Кәсіпкерлік істі салықтық реттеу


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
І БӨЛІМ. Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті мемлекет тарапынан бақылау
1.1. Кәсіпкерлік қызметті мемлекет тарапынан бақылаудың маңызы мен
1.2. Кәсіпкерліктің дамуы мен негізі 7
1.3. Кәсіпкерлік істі салықтық реттеу 12
1.4. Жеке мемлекеттердегі салық салу мәселесі 17
ІІ БӨЛІМ. Кәсіптік іс-әрекеттегі салық салу тәжірибесінде қолданылатын талдау
2.1. Кәсіптік іс-әрекеттегі салық салуда қолданылатын тәжірибе 19
Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 31
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев өз халқына жолдауында
Бұл бағыттың ішіндегі ең маңыздыларының бірі Қазақстандағы кәсіпкерлікті дамыту.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000–2003 жылдардағы бағдарламасында кәсіпкерлікті дамытуға
Ескере кететін жай кәсіпкерліктің экономикалық мазмұны – экономикалық дамудың
Қазақстан Республикасы кәсіпкерлік қызметтің құқықтық негіздері 1990 ж.ж. құрыла
Республикада кәсіпкерлікті, әсіресе, шағын және орта бизнеске кең “шағын
Экономиканы мемлекеттік реттеу сәйкесінше басқару тетігіне сүйенеді. Осындай бірден-бір
Кәсіпкерлік қызметте салықтық реттеуді оңтайландыру бюджет пен шаруашылық субъектілер
Тақырыптың өзектілігі салықтық реттеу ұлттық экономиканы ынталандыруға бағытталуымен нарықталады.
Диплом жұмысының негізгі мақсаты – Қазақстан Республикасы кәсіпкерлік қызметіндегі
Жұмыстың мақсатын орындау үшін төмендегідей міндеттер қойылады:
Жекелеген елдердегі салық салу ісін, кәсіпкерлік қызметтегі салықтық реттеудің
Кәсіпкерлік қызметін мемлекеттік реттеудің теориялық негіздеріне сараптама жасау.
Қазақстандағы салықты тәртіпке келтірудің жолымен жақсарту амалдарына сараптама.
Жұмыстың құрылымы:
Дипломдық жұмыс тақырыптың маңызы мен мақсатын ашатын кіріспеден тұрады.
Осыған қарап республикамыздағы кәсіпкерлікке байланысты салық жүйесін тәртіпке келтіру
Соңғы жылдары Қазақстанда жеке басқа қатысты қауіп-қатері мол, жауапкершілікті,
Қазақстанда жүргізілген экономикалық реформа кәсіпкерліктің дамуына жол ашты. Кәсіпкерліктің
Республикамыздағы кәсіпкерліктің экономикалық және динамиканың жетістіктері көп жағдайда мына
І БӨЛІМ. Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті мемлекет тарапынан бақылау
1.1. Кәсіпкерлік қызметті мемлекет тарапынан бақылаудың маңызы мен
Мемлекет бақылауындағы кәсіпкерлікті дамыту мәселесінің аумақтық маңызы, әсіресе
Бұл мәселе бойынша Қазақстан Республикасында бағдарлама жасау әдісімен бірге
Жалпы кәсіпкерлік қызметті мемлекет тарапынан бақылау республикада жағдайлар
Кәсіпкерлікті қаржы-инвестициялық және өндірістік технологиялық дамуында қаржы-несиелік жүйе негізінде
Кәсіпкерлікті дамыту мен қолдауға бағытталған кәсіпкерлік қызметті мемлекет тарапынан
Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік басқару кәсіпкердің құқықтық міндеті мен жауапкершілігімен
Кәсіпкер мемлекет және қызметтері алдында Қазақстан Республикасының заңына сәйкес
Жауапкершілікітің жалпы формасы “Шаруашылық қызмет және кәсіпкерлік дамуының еркіндігі
Салық төлеу республикада экономика және кәсіпкерліктің дамуын қолдауда мемлекеттік
Республика дамуындағы бұл экономикалық механизм элементі сынға ұшырауда, және
1.2. Кәсіпкерліктің дамуы мен негізі
Қазақстанда кәсіпкерлік туралы 1990 жылдар басында, қайта құру кезеңінде
Кәсіпкерлікті заңдастыру туралы алғашқы заң сонау 1917 жылы Кеңес
1988–1991 жылдары қабылданған жаңа заңдар жалға беру, ортақ кәсіпорындар,
1991 жылы Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін кәсіпкерлікті қолдау мақсатында
Кәсіпорынды дамытушы, алға жылжытушы күш, кәсіпорынның негізін қалаған, фирманың
Есепке алуға тиіс тағы бір маңызды фактор, кәсіпкер тұрақсыз,
1999 жылы Қазақстан Республикасы бойынша тіркелген заңды тұлғалар саны
кесте
1999 жылы жеке меншіктің көлемі мен формасына байланысты тіркелген
Барлығы Жеке меншік түріне байланысты
мемлекеттік Жеке меншік Олардың ішінде Шетелдік
Мемлекеттің қатысуымен Шет,кәсіп.қатысуым.
