ЖОСПАР
Кіріспе 2
І. Тауар биржасы және оның нарықтық
1.1 Тауар биржасы жайлы түсінік және
1.2 Биржа мүшелері және биржаны басқару
1.3 Тауар биржаларының іс-әрекетін ұйымдастыру және
ІІ Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін заңдылық
2.1 Тауар биржалары жайлы жарғының негізгі
2.2 Тауар биржасын құру және оның
2.3 Биржалық сауданы ұйымдастыру 19
Қорытынды 21
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 22
Кіріспе
Анықтамасы бойынша тауар биржасы дегеніміз саудалау
І. Тауар биржасы және оның нарықтық
1.1 Тауар биржасы жайлы түсінік және
Биржа - біріншіден, белгілі бір тауарларды
1. Сату-сатып алу процессін, сатушы мен
2. Спекуляцияға бақылау жүргізу. Келісімдерді ұйымдастыру
3. Белгілі бір баға корректировкасын білдіретін,
Көрсетілген, биржаны анықтайтын негізгі функциялармен қатар,
1. Биржалық бағаларды нарықтық ұсыныс пен
2. Биржалық тауарлардың стандарттарын орнату. Биржаларда
3. Келісімдерді жасауға көмектесетін, биржа мүшелеріне
4. Саудалаудың тиімдірек іс-әрекетіне әкелетін, саудалау
5. Уақытты үнемдеу мен айналым шығындарды
6. Биржадағы саудалаудың барысын айқындайтын, сатылатын
7. Клиенттерге әрдайым ұлғайатын қызметтер спектрін
8. Тауарлар мен шикізаттар нарығын арнайы
Осы функциялардың орындалуы тауардың сату-сатып алу
Тауарлы биржалар бұл - стандартталған материалды-затты
Биржалық тауарлар бірнеше топқа бөлінеді :
1. Өнеркәсіптік шикізат:
а) Түсті және бағалы металдар.
э) Жанармай тауарлары - мұнай өнімдері,
2. Ауыл шаруашылық өнімдері және оның
а) Астық өнімдері.
э) Май дақылдары - мақта, күнбағыс
б) Мал өнімдері мен ет.
в) Текстиль өнімдері - жүн, мақта,
г) Тағамдар - қант, шай, кофе,
д) Каучук.
1.2 Биржа мүшелері және биржаны басқару
Сатып алу, сату мен айырбасты жүзеге
Осындай комитеттердің әр алуан түрлері бар.
1. Уставта белгіленген тәртіпке байланысты, биржа
2. Саудалудың ұйымдастырылуын жақсарту үшін жаңа
3. Шешуші дауыс құқығын қолданып, ортақ
4. Ақпарат және басқа биржалық қызметтерді
• Ревизиялық комиссия - биржаның қаржылық
• Арбитраждық комиссия - келісім боынша
• Котировкалық комиссия - басты міндеті
Сауда этика комиссиясы - биржада саудалаудың
Биржа мүшелерін қабылдау комиссиясы – биржаға
Биржалық тауарлар бөлімі - биржадағы тауарлар
Экономикалық анализдеу бөлімі - өнім нарығының
Администрациялық-шаруашылық бөлім – бухгалтерияны жүргізу, кадрларды
Ақпараттық орталық.
Биржалық саудалауды жақсарту бөлімі.
Биржалық келісімдерге байланысты есептеулер бөлімі.
Биржалық мұражай.
Сауданы ұйымдастыру бөлімі.
Іскерлік операциялар жайындағы комиссия – биржа
1.3 Тауар биржаларының іс-әрекетін ұйымдастыру және
1. Биржалық зал
Биржалық зал - тауар биржасының жүрегі
Биржалық келісімдер арнайы істеліп, бір жерде
Баға айқай салу жолымен тағайындалады. Егер
Тауарды сату немесе сатып алу туралы
2. Маклериат және биржалық конторалар
Тауар биржаларының қызметіне бйланысты негізгі қызмет
Маклериаттың негізгі міндеті - биржалық залда
Маклердің функциялары:
• Келісімдерді рәсімдеу, жасау.
• Екі жақ тарапынан келісім міндеттемелерінің
• Шарт алдындағы міндеттемелерді бір жақ
• Биржалық саудалауға түсетін тауар партиясының
Брокерлер биржада және биржадан тыс, биржа
Тауар биржаларының жақсы іс-әрекеті брокерлік бөлімшелерге
3. Биржалық котировка
Қазіргі кезде тауар биржаларындағы биржалық баға
Биржалық котировка - контрактілік бағалардың тұрақтылығын
Қазіргі күнгі фьючерстік биржаларда бағалар жай
Саудалаудың нәтижелеріне сәйкес котировальді комиссия типтік
4. Биржалық арбитраж
Арбитраждық комиссия - өзіндік сот болып
• Контрактілерді сату.
