Кіріспе
Бөлім I. Нарықтың құрылу механизімінің мәні және
Нарықтың атқаратын қызметтері, шарттары мен түсініктері.
Нарық жағдайындағы баға.
Нарыққа көшудің стратегиялық ерекшеліктері.
Бөлім II. Нарықтық қатынастардың реттеу механизімінің негіздері.
Нарықтық тепе-теңдік механизімі.
Нарықтың тепе-теңдік жылжуының себептері мен механизмдері.
Нарықтың тепе-теңдікке мемлекеттің тигізетін ықпалы.
Бөлім III. Практикалық бөлім.
Нарық тепе-теңдігін график арқылы талдау.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе.
Нарық, қоғамдық тұтынкшылар мен өндірушілерді байланыстырудың тиімді ретінде
Нарық механизімі ғылым және техника жетістіктерін, еңбек ресурстарын,
Нарық мәселелерінің, қоғамды қайта құру теориясы мен практикасында
Нарық – бұл өндіріс факторларын немесе оның нәтижелері
Нарық – бұл сатушылар мен сатып алушылар арасындағы
Нарық – бұл сатушылар мен сатып алушылар арасында
Нарық – тауарларды сатып алу - сатумен байланысты
Нарық тауарды өткізуге байланысты сатушылар мен сатып алушылардың
Бөлім I. Нарықтың құрылу механизімінің мәні
Нарықтың атқаратын қызметтері, шарттары мен түрлері.
Нарықтың мәні оның атқаратын қызметтері арқылы анықталады. Оның
Экономикалық игіліктерді және қызметтерді, өндірушілермен тұтынушыларды, байланыстыратын буын.
Ұдайы өндіріс процесінің үздіксіздігін және тиімділігін қамтамасыз етудегі
Экономиканың жағдайы туралы объективті ақпараттың қайнар көзі.
Бәсеке арқылы экономиканы тиімсіз шаруашылық бірліктерінен тазарту.
Өндірістік шығындарды азайтуды экономикалық ынталандыру.
Еңбекке деген материалдық стимулдарды экономикалық жағынан қамтамасыз ету.
Нарықтың басқа бір атқаратын қызметі – ақпараттық. Нарық
Нарық күрделі экономикалық категория ретінде өз бетінше емес,
Шаруашылық субъектілердің дербестігі мен тәуелсіздігі.
Меншік қатынастарының алуан түрлі формалары.
Өндіріс қуатының белгілі бір резерві мен бос
Тауар өндірушілердің және сауда делдалдарының бәсекесі.
Нарық инфрақұрылымын жасау.
Территориялық белгілеріне қарай нарық мынадай түрлерге бөлінеді: дүниежүзілік
Дүниежүзілік нарық, сатушылар мен сатып алушылар арасындағы тауарлар
Еларалық бірлестіктер нарығы деп, экономикалық айырбастың ерекше формалары
Ұлттық нарық бір елдің мемлекеттік шекарасының аумағымен шектелген
Аймақтық нарық - бұл бөлек территориялық бөлімше
Жергілікті оқшауланған нарық – кейбір елді пунктердің жиынтығы
Нарық жағдайындағы баға.
Нарық пен баға ажыратылмайтын ұғымдар. Олардың бір қалыпты
Бағаның өз міндеттерін атқаруы-қоғамдық еңбек шығындарын жалғастыруы, айырбастың
Бағаның айқындығы оның мәнімен сипатталады. Экономикалық теория көрсеткендей
Жоғарыда көрсеткеніміздей нарықтық баға өте қозғалмалы болады, оның
Егер баға өндірушінің шығындарын өтесе және өндірісті ұлғайтуға,
Бағаның төмендеуі және өсуі тек қана құн заңының
Нарық жағдайында баға құру стратегиясы шығындардың, сұраным мен
Өндірістік шығындардан негіз алатын баға құру стратегиясы бағада,
Бұндай жағдай баға мен құнның өзара байланысын реттейтін
Бұндай жағдай баға мен құнның өзара байланысын реттейтін
Нарыққа көшудің стратегиялық ерекшеліктері.
Экономистердің назарын аудартуға тиісті ең маңызды проблемалардың бірі
Қазір уақыт экономистерге жаңа, ел жоғары талаптарды қояды.
- ел нарығының тұжырымдамасын жасау;
- нарықты басқарудың негізгі бағыттары мен экономикалық
- нарықтың ұйымдық-экономикалық тетігін, оның критерийін анықтау.
Республикада нарық жүйесін қалыптастырған кезде өзіндік ерекшеліктері ескерілуге
1. 1991-1993 жылдары. Нарық жүйесінің негізгі құралдарын қалыптастыру.
Ең күшті соққы халыққа нарықтық баға бірнеше есе
2. 1994-1998 жылдары. Үкімет нарық механизмдерінің элементтеріне қатысты
Нарық нысандарының қарқынды дамуы меншік иелерінің жаңа таптарының
3. 1998-2006 жылдары. Нарық жеке меншіктің кеңею жағдайында
Мемлекеттік және жеке меншіктің арақатынасы республика бойынша 1:5,
Нарық өндірістің реттеушісі болып табылады, өндірушілер оған тәуелді.
