Мазмұны
Кіріспе.......................3
1. Шарттың азаматтық құқықтық реттелу нысандары................4
1.1. Шарттың жалпы мазмуны және
2. Ренталық қатынастардың реттелу негіздеріне сипаттама.........9
2.1. Рентаның түсінігі, белгілері және түрлері.........10
2.2. Тұрақты рента шартының жасалу тәртібі...........12
2.3. Ғұмырлық рента шартының мазмұны................17
2.4 Өмір бойы асырауда ұстау шартының талаптары...............22
Қорытынды................................30
Қолданылған әдебиеттер тізімі...................31
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының құқықтық қатынастарды реттеу заңнамаларының аймағы өте кең
Рента шарты бойынша бір тарап екінші тараптың меншігіне мүлік
Рента шарты мүлікті иеліктен шығаруға арналған шарттардың бірі. Мүлік
Рента шартының ерекшелігі - мүлік төлемақы төленіп, не болмаса
Біздің көзқарасымыз бойынша, рентаның тағы да бір нақты ерекшелігі
I. Шарттың азаматтық құқықтық реттелу нысандары.
1.1. Шарттың жалпы мазмұны және
Шарттың ғасырлар бойы пайдалануы құқықтың икемді түрі екендігін көрсетеді,
Біріншіден, мемлекеттік кәсіпорын, мекеме қатысуымен шарттар субъектілердің мүлікті оның
Осы екі көзқарастар сырттай тек теориялық түрғыда болып келгеніне
Шарттың мазмұны - жасалған шарт жағдайларының жиынтығы. Жалпы ереже
Шарттың ережесі заңдарға сәйкес қолданылатын нормамен көзделген реттерде, егер
Егер шарттың ережесін тараптар немесе диспозитивтік қалып белгілемеген болса,
Азаматтық кодекстің 393-бабының 1-тармағына сәйкес, тараптар арасында шарттың барлық
Елеулі шарттар болып табылатындар:
Шарттың мәні туралы ережелер;
Заң мен басқа
Осы шарттың түрі үшін қажетті ережелер;
Бір тараптың мәлімдеуі
Кәдімгі жағдайлар заңның диспозитивтік нормаларында қарастырылған, яғни шартқа енгізу
Елеулі деп есептелмейтін нормативтік актілерде қаралмаған мәселелер бойынша әр
Шарттың мазмұны шарттардың үлгі ережелерімен де айқындалуы мүмкін. Шарттың
Мемлекеттік кәсіпорын, қазыналық кәсіпорын, мемлекеттік мекеме сатып алушы болған
Атап өтелгендей, сатып алу-сату шарты мүлікті беру бойынша барлық
Сатып алу-сату шартын меншікке жеке сипаттармен анықталатын заттарды беретін
Бағалы қағаздарды және валюталық құндылықтарды сатып алу-сатуда, егер заңнама
Шарттың өзін сипаттауға көшейік. Сатып алу-сату сонсенсуалды шарт болып
Арқылы шарт- шарттың ішіндегі ең маңызды түрінің бірі болып
Бір біріне қарсы бағытталған екі тараптың субъективтік қүқықтары мен
Көрсетілген белгілер, сонымен қаттар бұл шарттың ерекше мазмұны аталған
Басқа да құқықтық қатынастарда шартының элементтері болып біздің көзқарасымыз
Шарттың кепілдігін анықтайтын ережеге сәйкес, тауар оның сапасына қойылатын
Тауар жеткізілімі шарты болып сондай-ақ, екі үйымның арасында жасалынған,
Шарттың жасалуынсыз өнімінің жеткізілуі тек, ССР
министрлер Кеңесі немесе Қазақ ССР министрлер кеңесінің