• Саудалауды ұйымдастыру.
• Заңцар мен ережелердің орындалуы.
• Контрактілердің орындалуы.
Осымен қатар комиссия биржаға қатысушыларға, міндеттемелерін
5. Биржалық баспа
Биржалық сауда өз жұмысын сауда ақпаратынсыз
• Котировкалық кестелер.
• Нарықтық бағалар.
• Сұраныс пен ұсыныс.
Бұл бюллетендер биржалар арасында айналысқа түседі.
6. Жарнама
Тауар биржасындағы жарнама келесідей міндеттерді атқарады:
• Сұраныс пен ұсынысты зерттейді.
• Биржада нарыққа жаңа енген тауарлар,
• Сатып алушыларға өнімдерді, өнімнің тұгынушылық
Биржалық жарнама белгілі бір экономикалық функцияларды
7. Тауар биржасындағы базалық операциялар
Клирингтік операциялар. Биржада келісімдерге қол қою
Фьючерстік және форвардтық контрактілер. Бұл кез
Опциондар. Фьючерстік контрактілерді алып сату кезінде
Хеджирование. Фьючерстік нарықтың негізгі қызметтерінің бірі
Спекуляция. Егер хеджер нарықтың тұрақты болуына
ІІ Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін заңдылық
2.1 Тауар биржалары жайлы жарғының негізгі
Қазақстандағы тауар биржаларының іс-әрекетін реттейтін ең
I бөлім. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1 бап. Тауар биржасының ұғымы
1. Биржалық сауданың белгіленген тәртібі бойынша
2. Биржа - қызметтер көрсетуден алған
2-бап. Тауар биржасының аясы
1. Биржа өзіне берілген биржалық лицензияның
2. Биржалардың биржалық саудаға тікелей байланысты
3-бап. Биржалық тауар
1. биржа белгіленген тртіппен биржалық саудаа
2. Биржа көпшілік саудаға шығаратын биржалық
3. Ашық тауар биржалары арқылы ғана
4-бап. Биржалық мәміле
1. Биржалық тауарға қатысты биржалық саудаға
2. Белгіленбеген тәртіппен биржада жасалған мәмілелерге
5-бап. Биржалық мәмілелердің түрлері
Биржалық саудаға қатысушылар биржалық сауда биржасында:
нақты тауарға қатысты құқықтар мен міндеттерді
жеткізу мерзімі кейінге қалдырылған нақты тауарға
биржалық тауарды болашақта жеткізуге (фьючерлік мәмілелер)
биржалық тауарға немесе биржалық тауарды өткізуге
биржалық сауданың ережелерінде белгіленген биржалық тауарға
6-бап. Биржалық саудаға қатысушылар
1. Брокерлік ұйымдар, брокерлер, диллерлер және
2. Биржалық сауда:
клиенттің атынан және оның есебінен, клиенттің
кейін биржада қайта сату мақсатымен (дилерлік
бір жолғы келушілермен өз атынан және
7-бап. Тауар биржасының филиалдары мен басқа
1. Биржаның қолданылып жүрген заңдарға сәйкес
2. Биржаға меншікті брокерлік ұйымдар құруға
8-бап. Тауар биржаларының биржалық одақтары, қауымдастықтары
Биржалар өз қызметін үйлестіру, ортақ мүдделерін
9-бап. Заңды тұлғалардың атауларында «тауар биржасы»
Осы жарлықтың 1-ші және 2-ші баптарында
2.2 Тауар биржасын құру және оның
10-бап. Биржаны құру
Биржалық құрылтайшылық құжаттарды тіркеген күннен бастап
11-бап. Тауар биржаларының түрлері
Көпшілік сауда өткізу дәрежесі бойынша биржалар:
биржалық саудаға тек биржаның мүшелері ғана
биржалық саудаға келушілер де жіберілетін ашық
12-бап. Тауар биржасының құрылтайшылары
Биржаны Қазақстан Республикасының аумағында заң бойынша
13-бап. Тауар биржасының жарғысы
Биржаның жарғысында:
биржаның атауы, түрі және орналасқан жері;
биржаға мүше қабылдау, мүшелікті кідірте тұру
ұйымдық-құқықтық нысанының белгіленуі;
биржаның негізгі міндеттері;
биржа мүшелерінің және биржалық саудаға басқа
биржа мүшелерінің құқықтық жауапкершілігі;
жарғылық капиталының мөлшері;
биржа құрайтын қорлардың тізбесі және қалыптастыру
биржаны басқару құрылымы және оны бақылау
биржалық сауда ережелерін қабылдау тәртібі;
биржалық саудаға қатысушылар арасындағы биржалық мәмілелер,
биржа қызметін тоқтатудың тәртібі міндетті түрде
14-бап. Биржалық лицензия
