Мазмұны
Кіріспе................................. 3
1 Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметі
1.1 Сыртқы сауда қызметінің түсінігі....................... 6
1.2 Қазақстан Кеден қызметіндегі Сыртқы Экономикалық Қызметін реттеу...............
9
2 Қазақстан Республикасында Сыртқы Экономикалық Қызметтерді реттеу әдістері және
2.1 Сыртқы экономикалық операцияларды реттеудің әдістері...................... 16
2.2 Мемлекеттік протекционизм дамуының негіздері............... 24
2.3 Тарифтік және тарифтік емес реттеудің кедендік сыртқы экономи-калық
31
3 Қазақстан Республикасында Сыртқы Экономикалық Қызметтерді Мемлекеттік реттеуді жетілдіру
3.1 Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының (ТМД) кедендік – тарифтік реттеу
41
3.2 Сыртқы Экономикалық Қызметтегі үштік одақтың бірыңғай кедендік
44
Қорытынды......................... 59
Қолданылған әдебиеттер....................... 62
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың өзектілігі болып – елдің сауда экономикасына көшу
ХХ ғасырдың 90 жылдары әлемдік сахнада болған үлкен өзгеріске
Сонымен қатар, Қазақстан өзінің транспорттық жүйесін, яғни теңіз, өзен,
Кеден саясаты – сыртқы экокномикалық қызметке қатысушылардың іс әрекетттерін
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының кеден ісінің нормативтік базасы өзі
Қазақстан Республикасының халықаралық экономикалық интеграцияны дамыту мен нығайтуы барысында,
Кеден саясатын орындаудың негізгі құралдары – кедендік баждар, жинаулар
Сыртқы сауда операцияларын кеден тарифтік реттеу әлемдік экономикада маңызды
Қазақстанның сыртқы сауданы реттеуде әлемдік тәжірибемен танысуы, одан сабақ
Әлемдік қауымдастықтағы елдердің қазіргі кездегі тәжірибесіндегі сыртқы экономикалық байланыстарды
Белсенді сыртқы сауда саясатын жүргізумен байланысты Қазақстанның экспорттық –
Кедендік тариф – тариф ретінде өзінің экономикалық мағынасы мен
Құқықтық базаның төмен сапасы құқықтық реттеудегі бос орындардың болуы
Осындай бағытта жазылған дипломдық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасындағы
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
- Сыртқы Экономикалық Қызметті кедендік тарифтік реттеудің теория-лық
- Қазақстан Республикасының Сыртқы Экономикалық байланыстарын талдау;
- Қазақстан Республикасының қазіргі таңдағы Сыртқы Экономикалық істердегі кедендік
- Қазақстан Республикасының кедендік – тарифтік әдістерін талдау;
- Қазақстан Республикасында Сыртқы Экономикалық Қызметіндегі мемлекеттік реттеуінің жетілдіруін
- Сыртқы Экономикалық Қызметті кедендік – тарифті реттеудегі механизмді
Дипломдық жұмыстың объектісі болып, Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қатынастарын,
Әр елдегі кедендік қызметтің ұйымдастырушылық құрылымы – елдің экономикалық
Кедендік тарифтер қазіргі кездегі сыртқы сауданы реттеудің негізгі элементі
Әлемдік тәжірибеде сыртқы сауданың реттеудің экономикалық әдістері болып тарифтік
1991 жылғы 16-желтоқсаннан бастап тәуелсіз мемлекет деп жарияланған Қазақстан
Бірақ әлемдік кеңістіктегі кез-келген сыртқы экономикалық және ел ішіндегі
Сондықтан тауар өндіріген елді анықтаудағы мақсат – Қазақстан Республикасы
Қорыта айтқанда Қазақстан Республикасында кеден саласы – сыртқы сауданың
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс 3 тараудан тұрады. 1-тарау
Дипломдық жұмыстың методологиялық негізі Қазақстан Республика-сының қазіргі таңдағы заң
1 Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметі
1.1 Сыртқы сауда қызметінің түсінігі
Сыртқы сауда – тауарлармен қызметті ішке енгізуден (импорттан) және
Жалпы сауда саясаты бұл – ұлттық өнеркәсіпті шетелдік бәсекелестерден
Сыртқы экономикалық қызмет – сыртқы экономиканың байланыстарды реттеу тәртібін
Сыртқы экономиканың негізін құраушыларға жататындар:
сыртқы сауда саясаты (құрамына экспорттық және импорттық саясат кіреді);
шетел инвесторларын тарту және шетелдегі ұлттық капитал салымдарын реттеу
валюталық саясат.
Сонымен бірге, сытқы экономикалық саясат жекелеген мемлекеттермен, аймақтармен
Сыртқы экономикалық саясат – сыртқы экономикалық қасиетті де (СЭҚ)
тауарлар мен қызметтердің халықаралық сауда саттығы;
материалдық, ақша, еңбек және интеллектуалдық ресурстардың халықаралық қозғалысы;
сыртқы экономиканың құраушыларының бірі болып сыртқы сауда саясаты табылады.
Ал сыртқы сауда саласындағы саясатты жүзеге асыру құралдарына: кедендік
Көптеген мемлекеттерде сыртқы экономикалық саясат құралдарының кең ауқымды жиынтығының
Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі дамуы өзара бағыныштылық және
Қазіргі кезде жалпы экономикалық бірігудің әртүрлі жолдары бар екені
Сыртқы экономикалық қызметті әрі қарай либерализациялау Қазақстан экономикасына шетел
Мемлекеттік жоғарғы билік органдарының кеден саясаты мен сыртқы экономикалық
Кеден статистикасын құруға кіретін мемлекеттерге тауарларды декларантпен рәсімдеуде толтырылған
Сыртқы саудадағы кеден статистикасы ережелерін жүйелеу мақсатында Қазақстан Үкіметімен
Халықаралық экономикалық қатынастың дәстүрлі және ең кең дамыған нысанына
Халықаралық сауда – еңбек бөлінісі негізіңде әр түрлі
Ғылыми – техникалық прогрестің ықпалын экономикада жүріп
«Фритретерство» саясатың ең алғаш А.Смит өзінің «Салыстырмалы артылықшылықтар теориясында»
ХХ ғ. екінші жартысынан бастап халықаралық
халықаралық еңбек бөлінісі мен өндірісті интернационалданудың дамуы;
экономикада жаңа салалардың пайда болуына және
дүниежүзілік нарықтағы трансұлттық корпорациялардың белсенді қызметі;
тарифтер мен сауда туралы. Бас келісімнің
көптеген елдердің импортына кедергілердің жойылып, кедең
сауда – экономикалық интеграция процестері дамып,
сыртқы нарыққа бейімделген, экономикасы бар «жаңа индустриалды елдердің»
Соңғы онжылдықтарға сыртқы сауда динамикасының
Егер 1950 жылы АҚШ үлесіне дүниежүзілік экспорттың 3/1
Бәсекеге қабілеттіліктің дүниежүзілік классифкациясы төрт жүзге
Женевада өткен дүниежүзілік экономикалық форумның баяндамасында, бәсекелікті
Мамандардын болжауы бойынша ХХІ ғ. алғашқы жылдарында
Дамушы елдердің өз экспортын диверцификациялауға /шаруашылық қызметіне
ХХ ғ. соңғы ширегінде халықаралық экономикалық қатынастар жүйесінде
1.2 Қазақстан Кеден қызметіндегі Сыртқы Экономикалық Қызметін реттеу
Сыртқы экономикалық қызмет аясындағы
Сыртқы экономикалық қызметтің құқығы ретінде сыртқы экономикалық
Сыртқы экономикалық қызметтің обьектілеріне Қазақстандық шаруа-шылық жүргізуші субьектілердің
Бірінші жағдай сыртқы экономикалық қызметті
Халықаралық экономикалық қатынастарды реттейтін
экономикалық сұрақтар бойынша қаулыларды қамтитын
экономикалық келісімдер.
