Мазмұны
Кіріспе................................................................................................................ 5
І-бөлім. Несиенің мәні және түрлері............................................................ 6
1.1 Несиенің қажеттілігі және қызметтері...................................................... 6
1.2 Несие қатынастарының пайда болуы және дамуы.................................. 8
ІІ-бөлім. Қазақстан Республикасының ипотекалық несиелеу
нарығы............................................................................................................. 12
2.1 Несиені экономикалық категория ретінде............................................... 12
2.2 Несиенің құрылымы................................................................................... 18
ІІІ-бөлім. Қазақстан Республикасында несиелеу жүйесін дамыту....... 28
3.1 Несие жүйесінің ұғымы және оның құрылымы....................................... 28
3.2 Қазақстан Республикасының несиелеу жүйесін жетілдіру жолы.......... 35
Қорытынды...................................................................................................... 40
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі................................................................ 42
Кіріспе
Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формалары мен түрлері
Несие экономикалық категория ретінде формаларға ие. Форма әруақытта
Экономикалық әдебиетте, әдетте, несиенің негізгі екі формасы қарастырылады:
Коммерциялық несие - бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған
Өндіріс, ұдайы өндіріс процесінің бастапқы пункті, шешуші жағдайы
Ұдайы өндіріс фазаларының бірлігі мен өзара әсері тауар-ақша
Ұдайы өндіріс процесі фазаларының өзара әсері тауарлық шаруашылықтағы
І-бөлім. Несиенің мәні және түрлері
1.1 Несиенің мәні және қажеттілігі
Несие құннының, белгіленіп үлгерген қызметіне байланысты
Несие тек өндірісте ғана пайда бола
Осылайша, өндіріс сферасының айқындаушы мағынасы оны несиелік қатынастардың
Өндірілген өнім мен оның бөліктері йндивидуумдардың қолдарына тиместен
Өз кезегінде, үлестіру және
Несие айырбас сатысында пайда бола отырып, қарыз мәмілесінің
Осылайша екі жақты полярлы қарама-қайшылықтың жанды процесі енді
Айырбастың екі контрагентінің бірегей келісімі ретінде алынған сатып
Сатып алу-сату мәмілесі кезінде тұтыну құнының қозғалысы жүреді,
1.2 Несие қатынастарының пайда
Ақшадан кейін ізінше несиені ойлап шығару - адамзаттың
Несие қатынастары алғашқы қауымдық құрыдыстың мүліктік жіктеліп ыдырауы
Өсімкорлық несиеге тән
Біріншіден, қарыздар бойынша. Өсімқорлық несие алушылар - ұсақ
Екіншіден, қарызға берген ақшаны
Үшіншіден, экономикалық маңызы бойынша. Өсімқорлық несие өндірістің құлдырауына
Төртіншіден, өсім шығу көзіне байланысты. Капиталистік несие үшін
Бесіншіден, ақының деңгейі бойынша. Өсім-қорлық несие үшін өсім
Сонымен, қарыз капиталы деген капиталист-меншік иесінің жұмыс істеуші
Несие - ұдайы өндірістің ажырамас бөлігі. Тауарлы өндіріс
Сатып алу-сату мәмілесі кезінде меншік қозғалысы жүреді: "А"
Қарыз мәмілесі негізінде көрінетін және дамитын өндірістік қатынас
Әр түрлі шаруашылық жүйелерінде кездесетін мәміле типтерінің формалды
Несие шаруашылық жүйелерінің ауысуына жағдай жасай отырып өзі
Несие түсінігі келесі түрде белгіленеді. Бақыланылатын халық шаруашылығы
