Мазмұны
І Кіріспе …………………………………………………………………………………………....5
1. Валюта бағамымен валюта нарығының түсінігі
1.1 Валюта, валюта қатнастары және валюталық операциялардың түрлері
1.2 Халықаралық валюта жүиесінің даму эвалюциясы ……………………….12
1.3 Валюта нарығының түсінігі мен мәні ………………………………………15
2 Қазақстан Республикасының валюта нарығымен валюталық саясат
2.1 Қазақстан Республикасының валюта жүиесі ………………………………22
2.2 Қазақстан Республикасының валюталық реттеулер және нормативті құқық
2.3 Халықаралық валюта – қаржы және несие қатынастары
Қорытынды …………………………………………………………………...…..39
Пайдаланылған әдебиеттер ………………………………………………….…..40
Кіріспе
Қазақстан Республикасы экономиканы тұрақтандыру, оны терең құрылымдық, валюталық
20 ғасырдың орта шенінен бастап халықаралық экономикалық, қаржы-қаражатжәне
Валюталық қатынастар ұлттық және халықаралық деңгейде жүзеге асады.
Бірақ та мемлекет ертеден бері валюталық қатынастарға араласып
Валюта нарығы – ол қаржы нарығының құрамдас бөліктерінің
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, нарықтық экономика жағдайында халықаралық валюталық
Нарықтық реттеу
Мемлекет тарапынан реттеу;
1Валюта бағамы мен валюта нарығының түсінігі.
1.1 Валюта, валюта қатнастары және валюталық операциялардың түрлері
Халықаралық валюталық қатынастар – ұлттық шаруашылықтарының қызметтерінің нәтижесінен
Валюталық қатынастардың жекелеген элементтері ерте Грецияда және Ертедегі
Халықаралық валюталық қатынастар халықаралық экономикалық қатынастарды жалғастырады. Валюталық
Капиталдың шеңбер айналысы процесінде ұлттық нарықтан әлемдік нарыққа
Шаруашылықтың интернационализациялануы жағдайында ұдайы өндірістің сыртқы факторларға: әлемдік
Шаруашылық байланыстардың интернационализациялануы негізінде халықаралық валюталық қатынастар біртіндеп
Кез келген елдің валюта саясаты ағымдағы немесе ұзақ
құрылымдық;
ағымдық.
Құрылымдық валюта саясаты – барлық елдердің өзара әсерлесу
Ағымдық валюта саясаты дегеніміз – валюталық бағамдарды, валюталық
Валюта саясаттың элементтері мен формалары өз ретінде мынандай
әлемдік шаруашылықтың дамуы;
елдің экономикалық жағдайы;
әлемдік аренада күштерді орналастыру.
Валюталық жүйе – ұлттық заңдылықтармен немесе мемлекетаралық келісімшартпен
Валюталық жүйелер үш түрге бөлінеді:
Ұлттық валюталық жүйе.
Дүниежүзілік валюталық жүйе.
Аймақтық немесе мемлекетаралық валюталық жүйе.
Тарихта ұлттық валюталық жүйе ең бірінші қалыптасқан.
Ұлттық валюталық жүйе – халықаралық төлем айналымын жүзеге
Ұлттық валюталық жүйе – елдің ақша жүйесінің бір
Ұлттық валюталық жүйе дүниежүзілік валюталық жүйемен тығыз байланысты.
Ұлттық валюта жүйесінің негізгі белгілеріне мыналар жатады:
Ұлттық валюта бірлігі;
Ресми алтын-валюта қорының құрылымы;
Ұлттық валютаның паритеті мен валюта курсын қалыптастыратын механизмі;
Валютаның айырбасталу мүмкіндігі;
Валюталық шектеулердің деңгейі;
Мемлекеттің сыртқы экономикалық есептеулерді жүзеге асыру тәртібі.
Дүниежүзілік валюталық жүйе – бұл халықаралық несие-қаржы институттары
Дүниежүзілік валюталық жүйе XIX ғасырдың ортасына таман құрылған.