Мемлекеттің сыртқы экономикалық қызметін халықаралық
Сыртқы экономикалық қызмет құқығының қайнар
Қазақстанның сыртқы экономикалық қызметі барлық
Қазақстанның экономикалық реформалары сыртқы экономикалық қыз-метке өзінің бағыттарын
Бірақ та соңғы уақыттарда мұндай құқықтар жиі
Сыртқы экономикалық қатынастарға көптеген мемлекеттер және бірнеше мемлекеттік
Мемлекеттің сыртқы рынокқа шығу үшін, көптеген
-әлемдік рынокты толығымен білу қажеттілігі;
-серіктестіктерді таңдау;
-шетел фирмалары және маркетинг қызмет
-тауарларды тарату және сатылғаннан кейінгі
Сыртқы экономикалық операцияларды жүзеге асырғанда сыртқы саудалық
Экономика жағынан 70-80 жылдардан бастап
Әлемде экономикалық шекараларды мемлекеттер арасында біртіндеп Үлкейтіп
1991 жылдан бастап экспорт
Сыртқы эканомикалық қатынастарға мемлекеттің араласуының күшейуі
Оның себебі 90 - жылдарда әлемдік
Ұлттық сыртқы сауданы реттеу жүйесіне
1991 жылы Қазақстан Республикасы егемендік
Қазақстан Республикасының стратегиялық дамуын жүзеге
Сыртқы сауда-экономикасының теориясы қазіргі кездегі
Қазіргі кезде Қазақстанда нарықтық қатынастардың
Ал, бұған керісінше, сырт елдермен
Тарихқа көз жүгертсек, 1991-1995 жылдар аралығында республикада
1995 жылы Қазақстанның кеден одағына
Республиканың сыртқы сауда балансының құрлымында сыртқы
Қазақстан үшін ең ұтымдысы -
Алдымен, сыртқы экономикалық қызметті реттеудің топтамасына көшпей тұрғанда,
Коммерциялық құжаттар – шот – фактуралар, спецификациялар, тию және
Жүйелендірілген тасымалдау – бір транспорттық құралымен, бір неше тауарды
Тарифтік емес реттеу шаралары – дегеніміз Қазақстан Республикасына тауарларды
Тарифтік реттеу шаралары – кеден ісі саласындағы сыртқы экономикалық
Салықтар - Қазақстан Республикасының кеден шекарасынан тасымал-даған кезде кеден
Кедендік төлемдері мен салықтарды төлеуді қамтамасыз ету – төлемдерді
Тасымалдаушы – транспорттық құралдарды қолдануға құқығы бар, яғни тасымалдауға
Сыртқы сауда саясатын жүзеге асыру тұтас және жекелеген мемлекет-термен
Кедендік құнды кедендік бағалаудың халықаралық принциптеріне сәйкес анықтауға бақылау
2 Қазақстан Республикасында Сыртқы Экономикалық Қызметтерді реттеу әдістері және
2.1 Сыртқы экономикалық операцияларды реттеудің әдістері
Сыртқы экономикалық қатынас әр түрлі реттегіштер, яғни рычагтар қызмет
Ұйымдастырушы – билік беру реттегіші - әкімшілік сипаттағы реттегіш.
Мемлекетпен сыртқы экономикалық қатынасты реттеу мемлекеттің сыртқы экономикалық саясатының
Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының негізгі бағыты:
Қазақстан нарығын қорғау мен экономиканың өсуін ынталандыру
Сыртқы экономикалық қатынастың ұзақ мерзімді сипатқа ие болуы
Отандық экспортерлар үшін әлемдік нарықта қолайлы жағдайлар жасау[9].
Мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты мерзіміне байланысты және бағытына байланысты
Мемлекеттің сыртқы саясатының құрамына әдетте, сыртқы сауда саясаты, валюталық
Қазақстан Республикасының кеден саясаты – Қазақстан Республикасы саясатының ішкі
ҚР кеден саясатының мақсаттары:
Қазақстандық нарықты қорғау бойынша сауда-саяси міндеттерді жүзеге асыруға үлесін
Қазақстан Республикасының кеден-территориясында тауар айналымын кедендік реттеу мен бақылау
Қазақстан экономикасының дамуын ынталандыру[10].
Кеден саясаты кеден ісінің бір бөлігі болып табылады. Оның
Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу сыныпталатын белгілеріне байланысты экономикалық
Сыртқы экономикалық қатынасты реттеудің экономикалық әдістері сауда саясатының экономикалық
Әкімшілік әдістер қоғам қызығушылығында сыртқы экономикалық қатынасқа қатысушылар қызметінің
Сыртқы экономикалық саясаттың екі негізгі бағыты бар:
еркін сауда саясаты
протекционизм
Еркін сауда саясатында, мемлекет нарық артында негізгі реттегіш рөлін
Еркін сауда оңтайлы саяси қорытындыларды алып келеді, өйткені бұл
Еркін сауда саясатын жүргізу көбіне экономикалық дамыған елдерге халықаралық
Протекционизм – шетелдік бәсекелестіктен отандық экономиканы қорғауға бағытталған саясат.
