ЖОСПАР
Кіріспе 2
I тарау. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні 4
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен маңызы 4
1.2 Бюджетті құру принциптері 7
1.3 Бюджеттің балансы 9
II тарау. Мемлекеттік бюджеттің құрамы 12
2.1 Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстары 12
2.2. Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуы. 15
2.3 Бюджет тапшылығы 19
III тарау. Бюджетті құрудың өзекті мәселелері және бюджетті
3.1. Бюджетті құрудың проблемалары 25
3.2. Қазіргі кездегі бюджетті жоспарлауды жетілдіру жолдары 27
Қорытынды 30
Әдебиеттер 31
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы «Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні»
Осы тақырыпта жазылған курстық жұмыс ол кіріспеден, 3-тараудан
Курстық жұмыстың 2-тарауда мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының
Мемлекеттік бюджет - ол өте күрделі механизм болып
Қазіргі кезде мемлекеттік бюджеттің керектігін мынадан көруге болады.
I тарау. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен маңызы
Сан алуан қаржы байланыстарында, жекелеген ерекшеліктері бедерленетін айрықша
Мемлекеттік бюджет экономикалық қатынастарының жиынтығы ретінде объективтік сипатқа
Экономика қазіргі жағдайда орталықтандырыған қаржы ресурстары мемлекетке қоғамдық
Сөйтіп, құндық бөліністің айрықша бөлігі ретінде мемлекеттік бюджет
Жиынтық қоғамдық өнімінің мемлекеттің қолында жинақталып, қоғамдық қажеттерді
- Құнды жасап, оны тұтыну процесін бедерлейтін материалдық
- Қоғамдық өнімнің тауар формадағы қозғалысымен тікелей байланысы
Кез келген басқа экономикалық категория сияқты мемлекеттік бюджет
Бюджет қоры қоғамдық өнім ҰТ-ң құндық бөлінісінің тиісті
Қоғамдық ұдайы өндірістегі мемлекеттік бюджеттің рөлі, ең алдымен
Бүкіл халық шаруашылығының бюджеті болғанда мемлекеттік бюджет экономикаға
1.2 Бюджетті құру принциптері
Мемлекеттік бюджет біртұтастық толықтық, нақтылық, жариялылық принциптеріне негізделеді.
Біртұтастық принципі бюджет жүйесінің ұйымдық, экономикалық орталықтандыру дәрежесін
Біртұтастық мемлекетте бірыңғай бюджет жүйесінің, елдің аумағында әрекет
Толықтық принципі үкіметті барлық қаржы операцияның барлық жиналатын
Нақтылық принцип бюджет жазбаларының жалғандығын болдырмау үшін қажет,
Жариялық принципі бюджеттің кірістері мен шығыстары туралы мәліметтерді
Мемлекеттік бюджет экономиканы мемлекеттік реттеудің аса маңызды құралы
1.3 Бюджеттің балансы
Әрбір бюджетте кіріс және шығыс бөліктерінің теңестірілуі, яғни
Сонда бюджет саясатының халықтың тұрмыс деңгейінің төмендеуіне аса
Бюджеттің шығысы экономиканы, қоғамдық мәдени бағдарламаны, қорғанысты
1. Әдеттегі қарапайым, eгеp шығыс табысқа тең болса,
2. Тапшылықты, егер шығыс табьютан жоғары болса. Біз
Мемлекеттік бюджеттің теңгерілімділігі проблемасы бұрынғы КСРО-дан тараған тәуелсіз
Одақтас республикалар өз бюджеттерін бекіткен кезде кірістерін жекелеген