Қарыз мәмілесі ретінде несиені екі көзқараста қарастыруға болады:
Бұл жағдайды былайша түсіндіруге болады. Мысалы, машина өндірісін
Несиеге қатысты осыны айтуға болады. Несиені оның техникалық-заңдылық
Несие теориясы оны техникалық-заңдылық категория ретінде емес, қоғамдық-экономикалық
Осылайша, несие-өндірістік қатынастарды білдіретін эко-номикалық категория. Несие экономикалық
Тауардың пайда болуы екі жағдайда қатар жүреді. Біріншіден,
Несиелік қатынастардың субъектілері өзара мүдделерге негізделген экономикалық байланыстар
ІІ-бөлім. Қазақстан Республикасының ипотекалық несиелеу нарығы
2.1 Несиені экономикалық категория ретінде
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 5 сәуірдегі «Отандық
Тұрғын үй жылжымайтын мүлік саласына жататындықтан қазіргі кезде
Ал, ипотека дегеніміз – қарыз алу мақсатында кепілдікке
Қазақстанның банк жүйесі ипотекалық несиенің басты субъектісі болып
Жылжымайтын мүлкі бар азаматтардың ең бір пайдалы мүмкіншіліктерінің
Ипотекалық несиенің нарығы екіге бөлінеді. Бірінші нарықта ипотекалық
Президенттің халыққа соңғы жолдауына сәйкес 2005жылдан бастап тұрғын
Қазақстандағы ипотеканың дамуына бастауды Президеттің 1995 ж 23
Қазақстандағы несиелеудің жүйесі 2 деңгейлі болып табылады. Бірінші
Қазақстандық Ипотекалық компанияның қатысуымен ипотекалық несиелеу жүйесінде жеке
Бұдан басқа екінші деңгейлі банктер өздігінен тұрғын үй
2003 ж қараша айында ипотекалық несиелеу жүйесінің толық
Бұл қордың негізгі мақсаты болып несиелер бойынша мерзімді
Бұл қор өткен 2006 жылдың соңында құрылғанына қарамастан
1-сурет
Қазақстандағы ипотекалық несиелеу нарығының құрылымы
Егер ипотекалық несиенің құрылымын аудандық бөліктерде қарағанда берілген
Астана қаласы бұл көрсеткіш бойынша қалып отыр, оның
Кесте 1
2005 жылы халықты аудандық бөлікте ипотекалық несиелеу
млн. теңге %
Барлығы 29508 100
Алматы 13864 46,98
Астана 4331 14,68
Ақтөбе 2449 8,30
ШҚО 1428 4,84
ОҚО 1085 3,68
Атырау 1067 3,62
Қарағанды 1040 3,52
Павлодар 940 3,19
Маңғыстау 922 3,12
БҚО 819 2,78
Қостанай 655 2,22
Тараз 318 1,08
сқо 296 1,00
Ақмола 156 00,53
Қызылорда 83 0о,28
Алматы облысы 55 0,1о9
Ипотекалық несие көлемінің аудандандар бойынша айырмашылығы халық санының,
Ипотекалық несие жүйесінің қызмет етуін анализдей отырып оның
Несиенің мәнін ашу - бұл несиені экономикалық қатынастардың
Несиенің құрылымы белгілі бір мәнге айналған және несиелік
Несиелік мәміледе қатынас субъектілері беруші және қарыз алушы
Сатып алу-сату процесінде тауарларды өткізу сатушының олардың ақшалай
Бастапқыда кредитор және қарыз алушы қарапайым қатынастарда болды.
Кредитор - несиелік мәміленің қарызды ұсынушы жағы. Қарыз
Банктердің құрылуымен кредиторлардың шоғырлануы жүреді. Банкирлер басқа барлық
Тауардың жіберілу факті, алайда, жүк жіберушіні кредитор етпейді.
Кредитор ретінде басқа шаруашылық иесіне белгілі
Қазіргі уақытта банктерден басқа шаруашылық ұйымдары және мемлекетгің
Үшіншіден, қарыз алушы өзінің шаруашылығында шеңбер
Кредитор және қарыз
Несиелік қатынастар шеңберінде кредитор және қарыз алушының
Кредитор мен қарыз алушының өзара әрекеті қарама-қарсылықтардың бірлігі
Несиелік қатынас ішіндегі құн ерекше қосымша тұтыну құнына
Қарызға берілген құнның өте
Несиенің мәні оның қозғалысының заңдылықтарымен тағы толығырақ ашылады.
Несиені орналастыру (НО) - оның қозғалысындағы маңызды кезең.