Сыртқы сауда саясатының құралдарына сонымен қатар екі жақты және
Тарифтік әдістер сыртқы экономикалық қызметті экономикалық реттеудің негізі болып
Тарифтік емес реттеудің әдістері шетел бәсекелестері мен отандық тұтынушыдан
Кеден тарифы – елдің мемлекеттік шекарасы арқылы өтетін, тауарларға
Кеден тарифінің негізгі мақсаттары:
елге тауарларды кіргізудің тауарлық құрылымының рационализациясы;
тауарларды шығару мен кіргізудің, мемлекет территориясындағы валюталық табыстар мен
тауарларды өндіру мен тұтыну құрылымында прогресивті өзгерістер үшін жағдай
ел экономикасын қолайсыз шетел бәсекелестігі әсерінен қорғау;
мемлекеттің әлемдік экономикаға тиімді интеграциялануы үшін жағ-дайларды қамтамасыз ету[12].
Кедендік тарифі тауарларды кеден территориясына кіргізу және кеден территориясынан
Кеден тарифінде үш бағана бар: СЭҚ ТН бойынша тауар
Кеден тарифы – тауарлар тізімінің анықталған белгісі немесе белгілері
Кез-келген елдің кеден тарифы шығаратын немесе кіргізетін тауарларға салық
Кеден баждары астында тауарлардың мемлекеттік кеден шекарасын өту кезінде
Кеден баждары 3 негізгі қызметті орындайды:
Фискалды, импортты және экспортты баждарға жатады, өйткені олар мемлекеттік
Протекционистік (қорғаушы) импорттық баждарға жатады, өйткені олардың көмегімен мемлекет
Кеден баждары келесі критерийлар бойынша сыныпталады:
Импорттық – баждар, елдің ішкі нарығында олардың еркін айналуы
Экспорттық – баждар, мемлекеттің кеден территориясынан тыс шығаруда экспорттық
Транзиттік – баждар мемлекеттің кеден территориясы арқылы транзитпен өткізілетін
Экспорттық – импорттық операцияларды кедендік реттеуде қолданы-латын әдістік бажды
Белгілеу әдісіне сәйкес адвалорлы, спецификалық және аралас баждар болып
Айырықша (спецификалық) кеден баждары өлшеу бірлігінен абсолютті шығарылуымен белгіленеді.
Аралас баждар өзінің ішінде адвалорлы және айрықша баждарды біріктіреді,
Келесі әдіс шығу тегі бойынша:
Автономды – баждар мемлекеттік орган биліктерінің біржақты шешімдері негізінде
Конвенционды (келісімді) – баждар сауда мен тариф туралы келісім
Преференциалды баждар – дамушы елдерден шығатын тауарларға көп жақты
Келесі әдіс сипаттамасы бойынша:
Мерзімдік – баждар, мерзімдік сипаттағы өніммен, ең алдымен ауыл
Антидемпингтік – баждар, егер осындай импорт біртекті тауарлар өндірушілеріне
Компенсациялық – баждар, егер олардың импорты осындай тауарлардың ұлттық
Келесі әдіс бағам түрлері бойынша
Тұрақты – кеден тарифы, оның бағамы бір уақытта мемлекеттік
Ауытқулы - кеден тарифы, оның бағамдары мемлекеттік билік органды
Тарифтік емес шектеулер үш топқа бөлінеді:
Ұлттық өндірістің белгілі бір салаларын қорғау мақсатымен импортты тура
Әкімшілік сипаттағы шаралар тікелей сыртқы сауданы шектеуге бағыттаған, бірақ
Тікелей сыртқы сауданы шектеуге бағытталмаған, бірақ қызметі әдетте осы
Сонымен қатар, тарифтік емес шектеулердің қызмет ету механизмдері бойынша
Арнайы бұл шаралар сыртқы сауданы реттеу мақсатында қабылданбайды, бірақ
бағаны бақылау шаралары, ұлттық тауар өндірушілер қызығушылықтарын қорғауға арналады
қаржылық шаралар, сыртқы сауданы реттеу үшін валюталық операцияларды жүзеге
сандық реттеу, яғни тауарларды шығару мен кіргізуге сандық шектеулер
автоматты лицензиялау, яғни тауар ағымдарының бағыттары мен төлемін қадағалау;
сыртқы сауданы толық немесе бөлек тауарлардың мемлекеттік монополиясы;
техникалық шектеулер, яғни импортталатын тауарлардың ұлттық стандарттарға сәйкес келуін,
Егер үкімет ұлттық өндірушілердің экспортын ынталандыру қажет деп санаса,
Субсидиялар – ұлттық өндірушілерді қолдануға және импортты жанама дискриминациялауға
Төлеу сипаты бойынша субсидиялар:
тура - оның алған табысы мен шығындары айырымының сомасына
жанама – импорттық баждарды қайтару, нарықтықтан төмен ставканы қарыз
Демпинг – экспорттық бағаларды осы елдегі нормалды бағамдардың деңгейінен
Басқа тарифтік емес шектеулер.Компенсациялы (теңдестіргіш) жиналым-дар, олардың көлемі тауардың
Импорттық депозиттер – импорт құнының белгілі бір пропорциясында, арнайы
Денсаулықпен қоршаған ортаны қорғау халықаралық саудада кедергі болмайды, бірақ
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметін кедендік реттеудің негізгі аспектілерін
Қазақстанның СЭҚ мемлекетін реттеу жүйесінің тиімді қызмет етуін бағалау
Сыртқы сауда әдісін реттеу әдістеріне келетін болсақ бұл саладағы
Бұл заң тауарлар мен басқада заттарды Қазақстан Республикасының кеден
ҚР Үкіметі арнайы тәртіпте сыртқы сауда саясатын жүзеге асырумен
кеден баждарын белгілеу алып тастау немесе өзгерту тарифтің жеңілдіктер
кеден – тарифтік ретеуге қатысты, бөлікте халықаралық келісімдер
Қазақстан Республикасының кеден территориясына кіргізгенде немесе осы территориядан тауарларды
Кедендік-тарифтік Кеңестің отырыстарында ҚР кедендік–тарифтік саясаты бойынша қаралатын ұсыныстармен
Кедендік-тарифтік кеңестің жұмыстық аппаратының қызметтері ҚР кеден комитетімен жүзеге
2.2 Мемлекеттік протекционизм дамуының негіздері
Алдыңғы елдердің машина өндірісіне өту кезеңінде Адам Смит халықаралық
кестеде нақты елде нақты тауардың бір данасын шығаруға қажетті
1 Кесте
Тауардың бір данасын шығаруға қажетті уақыты
Мемлекет А Мемлекет В
Тауар S 3 сағат 12 сағат
Тауар Т 6 сағат 4 сағат
Егерде А елі Т тауарының өндірісін қысқартып, S тауарының
Кесте 2 а)
Халықаралық еңбек бөлісу (ХЕБ) мен абсолютті артықшылықтары
Мемлекет А Мемлекет В Бүкіл әлем
Тауар S +2 дана -1 дана +1 дана
Тауар Т -1 дана +3 дана +2 дана
Кесте 2б)
Халықаралық еңбек бөлісу (ХЕБ) мен абсолютті артықшылықтары
Мемлекет А Мемлекет В
Тауар S 3 сағат 12 сағат
Тауар Т 6 сағат 4 сағат
Бұл жағдайда, егер А елі Т тауар өндірісін 1
Жалпы алғанда, қосымша ресурстарды пайдаланбай-ақ ХЕБ арқасында S тауарының
Д.Рикардо ХЭҚ ерекшеліктерін атай отырып, халықаралық өзара тиімді сауда
Кесте 3
Шарап пен матаны өндірудің абсолютті шығындары
Англия Португалия
п/мата 100 жұмыскер/жыл 90 жұмыскер/жыл
П шарап 120 жұмыскер/жыл Жұмыскер/жыл
3 кестеден көріп отырғанымыздай, Англиядан (п) матаның белгілі мөлшерін
Д. Рикардоның моделіне байланысты, Португалия Англияға қарағанда екі тауар
Осы жоғарыда айтылған теориялар арқылы мемлекеттік протекцио-низмнің даму негіздерін
Кеден саясатының негізгі екі бағыты бар:
Еркін сауда саясаты;
Протекционизм.