Қазақстан Республик. 111885 20925 88867 1814 2486 2093
Шағын 98053 14321 81709 826 2269 2023
Орта 11090 5700 5344 669 154 46
Қазақстан территориясында шағын кәсіпорындар тең дәрежеде дамымағандығын байқаймыз.
1.2 Кесте.
2001 жылғы 1 қаңтар Қазақстан Республикасы территориясындағы шағын кәсіпкерліктер
Аймақтар Тіркелген заңды тұлғалар саны Тіркелгендерден % Жеке кәсіпкерлер
1. Ақмола 4070 3073 75,5 10083 14153
2. Ақтөбе 4577 3569 78,0 17146 21726
3. Алматы 4743 2872 60,6 31905 36648
4. Атырау 2568 1675 65,2 8932 11503
5. Шығыс Қазақстан 14387 4660 32,4 75581 37968
6. Жамбыл 4550 1743 38,3 16780 21330
7. Батыс Қазақстан 3734 2240 60,0 10430 14214
8. Қарағанды 12897 3238 75,1 14698 27595
9. Қызылорда 1668 1456 87,0 7497 9807
10. Қостанай 3437 2782 78,6 17028 20465
11. Манғыстау 4059 2264 55,8 2651 6710
12. Павлодар 5121 4173 81,5 18852 23973
13. Солтүстік Қазақстан 2636 1646 62,4 9842 12478
14. Оңтүстік Қазақстан 7679 5330 69,4 50571 58240
15. Алматы қаласы 28283 22373 77,5 16656 45526
16. Астана қаласы 4860 3664 71,3 5299 10159
Республика бойынша 109861 66478 60,5 262636 372497
2001 жылы 10 қазан күнгі санақ бойынша Алматы қаласында
Кесте
01.10.2001 жылғы аймақ бойынша шағын бизнес кәсіпорындар саны
Аймақ Тіркелген заңды тұлғалар
Есептік көрсеткіштер
Жұмысшылар саны (млн) зат өндіруден түскен пайда мөлшері (млн)
РК 98300 75925 40259 429,5
Ақмола 3289 2799 2330 15,1
Ақтөбе 3910 2527 1403 21,5
Алматы 4491 3972 1918 23,5
Атырау 2053 1650 585 11,3
Шығыс-Қазақстан 7190 5557 3597 39,2
Жамбыл 3437 2685 1025 16,7
Батыс Қазақстан 2082 1752 980 17,1
Қарағанды 6955 5752 2930 37,6
Қостанай 4561 3193 1919 20,9
Қызылорда 2063 2009 1564 8,8
Маңғыстау 2496 2117 1028 12,7
Павлодар 5248 4220 2204 20,1
Солтүстік Қазақстан 2447 2073 1230 19,9
Оңтүстік Қазақстан 9282 7385 2697 32,2
Астана қ-сы 6471 5378 3090 26,2 Алматы қ-сы
1.3. Кәсіпкерлік істі салықтық реттеу
Экономикадағы мемлекеттік реттеу басқарудың сәйкес рычагына келіп тіреледі. Сондай
Ресурстармен қамтамасыз етуді басшылыққа ала отырып, мемлекет салық құралы
Салықтық реттеу шаруашылық етуден немесе жеке тұтынушылардан пайда бөлігін
Салықтық реттеуді екі тұрғыдан қарастыруға болады: көтермелеуші және шектеуші.
