1. ӨНЕРКӘСІПТІК РЕВОЛЮЦИЯ ЖӘНЕ ИНДУСТРИЯЛЫҚ ДАМУДЫҢ
Капиталистік құрылыстың пайда болуы мен қалыптасуы
Капитализм пайда болуының әлеуметтік-экономикалық негізі -
а) еңбек адамдарының құлдық және басыбайлылық
тәуелдіктен босануы;
ә) олардың өндіріс құралдарына меншіктен "босануы".
Өндірушіні өндіріс құралдарынан күшпен айыру,
Бастапқы қорланымның экономикалық негізі жіктелу, біреулердің
Өндірістік күштер дамуы тұрғысынан қарағанда, капитализм
1)қарапайым кооперация;
2)мануфактура;
3)ірі машина ендірісі.
Эволюция процесінде қарапайым құралдардан машиналарға, одан
Индустрияландыру ірі машина өндірісінің жасалуын, машиналар
КСРО-дағы индустрияландыру машиналық техниканы енгізу ауыр
Осыған байланысты екі түсінікті: сөздің кең
КСРО-дағы индустрияландырудың тағы бір ерекшелігі -
Қазақстанда индустрияландыру кең көлемде Ұлы Отан
КАПИТАЛИСТІК ӨНДІРІСТІҢ МӘНІ
Капитализм - "экономикалық" деп сипаттауға лайық
"Классикалық" капитализм деп әкономикалық мәжбүрлеу принципінің
Экономикалық мәжбүрлеу - шығу тегі мен
Тек капитализмнің қатал "экономизмі" ғана "дәстүрлі"
Капитализмнің бұдан бұрын бір-бірінен бөлектенген өндіріс
Осы нарықтық байланыс - капитализм, адамды
Нырақтық өндіріс пайда болуы және әлеуметтік
Капитализмнің экономикалық моделін оқып-үйрену неліктен маңызды?
Кең мағынаданы капитализм - баршаға ортақ
Бұл екі сипаттама капитализм аясында ажырамас
Капитализм - шын мәнінде жалдамалы еңбекті
Классикалық капитализмнің ғылыми теориясының негізін қалаушы
"Менің шығармамның түпкі мақсаты - қазіргі
Калитализмге Маркс көзқарасының принциптік ерекшелігі -
Капиталистік қоғамда ерекше, теңдессіз тауар -
Капиталистік өндіріс құрылысы механизмін түсіндіруге көптеген
Қарапайым тауар өндіруші өз тауарын (Т1)
Түсімнің бастапқы шығындардан артықтығы бағалардың кездейсоқ
Маркс өз талдауын "капиталист", язни жалдамалы
Әрине, қатаң ғылыми мағынада өз-өзінен ақша
Қосымша құнның пайда болуы ұзақ уақыт
Бір жағынан, қосымша құн тауар айналымында
100долл.=100долл.=100дол. (100=100).
Екінші жақтан, қосымша құн дәл тауар
А—Т—А2
100долл. = 100долл, = 120долл. (100
Бұнда А (100долл.) = А1 (120долл.)
Бұл жұмбақтың шешілуі тек мынадай болжам
А-Т1...Т2-А1
100долл. = 100долл...120= 120долл.