Еркін сауда саясаты таза күйінде мемлекеттің сыртқы саудаға тікелей
Еркін сауда оң саяси салдарға әкеледі, өйткені елдердің өзара
Протекционизм – отандық экономиканы шетелдік бәсекелестерден қор-ғауға бағытталған саясат.
Протекционизм елде белгілі бір салалардың дамуына көмектеседі. Аграрлы елдерде
Өндіріс факторларын тиімді пайдалану бағытында еркін сауда байла-ныстарының, еркін
Д.Рикардоның «Салыстырмалы артықшылықтар» ілімі еркін сауданың тиімділігін дәлелдейді. Ал
Қазіргі уақытта көптеген мемлекеттердің протекционистік саясатының бағыттары көп түрлі,
Мемлекеттік протекционизмнің жалпыға белгілі және жиі кездесетін түрлерін атап
өсуі енді ғана басталған ұлттық өнеркәсіпті қолдау;
нақты тауарды өндірудегі елдің салыстырмалы артықшылығын баянды ету;
өндірістің қалыптасып келе жатқан жаңа салаларын қорғау;
өнідірістің құлдырауын болдырмау;
жаңа жұмыс орындарын ашу және оларды қорғау;
егемен экономиканың дамуын қамтамасыз ету;
әскери-саяси тәуелсіздікті орнықтыру;
ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету;
төлем балансының тепе-теңдігін реттеу және т.с.с.
Протекционистік саясатты қолдану қажеттігін көрсету үшін мынадай екі тезисті
халық шаруашылығы немесе нақты өнеркәсіп саласының дамуын жүзеге асыру
көздеген мақсатқа жетудің ең тиімді құралы – протекционизм. Әрбір
Мемлекет шаруашылық субъектілеріне кеңестер беруі және қандай да бір
Кеден саясатының құралдарына екі жақты немесе көп жақты келісімдер
Қазақстан өзінің кедендік шекараларын мақтаның әлемдік бағасы Pw-қа тең
P
S
P0
Pt
Pw
D
Q1 Q3 Q0 Q4 Q2
Сурет 1. Импорттық тарифтердің іс-әрекетінің механизмі
Ұлттық мақта өндірушілерінің мүддесін қорғап, Қазақстан үкіметі импорттық баж
Мақтаға бағалардың өсуіне байланысты Қазақстанда тұтыну Q2 ден Q4
Тарифтердің бағаларға әсер етуі ішкі сұраныс пен әлемдік ұсыныс
Әлемдік баға әсер ете алатын үлкен мемлекет жағдайында, баж
Баж салығын енгізуден шыққан шығындар келесідей көрсетіледі: Тұтынушылар шығындары
(a+b+c+d) –a–(c+e)=b+d–e
Осы арқылы біз шығындарды өлшейтін екі үшбұрыш және ұтысқа
Нақты кедендік қорғау көлемі дайын өнім мен шикізатқа баж
Бұл жерде: q – дайын импорт өніміне салынатын кедендік
a1 – тарифтің жоқ жағдайындағы аяққы өнім бағасындағы импортталған
t1 – импортты шикізатқа салынатын номиналды тарифі.