1. Биржалық қызмет биржалық лицензия болғанда
2. Биржа лицензиясы биржаға Тауар биржалары
құрылтайшылық құжаттары мен биржалық сауда ережелерінің
жарғылық қордың төленген бөлігі оның жарияланған
3. Биржалық лицензияларды беру, олардың күшін
15-бап. Тауар биржасының мүшелері
1. Биржадағы брокерлік орынды иеленетін заңды
2. Биржаға мүшелікке қабылдау, мүшелікті тоқтата
Биржаға мүшелікке қабылдау биржа кеңесі беретін
3. Келесі түлғалар биржа мүшесі бола
осы немесе қайсыбір басқа тауар биржаларының
лауазымда адамдар, соның ішінде филиалдары мен
қоғамдық, діни және қайырымдылық бірлестіктері мен
қолданылып жүрген заңға сәйкес кәсіпкерлік қызметті
4. Биржа мүшелері:
биржаның түріне қарамастан көпшілік саудаға қатысуға;
кеңесші дауыс құқығымен биржаны басқару органдарының
өзінің биржалық саудаға қатысу өкілеттілігін атқаруды
16-бап. Тауар биржасының органдары
1. Биржаның органдары: биржа құрылтайшыларың жалпы
Биржа құрылтайшыларының жалпы жиналысы биржаның жоғарғы
Биржа кеңесі биржаның атқарушы органы болып
2. Биржа органдарының атқаратын функциялары мен
17-бап. Биржалық сауда ережелері
1. Биржалық сауда ережелері;
биржалық негізгі құрылымдық бөлімшелерінің функцияларын биржалық
биржада осы сауданы өткізу тәртібін;
биржалық мәмілеелер түрлерін;
оларды тіркеу мен есепке алу тәртібін;
биржалық тауарлар бағасын белгілеу тәртібін;
биржалық саудаға қатысушыларды өткен жария көпшілік
биржа мүшелерін және биржалық саудаға басқа
биржалық мәмілеелер жасасу кезінде биржа мүшелері
биржа өткізетін жария көпшілік саудада реттілік
биржа тауарларының тізбесін;
биржа көрсететін қызмет үшін төлемдердің мөлшерін
2. Биржалар сұраныс пен ұсыныс ескеріле
3. Биржалық сауданың үлгі ережелерін Қазақстан
18-бап. Тауар биржасының қызметін тоқтату
Биржа қызметін тоқтату биржаның жоғарғы органының
2.3 Биржалық сауданы ұйымдастыру
19-бап. Тауар биржасындағы тауар сараптамасы
Биржалық саудаға қатысушының талап етуі бойынша
20-бап. Тауар биржасындағы мәмілелердің нәтижелері бойынша
1. Мәмілелердің нәтижелері бойынша биржалық саудаға
Клирингтік орталық есеп айырысу жүргізу үшін
2. Клирингтік орталық қаржы рыногы мен
3. Биржа биржалық саудаға қатысушылардың қаржылық
21-бап. Тауар биржасында тарифтерді белгілеу
1. Биржа:
Биржа мен оның бөлімшелері көрсететін қызметтері
Биржа жарғысын, биржалық сауда ережелерін және
2. Биржаға:
биржалық тауарға бағаның деңгейі мен шегін;
биржалық мәмілеелерге делдалдық еткені үшін биржалық
3. Көрсетілетін қызметтер үшін белгіленген тарифтер
22-бап. Тауар биржасында дауларды шешу
1. Биржалық мәмілелер жасауға байланысты даулар
2. Биржаның төрелік комиссиясының шешіміне белгіленген
Қорытынды
Тауар биржаларының әлем экономикасы мен Қазақстанның
Осы жұмысымды жасай отырып, мен тауар
Көптеген әдебиеттерді талдап, қарағаннан соң, мен
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Авдокушин Е.Ф. Международные экономические отношения.
2. Герчикова И.Н. Международное коммерческое дело.
3. Иващенко А. А. Товарная биржа.
4. Дэниеле Дж., Радеба Ли. Международный
5. Поплавский В:Д: Биржа - атрибут
6. Спиридонов И.А. Мировая экономика., Москва,
7. Журнал «Саясат» Август 1999г. Тенденции
8. А.Н. Митрофанова, А.А. Ступников, Что
9. За место под солнцем. Казахстанская
10. Постановление Правительства Республики Казахстан О
11. Указ Президента Республики Казахстан имеющий
12. Биржевая торговля: прошла любовь, завяли
13. Дегтярева О.И.. Кандинская О.А. Биржевое
14. Райзберг Б.А. Основы бизнеса. Москва,
Внешнеэкономическая деятельность предприятия. Основы: Учебник для
Әлемдегі тауар биржапарының тізімін Қосымша 1-ден
11