Республикалардың ең басты мәселелері ретінде жарияланған экономикалық тәуелсіздігі
II тарау. Мемлекеттік бюджеттің құрамы
2.1 Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстары
Мемлекеттік бюджет кірістерінің көздері әдетте, салықтар немесе төлемдер
• қосылған құнға салынатын салық
• акциздер
• меншік формасына қарамастан кәсіпорындардың бірлестіктер мен ұйымдардың,
• жер салығы
• тіркелген төлемдер
• құнды қағаздармен жасалатын операцияларға салынатын салық
• ҚР 1992 ж. мемлекеттік ішкі ұтыс заемный,
• қысқа мерзімді қазыналық вексельдерді аукционда сатудан алынатын
• мемлекеттік мүлікті өткізуден түскен түсімдер
• басқа да жалпы республиканың салықтар, алымдар мен
• сыртқы экономикалық қызметтен түсетін табыстар
• ҚР- сы аумағында орталықтандырылған барлық меншік формасындағы
Мына қорларға түсетін және олардан аударылатын қаражат республикалық
Жер қойнауын қорғау және минералдық шикізат базасын ұдайы
• экономиканы өзгерту қоры;
• жол қоры;
• жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің мемлекеттік қоры;
• керекті қолдану және бәсекелестікті дамыту қоры;
• әлеуметтік сақтандыру қоры және зейнетақы қоры;
• табиғатты қорғау қоры;
1994 жылға арналған республикалық бюджетке келіп түсетін табыстар
ҚР азаматынан, шетел азаматынан және азаматтығы жоқ адамдардан
Мемлекеттік бюджеттің шығыс бөлігі көптеген бағыттарды қамтиды. Олар
Республика бюджетінің шығыс бөлігінің құрамы мен құрылымы әлеуметтік
Халық қаржыландыру шығындарының едәуір бөлігі субвенция формасында төлемі
Шаруашылығын және әлеуметтік-мәдени шараларды бюджет жіктемесі - бұл
Бюджет жіктемесі мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік дамуының жоспарлы
Елдің қаржы жоспары болып табылатын мемлекеттік бюджеттің кіріс
Салық салу жүйесіндегі өзгерістерге байланысты мемлекеттік бюджеттің кіріс
Бюджеттік шығыс бөлігі былайша бөлінеді: әлеуметтік саланы дамытуға
Ең алдымен бюджетте мемлекеттің кірісі мен шығысының құрылымы
2.2. Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуы.
ҚР қаржы министрлігінің деректері бойынша 2005 жылдың желтоқсанына
Кредиттеуді есепке алғаңда шығыс 425,7 млрд, теңгені құрады.
Есепті кезеңде республикалық бюджеттің 79,1% табыстар (соның ішінде
Республикалық және жергілікті бюджеттердің орындалуы. 1- кесте.
Түсімдердің аталуы
Республикалық бюджет
Жергілікті бюджет
2005 ж. 1 желтоқсанға кассалық орындалу (млн. тн)
Есепті кезеңге нақтыланғaн бюджетке орындал уы пайыз бен
Қорытынды пайыз есебімен
Есепті кезеңге нақтыланған бюджетке орындалуы пайызбен
Түсімдер 457911 100,0 99,3 357382 100,0 101,4
Табыстар 362053 79,1 98,8 308443 86,3 104,3
Соның ішінде:
Салық түсімдері. 288780
79,8
05.1
294591
95,5
104,7
Салық емес
14,9
95,0
10604
3,4
97,7
Капиталмен жасалатын операциялардан түскен табыстар 19425
5,3
55,7
-3248
1,1
89,4
Алынған ресми трансферттер 84158
18,4
101,6
43906
12,3
93,1