белгілеген тәртіптері бойынша ғана жүргізіледі. Бұл
анықтамадан біз келесіні көрсетуімізге болады. Тауар
жеткізілімі шарты бойынша қатынастар, ол кезде, бірінші
кезекте, ұйымдардың оларға міндетті тауар бөлу бойынша
жобалық актіге сәйкес эквивалентті тауар айырбастау
қатынастарын білдіреді де, басқа да аз кезде бұл екі
ұйымның арасында, жобалық тәртіпте бөлінбейтін негізде,
тауар берушінің сатып алушыға өнімді беру міндеті
көзделген шарты болып табылады. Басқа бір, нақтыланған
ұғым заң шығарушымен белгіленбеген болатын. 60-80
жылдар аралығында тауар жеткізілімі шарты бойынша
ұйымдардың қатынастарын реттейтін нормативті материалдарды зерттеп, ол кезде экономикада
1. Тауар жеткізілімі шарты бойынша кәсіпкер болып
табылатын тауар беруші сатып алушыға (толық
шаруашылық жургізлу немесе жедел басқаруына)
кәсіпкерлік қызметке немесе жеке өзіне, отбасына үй ішіне
байланысты емес өзге де мақсаттарға пайдалану ушін
келісілген мерзімдерде (мерзімде) тауарды беруге міндеттенеді, ал сатыпалушы тауарды
Егер заңдармен немесе шартпен өзгеше көзделмесе, тауар жеткізілімі шартына
Шарт әр жақтың келісімі болып табылғандықтан, ол бір жақтың
2.Ренталық қатынастардың реттелу негіздеріне сипаттама
2.1. Рентаның түсінігі, белгілері және түрлері
Шартты ұғымы рентаны экономикалық мағынасына сәйкес меншікті қатынастарының ерекше
Мүліктің қозғалысы көп қырлы құбылыс, ол мүлік тиесілігін түбірінен
Осы қатынастарды реттейтін міндеттелік құқық экономикалық мағынада меншіктің заңи
И.Грешников рентаның тұрақталған түсінігін берген. Рента сөздің кен мағынасында,
Жылжымайтын мүліктің, кәсіпорындардың иелері үшін ренталық табысты алудың шарты
Рента қарым-қатынастарын реттейтін әмбебап нормалар Қазақсат Республикасы заңнамасында тұнғыш
Рента шарты бойынша бір тарап екінші тараптың меншігіне мүлік
Рента шарты мүлікті иеліктен шығаруға арналған шарттардың бірі. Мүлік
Рента шартының ерекшелігі-мүлік төлемақы төленіп, не болмаса төленбей берілуі
Біздің көзқарасымыз бойынша, рентаның тағы да бір нақты ерекшелігі
Аталған құқық барлық рента шарттарында пайда бола бермейді. Тек
Экономикалық ренталық қатынастар мүлікті жалдау шартымен де нәтижелі қамтылуы
Сонда да рента алушының құқықтық жағдайы мүлікті жалға беретін
Біріншіден, алушыда кәсіпкерлік тәуекел орын алады. Екіншіден, кәсіпкерді тіркеуге
Барлық тізіліп айтылған жағдайлардан басқа реттерде ренталық қатынастарға азаматтық
Қазақстан Республикасының заңнамасымен рента шартының үш түрі көзделген 1
Рента шартының жіктелу негіздері осымен шектелмейді.Түрақты ренат және ғұмырлық
Өмір бойы асырауда ұстау шарты осы екі шарттан едәуір
2.2. Тұрақты рента шартының жасалу тәртібі
Тұрақты рента тараптары болып рента алушы және рента төлеуші
Егер олар мүлік иегері болса және мүлік олармен рентаға
Тұрақты рентаны алушы мұрагерлік салдарынан қүқықтық мирасқор болса.