Дүниежүзілік валюталық жүйелердің қызмет ету сипаты мен тұрақтылығы
Ұлттық және дүниежүзілік валюталық жүйелер арасындағы байланыс пен
Ұлттық және дүниежүзілік валюталық жүйенің элементтері
Ұлттық валюталық жүйе Дүниежүзілік валюталық жүйе
1) Ұлттық валюта 1) Резервтік валюталар
2) Ұлттық валютаның алмастырылу шарты 2) Валюталардың өзара
4) Ұлттық валюта бағамының режимі 4) Валюталық бағамдар
5) ) Валюталық шектеудің, валюталық бақылаудың болуы немесе
6) Елдің халықаралық валюталық өтімділігін ұлттық реттеу 6)
7) Халықаралық несиелік айналыс құралдарын пайдалануды регламенттеу 7)
8) Елдің халықаралық есеп айыысуларын регламенттеу 8) Халықаралық
9) Ұлттық валюталық нарық пен алтын нарығының режимі
Аумақтық валюталық жүйе өнеркәсібі дамыған елдердегі әлемдік валюталық
Мұндағы, валюталық паритет – валюталық бағамның негізі болып
ХВҚ жарғысы бойынша валюталық паритет СДР негізінде белгіленеді.
Егер де ұлттық валюталық жүйе ұлттық валютаға, яғни
Валютаның курсы дегеніміз – жекелеген елдердің валюталарының ара
Резервтік валюта – бұл басқа елдер үшін валюталық
Валюта – бұл біріншіден, сол елдің ақша бірлігі;
Валюталық бағам – бір елдің ақша бірлігінің екінші
Валюталық бағамның қажеттігі:
тауарлар мен қызметтермен сауда-саттықта, капиталдар мен несиелер қозғалысы
Дүниежүзілік және ұлттық нарықтағы бағаларды, сол сияқты әр
Фирмалардың және банктердің шетел валютасындағы шоттарын үздіксіз
қайта бағалап отыруға.
Валюталық бағамға әсер ететін факторлар ықпал етеді:
Инфляция қарқыны. Инфляция қаншалықты жоғары болса, ол елдің
Төлем балансының жағдайы. Егер де төлем балансынының жағдайы
Әр елдегі пайыз мөлшерлемесіндегі айырма. Бұл фактордың валюталық
Валюталық нарықтар қызметі мен алып-сатарлық валюталық операциялар. Егер
Белгілі бір валютаның Еуронарықта және халықаралық есеп айырысуда
Халықаралық төлемдердің жеделдетілуі немесе кешіктірілуі де валюталар бағамына
Валютаға деген ұлттық және халықаралық нарықтағы сенімділік дәрежесі.
Валюталық саясат. Нарықтың және мемлекеттік реттеудің шекті қатынасы
Валюталық нарық – бұл шетел валюталары мен шетел
Валюталық операциялардың көлеміне, сипатына және пайдаланатын санына қарай
Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында орналасқан.
Валюталық нарықтағы операцияларға банктік функциональдық көзқараспен қарасақ, валюталық
Институтционалдық жағынан қарасақ, валюталық нарық – Үкіметтің, банктердің,
Ұйымдастырылу техникалық жағынан алсақ, валюталық нарық – банктерді
Валюталық нарық белгілеріне қарай мынадай түрде жіктеледі:
Орналасу аумағына қарай:
халықаралық;
ішкі;
аумақтық;
Валюталық шектеуге қатысты:
еркін нарық;
еркін емес;
Валюталық шектеу қойылған валюталық нарықты – еркін
Валюталық бағамның қолданылу түріне қарай:
бір ғана режимді;
қос режимді;
Бір ғана режимді валюталық нарық – бұл еркін
Қазақстан Республикасында теңгенің арнайы валюталық бағамы 1999 жылы
Тіркемелі бағам – Ұлттық банктің ұлттық валютаның шетел
Еркін өзгермелі бағам – бұл валюталық нарықтағы сұраныс
Еркін өзгермелі бағам арқылы Қазақстанның қор биржасында АҚШ
Кросс-бағам – бұл үшінші валютаға байланысты анықталатын екі
Кросс-бағамының (Кб) есебін мынадай формуламен беруге болады. Мысалға,
Шетел валютасының долларға қатысты бағамы
Кб (теңге) =
Теңгенің долларға қатысты бағамы
Валюталық бағамының бағалануына қарай : тікелей бағам және
1.2. Валюталық жүйенің даму эволюциясы
Халықаралық валюта жүйесі – динамикалық, дамушы жүйе. Бұл
Жаңа дүниежүзілік валюталық жүйені құру үш басты кезеңде
I кезең – жаңа жүйенің қағидаларының қалыптасуы, алғы-шарттардың
II кезең – жаңа жүйенің қағидаларының құрылымдары
III кезең – толық қызмет ететін жаңа дүниежүзілік
Дүниежүзілік валюталық жүйенің мынадай эволюциялары белгілі:
1. Париждің валюталық жүйесі (1867ж.)
