МАЗМҰНЫ
Кіріспе 2
1. Еңбек нарығы 3
1.1 Еңбек нарығының пайда болу теориясы және
1.2 Еңбек нарығының ерекшелігі 5
1.3 Еңбек нарығы жұмыссыздық және жұмыспен қамтудың реттеушісі
2. Қазақстан Республикасындағы еңбек нарығы 15
2.1 Қазақстан Республикасындағы және аймақтарындағы еңбек нарығының ерекшеліктері.
2.2 Қазақстан Республикасының еңбек нарығының мониторингі және жұмыс
2.3 Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық проблемасын шешу және тұрғындарды
2.4 Еңбек ақыны есептеу тәртібі 28
Қорытынды 32
Қолданған әдебиеттер тізімі 34
Кіріспе
Менің бүгінгі таңдаған тақырыбым «Еңбек нарығы». Еңбек нарығының
Еңбек нарығының құрылуы, оның ерекшеліктерінің дәл өту кезеңіндегі
Осыған байланысты жаңа әдістермен жұмыс бастылықтың зерттеуін жақындатып
Қазіргі кезде Қазақстан экономикасының нарық қатынасына өту кезеңінде
1. Еңбек нарығы
1.1 Еңбек нарығының пайда болу теориясы және
Еңбек нарқы дегеніміз не? Дұрыс атауы қандай, Еңбек
Осы сұрқтарға жауап беру үшін сатып алу-сату обьекті,
Тұрмысқа қажетті қаражат дегеніміз не?
Тұрмысқа қажетті қаражат - бұл жұмысшының еңбек процесінде
Тауарлы-ақшалай қатынастардың жиынтығы, жұмыс күшіне ұсыныстар мен тапсырыстар,
Осы проблемаға еңбекке жұмсаған
Мұндай жұмыс күшінің нарқын жұмыс күшінің қалыптасуы немесе
Еңбек нарқы - бұл тауарлы-ақшалай қарым-қатынас, бұл біріншіден
"Еңбек ресурстарының нарқы" түсінігін қарастырсақ, ол дұрыс түсінік
1.2 Еңбек нарығының ерекшелігі
Еңбек нарығының ең негізгі айырмашылығы онда ұсынылған тауар
Еңбек нарығындағы сұраныс басқа да ресурстар нарығындағы сияқты
Жоғарыда айтылған тауардың ерекшелігі мен формасының нарықтағы сату,
- біріншіден, сатушы мен сатып
- екіншіден, еңбектің ақшалық емес
- үшіншіден, әр түрлі
Жалақы тұтынушылардың ең негізгі табыс көзі, сол себептен
Жалақының номиналды және нақтылы екі түрі бар. Номиналды
Жұмыс күшіне баға сұраныс пен ұсынысқа байланысты қойылады.
Жетілген бәсеке жағдайында кәсіпкерлердің жұмысқа жалдаған жұмысшылар саны
Еңбекке сұраныс көлемі жалақы көлеміне кері байланыста. Жалақының
Абцисса осінде қажет ететін жұмыс күшінің көлемі (
W
DL қисығындағы әрбір нүкте жалақының әр мөлшеріндегі еңбекке
W
Еңбек ұсыныс көлемі де жалақының мөлшеріне байланысты. Еңбек
Еңбек ұсынысының SL қисығы жалақының мөлшері өскен жағдайда
Еңбекке сұраныс пен ұсыныс қисықтарын қоспай тұрып тағы
Графикте жалақының берілген мөлшерінде жұмысшының істейтін уақытының жалпы
W
L SL қисығы Li
I нүктесінде бізді қызықтыратын қисықта еңбек күшіне ұсыныс
I нүктесінен өткеннен соң SL қисығы бағытын өзгертеді.