Тұрақты рента азаматтар пайдасына басқа бір тұлғамен шарт арқылы
Азаматтарды кәсіпкер ретінде тіркеу олардың түрақты ренталық төлемдерін алу
Тұрақты рента алушы ретінде егер бұл олардың мақсатына және
Шарт жағдайы, нысаны түлғалардың белгілі бір әрекетін азаматтық-құқықтық шартқа
Сатып алу шарттының нысаны оның бағасына, суъектілеріне және заңдық
Жүз айлық есептік көрсеткіштен жоғары сомға,
соңымен бірге кәсіпкерлік қызметті қалалыптастыру
барысында жасалатын мәмілелер, жасалған кезде орындалатындарын қоспағанда жазбаша нысаныда
Шарттың субъектілері ретінде азаматтық құқық субъектілері, яғни жеке тұлға,
Жеке тұлғалардың шарт жасасу мүмкіншілігіне олардың қүқық-әрекеті қабілетіліктерінің көлемі
Коммерциалық емес заңды тұлғаларда олардын пайдасына өзге тұлғалармен орнатылған
Қазақстан Республиасының Азаматтық Кодекстің 523-бабының 2 тармағына сәкес олардын,
Тұрақты рентаны төлеушілері болып азаматтар және осыған оларға тиым
Тұрақты рента шартының нысанасы бір жағынан рента төлеуі үшін
Баға. Тұрақты рента шартына негізделгеніне қатысты рента төлеушінің меншігіне
Рента шартының тәуекелге негізделгеніне байланысты оның бағасы шартты түрде
Қалай болса да бекітілген сан тұрақты рентаның мөлшері тараптар
Тұрақты рентаның төлеушісі сатып алу бағасы дегеніміз бүл, оны
Мерзім. Түрақты рента мерзімсіз төленеді, яғни төлеу міндеті өз
Рента шартының мазмұны сатып алу сату шартының мазмұны сияқты
Рентаны төлеуші рентаны сатып алу арқылы оны төлеуден бас
Ертерек айтылғандай, рентаны алушыда тек қүқықтар болады. Ол ренталық
Рента төлеушінің рента төлеу мерзімін бір жылдан астам уақытқа
Рента төлеушінің ренталық міндеттемені қамтамасыз ету бойынша, рента алушы
Рента төлеушіні төлемге қабілетсіз деп тану, немесе рента шарттар
Рента төленуі үшін берілген жылжымайтін мүлік ортақ меншікке айналуы
Шартпен көзделген жағдайлар.
Мысалы рентаның тиісті емес нысанда төлеу, түрақты рента төленуі
Тізіліп айтылғандай жағдайлар болып тұрса рента алушының біржақты әрікеттеріне
Бұл міндет орындалмаса рентаны алушы кепілдік нысанасына өндіріс айналдыруға
Шарттың мазмұнына рента мүлік ақыға немесе тегін берілді ме
Мүлік рентаға ақыға берілсе және мүлік кездейсоқ жойылса немесе
2.3. Ғұмырлық рента шартының мазмұны
Бұл шарт құқықтық реттеуіне назар аударсақ, оған Қазақстан Республикасының
Жоғарыда көрсетілген құқықтық мирасқорлықты қоспағанда әмбебап мирасқорлық болсын, талап
Рента төлеушілері болып қандай да болсын тұлғалар келе алады.
Ғұмырлық рента шартының пәні болып әр бір қозғалатын және
Рентаның мақсатты пайдалануы тікелей заңмен
қарастырылмаған. Бірақ, егер біз Қазақстан Республика
сының Азаматтық кодекстің 532 бабымен қарастырылған ғұмырлық рентаны төлеудің
сайынғы төлемдер түрінде әрбір кезекті ай аяқталған соң
төленіп тұрады. Шартпен ғұмырлық рентаны төлеудің өзге
мерзімдері қарастырылуы мүмкін. Ғұмырлық рентаны жеке
тұтынуы болжанылатын болғасын, оларға азаматты асырауға
арналған сомаларды индекстеу туралы ережені таратуға
болар еді.
Рента төлеуші рента төлемдерін уақтылы мерзімде төлеуге міндетті. Шарт
Рента алушы рента төлеуші рента төлемдерін жасаудын шартта көзделген
Егер ғұмырлық рента төлеу үшін мүлік тегін берілсе, ол
В.А. Тархов мынадай мысал келтірген: бір субъект екіншісіне қандай
Дегенмен, сатып алу-сату шарттарында экономикалық мазмұнмен жанама байланысты иемденетін
Азаматтық кодекстің ережелері бойынша тараптардың құқықтары мен міндеттері реттелінеді.