2. Генуэв валюталық жүйесі (1922 ж.)
3. Бреттон-вудс валюталық жүйесі (1944 ж.)
4. Ямайск валюталық жүйесі (1976-1978 жж.)
5. Еуропалық валюталық жүйе (1979 ж.)
Өз дамуы барысында халықаралық валюта жүйесі негізгі төрт
Халықаралық валюта жүйесінің бірінші түрін алтын стандарт жүйесі
Алтын стандарт жүйесінің негізгі белгілеріне мыналар жатады:
- әрбір валюта бірлігінде белгілі алтын мөлшерінің болуы;
- валютаның алтынға айырбасталу мүмкіндігінің ел ішінде де,
- алтын құймалардың монетаға айырбасталуы, алтынның еркін экспортталуы
- алтынның ұлттық қоры мен ел ішіндегі ақша
Алтын стандартқа негізделген халықаралық есептеулердің механизмі қатаң курс
Капиталистік шаруашылықты жүргізудің бірте-бірте күрделенуі, дүниежүзілік шаруашылық байланыстарының
Екінші жүйе – алтын девизді стандарт жүйесі 1922
Алтын – валюталық стандарт жүйесі XX ғасырдың 30-жылдарында
- елдер арасындағы түпкілікті ақшалай есеп айырысу
- әр түрлі елдердің валюталары құнының өлшемі ретінде
- басқа елдердің орталық банктері мен үкімет мекемелері
Унция – ағылшын өлшем жүйесіндегі масса бірлігі. Алтынның
- валюталарды өзара салыстыру және оларды айырбастау алтын
- әрбір ел өз валютасы курсының тұрақтылығын басқа
Валюталардың рыноктык курсы белгіленген алтын немесе доллар паритеттерінен
- мемлекетаралық валюталық қатынастарды реттеу Бреттон – Вудс
Бреттон-Вудс келісімі халықаралық валюта жүйесінің дамуындағы маңызды кезең
60-жылдардың соңына қарай Бреттон-Вудс жүйесі күшейе түскен дүник
Бреттон-Вудс жүйесінің долларды алтынға айырбастау жөніндегі талаптары АҚШ
70-жылдардың басында Бреттон-Вудс жүйесі іс жүзінде күйреді.
1.3. Валюта нарығының түсінігі мен мәні
1976 жылы Халықаралық валюта қорының (МВФ) Кингстондағы (Ямайка)
1. Алтынның құн өлшемі ретіндегі және валюта курстарын
2. СДР (special drawing right – SDR) –
3. Әр елге ұлттық валюта курсының өздері таңдаған
90-жылдардың бас кезінде қалықтау курсы факторын жүзеге асыруға
Ол үшін, біріншіден, жекелеген ұлттық валюталар өз курстарын
Ямайка келісімдеріне сәйкес «қарыз алудың арнайы құқығы» ұжымдық
Валюталық корзина дегеніміз – бір валютаның орташа курсын
Валюталық корзинаның мөлшері оның құрамындағы валюталарға және олардың
Көптеген экономистердің айтуы бойынша СДР-ді резервтегі валюта емес,
Тағы бір ұжымдық резервтегі валюта бірлігі болып, валюта
1 ЭКЮ шамамен 1,3 американдық долларға тең.
ЭКЮ-дің эмиссия (шығару) көлемі СДР-дың шығару көлемінен артық.