Бұл формуладан қорғалу деңгейінің жоғарылауы дайын өнім мен шикізатқа
Кедендік баж салықты төмендегідей критерийлер бойынша бөлінеді:
1.тауар қозғалысының бағыты бойынша - тауар қозғалысының бағытына байланысты
2.баж салығын орнату әдісі бойынша - орнату әдісіне сәйкес
Осыған байланысты импорттық тауарларды бағалау әдісінің маңызы жоғарылайды. Қазіргі
Спецификалық (арнайы) кедендік баж салығы өлшем бірлігінің абсолютті мағынасында
Құрама (комбинированный), аралас баж салықтары жоғарыда көрсетілген екі әдіспен
3.баж салықтарының іс-әрекет бағыты бойынша- іс-әрекет бағыты бойынша преференциалды
Ал тарифтік емес кедергілер үш топқа бөлінеді:
1.белгілі бір отандық өндіріс салаларын қорғауға бағытталған импортты тікелей
2.тікелей сыртқы сауданы шектеуге бағытталмаған, бірақ сондай нәтижеге әкелетін
3.сыртқы сауданы шектеуге тікелей бағытталмаған, бірақ сол нәтижеге әкелетін
Квота (контингент) деп – белгілі кезеңде импорттық немесе экспорттық
Импортқа квота енгізудің елдің әл-ауқатына тигізетін әсері мен салдары
Экспорттық квоталар өте сирек қолданылады. Ол тек осы өнім
Квоталар көбінесе лицензия негізінде бөлініп, осы жағдайда ол экспорт
Мемлекет валютаны пайдалану әдісін (мемлекетке валютаны сатуға мәжбүр ету
Сыртқы сауданы шектеуде басқа да тарифтік емес шектеулер қолданылуы
Экспорттық субсидия дегенімізде мемлекеттің кәсіпорындардың экспортын ынталандыру мен олардың
2.3 Тарифтік және тарифтік емес реттеудің кедендік сыртқы
Қазақстан Республикасының Кеден кодексіне сай тарифтік реттеу шара-лары
Халықаралық сауданы реттеуде Әлемдік сауда ұйымы (ӘСҰ), Халықа-ралық валюта
ӘСҰ қызметінің негізгі, 1995 жылы өзгерген сауда және кедендік
Қазақстан Республикасы бұрынғы КСРО–ның құқық мирасқоры ретінде ӘСҰ-ның бақылаушы
Әкелім бажының орташа деңгейін 8-9%-ке төмендетуге жету Қазақ-стан Республикасының
Қазақтан ӘСҰ-на кіре отырып үміт артады:
әлемдік нарықта Қазақстанның экспорттық құрылымын арттыруға мүмкіндік туғызатын отандық
Қазақстандық тауарларды сыртқы нарықта жүзеге асыру арқылы дискриминациондық шектеулерді
ГАТТ шегінде , бұл ұйымның 50 жылғы тарихында жинақталған
Нарықтық экономикалы ел статусына жету үшін ӘСҰ-на мүшелікті пайдалануға;
Халықаралық сауда байланыстарды реттейтін нориаларды талдауда өзінің тікелей қатысушылығын
Қазақстанның ӘСҰ-на кіруі , сол уақытта бірқатар қолайсыз жағдай
ӘСҰ-мен келіссөздер кезінде, оның ықпалды мүшелер тарапынан кіруші елдерге
Қазақстанға қысым жасаудың басқа да түрлері қолданылады: оған ӘСҰ-ның
Негізенде, әрбір ұсынылған шарттар мен талаптар Қазақстанның да-муының болашағына
Қандай бағамен болса да Әсұ-на қабылдануға жету жіберілмейді. Қажетті
Қазақстан орасан экономикалық потенциялымен ӘСҰ-на кіруде ерекше жағдайға жетіге
-дамушы елдерге қарағанда әкелім бажының ставкасының деңгейі жоғары құрылымдық
- отандық экономиканың ӘСҰ-ның палаттарына үйрену қажеттілігін есепке алумен
Соңғы жылдар аралығында Қазақстанда жузеге асырылған импорттық тарифке фискалдық
Бұндай көшу, Қазақстанның экономикалық өрлеуі, мемлекеттік бюд-жетке салық түсімінің
Бұл ұсынысты жүзеге асыру кеден тарифіне өзінен мынандай негізгі
Қазақстан Республикасының кедендік тарифтік реттеуі:
мемлекеттік бюджеттің кірісінің қажетті деңгейің қамтамасыз етуі және осымен
мемлекетке тең тұрғыда әлемдік экономикалық кеңістікке кіруге мүмкіндік
өңдірісті оны рационализациялауды, қайта құруды әлемдік нарықта отандық тауардың
Егер Қазақстан Республикасы кеден органдарының негізгі қызметі қазыналық, құқық
Қазіргі кезеңнің негізгі проблемасы трансферттік баға проблемасы болып табылады.
Кез келген елдің сыртқы экономикалық қызметін тарифтік реттеудің тиімді
Кеден кодексі кеден ісінің құқықтық, экономикалық және ұйымдастыру-шылық негізін,
Жаңа кодекстің бұрынғы КСРО-ның Кеден кодексінен және «Кеден
Кеден тарифі саласындағы қабылданған заңдық күші бар актілер кеден
Қазақстан Республикасының кеден тарифі - Қазақстан Республикасының кеден шекарасы
Кеден тарифінің негізгі мақсаттары:
тауарларды Қазақстан Республикасына әкелудің тауарлық құрылымын жетілдіру;
Қазақстан Республикасының аумағында валюта кірісі мен шығысының, тауарларды әкелу
Қазақстан Республикасының аумағында тауарларды тұтыну мен өндіру құрылымына дамушы
шетел бәсекелестерінің қолайсыз әрекеттерінен ел экономикасын қорғау;
әлемдік экономикада Қазақстан Республикасының тиімді интеграциясы үшін жағдайды қамтамасыз
Елдің саяси және әлеуметтік - экономикалық дамуының маңызды мәселелері
Тарифтің «атқарушы құрылымы» - бұл оның тауарлық номенклатурасы, баждың
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына әкелінетін тауарларға және осы аумақтан
Қазіргі уақыттағы әкелім және әкетім бажының ставкасына өзгеріс енгізуге
Қазақстан Республикасының сауда-саяси байланыстарда ең жоғары қолайлылық режим қолданатын
Кеден тарифі саласындағы Қазақстан Республикасының заңдық күші бар актілерімен
Қазақстан Республикасының «Тауарлар импорты кезінде ішкі нарықты қорғау шаралары
Демпингке қарсы баж егер тауарды Қазақстан Республикасының аума-ғына өте
Өтемдік баж егер тауарларды әкелу осы тәріздес немесе тікелей
Қазақстан Республикасының басқару органдарының инициативасы бойынша Қазақстан Республикасының заңдарына
Қазақстан Республикасының Кеден кодексі бойынша тарифтік емес реттеу шаралары
Тарифтік емес әдіс (паратарифтік әдіс). Олардың қатарына шетел тауарларын
