтік салада да күрделі проблемалар тұрды.
Рузвельт президенттік ант қабылдағанда елдің банкілік және кредиттік
Үкіметтің финанс саласындағы басқа шаралары (федералдық резервтік жүйе
Экономиканың басқа салаларында да түбірлі қайта құрулар жүргізілді.
Рузвельт әкімшілігі НИРА-ның негізінде өнеркәсіптің барлық саласында 750
Өнеркәсіпті қалпына келтіру заңы еңбек қатынастары саласында либералдық
Өнеркәсіпті қалпына келтіру заңында жұмыссыздарға көмек көрсету шаралары
Ф.Рузвельттің «Жаңа бағытының» маңызды бөлігінің бірі 1933 жылы
Фермерлерге көмек туралы заң жинақталып қалған қарызы барларды
«Жаңа бағыттың» бастапқы кезеңінде мемлекеттің белсенді реттеушілігі дағдарыстық
30-шы жылдардағы жұмысшы мен демократиялық қозғалыс АҚШ-тың саяси
АҚШ жұмысшыларының үлкен жеңісі 1935 жылы шілдеде қабылданған
Жұмысшылардың үлкен бір екінші жеңісі АҚШ тарихында тұңғыш
«Жаңа бағыттың» екінші кезеңінде қоғамдық жұмыстардың ауқымы едәуір
1937 жылдардың соңында жұмысшы қозғалысы тағы да үлкен
«Жаңа бағыттың» аграрлық саясатында да маңызды бетбұрыс жасалды.
Табиғи ресурстарды дамыту және қорғау Теннеси өзені алқабы
«Жаңа бағыт» реформаларын республикандықтар да, демократтардың өздері де
«Жаңа бағыт» жылдарындағы саяси күрес жылдарында АҚШ-тағы екі
Жаңа әкімшіліктің сыртқы саясаттағы бірінші актісі 1933 жылдың
30-шы жылдардың ортасында АҚШ-тың басқарушы тобын европалық және
Басқарушы топтың арасында АҚШ-тың халықаралық позициясын нығайту үшін
Фермерлер мен қаланың орта тобының көзқарасын білдіретін дәстүрлі
Рузвельт үкіметі оқшауланушылармен бірнеше рет ымыраласуға барған болатын.
АҚШ пен фашистік блок елдері арасында қайшылықтың шиеленісе
1939 жылы нацистер Польшаны басып алып, ІІ-ші дүниежүзілік
АҚШ Канадамен бірге өзара қорғаныс басқармасын құрды және
1940 жылы президенттік сайлау қанша даурыққанмен оқшауланушыларды қолдайтындардың
2-тарау. АҚШ-тың әлемдік супердержаваға айналуы
2.1 АҚШ екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында
Американдықтардың көпшілігі бар назарын аударып, Европадағы соғыс барысын
1941 жылы қазанда Жапонияның премьер-министрі Хидеки Тодзио болды.
Ашуланған Рузвельт бұл шабуылды «Аарндатусыз және арамзалықпен басып
Ел соғыс қажетіне адам және материалдық ресурстарды тез
Европадағы соғыс қимылдарына американ қару-жарақтары келіп түсіп жатты.
1943 жылдың соңында одақтастар Батыс Европада екінші майдан
АҚШ бір мезгілде Тынық мұхитта шабуыл қимылдарын жүргізді.
1944 жылдың маусымында жапон эскадрасының Филиппин аралдарындағы сәтсіздігі
2.2 Америка Құрама Штаттары «қырғи қабақ соғыс» жылдарында
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Құрама Штаттар дүниежүзінде басымдылыққа
Соғыстан кейін екеуі арасындағы антагонизм қайтадан белең алды.
КСРО-ның өз программасы болды. Соғыста бүлінген, 20 млн.
Гарри С.Трумэн Франклин Д.Рузвельтті соғыс аяғына дейін-ақ ауыстырған
Трумэн ішкі саясатта «Жаңа бағыт» реформасын жалғастыратынын білдірді.