Еуропалық валюта жүйесіндегі әрбір Еуропалық одақ елінің валютасының
ЭКЮ-ді жасаудың негізгі мақсаты Еуропалық Одаққа мүше жекелеген
ЭКЮ-ді жасау Еуропалық Валюта жүйесін доллардың шайқалуларынан және
ЭКЮ-дің СДР-ға қарағанда қолдану өрісі кеңірек, ол тек
Еуропалық экономикалық Одақтастық құрыларда біртұтас Еуропалық валюта жасау
Валюталық операциялар яғни валюталық құндылықтарға меншік құқығының
Валюталық құндылықтарды, ұлттық валютаны, номиналы ұлттық валютамен көрсетiлген
Қорыта айтқанда, валюталық операцияларға мынадай түсінік беруге болады:
1) меншік құқығының және өзге де құқықтардың валюталық
2) валюталық құндылықтарды кез келген тәсілмен Қазақстан Республикасына
Мұндағы валюталық құндылықтарға мыналар жатады:
1) шетел валютасы;
2) номиналы шетел валютасында көрсетілген бағалы қағаздар және
3) тазартылған құйма алтын;
4) ұлттық валюта, резиденттер мен бейрезиденттер арасында олармен
Мұндағы резиденттерге жататындар:
ҚР-ның тұрақты тұрғыны, соның ішінде, уақытша шетелде немесе
ҚР-ның заңдылықтарына сәйкес құрылған барлық заңды тұлғалар, олардың
ҚР-ның тысқары жердегі орналасқан тдипломатиялық, сауда және
Ал бейрезидентерге резидент құрылымында көрсетілмеген ҚР-ның барлық заңды
Валюталық операциялар ағымдық операциялар және капитал қозғалысымен байланысты
1. Ағымдық операцияларға жататындар:
Тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің не аванс
180 күннен аспайтын мерзімге несиелер беру және алу;
Салымдар, инвестициялар, заем және өзге операциялар бойынша дивиденттерді,
Гранттарды қоса алғанда, сауда сипатына жатпайтын аударымдар, мұрагерлік
Осы заңмен капитал қозғалысына байланысты операцияларға жатпайтын барлық
2. Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар:
Инвестицияларды жүзеге асыру;
Интеллектуалдық меншік объектілеріне ерекше құқықты толық беруді көздейтін
Мүліктік құқыққа және өзге де жылжымайтын мүлік құқығына
Тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің не аванс
180 күннен асатын мерзімге несиелер беру және алу;
өздері тіркелген мемлекеттердің заңдары бойынша банк операцияларын жүзеге
зейнетақы активтерін жинақтауға байланысты мәмілелер бойынша халықаралық аударымдар;
жинақтау сипатындағы сақтандыру және қайта сақтандыру шарттары бойынша
Валюталық операциялардың жіктелуі
1. Клиенттердің шоттарын ашу және жүргізу
Бұл операция мынадай түрлерден тұрады:
- заңды және жеке тұлғаларға (резиденттер мен бейрезиденттерге)
- шоттардағы қалдық бойынша пайыз төлеу;
- овердрафт (банктің жетекшілерінің шешімімен ерекше клиенттерге) несиелерін
- операция жасалуына қарай шоттың көшірмелерін беру;
- кез келген уақыт аралығына шот архивін рәсімдеу;
- клиенттердің тапсырмалары бойынша операцияларды орындау (клиенттер есебінен
- экспорттық-имплрттық операцияларға бақылау жасау.
2. Сауда емес операциялар
Сауда емес операцияларға клиенттерге тауарлар және қызметтер экспорты
Өкілетті банктер сауда емес сипатта мынадай операцияларды жасауы
- қолма-қол шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем
- шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын
- шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын
- шетел банктерінің жол чектерін сатып алу(төлеу);
- ақшалай аккредитивтерді төлеу.
3. Шетел банктерімен корреспонденттік қатынас орнату
Халықаралық есеп айырысуларды жүзеге асыру үшін банктер шетел
1. НОСТРО шоты (біздің шотымыз сізде) – банк-корреспондентте
2. ЛОРО шоты (сіздің шотыңыз бізде) – коммерциялық
4. Конверсиондық операциялар
Конверсиондық операциялар – сол елдің қолма-қол және қолма-қолсыз
Конверсиондық операцияларға мынадай валюталық мәмілелер жатады:
- СПОТ мәмілесі – бір валютаға қарсы екінші
- ФОРВАРД (мерзімді,аутрайт) мәмілесі – бір валютаға қарсы
- СВОП мәмілесі – бір валютаға қарсы екінші
Аутрайтпен жасалатын мәміле – белгілі бір күнге валютамен
Опционмен жасалатын мәміле – валютамен жабдықтаудың күні белгіленбеген
5.Халықаралық есеп айырысу бойынша операциялар
Сыртқы саудада есеп айырысудың мынадай формалары қолданылады: құжатталған
Құжатталған аккредитив – аккредитивте көрсетілген құжаттарға қарсы экспортердың
Құжатталған инкассо – эмитент банктің, сенім білдірушінің берген
Банктік аударым – банктік аударым жасаушының жасаған тапсырмасы
6. Валюталық қаражаттарды тарту және орналастыру операциялары.