Несиенің қайтарылуы (НҚ) уақытша алынған құнның қарыз алушыдан
2.2 Несиенің құрылымы
Коммерциялық несие - ол тауар өндірушінің басқа тауар
Коммерциялык; несиенің банктік несиеден басты ерекшелігі - ол
Несиенің негізгі екі формасының - коммерциялық және банктік
Тұтыну иесиесі - ол төлемін кейінге қалдырып тұтыну
Ауыл шаруашылығындағы
Шаруашылық несиенің басқа несиелерден айырмашылығы: бұл несие субъектілері,
Ол мемлекет пен жергілікті үкімет органдарының
Ол ұйымдастыру-экономикалық нышандарына байланысты әрбір несиені сипаттау. Несиені
• экономикаиың салаларында қолданылуына. Өнеркәсіп мекемесіне берілген несие
• несиенің қамтамасыз етілуіне. Тікелей қамтамасыз
• несие үшін төлем. Несие
Дегенмен, бұрынғы және қазіргі тарихта ақысыз несие берілетін
Несиенің түрлері бұл белгілі бір түрдегі экономикалық қатынас
Түрдің формадан айырмашылығы - диалектика катего-риясы болып табылмайды,
Осыған байланысты несие түрлері төмендегідей жікте-леді:
1) мерзімдері бойынша: а)
2) несиелеу объектілері бойынша:
3) несиелеу әдістері бойынша:
Әрбір экономикалық категорияның мәні оның атқаратын қызметінен көрінеді.
Айырбас процесінде уақытша бөлініп шыққан құнды кейін өзінің
Сонымен, несиенің қайта бөлу қызметіне құнды бөлу қасиеті
Қайта бөлуді несие ресурстарын пайдаланушы субъект деңгейінде құнның
Несиенің қайта бөлу
• несиенің қатысуымен қоғамның тек бір жылда
• несиенің қатысуымен тек ұлттық жалпы
• несиенің қайта бөлу қызметінің елеулі белгісі
• несиенің қатысуымен уақытша бөлініп шыққан
Несиенің келесі атқаратын қызметі - нақты ақшаны несие
Нақты ақшаны несие операцияларымен алмастыру үшін бірсыпыра алдын
• дамыған
• экономикада төлем
• орталық банктердің
(шығаруы). Несиенің қызметтерін айта келіп, кейбір экономистер оның
Несиенің экономиками дамытудағы маңызы деп несиені қолдану әдістерін
«Несиенің маңызы, сонымен бірге оны қолдану аясы елдің
Акционерлік компаниялардың пайда болып, олардың акциялар шығаруы, бюджеттің
Нарықтық экономикада несие-банк жүйесі маңызды роль атқарады. Ол
Өндіріске қатысты алғанда, екінші кезекте саналатын несие жүйесі
Несие жүйесінің ролі мен маңызы келесідей бірқатар көрсеткіштермен
АҚШ несиелік қатынастардың даму дәрежесі бойынша, шаруашылықтың өндірістік
Американдық шаруашылықта пайдаланылатын ақшалай капиталдың орта есеппен 3/4
Несие жүйесінің өз қызметтерін орындауы барысында несиелік қатынастар
Бірақ, несиелік қатынастар мазмұны тек қана ақшалай капиталды
Несие жүйесінің елдегі ақша айналымын реттеудегі, заңды және
Несиелік қатынастар екі жақты сипатқа ие және шаруашылық
Несиелік қатынас негізінен ақшалай формада несие экономикалық категориясының
Несие екі формада болады: тауарлық және ақшалай. Тауар
Ал несие жүйесі тар мағанасында - бұл несиелік
Несие жүйесін құрудың маңызды
Бүгінгі танда Қазақстан аумағында шамамен 77 банк және
Бүкіл ақша айналымының несие жүйесінде жинақталуы -несиелік ресурстарды
Мемлекеттік валюталар монополия принципіне ерекше маңыз береді. Қазақстан
Қазақстан Республикасының Ұттық банкі - Қазақстан Республикасының валютасын
"Валюталық реттеу" түсінігіне нормативті актілерді жасап шығару, ақпарат
Бұл принцип - ел тәуелсіздігін сақтау шарттарының бірі,
Орталық банктің автономиясы егемен елдер зандарымен бекітілген. Банктер
Ұлттық банк тек Қазақстан Республикасы Президентіне ғана есеп
Кей жағдайда бұл Республиканың ұзақ мерзімді міндеттерінің қорғаушысы
Орталық банк елдегі ақша-несие саясатының жүргізілуіне толық жауап
Ұлыбритания мен Францияда орталық банктердің капиталы мемлекет иелігінде,
Орталық банктердің автономиясы Батыс Германияда, АҚШ-та заң жүзінде
Несие ici - ақшамен сауда-саттық негізінде несиелік операцияларды
Несиелік мекемелер түрлерін, оның ішіндегі банктік мекемелерді қарастырудан
Англия, Дания, Швеция және басқа елдерде несиелік жүйеге
Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Рес-публикасындағы банктер және банктік
Кез келген заңды тұлға, егер де оның банктік
Банк арнайы өндіріс ретінде өнім өндіреді, бірақ, оның
Ол тек тауар ғана өндірмейді, яғни тауардың ерекше
Банктер немесе сондай институттар өте ертеректе пайда болған.