Сатып алу бағасын
туралы;
Қисынды мерзімде тауардың кемшіліктерін
жою жөнінде;
Тауар кемшіліктерін жоюға жұмсалған
Тиісті сапасы жоқ тауарды шартқа сәйкес
тауармен салыстыруы туралы;
Шартты орындаудан бас тартуға және
Сатып алушының оған жиынтықталмаған тауар берілген реттегі құқықтары Азаматтық
Көбінесе сатып алушының көрсетілгендей құқықтарының жүзеге асыру белгілі бір
Қазақстан Республикасы, Ресей Федерациясы және басқа да бірқатар мемлекеттердің
Қазастан Республикасының Азаматтық кодексінің 411-бабына сәйкес егер сатып алу-сату
Азаматтық кодекстің 410-бабы сатушының затты беру бойынша міндетін орындауының
Шартта өзгеше қарастырылмаса сатушының тауарды сатып алушыға беру міндеті
Шартпен сатушының тауарды
қарастырса, тауар сатып алушыға
Егер тауар сатып алушыға
Тауар сатып алушының қарамағына берілуі үшін ол тиісті жерде
Сатушының аталғандай міндеттері болмаса, шартпен өзгешелік қарастырылмаса оның міндетті
Шартты жасасқан кезде сатушы тауардың жойылғаны немесе бүлінгені туралы
Айтылғандай сатушы өзінің немқұрайлығы үшін де жауапты болады. Мысалы,
Кейбір жағдайларда шарт тараптары араларында тәуекел үлесінің бастапқы ережелерінен
Сатып алушыға артықшылық беретін тәуекелдің ауысуы туралы шарт жағдайлары
Сатылатын тауарлар олар ретінде нотариат куәландырудың немесе мемлекеттік тіркеуді
Рента төлеушісі үшін мүліктің кездейсоқ жойылу немесе бүлінуіне қатысты
Әрине, неше түрлі даулы жағдайларда бола алады. Мысалы, рента
2.4.Өмір бойы асырауда ұстау шартының талаптары
Өмір бойы асырауда үстау шарты бойынша рента алушы-азамат өзіне
Өмір бойы асырауда үстау қатынастарын реттеу ғүмырлық рента шартын
Өмір бойы асыраумен қамтамасыз етілетіндер болып азаматтар ғана саналады.
Өмір бойы ұстаушы да азаматтық азық- түлікпен, тұрғын үймен,
Сондықтан өмір бойы ұстау шарты қазіргі жағдайда толығынан азаматтық
Егер рента алушысы, яғни өмір асырауда ұстауда болушы мен
Шартқа сәйкес келетін тауарды екінші тарап беруге міндетті. Егер
Келтірілген талапты тауарлардың сапасына азаматтық заңнама нормаларының тікелей эсер
Тұрақты нарықты экономикасы бар елдер соттарының тәжірбиесі осындай жағдайларда
Тауарды үлгісі бойынша және сипаттамасы бойынша сатқан жағдайда, сатушы
Егер сатылатын тауардың сапасына заң актілерінде белгіленген тәртіпке сәйкес,
Егер шарт пен тауардың сапасына көтеріңкі талаптар қойылса, сатушы
Ақылға сиымды мерзім шеңберінде ол, әдетте пайдаланылатын мақсаттарда пайдалануға
Шартпен кепілдік мерзімдер орындалуы мүмкін. Бұл мерзімдер тауарды әдеттегі
Шарт нысанасы. Өмір бойы асырауда үстау шартының нысанасы болып
Нысанасының екінші элементі асырауға қатысты біздің өз пікіріміз орын
Айтылғандай, тұрғын үйдегі, тағамдардағы, күтімдегі мүқтаждарды қамтумен қатар рента
Шартта асыраудың жалпы көлемі анықталп көрсетілуі тиіс. Тараптар шартта
Асыраудың көлемі туралы дау дамай туындаса, ол сот тәртібінде
Шартпен өмір бойы асырауды заттай беруді мезгіл мезгілді ақшалай
Шарттың мерзімі. Шарттың мерзімі асырауды алушының
өмірінің ұзақтылығымен шектеледі. Төлемдердің мезгілдігін
анықтау үшін Қазақстан Республикасының Азаматтық
кодексінің 532 бабында қарастырылған ережелер қолданымды болып келеді. Ғұмырлық
Рента төлеушіде оған өмір бойы асырады қамтамасыз ету үшін
Өмір бойы асырауды берген кезеңде рентаны төлеуші рента төлеу
Өзінің міндеттемелерін рентаны төлеуші елеулі бұзған реттерде рентаны алушы
Өмір бойы асыраудың алатын тұлға өзге рента шарттары бойынша
Азаматтық құқықта шарттар нысандары өте көп болғандықтан әрбір шарттардың
сатып алу-сату шартында -сатушы;
сыйға тарту шартында -сыйға тартушы;
мүлік жалға беру
немесежалға беруші.