Бірақ, пайдалануына қарай қымбаттайтын тауар бар
Жұмысшыны жалдай отырып, капиталист оның жұмыс
Басқа кез келген тауар сияқты, "жұмыс
Сейтіп, капиталист жұмысшыға оның еңбек күшінің
Неліктен? Өйткені, жұмыс күшін сатып алғаннан
Осылайша, жұмысшы өзіне жеткілікті "қажетті өнімдіруге"
Сонымен, капиталист деген - қосымша құнды
Капиталист қосылған құн түсірмей өмір сүре
Капитал үш жағдайда пайда болады:
дамыған тауар өндірісінің болуы;
потенциалды капиталистер, яғни көп ақша жинап,
- өз жұмыс күшін сату
Екінші және үшінші жағдайлар "капиталдың бастапқы
Капиталист үшін капитал ретіндегі ақша екі
а) өндіріс құралдарын сатып алуға жұмсалатын
ә) жұмыс күшін сатып алуға жұмсалатын
Капитал құрылысында оның өзгермелі элементін теориялық
Капиталдың материалдық негізін өнеркәсіптік капитал құрайды,
Табыстың әрбір түрі дербес болып көрінеді,
Капиталист өз капиталының тиімділігін жай ғана
Капиталистер арасындағы бәсекелестік "тең капиталға тең
Орташа пайда - капиталистердің таптық ынтымақтастығының
Капитализмнің заңы - "капиталдың қорлануы" -
Капиталдың қорлануы өзгермелі капиталдың салыстырмалы түрде
1) жұмысшыларды өндірістен машиналар ығыстырып шығарды;
2) осыдан келіп ұдайы өсіп отыратын
3) жұмыссыздық салдарынан
10.3. КАПИТАЛИЗМНІҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ .
Капитализм XII ғасырда-ақ пайда болды. XVIII
Монополияға дейінгі капитализм (ХҮІІІ-ХІХ ғ. аяғы):
Монополиялық капитализм (ХХғ.басы) - бәсеке нәтижесінде
Өнеркәсіптік монополиялар дамуының үш сатысы бөліп
1. XIX ғ. 60-70-жылдары. Бұл кезеңце
2. II кезең 1873 ж. әлемдік
ықпал етті. 1887 ж. Германияда 70
3. III кезең XIX ғ. соңында
Монополиялар - бұл жеке меншікте (жеке,
Монополистік бірлестіктердің тарихи нысандары:
1) Қарапайым бірлестіктер (конвенциялар, пулдар, рингтер,
2) Картель - өнеркәсіптің бір саласындағы
көлемін шектеу) бойынша келісімдер қарастырады.
3) Синдикат - бұл өнеркәсіптің бір
4) Трест - бұнда өнеркәсіптің бір
5) Комбинат - макроэкономиканың түрлі, бірақ
6) Концерн - бұл макроэкономиканың бірқатар
салаларын олардың
қаржылық бақылау орнату жолымен біріктіру.
Капитализмнің монополистік сатысы (ол "империализм" деп
- монополиялар түзілуіне
шоғырлануы;
- қаржылық капиталдың үстемдігі;
- капиталдың сыртқа шығарылуы;
- әлемнің экономикалық бөлінісі;
- әлемнің аумақтық бөлінісі және оның
Мемлекеттік-монополистік капитализм (XX ғ. екінші жартысы)
Мемлекеттік монополистік экономика монополисік капитализмнің қазіргі
Мемлекетгік-монополистік әкономиканың айрықша табиғаты мынада:
1. Ол монополистік капиталдың мемлекетпен бірігуін
2. Мөмлекеттің ұдайы өндіру
2а - мемлекет өз меншігінде кәсіпорындар,
2ә - мемлекет монополиялардан, ауыл шарашылық
фермерлерінен өнеркәсіп тауарларын сатып алады;
26 - ақша-несие операцияларына белсенді араласады;
2в - мемлекеттік бюджет арқылы ұлттық
елеулі бөлігі қайта бөлінеді.
Мемлекеттік-монополистік экономика шаруашылық әрекеттің ең маңызды
а) өнеркәсіптік дамыған елдердің ішкі экономикасы
ә) әлемдік экономика сферасын.
Түрлі елдер ішінде мемлекеттік-монополистік әкономиканың мынадай
а) мемлекеттің ұлттық табыстың үлкен бөлігін
иемденуі мен қайта бөлуі;
ә) мемлекеттің мемлекеттік меншігі мен кәсіпкерлік
Мемлекеттік-монополистік меншік үш жолмен түзіледі:
а) жаңа кәсіпорындардың мемлекеттік бюджет
ә) мемлекеттің қаржы-монополистік топтар мен компа-
ниялардың акцияларын сатып алуы;
б) жекелеген кәсіпорындарды немесе түтас салаларды
мемлекет меншігіне айналдыруды жүзеге асыру.