Жалақы мөлшері ұлғайған сайын бір сағаттағы істелген жұмыс
Табыс эффектісі алмастыру эффектісіне қарағанда керісінше және жұмысшының
Қай эффектінің басымырақ екеніне жауап табылмаған. Бірақ айта
Ұсыныс және сұраныс қисықтарын біріктіре отырып өз зерттеуімізді
Сұраныс және ұсыныс қисықтарының қиылысу Е нүктесіне көңіл
Жалақының WE басқа мөлшерінде еңбек нарығындағы тепе-теңдік жағдайы
Жалақы мөлшерінің тепе-тең жағдайынан жоғары болуы W еңбек
Жалақы мөлшерінің нарықтық тепе - тең жалақы мөлшерінен
Осы екі жағдай да (жұмыссыздық пен бос жұмыс
Шындығында да, еңбекке ұсыныс сұраныстан жалақы мөлшерінің тепе-тең
Сұраныс ұсыныстан асқан жағдайда жұмыс берушілер бос орындарды
1.3 Еңбек нарығы жұмыссыздық және жұмыспен қамтудың реттеушісі
Кез - келген елде халық арасында жұмыссыздық ешқашан
1996 жылы Республикадағы еңбек нарқын қалыптастыруға күрделі әлеуметтік-экономикалық
Ұлттық статистикалық агенттігінің мәліметі бойынша 1996 жылы барлығы
Жұмыссыздық деңгейінің жоғары болуының тағы да маңызды себебі
Әрбір экономикалық шағын институт серіктестігін өзі табуы қажет,
Осымен қатар еңбек нарқында бэсекелестік деңгейін сақтау үшін
Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздықтың өсу себептері. 1990-1991 жылдары Кеңес
2. Қазақстан Республикасындағы еңбек нарығы
2.1 Қазақстан Республикасындағы және аймақтарындағы еңбек нарығының ерекшеліктері.
Экономикалық сектордың дамуы, барлық ұлттық азық-түліктің өсуі, халықтың
Қазақстан Республикасы статистикалық агенттігінің мәліметі бойынша 2000.01.07.13,0 пайызға
2001 жылдың 1 қыркүйегінде мына нәтижелерге қол жеткізілді:
- 1 тоқсанда жұмыссыздардың деңгейі 9,8 пайызды
-әркімдердің ақпараты бойынша 147,4 мың адамға жұмыс орны
- 93,4 мың жұмыссыздар жұмысқа тұрғызылды
- қоғамдық жұмысқа 104,7 мың жұмыссыз қатысқан немесе
- Кәсіби мамандандыруға
Өткен жылы жұмыспен қамту органына 10,4 пайыз жұмыссыз
2001 жылдың 2 тоқсанында өткен жылмен салыстырғанда экономикада
Қазақстан Республикасы агенттігінің мәліметі бойынша табиғи монополиялардың реттелуі
Жұмыспен қамту өкілетті органдары жұмыспен қамту мәселелері бойынша
Республика бойынша салыстырғанда жұмыссыздардың ең төменгі көрсеткіші Шығыс
2001 жылдың қаңтар-шілде айларында жұмыспен қамту органдарында 230,9
Осы қарастырылған уақыттарда 93,4 мың жұмыссыз адам жұмысқа
Республика аймақтары бойынша бұл көрсеткіштің үлкен айырмашылықтары бар.
Ең төменгі көрсеткіш Қызылордада - 14,1; Атырауда -
Нормативтік құқықтық базаларды жетілдіру, жұмыспен қамту мәселелерін реттеу
2000 жылдың осы уақытымен салыстырғанда 81,7 мың адамға
Қоғамдық жұмыстың негізгі түрлері: комуналдық тұрғын үй шаруашылығы
Сонымен бірге республика қоғамдық жұмысқа 78,9 млн. теңгеге
Жұмыссыздық жұмысқа шақырушылардың біліктілігіне сәйкес келмегендіктен жұмыспен қамту
Облыс әкімінің мәліметі бойынша 2001 жылы 1 қыркүйегінде
Жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі органда 10,6 мың жұмыссыз
Ірі және шағын өндірістік кәсіпорындарда жұмыс орнын ашу
Жамбыл облысында егінді жинап алу мерзімдерінде уақытша жұмыс
Келтірілген мысал, инвестициялық мүмкіндігі бойынша толығымен экономиканың өскендігіне
Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі
Шетелдік азаматтар жұмыс істейтін кәсіпорындарда Қазақстан азаматтар санының
2001 жылдың бірінші жарты жылдығында 5190 шетелдіктер жұмысқа
Сонымен қатар, кәсіпорындарда шетелдік мамандарды жұмысқа шақырушы жыл
Атырау облысының шетелдіктер жұмыс істейтін кәсіпорындарында 1,9 мың
Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативті құқықтық актілерді қабылдауы министрліктің
2001 жылдың 1 қаңтарынан «Халықты жұмыспен қамту