мүлікті тегін пайдалану шартында -несие беруші.
мердігерлік шартында -мердігер.
тасымалдау шартында-тасымалдаушы.
көлік экспедициасы шартында-экспедитор.
қарыз немесе өзге де кредит шартында-кредит беруші.
тапсырма шартында-сенім білдірілген адам.
комиссияның шартында- комиссионер.
сақтау шартында-сақтаушы.
сақтандыру шартында-сақтандырушы.
тапсырма беру шартында-тапсырма беруші.
кепілге салу шартында-кепілге салушы.
айрықша құқықтарды
Жалпылама рентада оларды бөліп шығару мәжбүрлі қажетті болып келетін
Рента шартының ерекше белгілері ретінде А. П. Сергеев оның
Рента шарты бойынша тәуекел А.П.Сергеев әділ көрсеткендей рента төлемдерінің
Біздің көзқарасымыз бойынша, тек тәуекелді сезінудің болжамы жеткіліксіз. Тараптар
Мәмілө екі жақты болып келетін жағдайда оның маұсаты күрделі
Рента шарты қазіргі азаматтық құқықта оларға реалдық мінезі берілген
Рента шарты бір жақты шарт болып табылады. Мүлік берілгеннен
Рента шартын және өсиетті қоспағанда ерекше бөлімінің нормалары өзге
Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында гарантиялы мерзімдерге бүрынғы заңдардағы сияқты
Қазіргі заманда сатып алушының мүддесін қорғайтын бірінші кезекте осы
Егер шартта өзгеше көзделмесе, жинақтаушы бұйымға берілген кепілдік мерзімі
Қорытынды
Рента шартын қортындылай отырып әрбір тұрақты рента шартының, ғұмырлық
Барлық тізіліп айтылған жағдайлардан басқа реттерде ренталық қатынастарға азаматтық
Қазақстан Республикасының заңнамасымен рента шартының үш түрі көзделген 1
Рента шартының жіктеудің негіздері осымен шектелмейді.Тұрақты ренат және ғұмырлық
Өмір бойы асырауда ұстау шарты осы екі шарттан едәір
Рентаның мақсатты пайдалануы тікелей заңмен қарастырылмаған. Бірақ, егер біз
Қолданылған әдебиеттер тізімі. Нормативтік құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30 тамыз 1995 жыл (өзгерістер мен
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі. (жалпы және
еркше бөліидері) Ресми мәтін 2002 жылдың 15-сәуірінде берілген. -
Алматы: ЮРИСТ, 2002.
Қазақстан Республикасының Азаматтые Іс жүргізу Кодексі 13-
шілде 1999 ж.Алматы Жеті Жарғы, 2000ж.
Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының шаруашылық субъектілері. Заң
актілерінің жиынтығы.- Алматы, ЮРИСТ, 2002.
Арнайы әдебиеттер:
Басин Ю.Г. Юридические
Баймолдина 3. Вопросы пререгистрации юридических
и комментирование". Общая
Гражданское право. Том.1. //Под.ред. М.К. Сулейменова
Гражданское право
Под/ред. Г.И. Тулеугалиева, К.С. Мауленова. Алматы, Дәнекер, 1999.
Гражданское право. Учебник. Ч. 1. //Под. ред.
Грешников И.П. Понятие юридического
2
1