Қаржылық шаралар. Сыртқы сауданы реттеу үшін валюталық операцияларды
Лицензиялау. Белгілі бір тауарды әкелу үшін белгіленген құжатты алу
Монополиялау. Мемлекет белгілі бір тауардың саудасына мүлдем немесе
Сыртқы экономикалық қызметті реттеудегі тарифтік және тарифтік емес
Айтакеткендей кедендік тариф – бұл белгілі бір елден экспортталған
Импортталатын тауарлардың бағасына тікелей әсер ететін, елдегі ішкі бағаның
Импорттық кедендік тариф лайықты түрде сыртқы сауданы реттеудің негізгі
Сол уақытта индустриализация тәжірибесінде елдер қатары, кедендік тарифтің, өндірістің
Кедендік тариф тікелей реттеуші ролін атқара отырып, сол уақытта,
Енді осы қызметтердің әрбіреуіне жеке-жеке сипаттамасын берейік:
қазыналық - бюджеттің табыс бөлігін қажетті толықтырулармен қамтамасыз етеді;
қорғаушы – шетел бәсекелесінің артық деңгейде болуымен елеулі шығын
реттеуші – баға реттеу механизіміне, өндіріс құрылымының қалыптасуна белгілі
сауда-саяси – елдер арасында экономикалық мүдделі балансына жетуде белгілі
Қазақстан Республикасына тауарларды әкелудің тауарлық құрылымын рационализациялау;
Қазақстан Республикасының аумағындағы валюта кірісі мен шығысының, тауарларды әкелу
Қазақстан Республикасының аумағында тауарларды тұтыну мен өндіру құрылымдағы дамушы
Қазақстан Республикасының экономикасын шетел бәсекелестерінің қолайсыз ықпал жасауынан қорғау,
Қазақстан Республикасының әлем экономикасымен тиімді интег-рациясы үшін жағдайларды қамтамасыз
Елдің экономикасы мен сыртқы саудалық қатынасының дамуына кедендік тарифтің
3 Қазақстан Республикасында Сыртқы Экономикалық Қызметтерді Мемлекеттік реттеуді жетілдіру
3.1 Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының (ТМД) кедендік – тарифтік реттеу
Қазақстандің үстіміздегі жылдағы аса маңызды оқиғаларының бірі Қазақстан мен
Әзірге 1 қаңтардан бастап аталған үш ел арасында бірыңғай
2010 жылдың 1 шілдесінен бастап Белоруссия - Ресей шекарасында
Бұрынғы кезеңге қарағанда жаңа жағдайдағы импорттық баж салығы Ресейге
2010 жылдың басынан бастап кедендік одаққа қатысушы елдерге өзге
Жоғарыдағы мемлекеттердің қай-қайсысының да сауда жүйесіне еш кедергісіз шыға
Бұған дейін Ресей жылма жыл Латын Америкасынан үш миллиард
Кедендік шекараны жою ол Қазақстан мен Ресей және Белоруссия
Сонымен кедендік одақтың алғашқы қадамдары басталды. Кедендік жүк дикларациясын
Ал аталған мемлекеттер емес, сырт елдер, айталық Польшадан тауар
Қазірде қай елдің де, дәлдеп айтсақ, кедендік одақ елдерінің
Қазақстан, Ресей және Беларус бірыңғай кедендік тарифті келісуді және
Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың (ЕурАзЭҚ) Бас хатшысы Тайыр Мансұров жуырда
Қазақстан, Ресей және Беларус Кедендік альянстың алдында тұр –
Үш мемлекеттің Кеден одағын құру жөніндегі жоба бірқатар дүниелерді
Бірыңғай кедендік тариф ең алдымен тауарлары бірыңғай кедендік кеңістікке
Одақ аясындан кедендік тарифтерді сәйкестендіру – бұл өзінше бір
3.2 Сыртқы Экономикалық Қызметтегі үштік одақтың бірыңғай кедендік
Жаңа интеграциялық жоба аясында ТМД кеңістігіндегі үштік ел алдымен
Үкіметтен Мәжіліске «Бірыңғай кедендік-тарифтік реттеу туралы келісімді ратификациялау туралы»
2008 жылғы қаңтардың 25-інде Мәскеу қаласында өткен Еуразия экономикалық
Келісім шеңберінде бірыңғай кедендік аумақта Бірыңғай кедендік тарифті қолдану
Үстіміздегі жылдың 1-қаңтарынан бастап Қазақстан, Ресей және Беларусь мемлекеттері
Бірыңғай тариф жүйесі енгізілген сәттен бастап жоғарыда аталған үш
Кеден одағының бірыңғай кедендік тарифі қабылданғанға дейін Қазақстанде барлық
Үш ел арасында ашық экономикалық аймақ құрылғаннан кейін шекара
Бірыңғай нарық инвестициялар үшін едәуір тартымды болады, қосымша ресурстар
Мемлекеттің зор транзиттік әлеуетін тиімді қолдана аламыз, оның нәтижесінде
Осы жылдан бастап Қазақстан, Ресей және Беларусь елдері арасындағы
Тағы бір айта кететін нарсе, үш елдің өкілдері тарифтік
Кедендік баждар салынбайтын тауарлардың тізіміне дәрі-дәрмектер, өндіріс үшін қажетті
Кесте 3
Кеден одағына мүше мемлекеттер арасында қолданыстағы кейбір таурлардың кедендік
Тауар түрі СЭҚ КН бойынша РФ ставкасы
( % кеден құнынан, евро, не АҚШ доллары)
( % кеден құнынан, евро, не АҚШ доллары Беларусия
( % кеден құнынан, евро, не АҚШ доллары
Ірі қара малдың еті, жаңа сойылған не қатырылған 0201
1 кг. 0,2 евро кем болмауы тиіс 15
1 кг. 0,2 евро кем болмауы тиіс
Фармацевтика (медикаменттер) 3003 5-10 0 5-10
Киімдер (дана) 6101 20,
1 кг. 3 евро кем болмауы тиіс 5,
1 кг. 1 евро кем болмауы тиіс 20,
1 кг. 0,3 евро кем болмауы тиіс
Жеңіл
(қозғалтқыш цилиндрінің жұмыс көлемі 1500 см3 үлкен,
Кеден одағының кеден кодексі кеден одағына кірмейтін елдерден тауарларды
Қазақстан Республикасындағы біріңғай кедендік тарифтен кейінгі көрсеткішін 2
Сурет 2. Біріңғай кеден тарифінің Қазақстанға әсері
Өскен тауарлар: Кеміген тауарлар:
-көлік құралдар; -ауыл шар/қ өнімдері;
-ағаш өнімдері; -терілер;
-мұздатқыш құралдар; -оптикалық, медициналық аппараттар;
-фармапрепараттар;
-үй техникасы;
-киім кишектер.
Беларусиядағы біріңғай кедендік тарифтен кейінгі көрсеткішін 3 сурет-тен
Сурет 3. Біріңғай кеден тарифінің Беларусияға әсері
Өскен тауарлар: Кеміген тауарлар:
-ет өнімдерінің түрлері; -киім;
-еттен жасалаған консервалар; -кілемдер;
-метал өнімдері; -теріден жасалған аяқ киімдер;
-фармапрепараттар; -электро машиналы құрылғылар;
-үй техникасы; -фармсубсидиялар.
-жеңіл көліктер.