«Халықты жұмыспен қамту туралы» Заңының дамуында:
- шетелдіктерді жұмысқа алушы жұмыс берушілерге рүқсат беру
- "2001 жылғы 5
- "Алматы және Астана қалалары, облыстары бойынша
- мемлекеттік қызметшілерді мәртебесімен қамту мәселесі бойынша орган
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мен мүдделі министрліктермен бірге
Қауіпсіздік кеңесінде Республикасының оңтүстік өңірінде заңсыз еңбек беру
Қазақстан Республикасы Премьер-министрінің 2001 жылғы 23 шілдегі №
Ақтау, Павлодар, Атырау, Семей, Өскемен, Теміртау, Жезқазған, Қарағанды,
"Халықты жұмыспен қамту туралы" Заңының дамуында:
- шетелдіктерді жұмысқа алушы жұмыс берушілерге рұқсат
- "2001 жылғы 5 наурыздағы Қазақстан Республикасы Үкіметінің
- "Алматы және Астана қалалары, облыстары бойынша
-мемлекеттік қызметшілерді мәртебесімен қамту мәселесі бойынша орган қызметшілерін
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мен мүдделі министрліктерімен бірге
2.2 Қазақстан Республикасының еңбек нарығының мониторингі және жұмыс
1991 ж. желтоқсан айында Халықтың жұмыс бастылық туралы
Еңбек нарығын жан-жақты комплексті бағалау үшін, оның мониторинг
жастар еңбек нарығы;
әйелдер еңбек нарығы;
кәсіби еңбек нарығы;
ақпараттық қамтамасыз ету нарығана бөлінеді.
Республикалық және оның өңірлер еңбек нарықтарына макроэкономикалық және
Интегралды көрсеткіш ретінде еңбек нарығының жағдайын сипаттайтын ұлттық
Ттр = ҰТ/ЕР
Tтp - еңбек ресурстарды пайдалану тиімділігі; ҰТ-ұлттық табыс,
Жұмыс бастылықты талдау мен бағалау үшін халықтың экомикалық
Хэ=(ЭБТ/ЖІАХ)* 100%
Хэ - жұмыс істей алатын жастағы халықтың экономикалық
ЭБТ - экономикалы белсенді жұмыс істей алатын халық,
Экономикалы белсенді халық дегеніміз, Халықаралық Еңбек Ұйымының стандартына
Жоғарыдағы көрсеткіштердің анықтамасына сәйкес, еңбек қатысудың дэрежесін немесе
2.3 Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық проблемасын шешу және тұрғындарды
Жұмыспен қамту және табысты болу адамдардың тамақтануына, денсаулығына,
Қазақстанда жұмыссыздық санын қысқарту үшін, Үкімет не істеуі
Осы уақытта 2003—2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында кедейшілікті
Қазақстанда кімдер жұмыссыз болып қалады? Жұмыссыздардың санын 30-40
Халықты жұмыспен қамтуды көтеру және жұмыссыздықты төмендетуге бағытталған
Үлкен үміт артқан қоғамдық жұмыстар әзірше, (ең төменгі)
Мекемелерде бухгалтерлік және экономистік курстарды оқыту элі жалғасуда,
Ұзақ мерзімді жұмыссыздықтың күшеюі байқалады - 2001 жылы
Халықты жұмыспен қамту және жұмыссыздық проблемасына жұмыс берушілердің
Біздің мекемелердің өз қызметінің негізін анықтайтын міндетінен бастайық.
Сондай-ақ әлемде өткізілген зерттеулер экономикалық құрылымдау және өсу
Сонымен қатар, кедейшілік проблемасымен тығыз байланысты елде экономикалық
Елде жұмыссыздықты қысқарту үшін кәсіпкерге әрбір жаңа орын
Республикада экономикалық белсенді халық 7,8 мың адамды құрайды.
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау
Азиат банкінің даму мәліметтеріне қарағанда, соңғы 10 жылда
Экономиканың дамуы еңбек нарқына тұрғысы келетін адамдардың дайындық
Жоғарғы оқу орындарын бітірушілерді жұмысқа орналастыруда тағы бір
Бизнес мамандығы туралы әңгіме болғанда өзекті проблема мамандарды
Шағын бизнес және жеке кәсіппен айналысатын халық жұмыссыздықтың
МСП құру - ескерту сипатына ие болады. Кәсіпкер
Көптен бері шағын бизнес субъектерін жалға беру жолдарымен,
Кәсіпорындардың қызметкерлерге ресми түрде жоғары еңбекақы төлеуге және
Бұл қатарға еңбек қатынастарын жария ету проблемасы -
Қазақстан Республикасы халқының қолдауынсыз қол жеткізу мүмкін емес.
