Кіріспе
II Негізгі бөлім
1. Ұлттық құқықтық мәдениеттің қалыптасуы
2. Құқықтық сана-құқықтық мәдениеттің негізгі элементі
3. Құқықтық сауаттылық және оның құқыққа қатысы
4. Заң шығарушының құқықтық мәдениеті
5. Қазақстан Республикасындағы құқықтық тәрбие тәжірбиесі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Мәдениет-адамзат жасайтын және адамдардың рухани қажеттіктері мен
мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған материалдық және рухани құнды-
лықтардың жиынтығы . Қоғамның мәдениеті бірнеше
экономикалық, әлеуметтік,парасаттылық, инабаттылық, экологиялық құқық-
тық т.б. мәдениет жүйе салалары. Олар бір-бірімен
ның экономикалық саяси,әлеуметтік дамуына сәйкес дамиды. Сонымен қатар
ды.Мәдениет салаларының арақатынасы бірлестікте және дербестікте дамып, қоғамның
Жақсы дамыған экономика мәдениеттің жан-жақты
тар, ұжымдар зор үлес қосады. Жоғары деңгейі мәдениетке
Сонымен, қоғамның парасаттылық, инабаттылық,тәрбиелік т.б. деңгейі
мәдениеттің деңгейімен айқындалады.Ал мәдениеттің деңгейі қоғамның эко-
номикасының, саяси-әлеуметтік деңгейіне байланысты.
Қоғамда бұл екі жақтық байланыс бір елдің, бір
де ғана болады. Мәдениеттің дамуына сыртқы қолайлы жағдай
Мысалы,дамыған елдердің мәдениеті артта қалған елдерге үлгі болып,оладың
Мәдениеттің мазмұны туралы ғылымда бірнеше
- антропологиялық жіктеу адамдардың іс әрекеті мен қоғамның
- социологиялық жіктеу – қоғамның даму
үшін қоғамның әлеуметтік
- философиялық жіктеу – қоғамның барлық материалдық және
Қоғам мәдениетінің ең негізгі салаларының бірі
Бұл қоғамдағы мәдени құндылықтарды
Құқықтық мәдениет қоғамның құқықтық
Құқықтық мәдениет жеке тұлғалардың
Қоғамдық жүйедегі нормативтік актілер
II Негізгі бөлім
1.Ұлттық құқықтың мәдениеттің қалыптасуы
Бұл күнде ұлт тағдыры барша халықты ойланта бастаған
Тәуелсіз мемлекеттің тағдыры , оның
Көп ұлтты тәуелсіз мемлекетті нығайту – бүгінгі
Тарихқа үңілер болсақ біз қазақ хандығының
Сол мәдениет қазіргі заманғы мәдениеттің бастауы ретінде қалыптасып,бізге
Сондықтан да Қазақстандағы өзге
Қазақстан Республикасының Конституциясында
Мемлекеттің өкілетті органдарында,құқықтық нормаларда мәдени ағарту мекемелерінің,көркемөнерпаздар
Қазіргі жағдайда қоғамымыздың құқықтық
басты демократиялық принциптердің шынайылығына
Қазіргі қоғамдық қатынастарды заманға лайық ету,құқықтық
ған идеологиялық, ұйымдық жұмысқа ,әлеуметтік-заңдық шараларды жүзеге
сын реформалау, әлеуметтік жағымсыз мінез-құлыққа қарсы
тағы заңнамада бағыт-бағдар ұстануға
Құқықтық мәддениетке қарама-қарсы
Нигилизм қоғамда қабылданған,бүкіл адамға пайдалы,жағымды мұраларды, ғылым
дық өмір нысандарын т.б. жоққа шығарып,мойындамау.Ресейде,Германияда, Испанияда т.б.
Нигилизм әлеуметтік құбылыс, оның аз
Нигилизмнің өзіне тән белгі-нышандары:
тер, большевиктер, т.б.
Бұл қозғалыстар қоғамның ,
Бұл топтың
Нигиллизм сан қырлы,
1) Қоғамдағы құқықтық нормалардың талаптарын қасақана орындамау іс-
тін, адамдардың өміріне қауіп төндіретін
2) Адамдардың жаппай заңды нұсқауларды
3) Заңдардың арасындағы
4) Заңдылықты субъективтік ,
5) Мемлекеттік билік және басқару
6) Қоғамда адамдардың бостандығы,құқықтары,теңдігі толық қамтамасыз етілмесе
7) Әр түрлі теориялардың арасындағы
2. Құқықтық сана – құқықтық мәдениеттің негізгі элементі
Құқықтық сана – қоғамдық және жеке
Құқықтық сана адамдардың жаңадан қабылданған заңдарды,нормативтік
Құқықтық сана – сезім белгілері мыналар :
құқықтық қажеттілікті ұғынуы және сезінуі ;
құқықты бағалауы;
құқықты жете түсіну,дамыған заң шығару жүйесін құрудың қажеттілігі;
қимылдағы нормативтік актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізудің мұқтаждығы.