Бұрын берілген несиелер бойынша негізі
2,5
100,4
5033
1,4
54,2
Шығыстар және несиелер 425738
100,0
89,5
348557 100,0
92,6
Шығыстар 404039 94,9 89,9 337964 97,0 92,8
Соның ішінде
Мемлекеттік жалпы сипаттағы қызмет көрсету 24961
6,2
76,3 12858
3,8
89,0
қорғаныс 20374 5,0 84,3 4961 1,5 88,4
Қоғамдық тәртіппен қауіпсіздік 40072
9,9
6,4
12002
3,6
90,8
Білім беру 16347 4,0 93,3 76340 22,6 93,8
Денсаулық сақтау 11942
3,0
93,8
41974
12,4
92,9
Әлеуметтік қамтамасыз ету және әлеуметтік көмек
35,0
96,0
26606
7,9
93,4
Тұрғын үй коммуналдық шаруашылық
23790
7,0
82,3
Мәдениет, спорт, туризм
1,0
81,0
Ауыл, су, балық шаруашылығы және
4,2
85,3
2465
0,8
83,9
Өнеркәсіп және құрылыс 3368
0,8
92,8
800
0,2
78,2
Көлік
4,8
&6,4
15926
4,7
94,1
Өзгешелер 25343 6,3 87,9 25082 7,4 85,6
Борыш қызметі 32780 8,1 95,1 628 0,2 62,0
Ресми трансферттер 41942
10,4
99,2
84086
24,9
100,0
Несиелеу 21699 5,1 83,8 10593 3,0 86,8
Бюджет тапшылығы 32173
8825
Бюджет тапшылығын қаржыландыру 6597
11048
2005 жылдың 1 желтоқсанында жергілікті бюджеттің түсімдер құрылымында
Мемлекет шығындарының басты тармағына экономиканың өндірістік секторының қызмет
Мемлекеттік табыстың жалпы материалдық негізін Ұлттық табыс құрайды,
2.3 Бюджет тапшылығы
Бюджеттік процесс мемлекеттің кірістері мен шығыстарын баланстап теңестіреді.
Мемлекеттік бюджеттің тұрақты тапшылығының негізінде көптеген себептер жатыр.
Мемлекеттік бюджеттің негізгі мақсаты финанс қаржысының көмегімен экономиканы
1. Экономикалық дағдарыс жағдайда табыстың төмендеуі және ҰТ
2. Мемлекет бюджетке түсетін акциз салығының азаюы
3. Бюджет шығысының өсуі
4. Қаржы экономикалық саясаттың тұрақсыздығы
Бюджет тапшылығын төмендету шаралары.
1. Конверсия
2. Қаржыландырудан несие беруге өту
3. Заемды кәсіпорындарды дотация беруді жою
4. Мемлекетті басқару шығынын азайту
5. Салық салу жүйесін өзгерту
6. Жергілікті бюджеттің рөлін арттыру
Бюджет тапшылығын жабатын 3 дәстүрлі амал бар:
1. Мемлекеттік заем шығару
2. Салық салудың қатаңдығы
3. Ақша өндірісі немесе "сеньораж", яғни ақша басу
Экономикалық теорияда бюджет тапшылығын шешетін бірнеше тәсілдер бар:
1. Бюджет жыл сайын баланста болуы тиіс. Мұндай
Осы екі шараның байланысы қолданылады. Бірақ бұл шаралардың
2. Бюджет баланста жыл сайын емес, ол экономикалық
3. Мемлекеттік қаржының мақсаты бюджетті емес, экономиканы баланста
Мемлекеттік бюджеттің кіріс және шығыс бөліктерін цифр келтіріп
Экономикадағы кез келген іркіліс бірінші кезекте елдің қаржы
Мысалы: халықтың жинақтаған қаржыларын пайдалану. Аз уақыт ішінде
Мемлекеттік сақтандырудың резерв қорының жағдайды нақ осындай. Мемлекеттік
Мемлекеттік бюджетті тұрақтандыру және оның тапшылығын қысқарту үшін
III тарау. Бюджетті құрудың өзекті мәселелері және бюджетті
3.1. Бюджетті құрудың проблемалары
Экономиканың біліктілігіміздің төмен екенін көрсетіп отыр. Біріншіден бюджетті
Оның табысын санап, бюджетке қанша төлейтіндерін есептейді.