Мемлекет салықтың фискальдық функциясын қолдануды көздеуі оның құрылымдық өзгеруіне
Салық саясатын шағын және орта бизнесті қолдау және дамыту
Шағын бизнестің арнайы салықтық тәртібі кіріс бойынша белгіленген критерийлерге,
Салық төлеу тәртібін жеңілдету үш аспектіге қатысты: есепті, салықты
Егер де, салық төлеу тәртібі жүзеге асып жатқанда салық
Қазіргі кезде шағын бизнес субъектілердің салық төлеуден құтылу мақсатында
Кодекс бойынша мұндай өзгерту енгізу егерде орташа айлық ақы
Салықтық реттеудің құрылымдық құралы болып мыналар табылады: салық мөлшері,
Жүргізілген сараптау әрбір кәсіпкерлік салық пен жинақтың орта есеппен
Салық төлеу механизмдерінің негізгі салықтарын қарастырамыз (заңды тұлғалардың кіріс
Заңды тұлғалардың салық салушы базасы қызметін салықтық жылда алынған
Кіріс салығының салым объектісі болып жылдық кіріс арасындағы айырмашылықты
Корпоративті салықты бақылаудың негізгі құралы болып белгіленген ақы тәртіп
Кіші және орта мекемелер үшін коммерциялық емес мекемелерге берілген
Салықты реттеу кезінде салықтық мөлшерлеме маңызды рөл атқарады. Жалпы
Кіріс салығы төлемдерінің тәртібі мен мерзімі шағын және орта
Аванстық төлем механизмінің анализі мынандай қорытынды шығаруға көмектеседі.
Біріншіден, бұл механизм шағын және орта кәсіпкерлердің айналымына әсер
Екіншіден, салық салу принципі бұзылады қолға түспеген табысқа салық
Үшіншіден, бұл механизм орта және шағын кәсіпкердің немесе несие
Мұның барлығы шаруашылықтардың қаржылық жағдайының нашарлауына әкеліп соқтырады. Сонымен
Айта кететін жай, салық төлеудің белгіленген ақысының көмегімен мемлекет
Салықтық функциялардың элементтері жүйесіндегі салықтық реттеудің әрекетшіл құралдарының бірінен
Өлшемнің экономикалық конъюктурасы мен салықтық жеңілдіктің құрамға байланысты өзгеруі
Салық төлеудің мерзімі мен реті де салық төлеу жүйесіндегі
Өкінішке орай, Қазақстандық тәжірибе мемлекет салық төлемінің мерзімі мен
Қорытындылай келе, кәсіпкерлік қызметтің салығын реттеу сауалы,оның барлық құралдары
1.4. Жеке мемлекеттердегі салық салу мәселесі
Жобалар мен салық жүйелерін жетілдірудің жеке ұсыныстарын бағалау кезінде
Батыстың дамыған мемлекеттерінің салық туралы заңдарын үйрену маңызды мемлекеттік
Американдық ғалым А.Леффероле бастаған топ “Ұсыныс экономикасы” деп аталатын
Осыдан шығып салық ауыртпалықтарының түбегейлі жеңілдету жолдарын шешуші міндеттерді
Салық салу жүйесінің маңызды рөлі корпорация пайдасының салығына қарсы
Осы сияқты, мысалы, АҚШ-та салық салудың жүйелері мынандай өзгертулер
Англияда корпорация пайдасының салығын 35%-ке төмендеді, ал кішігірім компанияларға
Барлық мемлекеттегі корпорациялар өз пайдаларынан әлеуметтік сақтандыру мен
Осы аударымдар ортақ салық көлемінде ВВП-дан 4-7%-ті құрайды, ал
Қанша керемет болмаса да шетел мемлекеттеріндегі салық салуды, дәл
ІІ БӨЛІМ. Кәсіптік іс-әрекеттегі салық салу тәжірибесінде қолданылатын талдау
2.1. Кәсіптік іс-әрекеттегі салық салуда қолданылатын тәжірибе
Шағын және орта кәсіпорындар өз еріктерімен бір ғана төмендегі
жалпы тәртіп
бір ретті талон негізінде арнайы салықтық тәртіп
патент негізінде арнайы салықтық тәртіп
қысқа декларация негізінде арнайы салықтық тәртіп
Арнайы салықтық тәртіпті қолдану нақты шектелген және нақты белгі
тұрғылықты жері бойынша аудандық салық органында мемлекеттік тіркеу;
белгіленген түрде арыз беру;
лицензияландырылған іс - әрекетті іске асыру .