Банктердің бастапқы қызметі төлемдегі делдалдық болған. Осындай делдалдың
Қазіргі банк ісінің қайнар көзін ең алдымен Италиядағы
"Банк" ұғымы Италияның "banco" ("айырбас орын", "ақша үстелі")
XV ғ. ең ірі танымал болған банк Флоренциядағы
Сегменттелген құрылым кейбір несиелік мекемелер түрлерінің операциялық қызмет
Әмбебаптық құрылымда жекелеген операциялар түрлері мен қаржылық қызмет
АҚШ-та барлық несие-қаржы мекемелерін депозиттік, яғни ақшалай қаражаттар
Схема – 1
Несиенің негізгі формасы
Кесте 2
Несиелеу барысындағы банктің зиян шегуіне әкелетін факторлар
Ішкі факторлар 67% Сыртқы факторлар 33%
Қамтамасыз етудің жетіспеушілігі 22% Компанияның банкроттығы 12%
Несиеге деген өтінішті оқып үйрену барысында ақпаратты дұрыс
Алдын ала ескерту белгісіне кеш көңіл бөлуі және
Қамтамасыз етілудің сапасының нашарлығы 5% Ұрлық /Алдау 4%
ІІІ-бөлім. Қазақстан Республикасында несиелеу жүйесін дамыту
3.1 Несие жүйесінің ұғымы және оның құрылымы
Нарықтық экономикада несие-банк жүйесі маңызды роль атқарады. Ол
Өндіріске қатысты алғанда, екінші кезекте саналатын несие жүйесі
Несие жүйесінің ролі мен маңызы келесідей біркатар көрсеткіштермен
АҚШ несиелік қатынастардың даму дәрежесі бойынша, шаруашылыктың өндірістік
Американдық шаруашылықта пайдаланылатын ақшалай капиталдың орта есеппен 3/4
Несие жүйесінің өз қызметтерін орындауы барысында несиелік қатынастар
Бірақ, несиелік қатынастар мазмұны тек қана ақшалай капиталды
Несие жүйесінің елдегі ақша айналымын реттеудегі, заңды және
Несиелік қатынастар екі жақты сипатқа ие және шаруашылық
Екі жақты қатынас: шаруашылық ұйымдары мен несие жүйесі,
Жоғарыда түсіндіргеніміздей, несиелік қатынас негізінен ақшалай формада несие
Несие екі формада болады: тауарлық және ақшалай. Тауар
Несиелік қатынастар мен несие формаларыныц және не-сиелік мекемелердің
Ал несие жүйесі тар мағанасында - бұл несиелік
Баскаша айтқанда, несие жүйесі банктік және басқа да
Экономиканың әрбір экономикалық-тарихи даму кезеңіне несие-ақшалай қызмет көрсетудегі
Несиелік жүйенің ұйымдастырылуы мен жұмыс істеу негізінде белгілі
Банк ісіне мемлекеттік монополия ұғымы мемлекеттің банктердің құрылуы
Нарықтық экономика ерекшеліктері банктік емес мекемелермен үйлестіре отырып
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі (бұдан әрі Ұлттық банк)
Банк ісінің әлемдік тәжірибесі көрсетіп отырғандай, барлық елдердегі
Нарықтық экономикада арнайы банктік емес институттар құрылмаған жағдайда
Мемлекет, экономикаға жетекшілік жасай отырып, Ұлттық банк арқылы
Несие жүйесін құрудың маңызды принципі - несиелік мекемелер
Бүгінгі таңда Қазақстан аумағында шамамен 77 банк және
Бүкіл ақша айналымының несие жүйесінде жинақталуы несиелік ресурстарды
Мемлекеттік валюталар монополия принципіне ерекше маңыз береді. Қазақстан
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі - Қазақстан Республикасының валютасын
"Валюталық реттеу" түсінігіне нормативті актілерді жасап шығару, ақпарат
Бұл принцип - ел тәуелсіздігін сақтау шарттарының бірі,
Орталық банктің автономиясы егемен елдер заңдарымен бекітілген. Банктер
Ұлттык банк тек Қазақстан Республикасы Президентіне ғана есеп
Кей жағдайда бұл Республиканың ұзақ мерзімді міндеттерінің қорғаушысы
Орталық банк елдегі ақша-несие саясатының жүргізілуіне толық жауап
Ұлыбритания мен Францияда орталық банктердің капиталы мемлекет иелігінде,
Орталық банктердің автономиясы Батыс Германияда, АҚШ-та заң жүзінде