Мұндай операцияларға мыналар жатады:
1) депозиттерді тарту;
жеке тұлғалардан;
заңды тұлғалардан, соның ішінде, банкаралық депозиттер;
2) несиелер беру;
жеке тұлғаларға;
заңды тұлғаларға;
3) банкаралық нарықта несиелерді орналастыру.
2. Қазақстан Республикасының валюта нарығы менвалюталық саясат
2.1. Қазақстан Республикасының валюта жүиесі
Валюталық саясат – бүл елдің ағымдық және стратегиялық
Валюталық саясат экономикалық саясаттың ең басты мақсаттары: тұрақты
Валюталық саясаттың басты бағыттары мен формалары елдердің валюталық-экономикалық
Заңды түрде валюталық саясат валюталық заңдылықтар, яғни елдегі
Валюталық саясатты іске асырудың басты бір құралы валюталық
Тікелей валюталық реттеу – заңды актілер және атқарушы
Мемлекетаралық валюталық реттеу ұйымы – Халықаралық Валюталық қор
Валюталық саясат өзінің мақсаттарына және формаларына байланысты екіге
1) құрылымдық валюталық саясат;
2) ағымдық валюталық саясат;
ҚҰрылымдық валюталық саясат – дүниежүзілік валюталық жүйедегі құрылымдық
Ол валюталық саясат реформа формасында іске асырылады. Құрылымдық
Ағымдық валюталық саясат – валюталық бағамды, валюталық нарық
Валюталық саясаттың мынадай формалары қолданылады:
1) Дисконттық валюталық саясат.
2) Девиздік валюталық саясат.
Сонымен қатар, девиздік саясаттың мынадай жүзеге асырылу формалары
а) валюталық интервенция;
ә) валюталық резервтерді диверсификациялау;
б) валюталық шектеу;
в) валюталардың алмастырылу дәрежесін реттеу;
г) валюталық бағам режимі;
д) девальвация;
з) ревальвация.
Дисконттық саясаты – бір жағынан, валюталық бағам мен
Мысалға: пассивтік төлем балансы кезінде капиталдың еркін орын
Қазіргі жағдайда дисконттық саясаттың тиімділігі төмендеген. Себебі, егер
Девиздік саясат – мемлекеттік ұйымдардың немесе орталық банктің
Ұлттық валюталық бағамын көтеру мақсатында орталық банк шетел
Девиздік саясат көбіне валюталық интервенция формасында жүзеге асырылады.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, жаңа құбылыс ретінде мемлекетаралық
Валюталық резервтерді диверсификациялау – бұл халықаралық есеп айырысуларды
Бұл саясат қарапайым түрде тұрақсыз валюталарды сату және
Валюталық паритет және валюталық бағам режимі Ұлттық және
Девальвация мен ревальвация – валюталық саясаттың дәстүрлі әдістеріне
Девальвация – ұлттық валютаның бағамын шетел валюталарына қатынасы
Ревальвация – ұлттық валюта бағамын шетел валюталарына қатынасы
Валюталық саясаттың келесі бір ыормасы ретінде валюталық үздіксіз
Валюталық шектеу – резиденттер мен бейрезиденттердің валюталар және
Валюталық шектеу валюталық бақылаудың құрамдас бөлігі болып табылады.
Валюталық шектеудің мақсаттары мынадай:
- төлем балансын теңестіру;
- валюталық бағамды қолдау;
- ағымдағы және стратегиялық міндеттерді шешу үшін мемлекеттің
Валюталық шектеу мынадай қағидаларға сүйенеді:
- Валюталық операциялардың орталық және өкілетті банктерде орталықтандырылуы;
- Валюталық операция жасау үшін рұқсат қағазының берілуі;
- Валюталық шоттарды толық немесе жартылай жабу;
- Валюталардың қайтарымдылығын шектеу.