Сана кез-келген қызмет процесінде
Құқықтық сананың негізгі қызметтеріне
1) танымдық қызметі,жеке адамның құқықтық тәжірбиесіне байланысты құқықтың
2) бағалаушылық қызметі ,
Құқықтық сананың құрылымы екі
Құқықтық психология
лік сатысы. Ол қоғамның құқықтық
Құқықтық психология арқылы мыналар іске асырылады :
а) құқықтық мәдениетке тән әдет-ғұрып және салт-дәстүр,жеке адамға
б) өзін-өзі бағалауы, өзінің іс-әрекетін құқықтық нормаларға
Құқықтық идеология дегеніміз – қоғамдағы құбылыстарды,қатынастарды құқық тұрғысынан
Құқық жөніндегі пікірлер мен көзқарастар белгілі
Құқықтық идеология – құқықтық сана
Құқықтық мәдениет құқықтық
Құқықтық мәдениет мыналардан көрінеді :
1) құқықтық шындықты сезіммен
2) тұрғындардың заңдарды білуінің тиісті
3) жоғары дәрежеде құқық нормаларын сыйлауы,оның беделдігін арттырудан;
4) құқықтық шығармашылық және құқықты
5) құқықтық қызметтің арнайы
6) адамдар қалыптастырған рухани және
Бұлардың әрқайсысын жеке тұрғыдан
Жеке адамның құқықтық мәдениеті
1) психологиялық элементі – құқықтық психология ;
2) идеологиялық элементі – құқықтық идеология ;
3) кұнделікті элементі – тұлғаның іс-әрекетінің заңды маңызы
Қоғамның құқықтық мәдениеті
Қоғамның құқықтық мәдениеті жалпы
Қоғамның құқықтық мәдениетінің қозғаушы
а) құқыққа қажеттіліктің шынайылығы ;
б) мемлекеттегі заңдылықтың және құқықтық тәртіптің жағдайы ;
в) қоғамда заң ғылымының және заң білімінің даму
Құқықтық мәдениеттің жақсы дамуыны
Қоғамның құқықтық мәдениетінің
1)Қоғамның құқықтық санасының және құқықтық белсенділігінің дәрежесі ;
2)Заң нормаларының прогрессивті сатысы
3)Заң қызметінің прогессивті дәрежесі (құқықтық шығармашылықтың,
құқықтық қолданушылықтың,құқықтық қорғаушылықтың мәдениеті)
3. Құқықтық сауаттылық және оның құқыққа қатысы
Құқықты түсіндіру жұмысы
Құқықтық сауаттылық
Бұл тек құқық
Құқық мәдениетін түсіндірудің
Құқық нормаларын түсіндіру – бұл мемлекеттің,лауазымды
норманың мәні мен оны түсіндіруді түсіну (өзі үшін)
норманың мазмұнын түсіндіру (өзгелер үшін) .
Түсіндіру тәсілдері – бұл
1) грамматикалық – тіл құралдарының,
2) логикалық – логика заңдарының және
3) жүйелік – заң нормасының басқа нормалармен жүйелік
4) тарихи-саяси – құқықтық норманы қабылдаудың нақты тарихи
5) телеологиялық (мақсатты) – нормативтік
6) арнайы-заңды – заңнамада қолданылатын
Құқықты түсіндіру жұмысын
Заңгер ғалымдардың пікірінше, азаматтардың заң жағынан сауатты, талап
Субъектілеріне байланысты түсіндірудің
- Ресми ; мұндай түсіндіруді
- Бейресми ; мұндай түсіндірудің заңды міндеті болмайды
Ресми түсіндіру нормативтік (тұлғалар мен жағдайлардың кең шеңберінде
Түсіндірудің нәтижелері заң нормаларының шын мәніндегі
тықтың негізінде түсіндірудің үш түрін бөліп қарастырады (көлемі
1) дәлме-дәл түсіндіру – құқық нормасының
2) шектелген түсіндіру – құқық нормасының
3) кеңейтілген түсіндіру – құқық нормасының шын мәніндегі
Құқықты түсіндіру актісі – бұл заң нормаларының мағынасын
- заң нормасының мағынасын түсіндіруге бағыттаған ;
- нормативтік емес нақтылаушы ережелерден құралған ;
- дербес сипатқа ие
- құқықтың қайнар көзі болып табылмайды .