АҚШ-тың несие жүйесінің жоғары органы болып табы-латын -
Біздің еліміз бен шет елдердегі несие жүйесінің автономдылығының
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің біршама тәуелсіздігінін негізгі
a) Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне заем алушының кепілдендірілген
ә) осы шоттар бойынша үкімет жәрдемімен ашылған Қазақстанның
Осылайша Үкімет, Ұлттық банктің басқа да клиенттері тәрізді
Үкімет әрбір несие бойынша нарықтық пайыздық мөшерлемелері бар
АҚШ, Жапония, Англия, Канада және басқа елдерде іс
Схема – 2
Кесте 3
ҚР-дағы несие жүйесінің иерархиялық құрылымы
Несие
жүйесі
Иерархия деңгейі Мекеме аты Бөлімшелер аттары Мекеменің қызметі
Банк
жүйесі I Ұлттық банк Орталық аппарат Ұлттық банктің
2. Үкіметке несие-есеп айырысу қызметін көрсету.
3. Алтын-валюта резервін басқару.
4. Ақша-несиелік реттеу
II 1. Екінші
деңгейдегі банктер
2. Мамандан-ған банктер Орталық аппарат. Филиалдары. Өкілдік. Еншілес
Банк көрсететін қызметінің жекелеген түріне ғана маманданған.
Пара-банк жүйесі III Банктік емес мекемелер Орталық аппараты.
IV Пошта-жинақ мекемелері Орталық аппарат (АҚ Қазпошта). Бөлімшелері
Кесте 4
ҚР-дағы несие жүйесі туралы мәліметтер*
кезеңнің соңына
Несие жүйесінің элементтері 12.2004 12.2005 12.2006 06.2007
1. Екінші деңгейдегі банктердің барлығы: 48 44
35
оның ішінде:
мемлекеттік 1 2 2 2
мемлекетаралық 1 1 - -
Шетел капиталының қатысуымен, оның ішінде:
- 100%/50%-данаса,
оның ішінде:
еншілес банктер 16
9/7
12 16
9/6
11 17
9/6
11 16
10/4
10
2. Несиелік серіктестіктер 8 19 29 37
3. Ломбардтар 42 45 52 35
4. Ипотекалық компаниялар - 2 2 2
5. Басқа да ұйымдар** 53 41 42 46
* Сандық мәліметтер ҚҰБ-нің статистикалық бюллетенінен алынған. №6
** Банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар.
3.2 Қазақстан Республикасының несиелеу жүйесін жетілдіру жолы
Бүгінгі тандағы несие жүйесі соңғы жылдары
Ірі әмбебап банк өз клиенттері үшін депозиттік шоттарды
Несиелік мекемелердің әмбебаптануы екі бағыт бойынша көрінеді. Біріншісі
Екіншісі – банктік нарықтарда баністік емес мекемелердің (сақтандыру,
Соңғы жылдары банктер мен басқа арнайы қаржы-несие мекемелері
Бұрын коммерциялық банктер
Ірі банктік мекемелерге ортақ әмбебаптану тенденциясы олардың мамандануын
Өзгерген экономика жағдайларына сәйкес банктік қызметтің өзінің, дәстүрлі
Банктік кызметті бейреттеу активтік те, пассивтік те опе-рацияларға
Несиелеу объектілерін ірілеңдіру жүзеге асады. Коммерциялық банктер өз
Банктер басшылығы өз активтерінің сапасына, жаңа несиелерді беруге,
Ұзақ мерзімді несиелеу де даму үстінде. Коммерциялық банктердің
Нәтижесінде тартылған қаражаттар құрылымы күрт өзгерді: егер 1950
Банктердің пассивтік операцияларының инновациясы сонымен бірге қосымша ақша
Банктік операциялардың дамуында ерекше рольді ақпарат пен коммуникацияның
Банк жүйесі дамуындағы маңызды құбылыс ретіндегі несиелік
Сондықтан кейінгі кезең нарықтық қатынастары дамыған елдер экономикасындағы
Біз тек дамыған нарықты экономикалы елдердегі қазіргі несие
Кесте 5
Қазақстан Республикасының халықаралық және аймақтық несие-
қаржы ұйымдарына мүше болуы
Ұйымның аты Статусы Нормативтік актілер Уақыты
1 2 3 4
1. Халықаралық валюта Қоры (ХВҚ-МВФ) мүше «Қазақстан Республикасының
26 маусыл
2. Халықаралық қайта құру және даму банкі (ХҚҚДБ-МБРР)
26 маусым
3. Халықаралық қаржы корпорациясы (ХҚК-МФК) мүше «Қазақстан Республикасының
1992 ж.