2.2 Қазақстан Республикасының валюталық реттеулер және нормативті құқық
ҚР- ның валюталық заңнамасының негізі «Валюталық реттеу туралы»,
Қазақстанда шектеу тарапынан валюталық операциялардың жүзеге асырылуын бауылау,
Валюталық құндылықтарды пайдалану себебінен немесе соған байланысты туындайтын
ХВҚ Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ – ООН) маманданған
ХВҚ-ың капиталы оған қатысушылардың белгіленген квотаға сәйкес төлеген
Алғашқы кезде Қорға 49 ел мүше болып кіріп,
Қорда ең көп дауыс саны бар – АҚШ
ХВҚ-ың негізгі қызметтері төмендегілер:
Халықаралық сауданың және валюталық ынтымақтастықтың дамуына көмек көрсету;
Валюталық паритеттің тұрақтылығын сақтау және валюталық шектеуді жою;
Төлем балансының теңелуі үшін кез-келген қатысушы-елге несие ресурстарын
Қатысушы-елдер ХВҚ-ны үнемі өздерінің алтын валюта резервтері туралы,
Қорға мүше болып кіру – мемлекеттің ХҚҚДБ-ге және
Халықарылық қайта құру және даму банкі (ХҚҚДБ –
Әлемдік банк топтың ең қуатты бөлімшесі, ол 200
Банктің басқару органы – басқармалар Кеңесі – қатысушы-елдердің
Банктің күнделікті қызметін атқарушы директорлар Кеңесі басқарады, Кеңес
ӘБ-тің атқаратын негізгі қызметтері:
Кең спектрлі бағытта, яғни денсаулық сақтау, білім беру
Экономикалық мәселелер бойынша талдау және кеңес беру іс-шаралары;
Көрсетілетін қызметтердің, сондай-ақ жүргізілетін жобалардың мазмұны мен құрамын
Бай және кедей елдерге ресурстарды қайта бөлудегі делдалдық
Банк жылма-жыл үнемі пайда тауып, оны өз қажетіне
50-жылдардың орта шеніне дейін ӘБ қызметінің басты бағыты
Әб өз оюлигациялары мен басқа да бағалы қағаздарын
ӘБ дамушы мемлекеттерге қарызды 15-17 жылға коммерциялық банктерден
Банк өзі қызмет еткен 50 жылда 6000-нан астам
Халықаралық қаржы корпорациясы (ХҚК – МФК) 1956ж. мемлекеттік
Корпорацияның кәсіпорындардың акционерлік капиталына инвестициялық қаржы салуға құқығы
ХҚҚ-ның негізгі принциптері мыналар:
Жоба бойынша жалпы шығындар сомасының 25%-ін қаржыландыру;
Кәсіпорын акйияларының тек 35%-не дейінгісін сатып алу;
Кәсіпорынды басқаруға қатынаспау.
Қарыз 3 жылдан 15 жылға дейінгі мерзімге беріледі.
Халықаралық даму ассоциациясы (ХДА – МАР) 1960ж. дамушы
ХДА заңды дербес ұйым болғанымен, көп жағдайларда ӘБ
Инвестициялық таластарды реттеу жөніндегі халықаралық орталық ( ИТРХО
Инвестициялардың кепілдігі жөніндегі көп жақты агенттік (ИККА –
Қорыта айтқанда, Халықаралық валюта-несие және қаржы институттары –
ХВҚ және ХҚҚДБ басқа да халықаралық ұйымдармен қатар
2.3 Халықаралық валюта – қаржы және несие қатынастары
Қазақстан Республикасы экономиканы тұрақтандыру, оны терең құрылымдық, валюталық
Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылысы оның халықаралық валюта-қаржы
Қазақстанда қазірдің өзінде теңгенің ел ішінде еркін ауысуына
90 –жылдардың ортасына қарай теңгенің ішкі ауысуының тұрақсыздығы
Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылыстары қарыз капиталының дүниежүзілік
Қазақстанның валюта саясатының маңызды бағыттарының бірі ТМД елдерімен
Қазақстанның экономикаға өту мерзімін бірнеше кезеңдерге бөлуге болады:
1992-1994ж.ж. Қазақстан Республикасы егеменді мемлекет болды. Меншік пен
Елде нарықтық инфрақұрылым қалыптасты: коммерциялық банктердің кең жүйесі
Ұлттық валюта – теңгені енгізу күнінде (1993 жылдың
Қазақстан теңгесінің айналымға түскеннен кейінгі бағамы Қазақстан Республикасының
Валюталық нарыққа ұлттық валютаны енгізу сәтінде оның айырбас
Қазақстан «рубльдік аймақ» режимін сақтап қалуға ұмтылған еді,
Бірақ көптеген экономистердің пікірі бойынша, бұл режим ең
Әлемдік тәжірибеде валютаны еңгізудің 3 түрлі нұсқасы бар:
аралық енгізу;
параллелді енгізу;
тікелей енгізу;
Осы әдістердің үшінші нұсқасы таңдалды.
