ЖОСПАР
Кіріспе 2
Негізгі бөлім 4
І-тарау. Палестина мәселесі пайда болуының алғышарттары 4
1.1 Палестина мәселесінің пайда болуы және екіге бөлінуі
1.2 Еврейлердің ұлттық ошақ идеясын жүзеге асыра бастауы
ІІ тарау. 1948-1956 жылдар арасындағы Палестина мәселесі 16
2.1 Бірінші палестина-израиль соғысы: пайда болу себептері, жүрісі,
2.2 Екінші палестина-израиль соғысы: басталуы, жүру барысы,
Қорытынды 34
Сілтемелер 36
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 37
Кіріспе
Таяу Шығыс мәселесі сол аймақта екінші дүниежүзілік соғыстан
Адам өмірінде көптеген нәрселерден айырылады: жақын, жақсы көретін
Адамның Отаны қарлы Лапландия, Амазонка джунглилері немесе құмды
Таяу Шығыс мәселесі, Палестинаның 5 млн. араб халқы
Егер Палестина мәселесін жалпы қарастырсақ, оның бүкіл Палестинаны
Бұл тақырып қазіргі халықаралық қатынастар жүйесінде өте өзектілердің
Тарихта барлық жағдайлар мен оқиғалардың қайталанатыны белгілі. Армения
Менің мақсатым Таяу Шығыс мәселесін мүмкіндігінше түпкілікті зерттеп,
- Халықаралық қатынастардағы Палестина мәселесін қарастыру;
- Түрлі өткен конференциялар, қабылданған қаралар мен шешімдерде
- Таяу Шығыс мәселесінің түпкілікті шешілмеуінің себептерін анықтау.
Осындай мақсат-міндеттерді алдыға қоя отырып, курс жұмысын жазу
Курстық жұмысым әдеттегідей үш бөлімнен-Кіріспе, екі тарауға бөлінген
Негізгі бөлім
І-тарау. Палестина мәселесі пайда болуының алғышарттары
1.1 Палестина мәселесінің пайда болуы және екіге бөлінуі
Егер Солтүстік Африканың жағалауларымен жүрсеңіз, одан кейін Аравия
Ерте ғасырларда араб тілі тек Аравия жарты аралының
Әрине халифат барлық жағынан өте дамыған болды, бірақ
Араб елдерін тек олардың тарихи және мәдени дамуы,
Дегенмен, әлеуметтік-экономикалық және саяси жағынан араб әлемі түрлі-түсті
Бүгінгі күні колония, империализм деген терминдер жоқ болса
Екінші жолы бойынша, Батыс державалары жұмысшы таптарының назарын
Сонымен, Германияда болған “арийлендіру” принципіне сәйкес еврейлер Палестинаның
Израиль мемлекеті картада тек 1948 жылы пайда болса
Бірақ, ондай мемлекетті құру туралы мәселе бірден шешілмеді.
Сионистер қозғалысының басшылары ірі державалар тарапынан қолдауға ие
Сонымен, Палестина территориясында екі мемлекет (Палестина мен Израиль)
1917 жылы 2 қарашада Ұлыбританиянвң Сыртқы Істер Министрі
Бальфур декларациясын жүзеге асыру барысында маңызды роль атқарған-Бүкіләлемдік
Бальфур декларациясын жариялауда Англияның өз мақсат-мүдделері болды. Кейбір
Бірақ, бұл жерде Англия Американың қарсылығына кезікті. Яғни,
1.2 Еврейлердің ұлттық ошақ идеясын жүзеге асыра бастауы
1920 жылы Лондонда өткен сионистік конференцияда Керен-ха-Иесод ұйымы
Жылдар Еврей халқы Араб халқы (Палестинадағы)
1918 56000 644000
1922 87800 660000
1931 147900 848000
1944 528700 1196800
1947 608000 1237000
Бұл кестеден жылдан-жылға өсіп келе жатқан еврей халқының
Осыған байланысты әр түрлі шешімдер ұсынылды. Палестина арабтарының
Бұның барлығы еврей және араб халықтарының арасындағы қатынастардың
Жоғарыда айтып кеткен Нордаудың осындай ұсыныстарынан бірінші жылдары
Ағылшындардың мұндай реакциясы оның еврейлердің Палестинаға бақылаусыз иммиграциясының
Палестина арабтарының ағылшын үкіметінен Палестинаның 90% халқының мүдделерін
Осыған байланысты, арабтардың антиағылшындық қозғалыстары пайда болды. 1920
1921 жылы мамырда Иерусалимде өткен төртінші араб конгресі
Бірақ, палестиналықтар бұл жобамен келіспеді, себебі келешек қабылданатын
1920-1930 жылдары Палестина арабтарының ағылшындарға қарсы шығуларында ағылшын
Оған қарамастан, сионистер де, ағылшындар да арабтардың антисионистік
Сонымен, палестинадағы “еврей ұлттыық ошағы” біртіндеп “мемлекет ішіндегі
Еврей агенттігі Бүкіләлемдік Сиоинистік ұйымның қаржылары мен мүмкіндіктерін
Палестинада 1936 жылы қарашаның аяғы мен 1937 жылдың
1939 жылы мамырда Ұлыбританияның колониялар мәселелері бойынша министрі
Палестина көтерілістері 1939 жылдың ортасына таман аяқталды, араб
Егер 1939 жылы екінші дүниежүзілік соғыс басталып кетпегенде,
Сонымен қатар, сионистер жергілікті арабтардың жерлерін, Палестинаның ірі
Наразылығы күшейген және ұлт-азаттық көтерілістерді жүргізіп отырған арабтар
Ірі державалар тарапынан қолдау тапқан сионистер тіпті басқа
1) Бүкіл Палестина территориясын қамтитын жылдам түрде еврей
2) Палестинаға еврейлердің шексіз қоныс аударуы;
3) Ишув әскерін құру.