26 маусым
4. Халықаралық даму ассоциациясы (ХДА-МАР) мүше «Қазақстан Республикасының
1992 ж.
26 маусым
5. Инвестиция-лардың кепілдігі жөніндегі көп жақты агенттік (ИҚКА-МАГИ)
1992 ж.
26 маусым
6. Инвестициялық таластарды реттеу жөніндегі Халықаралық орталығы (ИТРХО-МЦУИС)
1992 ж.
26 маусым
7. Еуропалық қайта құру және даму банкі (ЕҚҚДБ-
1993 ж.
25 наурыз
8. Азиялық даму банкі (АзДБ-АзБР) мүше «Қазақстан Республикасының
4 қараша
9. Исламдық даму банкі (ИДБ-ИБР)
мүше
«Исламдық даму банкіне кіру туралы» ҚР Үкіметінің қаулысы
Алматы, 1993ж. 25 наурыз
Орталық Азиялық банк (ОАБ-ЦАБ) мүше 1. «Қазақстан Республикасы,
2. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасы, Қырғызстан Республикасы,
1994 ж.
8 шілде
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытындылай келе несие ұдайы процесінің үздіксіздігін қамтамасыз ету
Экономиканың бір секторында бос қаражаттардың пайда болуы және
Несиелік операциялардың жаңа түрлерін дамыту керек.
Республика азаматтарын тұрғын үймен қамтамасыз ету проблемасын шешуде
Халық неге несие алудан құлықсыз? Өйткені оның проценттік
Сонымен егер шаруа қожалықтары несие алса, техникасын түгелдеп,
Несиелендіру мерзімін ұзарту негізінен несие бойынша төлем соммасын
Ипотекалық несие бойынша сыйақы ставкасын төмендету үшін келесідей
- бағалы қағаздар нарығында банктермен ипотекалық облигацияларды орналастыру
- арзан несие ресурстары бар шетел инвесторларын белсенді
- банктерге біртіндеп өздерінің сыйақы
Бірақ қазіргі уақытта несие бойынша сыйақы ставкасын 11
Отандық ипотекалық несиенің ең бір маңызды кемшіліктері оның
Осы проблемаларды шешу үшін келесідей шаралар қолданған жөн:
- банктерге, сақтандыру ұйымдары мен зейнет ақы активтерін
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Б.А. Көшенова. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары.
Гринберг И. Рубль, черновец, тенге.- Алматы.- Қаржы-қаражат.-
Е.Ф. Жукова. Деньги, кредит, банки. Учебник / Под
Көшеова Б. Бағалы қағаздар нарығы. Оқу құралы.- Алматы.-
Қ.Асанбаев. Ұлттық банк – Қазақстан. Қаржы
М.К. Бубника. Деньги, банки, валюта. Учебное пособие.- М.-
Мамыров Н.Қ., Мадиярова Д.М., Қалдыбаева А.Е. Халықаралық
О.И. Лаврушина. Деньги, кредит, банки. Учебник / Под
Саниев М.С. Ақша, несие, банктер.- Алматы.- 2001.
Сейткасимова Г.С. Ильясов А.А. Формирование фондового рынка.-
Сейткасимова Г.С. Ценные бумаги и фондовый рынок.- Алматы.-
Сейтқасымов С.Г. Ақша, несие, банктер. Оқулық.- Алматы.- 1999.
42