Соғыстан кейін еңбек қатынастары ушықты. Соғыс жылдары ереуілге
40-шы жылдары американ негрлерінің нәсілдік кемсітушілікке қарсы күресі
«Қырғи қабақ соғыс» жетекші державалар арасында келіспеушіліктен, бір-біріне
Трумэн Кеңес Одағының Сыртқы істер министрі В.Молотовпен кездесуінде
«Қырғи қабақ соғыстың» басталуы екі жақтан саяси мәлімдемелер
«Қырғи қабақ соғыс» АҚШ-тың ішкі өміріне де әсерін
1950 жылы Маккарэн-Вудтың заңы қабылданды, оған сәйкес жоғарыда
Соғыстан кейінгі жылдардағы американ саясаты Кеңес Одағын «тежеу»
Трумэн бұған дайын еді. Тарихқа «Трумэн доктринасы» деген
Соғыстан кейінгі Германия оккупациялық төрт зонаға бөлінген. АҚШ,
Батыстық державалар тығырықтан шыға алды. Әуе көпірі ұйымдастырылды,
Европада тұрақтылықты сақтауды қолдай отырып, АҚШ планетаның басқа
1945 жылы жапондықтардан тазартылған Корея территориясын одақтастар 38-параллель
Кореядағы соғыс американ қоғамын жіктеді. АҚШ әскери соғыс
1953 жылы АҚШ президенті болған Дуайт Д.Эйзенхауэр өзінің
Соған қарамастан Г.Трумэннің АҚШ-тың сыртқы саясатындағы негізгі принциптерін
«Қырғи қабақ соғыс» жүріп жатқан кезде Құрама Штаттарда
Гарри Трумэннің ішкі саясат программасы «әділетті курс» деп
Сондықтан да Дуайт Эйзенхауэр өзінің программасын Рузвельттің «жаңа
50-ші жылдары негр халқының азаматтық құқығы үшін қозғалысы
50-шы жылдар Корея соғысы аяқталған соң, бейбіт жылдарға
2.3 Кеннедидің «жаңа көкжиектер» саясаты. Кариб дағдарысы -
Кеннеди Джон Фицджеральд (1917-1963). АҚШ-тың мемлекет қайраткері. Ирландиядан
Кеннеди әкімшілігі экономикалық өсуді қамтамасыз ету шараларын жүргізді.
Вице-президент Линдон Джонсон президенттің міндетін атқаруға кірісті. Джонсон
60-шы жылдары азаматтық тендік үшін қозғалыс өз шегіне
Осылайша 60-шы жылдар қоғамдық-саяси өрлеу жылдары болды. Елде
Никсон Ричард Милхаус (1913-1994). АҚШ-тың саяси және мемлекеттік
70-ші жылдарда жаппай қозғалыс бәсеңсіді, тіпті тоқтап қалды
Р.Никсон осы проблемаларды шешу үшін мемлекеттік реттеуді кеңейтті.
1972 жылы кезектегі президенттік сайлау кампаниясы кезінде өз
Оның президенттік жылдарында американдықтардың көзқарасында түбегейлі өзгерістер жасалынды.
2.4 Америка Құрама Штаттары әлемдегі ең ірі держава
Рейган Рональд Уилсон (1911 – 2003 жж.). АҚШ-тың
Салықтарды азайту мен АҚШ-тың орталық банкі федералдық резервтік
1988 жылғы президенттік сайлауда осыған дейін вице-президент қызметін
2000 жылғы президенттік сайлау кезінде республикандық партия кандидаты
Қорытынды
Екінші дүниежүзілік әлем картасын түбегейлі өзгертіп қана қоймай
Осылайша АҚШ аумағында әскери қимылдар жүрмегендіктен ол әлемдегі
Ал XX ғасырдың соңғы онжылдығында әлемдік қарым-қатынастарда тектоникалық
Американың экономикалық серпінділігі оның әлемдегі көшбасшылық ролінің негізгі
Қазіргі кезде монополиялар мен мемлекеттік аппараттың бірігу процестері
Құқық қорғау органдарының дамуы 1950 жылдан бастап күшейді.
Рузвельттің жаңа бағытынан бастап президенттің билігі күшейе бастады.
АҚШ-тың экономикалық дамуы өзінің жоғары екпінін жоғалтқан жоқ,
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Брант В. Воспоминания // Вопросы истории. 1991.
Бомье Ж. Гитлерден Труменге дейiн. - Алматы, 1952.
Булгакова Д. А. Истаев А. Ж. Мемлекет және
Дуглас С. Стивенсон. Америка: халық пен ел. –
Коваль Б.И. Революционный опыт XX века. - М.,
Мәшiнбаев С.М. Еуропа және Америка елдерiнiң қазiргi заман
Мұхтарова А.Қ. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы. Алматы,
АҚШ. Қысқаша тарих. – Алматы: “Ғылым”, 1996.
История новейшего времени стран Европы и Америки (1918-1945).
Языков В Ф. История стран Европы и Америки
Всеобщая история государства и права – Под ред.
Федоров К.Г., Лисневский Э.В. История государства и права
АҚШ. Қысқаша тарих. – Алматы: “Ғылым”, 1996. 45
Коваль Б.И. Революционный опыт XX века. - М.,
АҚШ. Қысқаша тарих. – Алматы: “Ғылым”, 1996. 58
Дуглас С. Стивенсон. Америка: халық пен ел. –
История новейшего времени стран Европы и Америки (1918-1945).
14