Билтмор бағдарламасы 1942 жылдың қарашасында сионистердің Жоғарғы Кеңесі-Ішкі
Бірақ, Ұлыбритания еврейлердің қарулы күштерін құруға қарсы болады,
1945 жылы 31 тамызда АҚШ президенті Трумэн ағылшын
Англия “Палестинадағы жағдайды” сылтаулатып, одан бас тартты, бірақ
Ағылшын-американ комиссиясының бағыты біржақты еврейлік болған жоқ, себебі
1946 жылдың шілдесінде жаңа ағылшын-американ комиссиясы құрылады. Олардың
1947 жылы қаңтарда Лондонда арабтар және еврейлер қатысуымен
Палестина мәселесіне Америка да белсенді араласты. 1947 жылы
1) Палестинада белгілі бір шекара аумағында еврей мемлекетін
2) Бұл мемлекетті БҰҰ-да тану;
3) Палестина мемлекетінде еврей сайлаушыларын қосып, сайлау өткізу;
4) Сайлау өте салысымен, Палестинаға ағылшын мандатын жою,
5) 5-жылға БҰҰ-ның комисиясын құру, ол территорияның Британ
6) АҚШ Трансиорданияны мойындайды және оның БҰҰ-на кіруіне
7) АҚШ Палестинаға 3млн. көлемінде заем береді және
8) Палестина өз әскерін құрғанға дейін онда халықаралық
Билтмор жоспарын еврейлер жақсы қарсы алғанмен, арабтар оған
Ұлыбритания мандатарий держава ретінде өз тарапынан бұл мәселені
Палестина мәселесін БҰҰ-ның талқылауына беруге АҚШ та қарсы
БҰҰ ол мәселемен айналыса бастаған кезле ондағы жағдай
Арабтар БҰҰ Бас Ассамблеясының сессиясында бұл территорияда ағылшын
Сөйтіп, бұл мәселені шешу тығырыққа тіреліп, көптеген ұсыныстардың
Бірақ, Палестинаның мемлекеттік құрылымына келгенде, комиссияның ойлары бөлініп
1947 жылы қыркүйек-қарашада Палестинадағы жағдай мүлдем шиеленісті. Сионистердің
Сөйтіп, 1947 жылы 29 қарашада БҰҰ-ның Бас Асамблеясы
Палестинаны бөлуге қарсы дауыс берген мемлекетер ішінде 6
1) Олардың саясаты айқын антиколониалдық сипатта болды;
2) Олардың барлығы еврей мемлекетін құруға қарсы болды;
3) Араб және азиялық елдердің қарсы ұсыныстары олардың
Араб және Азия мемлекеттері біртұтас араб халқының автономиясын
Франция болса, Палестина мәселесіне аса араласпады, себебі оның
Қарар бойынша, араб мемлекетіне 11,1 мың шаршы шақырым
ІІ тарау. 1948-1956 жылдар арасындағы Палестина мәселесі
2.1 Бірінші палестина-израиль соғысы: пайда болу себептері, жүрісі,
Сионистердің саясаты әрқашан көп территоряларды, БҰҰ шешімімен еврейлерге
Мысылы, 1948 жылы мамырдың 9-нан 10-на қараған түні
“Д жоспары бойынша”, Хагана әскерлері Иерусалимнің батыс бөлігін
Яғни, еврейлер арабтардың өз үйлерін тастап кетуіне қол
1) Ол арабтар үшін босқындар проблемасын туындатты, яғни
2) Еврейлерге олардың қатарындағы “бесінші колоннаның” жоқтығын, яғни
Осының бәрі 1948-1949 жылдардағы Палестина соғысы араб елдерінің