Валюталық режимді таңдау кезінде мемлекеттік комиссия Ұлттық банктің
1994-1995 жж. Бұл кезеңде отандық заңды құқықтық база,
Валюта нарығының қалыптасуымен қатар, құнды қағаздар нарығы да
Реформалау саясатының басым мақсаттарының бірі – еркін ауыстырылу
1994 жылы Ұлттық валюта бағамының төмендеу қарқыны шамамен
1995 жылдың екінші жартысынан бастап, валюталық нарықтың биржадан
1996-1998жж. Әлеуметтік-экономикалық жағдайға жүргізілген талдау көрсеткіші көрсеткендей, ел
Шетелдік инвесторлар үшін салық салудың ұлттық режимі белгіленген,
ұлттық валютаның тұрақтануы;
болжамдалған инфляция мен жұмыссыздық;
отандық банктік жүйенің құрылуы;
шетелдік банктердің қызметі;
қаржылық нарықтың, соның ішінде бағалы қағаздар нарығының дамуы.
Валютаның айырбас бағамы саясаты – валюталарды сатып алу
Валюталық саясаттың дәстүрлі формаларының ішінде мынадай құралдар қолданылады:
1996 жылы халықаралық валюталық қормен келісімдегі 8-баптың шартына
валюталық шектеулерді енгізбеу немесе күшейтпеу міндеттемесі;
көп валюталық бағамдарды қолдану тәжірибесін енгізбеу немесе өзгерту;
төлемдік балансқа байланысты себептер бойынша импортқа деген шектеулерді
1996 жылғы валюталық тәуелділіктерді хеджирлеу механизмін құру валюталық
1997 жылдың ішкі валюталық нарықтағы валюталық айырбастау операцияларының
1997 жылы ішінде қыркүйекте қаржылық құралдардың Флматы биржасы
1996 жылмен салыстырғанда, АҚШ доллары бойынша сауда-саттық 10,5-ке,
Фьючерстік контрактылар шетелдік валютаның сауда-саттығынан 1,2 және 3
Есеп беру жылында Қазақстан валютасының нарығын ары
Валюталық реттеуді заңды тұрғыда қамтамасыз ету – Қазақстанның
Жаңа заң валюталық заңдылықты бұзудағы жауапкершілікті қарастырады.
Қазақстанның Ұлттық банкі ұлттық валюта бағамын шетел валютасына
Валюталық реттеудің негізгі басымдықтары: елдің балансының теңгерілуіне қол
Ұлттық банк мынандай қызметтерді жүзеге асыруға құқығы бар:
шетел валютасын сатып алу және сату;
қазынашылық вексельдер және басқа бағалы қағаздармен операцияларды жүргізу;
алтынның қабылдануын, сақталуын және өңделуін қамтамасыз ету.
Валюталық органдарға мыналар жатады: мемлекеттік Кеден комитеті, салық
Қазақстанның Халықаралық Валюта Қоры сияқты халықаралық қаржы ұйымдарына
1997 жылдан бастап Қазақстан үкіметі өз жұмысының басты
Шетелдік инвестициялар рыногындағы ахуал оларға деген Шығыс Еуропа
Қазақстанда шетелдік инвестицияларды тарту бағдарламасын әзірлеу қажет, ол
Біздің елімізге шетелдік бизнесмендердің келуіне байланысты барлық әкімшілік
Күллі іскер әлем қарым–қатынас жасасатын ағылшын тіліне қазақстандықтарды
Біздің авиажелілеріміздің, әуежайларымыздың, ондағы қызмет көрсетудің қолайлылығына, жоғары
Инвестицияларға немесе кредиттерге салық үлестерін, жеңілдікті ставкаларды, салық
Тым жан-жаққа шашырай берудің қажеті жоқ, қарапайымнан күрделіге
Импортты алмастыру және бәрінен бұрын халық тұтынатын тауарларды,
Ақыр соңында, аймақтық басымдықтарды әрі ең алдымен халықты
Жер мен жылжымайтын мүлікке берілетін құқық түріндегі гранттар,
Үкіметтің капиталды сыртқа шығаруға, әр түрлі қызметтер мен
Үйлестірілген және оралымды жұмыс жүргізу үшін тікелей шетелдік
Шетелдік инвестицияларды тарту бағдарламасымен қазірдің өзінде мамандар жұмыс
Ағымдағы макроэкономикалық жағдайды және экономикалық саясат мәселелерін
ХВҚ миссиясының қызметкерлері Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына
Экономиканың таяу болашақта даму перспективалары қолайлы болады;
Соңғы уақытта ақша-кредит саясатын қатаңдату жөнінде бірқатар
Инфляцияны тежеу үшін ақша-кредит саясатын одан әрі қатаңдату
Ақша-кредит саясатын қатаңдату және теңге бағамын нығайту белгілі
Ақша-кредит саясатының шараларымен қатар пруденциалдық реттеуді қатаңдату жөнінде
Осы пруденциалдық шаралар банк секторының осал жерлерініңартуына кедергі
Сыртқы борышқа қатысты мониторингті жетілдіру жөнінде күш-жігер жұмсалуда.