Экономиканы милитаризациялау. Ол монополияның мемлекетпен бірігуін
4.Мемлекеттік реттеу және баадарламалау:
4а - мемлекеттік капитал салымдары және
46 - бағалар мен еңбек ақыны
4в - экономикалық бағдарламалау.
5.Әлемдік шаруашылықта мемлекеттік-монополистік экономиканың көрінуі:
5а - мемлекет өз монополияларының сыртқы-сауда
саясатына көмектеседі;
5ә - мемлекеттік кепіл беру арқылы
56 - мемлекет өз есебінен капиталды
5в - мемлекеттің нашар дамыған елдерге
5г - халықаралық мемлекеттік-монополистік одақтарды (ЕО)
6.Ғылыми зерттеулерді мемлекеттік қаржыландыру. Капитализмның әр
Төнген апаттан шығудың балама мүмкіндігін тапқан
а) Шығыс (Ресей, Қытай, Шығыс Еуропа)
ә) Батыс (АҚШ, Батыс Еуропа, Жапония)
Бұл қадамдардың немен аяқталғаны - экономикалық
1,"ӨНДІРЮТІҢ ҚОҒАМДЫҚ ТӘСІЛІ" МЕН "ӘНДІРЮТІҢ ТЕХНОЛОГИЯ
Өндірістің
Технологиялық
тәсілі
Өдірістің
Қоғамдық
тәсілі
Өндірістің технологиялық және қоғамдық тәсілдерінің өзара
2. КАПИТАЛИЗМ: КАПИТАЛДЫҢ БАСТАПҚЫ ҚОРЛАНУЫ, НЕГІЗГІҚАСИЕТТЕРІ,
Осы сұрақты зерттеуде келесі міндеттерді пайдаланыңыз.
1. Жұмыс күшін ұдайы өндіру үшін
а) азық-түлік өнімі - күніне 7
ә) тіршілік заттары - жылына 75
б) киім, аяқ киім, әжетхана заттары
в) мәдени сұранымдарды қанағаттандыру - айына
Жүмыс күшінің біркүндік құнын анықтаңыз.
2. Жұмыс күні 8 сағаттан тұрады.
3. Авансталған капитал - 600 мың
4. 100 мың доллар капитал 10
5. Капиталист тауар өндірісіне капиталды авансқа
Анықтау керек: 1) Осы тауар қоғамға
2) Ол капиталистке қаншаға түсті?
6. Капиталды шоғырландыр және орталықтандыру процестері
Монополиялар
Нысандары Монополиалар нысандарының белгілері
Картель
Синдикат
Трест
Концерн
Косорциум
Конгломерат
Ортақ қаржылық тәуелділік негізінде түрлі салалар
Қатысушылар өндірістік дербестікті сақтап қалып, сауда
Бағалы, рыноктарды бөлу, өндірістік және өткізуші
Сауда және өндірістік дербестікті жоғалтқан кәсіпорындардың
Елеулі орталақтандырылған басқаруы бар алып өнеркәсіптік
Монополияларды біріктіру.
7. Төменде аталған белгілерден: а) әдеттегі
3. КСРО-ДАҒЫ ЖЕДЕЛДЕТІЛГЕН ИНДУСТРИЯЛАНДЫРУ
Қазақстандағы индустриялық даму деңгейі.
1. Осы сүрақты қарастыруды төмендегілерден көрінетін
а) ол Ұлыбританиядағы сияқты жеңіл өнеркәсіп
ауыр өнеркәсіптен басталды;
ә) ол жедедетілген қарқынмен іске асырылды.
2. Сонымен қатар екі түсініктің ара
3. Қазақстанның индустриялық стратегиясы өнеркәсіптік-техноло-гиялық саясатты
ЖІӨ деңгейінің 2 есеге өсуіне көмектесуі
Осы стратөгияны түсіндіріңіз.
Технологиялық қатынастар
Экономикалық қатынастар
өндіргіш күшдер