Палестина-израиль арасындағы шиеленісті қатынастар басқа араб мемлекеттерінің саясатында
Сонымен, сионистердің әрекеттері өте үлкен көлемге жетті. Яғни,
1948 жылы 11 мамырда Ұлыбритания күтпеген жерде Палестина5а
15 мамырда Сирия, Египет, Ливан, Ирак және Трансиордания
Бұл жерден де Ұлыбританияның саясатын байқауға болады. Оның
Алғашында әскери қимылдар кезек сәттілікпен өтті, яғни бірде
Алайда, 1948 жылдың күзінен бастап, соғыс фронтындағы жағдай
Нәтижесінде соғыста арабтар жеңілді, оның бірнеше себептері болды:
1) Бұл соғыс көптеген ғасырлар бойы отар болған,
2) Англия және Ирак, Египет, Трансиордания қол қойған
3) Соғыс барысында жасалған бітімдер БҰҰ-ғы ағылшын-американ блогының
Бұл бітімдер туралы нақтырақ айта кетсек, олар дүниежүзілік
Сонымен, соғыс барысында Израиль өзіне қосымша 6,7 мың
Бұл жерде ешқандай қосымша сұрақтар тумас үшін, Египет
Бірінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін Осман империясының территорияларын
Бірақ, “Бальфур декларациясы” бұл міндетттемелерге қайшы келді, оған
Нәтижесінде үлкен конфуз пайда болды: Иерусалимде феллахтар мен
Ағылшындар ыза болған әмір Хусейнді де ұмытпады, өйткені
Ал, бірінші палестина-израиль соғысы кезінде Бүкіл Палестина үкіметінің
Әскерді ағылшын генералы Глабб-паша немесе Абу-Хунейс бастады, оның
Глабб-пашаны Ирак әскерлері қолдап, оған көмектесті (Бағдадта оның
Соғыс бітті, египеттіктер Бүкіл Палестина үкіметі туралы біржола
Соғыстың басты маңызы-сионизмнің қайта жеңіске жетуі болды. Яғни,
Соғыстың нәтижесі арабтар үшін қандай болды десек, әрине
Бірақ, бұл соғыс сонымен қатар, арб әлемінің бірнеше
Көптеген зерттеушілердің ойынша, араб мемлекеттерінің әлеуметтік-экономикалық дамуының біркелкі
Палестина соғысында арабтардың жеңілуінің тағы да бір жағымсыз
Бірақ, оның бәрін есепке алсақ та, палестиналықтардың соғыста
Палестина соғысының негізгі нәтижесі-көпжақты Палестина проблемасының туындауы, ол
Әрине, палестиналықтардың жерлерінде жайғасқан еврейлер сол жердің халқына
1948 жылы 30 маусымда-ақ Израиль үкіметі “Тасталып кеткен
Осындай жағдайға БҰҰ халықаралық ұйым ретінде араласуы тиіс
Араб елдері босқындарды заңды жерлеріне қайтару туралы қаншама
1) Босқындарды сол мемлекеттерде орналастыру олардың Палестинадан қуылуына
2) Араб мемлекеттерінің осыншама көп адамдарды қабылдап, оларға
Босқындардың өмір сүру жағдайлары өте нашар еді, дегенмен
Ал, Израиль арабтарды таптауды аяқтамады. 1950 жылдың наурызында
Жерлерін жоғалтумен қатар, арабтар репрессияға ұшырады, себепсіз жер
Әрине, соған байланысты Израильдегі арабтардың үлесі айтарлықтай төмендеді.