мемлекеттік тіркеу бойынша жинақты төлеу
банктегі есеп шот туралы мәлімет
бюджетке төленетін басқа да іс-қағаздар.
Кәсіпорынның әр субъектісі ресми түрдегі салық пен жинақтың орта
Біз 1998 жылдан 2001 жылға дейінгі уақыт аралығындағы салық
Кесте 2.1. Түрксіб ауданы бойынша 1998 жылдан 2001 жылға
Төлем аты 1998 ж. 1999 ж. 2000 ж. 2001
Бірлескен табыс салығы 30990,2 34675,4 216435,6 325916,0
Құнды қағаздардан ұсталған салық 1446,7 177,8 1888,1 15628,2
Қосымша құн салығы – барлығы 448885,0 439532,1 4267969,0 6577671,7
Әлеуметтік салық 0 387913,8 175692,7 1094097,1
Акциз салығы 13948,1 61755,4 2059882,9 2490595,4
Бонус 0 0 46,5 14,3
Роялити 4782,9 4947,8 4060,8 5114,5
Салыққа байланысты емес түсім 15109,6 75141,6 56686,4 59745,5
Заңды тұлғалардан қозғалмайтын мүлікке салынатын салық 48767,7 44632,2 76649,0
Заңды тұлғаларға жерге салынатын салық 13946,0 9618,5 8907,2 8527,7
Суға алынатын төлем 2353,8 696,2 764,3 682,0
Заңды тұлғаларға көлікке салынатын салық 9601,7 14602,6 18236,8 25109,7
Заңды тұлғалардан тіркеу үшін алынатын төлем 720,9 1013,8 397,7
Мемлекеттік банк салығы 19124,1 10740,8 8652,9 10903,8
Табиғатты қорғау қорынан төлем ақысы 12396,1 21880,5 26025,3 32459,1
Барлығы 891981,3 1478633,1 9660786,2 13796519,0
МБ 337337,9 782801,7 2039673,3 2830972,6
РБ 554643,4 695831,4 7620812,9 10965546,4
Жергілікті бюджетке түсетін салық 1998 жылымен салыстырғанда 2001 жылы
Республикалық бюджетке сәйкес 19 есе, 16 есе, 44 %өсті.
Аудан экономикасының салық құрамы мен құрылысы ауыл шаруашылығының барлық
қызмет өрісі – 59,3% жалпы табыс түсімінен оның ішінде
өнеркәсіп – 16,6%
сауда – 13,7%
құрылыс – 6,4%
басқалары – 4,0%
2002 жылдың 1 тоқсанында жүргізілген талдау бойынша 1213 880,0
салықтық төлемдер 1185221,0 теңге немесе 89,5% аудан бойынша жалпы
салық емес түсімдер 131356,0 теңге немесе 9,9% аудан бойынша
капиталдан түске табыс 7143,0 мың теңге немесе 0,6% аудан
Республикалық бюджет бойынша болжам 118,8% орындалған (уақыт аралығындағы 531473,0
Жергілікті бюджет бойынша болжам 101,4% орындалған (682407,0 теңге болжағанда
Жүргізілген зерттеу бойынша өте ірі салық төлеуші есеп айыру
РГП УВД ТЭ “Казаэроновигация” / әуежай кеңістігін реттеп пайдалану
ААҚ “Халықаралық Алматы әуежайы” (авиакомпаниялардың ВС жерде қызмет көрсетуі)
Одан басқа келесі мекемелерден ірі түсімдер түсті:
ТОО “Қабылан” (кең ассортименттегі тауарлардың реализациясы) одан түсім мөлшері
“Локомотивті іс” (темір жол көлігімен қамтамасыздандыру) түсім көлемі 16134,8
АМФ “Имсталькон-1” (азаматтық ғимарат құрылысы) түсім көлемі 16156,7 теңге
2001 жылдың 1-ші тоқсанымен салыстырғанда (1227924,0 теңге) есеп беру
Сондай-ақ түсімнің көбеюі келесі табысты көздерден көрінеді:
корпоративті табыс салығы бойынша 31131,0 теңге немесе 14,9% құрайды.