2.4 Еңбек ақыны есептеу тәртібі
Негізгі жалақы бойынша
1. Банк есептелген сомадан 10% көлемінде
2. Әлеуметтік салық 10% зейнетақы
3. Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы.
Жалақыны есептеу кезінде келесі бухгалтерлік жазу жазылады:
Дт 5720-5721 «Еңбекке ақы төлеу және міндетті аударымдар
Кт 2854 «Банк қызметкерлерімен есеп айырысу»
2851 «Салықтар және бюджетке төленетін басқа да
Және сол уақытта әлеуметтік салықты есептеу жүргізіледі:
Дт 5729 «Өзге төлемдер»
Кт 2851«Салық және басқа да міндетті төлемдер бойынша
Жалақыны беру кезінде:
Дт 2854 «Банк қызметкерлерімен есеп айырысу»
Кт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша».
Табыс, әлеуметтік салықтар мен міндетті зейнетақы салымдарын аудару
Дт 2851 «Салық және басқа да міндетті төлемдер
Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары».
Есептелген жалақы сомасы банктің шығындарына жатады. 22 «Банктің
• косымша төлемдермен бірге банк
• Қазақстан Республикасының заңдылықтарына сәйкес пайдаланылмаған еңбек
• банкті қайта ұйымдастырумен, қызметкерлердің санын қыскартумен байланысты
• кезекті (жыл сайынғы) және қосымша демалысқа төленетін
• жоғары және орта арнайы оку орындарында
• кадрларды дайындау шығындары;
• банк штатына тіркелмеген қызметкерлерге жалақы төлеу
• Қазақстан Республикасының заңдылықтарына сәйкес
• Қазақстан Республикасының заңдылықтарында қарастырылған шарасыз қыдырымпаздық
• өнертабыс және оңтайландырғыштық ұсыныстар
Көрсетілген және басқа да шығындарды есептеу олардың нақты
Қызметкерлерге төленетін шығындар қатарына іссапарлық шығындар жатады. 1993
Шетелге қысқа мерзімді іссапарға шыққан қызметкерлерге шы-ғындарды қайтару
Заңмен бекітілген мөлшерден асатын іссапар шығындарын өтеу, материалдық
Қорытынды
Еңбек нарығындағы сұраныс көлемін анықтайтын фирма болса, ұсыныс
Еңбек нарығындағы ұсыныс пен сұранысты негізінен жалақы мөлшерін
Жалпы алғанда еңбек нарығы басқа ресурстар нарығынан өзгеше,
Қазақстан Республикасындағы еңбек нарығы жағдайындағы мәселелерді қарап, қорытынды
1. халықтың жұмыс
2. халықаралық стандарттарға қарағанда, жұмыссыздықтың табиғи
3. еңбек нарығы жағдайының күшеюі жұмыс
4. Материалдық өндірісте жұмыс бастылықтың деңгейі
5. Материалдық өнім саласында жұмысшылардың саны мүлде төмендеуі
Қолданған әдебиеттер тізімі
1. Курс экономической теории: учебник - 5-е дополненное
2. «Жалпы экономикалық теория». Оқулық. Ө.Қ. Шеденов,
3. Әкімбеков С, Баймұхаметова А., Жанайдаров У. Экономикалық
4. Қ.Р. жұмыс бастылық Департаменті және Еңбек Министрлігінің
5. Жұмыс бастылық пен еңбек нарығы //Экономика сұрақтары,
6. Еңбек нарығы //Панорама, 1996 ж.,
7. Қ.Р. Еңбек Министрлігіндегі жұмыс бастылық Департаментінің бюллетені.
8. 1995 ж. еңбек нарығындағы жағдай туралы ҚР
9. Қазақстанның статистикалық //Нацстатагенство, 1997 ж., №1,2 б.,
10. Байсенов С. Еңбек нарығы //Қазақстан: экономика
11. Ромашова Л.О. Жастар еңбек нарығының қалыптасу ерекшеліктері
2