Сондай-ақ төлем балансының деректерін мұнай және мұнай емес
Қазақстан Республикасында салық-бюджет саласының ресурстары ақша-кредит және пруденциалдық
Экономиканы әр тараптандыруда құрылымдық реформаларды тездету жөніндегі шешуші
Қорытынды
Қорыта келгенде, валюта кез келген мемлекеттің ақшалай бірлігі
Ұлттық валюта – берілген мемлекеттің ақшалай бірлігі;
Шетел валютасы – шет мемлекеттің ақшалай бірлігі;
Резервті валюта – халықаралық резервті төлем құралы статусын
Валюта кез келген елдің барша маңызды экономикалық фактордың,
Экономикалық реттеу жүйеде валюта саясаты өзінің мақсаттарына және
Құрылымдық валюталық саясат;
Ағымды валюталық саясат;
Халықаралық тауар айналымында, әдетте, шетел валютасы қолданылады. Бұл
Дегенмен, экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ету мақсатында макроэкономикалық
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Майдан-Әли Байгісиев «Халықаралық экономикалық қатынастар» / Алматы
2. Мақыш Серік Биханұлы «Ақша айналысы және несие»
3. Мақыш Серік Биханұлы «Коммерциялық банктер операциялары» /
4. Баян Көшенова «Ақша, несие банктер валюта қатынастары»
5. Баян Көшпенова «Бағалы қағаздар нарығы» /
6. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030: Барлық қазақстандықтардың
7. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына
8. Тоқсанбай С.Р. – Толық экономикалық
9. Ғ. С. Сейітқасымов «Ақша, Несие, Банктер»
10. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева К.С.,Тілеужанова М.Ә., Микроэкономика. «Экономика»
11 Мамыров Н.Қ., Кулекеев Ж.Ә., Султанбекова Г.К. Микроэкономика.
12. К. Маркс. Капитал. Алматы 1968ж.
13. «Қаржы Қаражат» журналы 2007 ж
14. «Саясат» журналы 2007 ж
15. Қазақстанның қысқаша статистикалық жылнамалығы. 2007 ж
16. Кучукова Н.К. Макроэкономические аспекты реформиравания финансово-кредитной системы
17. Финансово-кредитные проблемы экономики Казахстана. Ильясова К.К.
18. Аль Пари. – Алматы
19. Статистический бюллетень Министра финансов Республики Казахстан
20. А.С.Мақыш. «Коммерциялық банктер және банктік операциялар». Алматы
21. А.С.Мақыш. «Ақша айналысы және несие». Алматы 2003
22. Закон "Об иностранных инвестициях"
23. Статистикалық көрсеткіштер. Алматы 2006 ж.
24. Есіркепова А. Қазақстан экономикасын басқару негіздері. Алматы
25.Сагандыкова С. Иностранные инвестиции в Казахстане: анализ и
26. Сейітқасымов Ғ.С. “Ақша, несие, банктер”. Алматы 2001
4
ИНКАССО
БАНКТІК АУДАРЫМ
АККРЕДИТИВ
Халықаралық есеп айырысуларға байланысты
Валюталық операциялар
Валюталық арбитраж
Клиенттердің валюталы шоттарын жүргізу
Конверциондық операциялар
Банктің валюталық позициясы
Шетелдік банктермен корреспонденттік қатынастар
Валюталық қаражаттарды орналастыру және тартумен байланысты операциялар
Сауда емес операциялар
Қолма-қол шетел валютасын сатып алу(сату)
Шетел валютасын инкассациялау
Жол чектерін сатып алу(төлеу)
Ақшалай аккредитивтерді төлеу
Пластикалық карточкаларды шығару және қызмет көрсету
Своп
Спот
Форвард