Жеке табыс салығы бойынша төлем көздері 10067,0 теңге немесе
Заңды тұлғалар мен жекеменшік кәсіпкерлердің мүліктерінің салығы бойынша 15609,0
Ішкі өндірістің тауарларына НДС бойынша 12366,0 теңгеге немесе 41%
Ішкі өндірістің тауарларына акциз бойынша 8452,0 теңгеге немесе 48,4%
Регламент бойынша 1047,6 теңгеге немесе 139,0%
Іс-әрекеттердің жеке түрлерімен айналысу құқығы үшін жинақ бойынша 191,0
Заңды тұлғаларды тіркеу жинағы бойынша 613,0 теңге немесе 189,3%
Көліктік құралдарды тіркеу жинағы бойынша 136,0 теңгеге
Жарнама үшін төлем бойынша 3545,0 теңгеге
Басқа салықтық түсімдер бойынша 156,0 теңге немесе 39,6%-ке
Мемлекеттік баж салығы бойынша 2199,0 теңге.
қоршаған ортаның ластанғаны үшін түсім бойынша 5500,0 теңгеге.
әртүрлі салықтық емес табыс бойынша 60941,0 теңгеге.
Сол уақытта жеке табыс көздері бойынша өткен жылға қарсы
Бюджетке түскен салық түсіміне және басқа міндетті төлемдерге жүргізілген
Талдау берілген 2.1. кесте бойынша жүргізілген.
Кесте 2.1. Салық түсімі, бюджет төлем ақы және 10.01.2002
N Төлем ақы 01.04.2002 жылғы
Болжам 01.04.02 ж.
Болжам
ның орындалуы
1. Бірлескен табыс салығы 207871 239915 32044 208784 31131
2. Жеке адамдардан талон арқылы алынатын салық 6285 6582
3. Әлеуметтік салық 316178 310714 -5464 331213 -20499
4. Жеке және физ. өкілдерден мүлікке салынатын салық 39155
5. Бағалы қағаздарға салынатын салық 0 0 0 108
6. Жер салығы 44736 34118 -10618 39464 -5346
7. Заңды тұлғалы көлікке салынатын салық 7002 160219 9027
8. қ.қ.с – барлығы 314191 323326 9135 302253 21073
9. Акциз – барлығы 26776 25908 -868 17464 8444
10 Бонусы 24 0 -24 0 0
11 Су төлемі 9 1 -8 26 -25
12 Роялити 3574 1800 -1774 753 1047
13 Жеке адамдар шұғылданатын істерге салынатын салық 1850 1236
14 Заңды тұлғалардың регистрациялық сборы 814 1174 360 561
15 Аукциондық сбор 185 405 220 725 -320
16 Көлік тіркеуден түсетін салық 0 136 136 0
17 Жарнама төлемі 60 3545 3485 0 3545
18 Басқада салық түсімдері 535 550 15 394 156
19 Мемлекеттік болжам салығы 1133536 1185221 51685 1134673 50548
20 Мемлекеттік Мүліктік төлем ақысы 3756 6110 2354 3911
21 Табиғатты қорғау қоры 936 491 -445 512 -21
22 Бірретік табыс 14444 18366 3922 12866 5500
23
13692 73051 59359 12110 60941
24 Жер салытылмының түсуі 17093 7143 -9950 37057 -29914
23 Жерді сатудан түсетін қаржылар 17093 7143 -9950 37057
Барлығы 1213880 1323720 109840 1227924 95796
РБ 531473 631423 99950
МБ 682407 692297 9890
Олардың ішіндегі өндірістік төлем ақылар 198626 278387 79761
2002 жылдың 1-ші кварталдық бірлескен салығының 2 болжамы
Былтырғы жылдық аналогиялық кезеңмен салыстырғанда (208784,0 мың теңге) 311131,0
Болжамның орындалуы және кірістің былтырғы жылға қарағанда төлемнің санының
- ТОО “Алматы гүлдену” 1110,0 мың теңгеге төлем ақы
ТОО “Жолдастар” 541,9 мың теңгеге авансты төлем ақының өсуіне