Құқықты түсіндіру актілерінің төмендегідей
1) ресми түсіндірудің түрлеріне қарай олар нормативтік (ауреникалдық
2) түсіндірудің жүзеге асырып отырған
ның түсіндіру актілері ;
3) құқықтық реттеу пәніне қарай – қылмыстық, азаматтық,әкімшілік
4) сипатына қарай – материалдық іс жүргізушілік түсіндіру
5) нысанына қарай – жарлықтар, қаулылар, бұйрықтар, нұс
қаулар және т.б.
4. Заң шығарушының құқықтық мәдениеті
Қазіргі қоғам азаматтарының мәдени құқығын қаллыптастыру міндеттерін шешуде
1. Парламент депутаты қандайда болсын аманатпн немесе тапсырмамен
2. Депутаттың өкілеттігі оны Республиканың Орталық сайлау комиссиясы
3. Парламент депутатының басқа өкілді органның депутаты болуға,
4. Парламент депутатының өкілеттігі ол орнынан түскен,депутат іс-әркетіне
Пардамент депутатының өкілеттігін қолдану ауқымына қарай екі топқа
Депутат Парламент сессияларында және ол оның құрамына кіретін
Халықтың Парламенттегі өкілі ретінде депутат өз тәртібі мен
депутаттар бір-біріне және Парламент Палаталарының, комитеттерінің , комиссияларының
депутаттар өз сөздерінде депутаттардың және басқа адамдардың ар-намысына,
қорлайтындай сз сөйлемеуі керек;
депутаттар заңсыз және күштеп әрекет етуге шақырмауы тиіс
депутаттар Парламент Палаталарының,оның үйлестіруші және жұмысшы органдарының қалыпты
депутат шешеннің сөзін бөлмеуі қажет ;
депутаттың басқа депутаттың карточкасын алып дауыс беруіне құқығы
депутат зорлық-зомбылық,көз алартушылыққа,қорқыту мен азаптауға жол бермеуі тиіс.
Өзінің депутаттық қызметін жүзеге асыру барысында және қызметтен
Палаталардың, олардың органдарының жабық отырыстарында депутаттарға
Егер депутаттың Парламент атынан берілген арнайы өкілеттігі болмаса,
Депутаттық әдет ережесі оның жүріс-тұрысы болып табылады.
Депутаттық әдеп ережесі депутаттың бұқаралық ақпарат құралдарында, баспасөз
Депутаттық әдеп ережесі бойынша дәлелсіз немесе тексерілмеген фактілерді
Депутаттың әдеп ережесін бұзғаны үшін депутатқа мынадай жазалау
Құқықтық жауапкершілік . Қазақстан Республикасының Конституциясы мынаны көздейді
Қазақстан Парламантінің депутаты депутаттық имунитетті пайдаланады. Имунитеттің аса
Заң шығару қызметінің құқықтық мәдениетін көтеру үшін бұл
5. Қазақстан Республикасындағы құқықтық тәрбие тәжірбиесі.
Құқықтық білім беру және қоғамды жетілдіру мәселелері өзара
Құқықтық білім беру міндетін орындауды мектептен бастау керек,
Заңгер ғалымдардың,педагогтардың құқықтық білім барлық жастағы мектеп оқушыларын
Елімізде құқықтық білм беру тұжырымдамасын негіздеу үшін теория
Бұл жағынан Әділет министрлігі білім беру жүйесіне айтарлықтай
Құқықтық педагогиканың жалпы теориясы бойынша,жастарға құқықтық білім берудің
Елімізде құқықтық білім беруге жеткілікті назар бөлінбейді.Жаңадан әзірленген
Оқу орындары,ғылыми мекемелер мемлекеттік органдардың қолдауымен осы күрделі
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 21 маусымдағы «Қазақстан
адамның жағарғы азаматтық қасиеттерін, оның жалпы құқықтық
оқушы жастарға таңдаған еңбек қызметіне дайындалу барысында арнайы
құқық бұзушылықтың ерте алдын алу .
Өкінішке орай, бұл міндеттер әлі толық орындалған жоқ.Жоғарыда
Сонымен, құқық түсіндіру жұмысын тиімді жүргізуде жаңа көзқарас
23