Ал бюджетті қалай есептеу керек деген мәселеге келсек
Екіншіден. Жекеменшік құрылымдар өз кіріс-шығыстарын өздері есептесе, басқару
Үшіншіден. Шаруашылық жүргізіп отырғандардың есеп шотындағы қаражат олардың;
Төртіншіден. Бізде бюджетті есептеудің екі нұсқасы бар. Бірінші
Бесіншіден. Мемлекет табысын көтеру үшін салықты ұлғайтады. Бұл
Жетіншіден. Мемлекет шаруашылық жүргізушінің шығынының азайтудың жолдарын қарастыруға
3.2. Қазіргі кездегі бюджетті жоспарлауды жетілдіру жолдары
ҚР-ң егемен мемлекет болып қалыптасып, нарықтық экономиканың дамуы
Мемлекеттік бюджетте қаржы жоспарьжың барлық қажетті негіздері берілген.
Нарықтық экономика заңдарына сәйкес бюджетті жоспарлауда мынадай әдістерді
- экономикалық талдау
- нормативтік
- баланстық
- экономика-математикалық
Бұл әдістер бір мезгілде қолданылып, бірін-бірі толықтырып отырады.
1. кәсіпкерлікпен айналысуға тілек білдірген
2. салық кодексінде түзетулер мен өзгертулер енгізуді салық
3. бюджеттік мекемелердің жұмыскерлеріне бөлінетін еңбек ақыдан салық
4. шетелдік инвестицияларды ұтымды және тиімді пайдалана білу
5. бюджеттік жоспарлауды әрі қарай жетілдіру баланстық әдістің
Бұл мемлекеттің ақшалай қаражаттының орталықтандырылғын қорын жасаумен және
Кірістер мен шығыстарды құрамымен құрылып мемлекеттің нақты әлеуметтік-экономикалық,
Қорытынды
Мемлекеттік бюджет - бұл қаржылық жоспар, яғни мемлекеттік
Бюджетті құрудың біртұтастық, толықтық, нақтылық жариялылық сияқты принциптері
Мемлекеттік бюджеттің республиканың және жергілікті бюджеттің кірісі мен
Егемендік алған мемлекетіміз ЖҰӨ-нің өсуіне байланысты жыл сайын
Курстық жұмысты жазу барысында республикалық мемлекеттік бюджеті туралы
Әдебиеттер
І. Заңды нормативті актілер.
1. Закон Республики Казахстан "О бюджетной системе" А-2001.
2. Закон Республики Казахстан "О республиканском бюджете на
3. Кодекс Республики Казахстан "О налогах и других
4. Закон Республики Казахстан "О рынке ценных бумаг"
5. О внесении изменений № 64 в приказ
6. А Саханов, к.э.н. доцент кафедры. Госрегулирование, КазЭУ
ІІ. Оқулықтар және оқу құралдары.
1. Мельников В.Д., Ильясов К.К. "Финансы" Алматы -
2. "Финансы" учебник для вузов: под.
3. Теория финансов под. ред. Н.Е. Заяц, М.К.
4. Бахрин П.И., "Финансы" Москва - 2000 г.
5. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. "Финансы предприятий" Москва
6. Гатаулин А.Н. Введение в систему финансово-кредитных
7. Құлпыбаев Қаржы Алматы, 2005 ж.
ІІІ. Мерзімдік басылымдар.
1. Финансы Казахстана - Қаржы - Қаражат. А
2. Фурналы "Финансы" Российской Федерации М
3. Международный Экономический еженедельник. "Азия экономика и жизнь"
4. Еженедельник "Экономика и жизнь" Москва - 2003
Қосымша 1
Қазақстан республикасының бюджет жүйесінің құрылымы:
2
Қазақстан республикасының мемлекеттік бюджеті
Республикалық бюджет
Бюджеттер
Облыстық маңызы
бар
қалалардың бюджеті
Аудан
дардың
бюджеті
Облыстар бюджеті
Облыстық бюджет
Облысқа бағынышты қалалық бюджет
Аудандық бюджет