Заңгерлер мен жеке меншілердің дүние салығының есептік болжам кезеңі
Сонымен қатар, былтырғы аналитикалық кезеңмен салыстырғанда (32502,0 мың теңге)
Болжамның орындалуы және кірістік былтырғы есептік кезеңмен салыстырғанда көтерілуі
Былтырғы аналитикалық кезеңмен салыстырғанда (39464,0 мың теңге), яғни 5346,0
Кірістің төмендеуі, ол жер салығының төмендеуіне байланысты, яғни ол
Әлеуметтік салық бойынша есептік кезең 98,3%-ға орындалды (болжам бойынша
Былтырғы аналитикалық кезеңмен салыстырғанда (331213,0 мың теңге) 20499,0 мың
Бұл кемудің себебі салықтық кемігені, яғни 26%-дан 21%-ға дейін
Қосылған бағаның салығының есептік болжам кезеңі 100%-ға орындалады (болжам
Былтырғы аналитикалық кезеңмен салыстырғанда (301871,0 мың теңге) 12366,0 мың
Болжамның орындалуы және кірістік былтырғы жылмен салыстырғанда көтерілуі ол
Қазақстан Республикасының кәсіпкерлік салық төлемдерінің жолдарын жақсарту жолдары республикада
Сонымен қатар кіші және орта бизнестік кәсіпкер өз ісінің
құқықтық қолдау
салық төлемдер
қаржылай қолдау
инфраструктураның қалыптасуы
кадрмен қамтамасыз ету
Республикада салықтандыру шығыс еурополық қарастырылған. Бұл салық түрі қауіпсіз
Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы
Нақты бюджетті қалыптастыру кіріс бюджеті мен салық төлемдерінің қайта
Қазіргі таңда салықтық жүйе регионның аумақтық табиғаттың клиникалық жағдайына
Қазірде шағын және орта бизнесінің субъектілеріне арнайы салық салымының
Негізгі әлемдік тәжірибеде “есеп көрсеткіші” деген түсінік қалыптаспаған. Сондықтан
Сол үшін салық салымының жүйелі ыңғайы мен бюджеттегі ұйымдасқан
Республикадағы салық реформаларының негізгі кезеңдерін оқып-танысу үстінде :
біріншіден, салық басқармасы бюджеттік-несиелік салық басқармасы бюджеттік-несиелік жүйемен ұштастырылуы
екіншіден, салық слаым механизмінің жеңілдетілген жүйесі түрлі ұйымдасқан құқықты
үшіншіден, мақсатты түрде шектеулі шағын және орта мекемелердің критерийлерін
3. Қазіргі уақытта республикада салық түрі бойынша жеңілдік түрлері
Шартты түрде сауда-саттық қатынастың тереңдей түсуінің ролі мен салық
Меніңше, бұл негізделген нұсқаулар мекемелердің салық басқармасының күшеюіне және
Сол уақыттан бері бұл көрсеткіштің экономикалық табиғаты ашылмаған
Ғалымдардың экономикалық еңбектерінде республикада салық салудың есеп көрсеткішінің орнына
Соңғы көрсеткіштер олардың салықтығы және бюджеттеггі экономикалық есептерде ғылыми
Сонымен қатар салық салудың белгілі режимі салық төлемінің механикалық
Ресми мәліметтерді толтырудағы көңіл бөлетін нәрсе заңды құқығы бар
Бұған көбіне либеральды түрде келген дұрыс және бағалау құқығын
Бұл жол мүлік иелерінің мемлекеттің мүлікті бағалауына қарсы шығуын,
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.
1
2