Екіншіден, халықтың сана сезімі өсуде және тұтынушы үшін
Үшіншіден, нарық ауылдан адамдардың ағылу есебінен қала халқының
Төртіншіден, таптық қоғамның құрылу үдерісі жүруде, яғни байлар
Бесіншіден, мемлекет соңғы жылдары бюджеттік міндеттемелерді орындауда қаржы
Алтыншыдан, нарық адамға өзінің қабілеті, қуаты мен еңбекқорлығына
Жетіншіден, тауар айналымы жүруде, тауарлардың жаңа түрлері пайда
Сөйтіп, өзінің мазмұны бойынша нарық экономикалық реформалардың құралы
Бөлім II. Нарықтық қатынастардың реттеу механизімінің
Нарықтық тепе-теңдік механизімі
Сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттесуі және олардың үйлесімі
Нарықтық тепе-теңдік – бұл нарықтағы тауарларға сұраныс пен
Тепе-теңдік баға (Рε) – бәсекелестік күштердің әсер етуі
P
Q
Нарықтық тепе-теңдік.
Нарықтағы тепе-теңдік жағдай сұраныс пен ұсыныстың көмегімен орнатылады.
Pε = PD = PS – тепе-теңдік баға;
Qε = QD = QS – тепе-теңдік өнім
Тепе-теңдік бағаның орнатылуын талдау екі тұрғыдан қарастырылады: Леон
Л.Вальрас әдістемесінде ең бастысы – сұраныс пен ұсыныс
P
Q
Л.Вальрас бойынша нарықтық тепе-теңдік
Егер нарықта ұсыныс артықшылығы (Р1 бағасында) болса, онда
Егер нарықта сұраныс артықшылығы немесе тапшылық (Р2 бағасына
P
Q
А. Маршалл бойынша нарықтық тепе-теңдік
2. А.Маршалл әдістемесінде ең бастысы – бағалар (Р1
Ұсыныс көлемінің жоғарылауы (немесе төмендеуі) осы айырманы азайтады
Л.Вальрас болжамы бойынша тапшылық жағдайында сатып алушылар, ал
2.2 Нарықтың тепе-теңдік жылжуының себептері мен
Нарықтық тепе-теңдіктегі өзгерістер бағалық емес факторлардың өзгеруі салдарынан
Нарықтың сұраныс өзгеруіне реакциясы.
P
Q
Нарықтың сұраныс өзгеруіне реакциясы
Тұтынушы табысы жоғарылайды деп есептейік. Демек басқа факторларды
Нарықтың ұсыныс өзгеруіне реакциясы.
P
Q
Нарықтың ұсыныс өзгеруіне реакциясы
Жаңа машиналарды қолданудың нәтижесінде өндірушілердің өндірістік шығындары қысқарып,
P
Q
Сұраныс пен ұсыныстың бір мезгілде өзгеруі
Салалық сұраныс (ұсыныс) өзгерген кезде баға өзгеруінің шамасы
Сұраныс және ұсыныс қисықтары (D және S) бір
Нарықтың тепе-теңдікке мемлекеттің тигізетін
ықплы.
Мемлекет нарықтағы баға қалыптасуына жиі араласып отырады. Мемлекет
салықтар мен субсидиялар;
бағаларды тікелей реттеу;
нарық айналымындағы тауарларды реттеу.
Салық – нарық механизімінің жұмысына мемлекет тарапынан араласудың
Тауардың әрбір данасына салынатын (акциз) салықтың салдарын қарастырайық
Р
Q
Салықтың әсері
Акцизді енгізу ұсыныс қисығын (S) солға, салық шамасына
Бағаны реттеу – мемлекеттің нарыққа әсер етудегі жарамсыздау
Р
Q
Бағаны реттеудің әсері
Өмір сүру деңгейі төмен тұтынушылардың мүддесін қорғау мақсатында
Графикте бұл S0 қисығының А нүктесін айналып, солға
Ұсыныстың жалпы қисығы сынық қисық (OAS1) түрінде болады;
Р1 – көлеңкелі базар бағасы, мемлекеттік бағадан емес,
Q1 - көлеңкелі базарды есепке алғандағы сату көлемі
Бағаны төменгі деңгейде белгілегенде де осындай салдар болады.
Нарықтық ұсынысты реттеу экспорттық-импорттық операцияларға лицензиялар мен квоталар
P
Q
Нарықтық ұсынысқа квотаның әсері
Ұсыныс қисығы сынық қисық (S1) түрінде болады. Баға
Нәтижесінде тұтынушылар Q тауарын бұрынғыдан аз мөлшерде және
Бөлім III. Практикалық бөлім.
Нарық тепе-теңдігін график арқылы талдау.
Қорытынды
Сонымен қорыта келгенде, еліміздегі нарықтық қатынасты дамытуда алға
Бірінші мақсат – тауарлар мен қызмет көрсету нарығын
Екінші мақсат – финанс-қаржы нарығын қалыптастыру. Әңгіме, бұрын
Үшінші мақсат – жұмыс күші еңбек нарығын қалыптастыру