Осындай империалистік саясатына және БҰҰ-ның қарарларына бағынбайтын позициясына
Осы әрекеттердің барлығы да Батыс державаларының қатысуымен болғаны
Дегенмен, кейбір жазушылардың пікірінше, 1948-1950 жылдары Израиль мен
Сонымен, соғыс аяқталы, арабтар мен еврейлер арасындағы қақтығыстар
Сөйтіп, Палестина соғысынан кейін арабтар арасында “палестиналықтар өзінің
Осы Араб ұлтшылдарының қозғалысын Палестина саяси топтарының және
Яғни, осыдан бастап, арабтардың жаңа ұрпақтары арасында, әсіресе
50 жылдардың басында алғашқы, әзірше саны жағынан аз
1948-1949 жылдары болған соғыстан кейін ұсақ Палестина ұйымдары
Бұл жерде Египет Палестина арабтарына неліктен сонша көп
Ал, Египеттің бұл жерде қаржылай және моральдық көмек
2.2 Екінші палестина-израиль соғысы: басталуы, жүру барысы,
Сонымен, Батыстың, әсіресе Американың билігін нығайту мақсатында жасалған
Египет революциясының басшысы Г.А. Насер Таяу Шығыстағы күштер
“Ерікті офицерлер” өзінің төңкерісін ұйымдастырған соң, алғашқы кезде
1) Мемлекет басшылары Англиямен күресті басты мақсаты етіп
2) Төңкерістен кейін қалыптасқан режимнің ашық солшыл екенін,
Корольді құлатқаннан кейін, Вашингтон да Египетке байланысты өзіндік
Бірақ, 50 жылдардың басындағы АҚШ-тың Таяу Шығыс мәселесіндегі
Алғашқы кезде Америка Египетті “Орта Шығыстық командование” ұйымына
“Орта Шығыстық командованиенің” авторлары оған Израильдің де кіруін
1) Израильдің әскери потенциалын империалистік жоспарда қолдану;
2) Американың ықпалын екі жаққа да тарату үшін
3) Израильдің КСРО және т.б. социалистік мемлекеттермен қатынасының
Таяу Шығысқа колониалдық тәуелділіктің жаңа формасын мәжбүрлеп беру
АҚШ Ирактың Кеңес Одағымен байланысын нашарлату үшін оның
АҚШ әскери блоктар туралы идеяны дамытқысы келгені соншалық,
Египет болса, 1955 жылы құрылған Бағдад пактісіне кіруден
Сонымен, 1952 жылы Египетте корольдік режимді құлатқан төңкеріс
Египет революциясының ең басты мақсаты-территорияда шетел үстемдігін жою
Бұл шаралардың барлығы 1956 жылы шілдеде Лондонда Ұлыбританияның
Сонымен, АҚШ-тың Суэц каналын бақылайтын халықаралық ұйымды құру
Оның жалғасы 1956 жылы қазан-қараша айларында Египетке қарсы
Израиль осы интервенцияға қатысқаны үшін Синайдың көп бөлігімен
Израиль операциясы “Кадеш” (“Тазалау”) деген құпия атқа ие
Жоғары айтылғандай, АҚШ 1956 жылы Египетке қарсы ешқандай
Вашингтон басынан бастап-ақ Египетке қарсы агрессияны қолдады. Американың
Әрине, үш мемлекттің Египетке басып кіруін дүниежүзілік қауымдастық
Агрессияға Израильдің қатысуы оның мынадай мүдделерін білдірді:
1) Израиль Египет, Иордания, Сирия және Ирактың антиизраильдік
2) Израиль палестиналықтардың Газа секторы мен Синай жарты
Ал, тек әскери жағынан Израильдің мақсаттары мынадай болды:
1) Ең қысқа мерзімде Суэц каналына қол жеткізу
2) Синай жартыаралының оңтүстігін қолға түсіру және Акаба
Әрине, Египет әскерлеріне қарағанда агрессорлар барлық жағынан күшті
1956 жылы 29 қазанда Израильдің әуе-десант бригадасы мен
Негізінен операциялар 31 қазанда басталған болатын. Алғашқы үш
Араб мемлекеттерінің барлығы дерлік Англия және Франциямен дипломатиялық
5 қарашада интервенттер десанттарын Египет территориясына әкеле бастады.
6 қарашада француз әскерлері Порт-Фуадты, Порт-Саидты қолына түсірді.