Ресей Федерациясының біріңғай кедендік тарифтен кейінгі көрсеткішін
Сурет 4. Біріңғай кеден тарифінің Ресей Федерациясына әсері
Өскен тауарлар: Кеміген тауарлар:
-қой, жылқы, ешкі еттері; -экзотикалық шырындар;
-еттен жасалаған дайын консервалар; -баларға арналған тағамдар;
-ашытқылар; -фото жасауға арналған заттар;
-фармапрепараттар; -мата;
-киімге арналған заттар. -фармсубсидиялар;
-электро құрылғылар;
-аяқ киім жасауға арналған заттар.
Кеден одағының біріңғай кеден тарифі құрылғаннан кейін алғашқы қажеттілктегі
Кесте 4
Алғашқы қажеттілктегі тауарларға кеден бажының көрсеткіші
Тауар атауы 2010жылдың 1 қаңтарына дейінгі баж 2010жылдың 1
Қаймақ (литр) 15% 15%, бірақ 1 кг 0,18 евродан
Сары май (кг) 20%, бірақ 1 кг 0,3 евродан
Кесте 4 жалғасы
Тауық аяғы 20%, бірақ 1 кг 0,4 евродан кем
Қызанақтар 15% 15%, бірақ 1 кг 0,08 евродан кем
Қиярлар 15% 15%, бірақ 1 кг 0,08 евродан кем
Мұздатылған балық 5% 10%
Үй мұздатқыштары 0% 20%, бірақ 1л 0,24 евродан
Жазушы құралдар 0 10%, және 15%,
Теледидарлар 10%, бірақ 1 данасы 20 евродан кем емес
1 данасы 21.28.84 евродан кем емес
Магнитті жинақтаушы құрал 0 10%, бірақ
1 данасы 0,08 евродан
кем емес
Шағу май 20% 15%, бірақ
1 кг 0,14 евродан
кем емес
Маргарин 15%, бірақ
1 кг 0,12 евродан
кем емес 20%, бірақ
1 кг 0,2 евродан
кем емес
Апельсин 5% 5%, бірақ
1 кг 0,02 евродан
кем емес
Лимон 5% 5%, бірақ
1 кг 0,035 евродан кем емес
Мандарин 5% 5%, бірақ
1 кг 0,03 евродан
кем емес
Банан 5% 5%, бірақ
1 кг 0,02 евродан
кем емес
Уылдырық 15% 20%, бірақ
1 кг 22 евродан
кем емес
Креветкалар 5% 20%, бірақ
1 кг 2 евродан кем емес
Кесте 4 жалғасы
Өртке қарсы құралдар 5% 20%
Плитка 15% 15%, бірақ
1 кг 0,06 евродан
кем емес
Сантехника 10% 15%, бірақ
1 кг 0,24 евродан
кем емес
Киім: пальто 5% бірақ
1 кг 1 евродан
кем емес 10% бірақ
1 кг 5 евродан
кем емес
Костюмдар 5% бірақ
1 кг 1 евродан
кем емес 10% бірақ
1 кг 4 евродан
кем емес
Жейделер 5% бірақ
1 кг 1 евродан
кем емес 10% бірақ
1 кг 3 евродан
кем емес
Ағаш жиһаздары: ас үйге арналған 15%
15% бірақ
1 кг 0,8 евродан
кем емес
Жатын және тұрғын бөлмелер 15% 1 кг 0,75
кем емес
Кофе 5% 10% бірақ
1 кг 0,5евродан
кем емес
Жаңа дөңгелектер мен шиналар 15% 20% бірақ
1данасы 6,9 евродан
кем емес
Пайдаланылған шиналар және дөңгелектер 15% 20% бірақ
1данасы 6,9 евродан
кем емес
Қалта, қол және т.б сағаттар 15% 20% бірақ
1данасы 3 евродан
кем емес
Спорт тауарлары 5% 15%
Орталық жылу котелдары 0% 15%
Ғимарат крандары 0% 10%
Авто жөнелтілімдері 0% 5%
Жол сырғанақтары 0% 10%
Кесте 4 жалғасы
Тиеу эксковаторлар 0% 5%
Жиһаз
Скреперлар 0% 10%
Бидай комбайндары 0% 15% бірақ
1к Вт 120 евродан
кем емес
Принтерлар 0% 5%
Кір жуғыш машиналар 10% 15%
Батыс Қазақстан облысы бойынша сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар кеден
Батыс Қазақстан облысы бойынша кеден бақылау Департаментінің жұмысын
Кесте 5
2010 жылдың қаңтар-қазан айлары 2009 жылдың аталмыш ауқытпен салыстырғандағы
Көрсеткіш атауы 2009ж
Қаңтар/-
қазан Бөлшегі, % 2010ж
Қаңтар/
қазан Бөлше
гі, % Ауытқуы
(+,-) Өсу көрсеткіші %
Сыртсаудалық айналым, барлығы 229 765 100 244 753 100
Импорт көлемі 136 408 59 92 928 38 -43
РФ 40 548 30 29 391 32 -11 157
АШЕ 77601 57 49 379 53 -28 222 -36
Кесте 5 жалғасы
Экспорт көлемі 93 357 41 151 824 62 58
РФ 38 681 41 54 442 36 15 761
АШЕ 47 708 51 85 111 56 37 403
Шет елдердегі экспорт көлемі 78,4% немесе 37 млрд. 403
5-8 суреттерден Кедендағдарыстан кейін Кеден одағына кірген үш елдің
Сурет 4. 2004-2010жж. аралығындағы Кеден одағына кірген елдердің сыртқы
Сурет 5. 2004-2010жж. аралығындағы Қазақстан Республикасының сыртқы сауда айналымының
Сурет 6. 2004-2010жж. аралығындағы Беларусия Республикасының сыртқы сауда айналымының
Сурет 7. 2004-2010жж. аралығындағы Ресей Федерациясының сыртқы сауда айналымының
Мәселен, Қазақстан мен Беларусь арасындағы тауар айналымы 2008 жылы
2010 жылдың қаңтар-қараша айларында сыртсаудалық айналым көлемі 244 млрд.