Агрессордың мұндай әрекеттерін тоқтату керек болды, сөйтіп бұл
Сонымен бірге, осы соғыстың нәтижесінде Египет президенті сыртқы
АҚШ соғысқа араласпады десек те, ол үштік агрессияны
1957 жылы 5 қаңтарда АҚШ президенті Дуайт Эйзенхауэр
“Эйзенхауэр доктринасы” “күш вакуумын толтыру” деген атқа
“Эйзенхауэр доктринасын” “араб елдерінің ішкі саясатына ашық араласу”,
Сонымен, “Эйзенхауэр доктринасына” қарсы Совет үкіметі 1957 жылы
1) Бейбітшілікті сақтау үшін дау тыдырған мәселелерді тек
2) Таяу және Орта Шығыс мемлекеттерінің ішкі істеріне
3) Ұлы державалар қатысуымен құрылған әскери блоктарға бұл
4) Таяу және Орта Шығыс елдеріндегі шетел базаларын
5) Бұл мемлекеттерге қару-жарақ жеткізуден өзара келісіп, бас
6) Таяу және Орта Шығыс елдерінің әскери, саяси
Осындай фактілердің нәтижесінде Таяу Шығыс аймағы 1956-1957 жылдары
Палестина-израиль соғысының нәтижесінде көптеген араб елдерінде ұлт-азаттық қозғалыстар
Операциялардың осындай романтикалық атауы шын мәніндегі әрекеттерге сәйкес
Англия мен Америка Ливан мен Иорданияның ішкі істеріне
Алайда, 21 тамызда БҰҰ 10 араб мемлекеттері ұсынған
Қорытынды
Сонымен, өкінішке орай, бұл проблеманы шешу әлі де
Сондықтан, бейбіт палестина-израиль қатынастары көбісі ойлайтындай, соншалықты алыс
Сонғы уақытта көбейіп кеткен ислам фундаменталистері де бір
Израиль де осыған ұқсас жағдай қалптастырды, яғни Иордан
Жалпы осы Таяу Шығыс мәселесі пайда болғалы бері
Осы екі мәселе шешілсе, Таяу Шығыс аймағында бейбітшілік
Ал, осы жерде біраз біздің мемлекетімізбен байланыстырсақ, халықаралық
Қазіргі таңда ғаламдану, халықаралық терроризм, мемлекеттер арасындағы конфликтілер
Қорытындымды Палестинаның ұлттық қозғалысының көрнекті қайраткері Абу Мазеннің
Сілтемелер
1. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”,
2. Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан и
3. Осы жерде
4. Поцхверия Б., Орлов А. “Международные отношения на
5. Сол жерде, стр.181
6. A.Sayegh “The arab-Іsraelі conflіct”, р.22
7. Дмитриев Е., Ладейкин В. Путь к миру
8. . Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан
9. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
10. Поцхверия Б., Орлов А. “Международные отношения на
11. Демченко П. “Там, за рекой”, стр.15
12. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
13. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”,
14. Медведко Л. “Мины под оливами”, стр.19
15. Пырлин Е. “100 лет противоборства”, стр.58
16. . Медведко Л. “Мины под оливами”, стр.20
17. “Foreіgn affaіrs” march-aprіl 2004, р.8
18. Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Алестин Ф. “Палестина в петле сионизма. Преступника.
2. Агарышев А. “Булатные струны”. М., “Молодая гвардия”,
3. Демченко П. “Арабский Восток в час испытаний”.
4. Димтриев Е., Ладейкин В. “Путь к миру
5. Дмитриев Е. “Палестинская трагедия”. М., “Международные отношения”,
6. Леонидов А. “За кулисами Израильской политики”. М.,
7. Медведко Л. “...Этот бурлящий Ближний Восток”. М.,
8. Медведко Л. “Мины под оливами”. М., “Воениздат”,
9.Михайлов Г. “Западный берег реки Иордан и Сектор
10. “Актуальные проблемы стран Ближнего и Среднего Востока”,
11. Поцхверия Б., Орлов А. Международные отношения на
12.Примаков Е. “Анатомия ближневосточного конфликта”. М., “Мысль”, 1978.
13. Примаков Е., Арутюнов Р. “Поучительный урок”. М.,
14. Пырлин Е. “100 лет противоборства”. М.,” РОССПЭН”,
15.Пырлин Е. “Трудный и долгий путь к миру”.
16. Стефанкин В. “На службе агрессии”. Киев, “Издательство
17. Черчилль Р. и У. “Шестидневная война”
18. Шумов С., Андреев а. “История Ближнего Востока”.
19. Всемирная история том XІ, XІІ
20. Трошин Ю. “История стран Азии и Африкм
21. Газета “Правда” 1947 октябрь-ноябрь
22.Газета “Известия” 1960 январь
23.The World Book Encyclopedіa. Volume 15.
24. The World Book Encyclopedіa. Volume 10.
25. Encyclopedіa of US Foreіgn Relatіons Volume 2.
26. Encyclopedіa of US Foreіgn Relatіons Volume 3.
27.Foreіgn Affaіrs march-aprіl 2004 №2.
28.Журнал Международная жизнь 1999 №1.
29. Журнал Международная жизнь 1999 №4
( Сионизм-ұлттық идеологияның бір түрі.Оның идеясы-барлық еврейлерді олардың
( Мандат (лат. mandatum)-1) өкілдік, 2) тапсырма, 3)
( Стаус-кво (лат. status quo)-белгілі бір уақыт аралығында
( ФАТХ-араб тілінде бұл ұйымның (яғни Палестинаны азат
( Агрессия (лат. aggressio-шабуыл жасау)-бір мемлекеттің басқа бір
5