Тауар айналымын 62 % экспорт құрайды. Қаңтар-қазан айларында
Өткен жылмен салыстырғанда экспорт көлемі 62,6 % немесе 58
Шет елдердегі экспорт көлемі 78,4% немесе 37 млрд. 403
Халықаралық қатынас субьектiлерi мемлекетiмiздiң кеден шекарасынан өткен кезде ең
Біріншіден, Кеден одағының қалыптасу нәтижесінде ішкі өнім деңгейі 1,6
Екіншіден, Қазақстанның экспортқа бағытталған кәсіпорындары үшін отандық тауарларды Еуропа
Үшіншіден, Қазақстан тауарларының Ресей және Беларусь нарығына шығуы үшін
Бірыңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыру Кеден одағына қоса үш мемлекет
Бұл келісімдер келесі маңызды бағыттардан тұрады. Алдымен олар бірыңғай
Әрине, интеграцияның Қазақстандің мемлекетіміздің экономикалық дамуының мүддесіне сәйкес жұмыс
Бірыңғай экономикалық кеңістік экономикалық ықпалдастықтың барынша тереңдетілген түрі. Оның
Жаһандық экономикаға кірігу барысында Қазақстан үшін Дүниежүзілік сауда ұйымына
Қазақстан осы ұйымға кіру жөніндегі келіссөздерді 14 жыл бұрын
Ең негізгілері – АҚШ пен Еуропа Одағы.
АҚШ-пен 4-5 мәселе бойынша, Еуропа Одағымен 2 мәселе бойынша
Бүгінде бұл ұйымға кіру жөнінде Кеден одағына мүше үш
Әрине, Дүниежүзілік сауда ұйымына кіре салса бәрі жақсы бола
Қазақстан бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылуға ұмтылуда. Сол
Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру керек. Өйткені, бұл оған мүше
Жоғарыда көрсетілгендей Батыс Қазақстан облысы бойнша сыртқы экономикалық қызметке
Қорытынды
Қазақстан Республикасының Кеден Кодексінің 3-бабында көрсетілгендей, Қазақстан Республикасының кеден
1. Қазақстан Республикасында Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы саясатының
2. Кеден саясаты өз өкілеттіктері шегінде Қазақстан Республикасының орталық
3. Қазақстан Республикасының экономикасын дамытуды ынталандыру және экономикалық мүдделерін
Кеден саясаты тарифтік және тарифтік емес реттеу шаралары арқылы
Тарифтік реттеу шаралары – тауарлар мен көлік құралдарын Қазақстан
Тарифтік емес реттеу шаралары – тауарлар мен көлік құралдарын
Бізде бұрынғы КСРО елдермен сауда, негізінен, екі жақты үкіметаралық
Бүгінгі күні Қазақстанның 120 астам елдермен сауда қатынастары бар.
Экспорт пен импорт құрылымын бағалауда оның дәстүрлі болып қала
Қазіргі уақытта ҚР сыртқы саудасының даму бағыттарына:
импорт құрылымын рационализациялау;
жергілікті өндірушілерді ынталандыру үшін протекционистік саясат жүргізу;
өндірісті жаңарту үшін қазіргі заманғы технология мен құрал-жабдықтар импортын
Кедендік саясаттың тиімді жүргізілуі кеден органымен тығыз байланысты. Сол
Шикізаттық емес тауарлардың экспорты мен жоғары технологиялық жабдықтардың импортын
Бүгінгі күні дайын өнімдер экспортының көлемі жылына 2 миллиард
Біз үздік әлемдік тәжірибеге сүйеніп, шет елдердің экспорт-импорт агенттіктерімен
Қазіргі таңда бюджеттің берекесін кеден келтіріп тұр. Ол сан
Қазақстан өзінің 2030 стратегиясын әлем қауымдастығында өз орнын алу
Кеден саласы кейде тек қана дербес мемлекеттің өзіне ғана
2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап жалпы кеден одағының бірінші
«Елбасымыздың сыбайлас жемқорлықпен күресу тапсырмасын кеден қызметкерлері бұлжытпай орындауда.
Қазіргі таңда кеден одағы бірыңғай тарифтермен жұмыс істеп жатыр,
Жалпы айтқанда Кеден ісінің мамандары Кедендік Одақ біздің елдеріміздің
Сонымен әрбір дербес мемлекетке кеден ісі саласы – кеден
Қолданылған әдебиеттер
Елемесов, Р.Е. Халықаралық экономикалық қатынастар: оқулық / Р.Е.
Алибеков, С.Т. Казахстанское таможенное право: учебник /
Байгісиев, М.Е. Халықаралық экономикалық қатынастар: учеб. Пособие / М.Е.
Колосов, Ю.М., Кузнецов В.И. Международное право. учебник / Ю.М.Колосов,
Жатқанбаев, Е.Б. Таможенное тарифное регулирование РК: учеб. Пособие /
Лисовский, В.И. Международное торговое и финансовое право: учебн. пособие
Назаренко, В.М., Назаренко К.С. Таможенное обслуживание внешнеэкономической деятельности: учеб.
Нұрмағамбетов, А.А. ҚР-дың ішкі және сыртқы саясатының құрамдас бөлігі
Сарсембаев, М.А. Казахстанское таможенное право: учебник для вузов /
Қазақстан Республикасының Кеден Кодексі. – А. : Жеті Жарғы,
Габрикидзе, Б.Н. Российское таможенное право: учебник для вузов /
Таможенный кодекс Таможенного союза от 16.04.2010 г. Алматы.: Юрист,
Драганов, В.Г. Основы таможенного дела: учебное пособие / В.Г.
Голощапов, Н.А. Таможенный контроль: учебное пособие / Н.А. Голощапов.
Әлібеков, С.Т. Қазақстанның кеден құқығы: оқу құралы /
Серикбаев, М. А. Сыртқы экономикалық қызметті құқықтық реттеу: оқулық
Шумилов, В.М. Международное экономическое право: учебн. пособие / В.М.
Мадиярова, Д.М. Кеден ісін ұйымдастыру және басқару:
Оспанов, М.Т. Проблемы совершенствования системы управления налогами в Республике
Постановление Правительства РК от 22.05.2002 г. “Об утверждение Соглашения
Айтбаев, К.М. Таможенная политика Республики Казахстан. Таможенная политика Республики
Баймуханов,К. Роль таможенного саюза в РК – А.: Вестник
Протокол о таможенном контроль за товарами и транспортными средствами,
Сарсембаев, М.А. Таможенное право РК. Учебник / М.А. Сарсенбаев,-
Интернет www.government.kz
Интернет www.keden.kz
Интернет www.stat.kz
Официальные данные о результатах работы ДТК по ЗКО за
Таможенно-налоговый бюллетень/ Актобе.: ТОО «А-Полигра-афия». 2009г. (№№ 7-12) -26с.
Таможенно-налоговый бюллетень/ Актобе.: ТОО «А-Полигра-афия». 2010г. (№№ 1-5)-
Таможенно-налоговый бюллетень/ Актобе.: ТОО «А-Полигра-афия». 2011г. (№№ 1-3)-
3