Мазмұны
Кіріспе 5
1 Жалпы ұлттық өнім, қор және ағын 7
1.1 Жалпы ұлттық өнім және негізгі макроэкономикалық көсеткіштер 7
1.2 Нақты және атаулы жалпы ұлттық өнім 8
1.3 Жалпы ұлттық өнімді есептеу әдістері
9
2 Қазіргі таңда Қазақстан Республикасындағы негізгі макроэкономикалық көрсеткіштердің
2.1 Тәуелсіз жылдарындағы Қазақстан Республикасының ЖҰӨ көрсеткіштерін талдау 16
2.2 Оңтүстік Қазақстан облысындағы ЖҰӨ -нің дамуының ерекшеліктері 21
3 Қазақстан республикасының экономикалық дамуының болашағы
25
3.1 Қазақстан Республикасындағы макроэкономикалық өсудің жетілдіру жолдары
25
Қорытынды
29
Қолданылған әдебиеттер тізімі 31
Кіріспе
Кез келген ғылым сияқты макроэкономика да теориялардың өзара байланысы
Зерттеу объектісі - макроэкономистер бұл статистиканы өздерінің талдауларында пайдаланады.
Зерттеу пәні - экономикалық көрсеткіштер экономикалық саясатта, экономикалық талдау
Зерттеу мақсаты- барлық көрсеткіштер қалай есептелінуі мен олардың экономика
Көрсеткіштер мазмұнын анықтағанда саяси-экономикалық концепцияларға негізделіп зерттелген үрдістер мен
Қазақстан үшін экономикалық өсудің тиімділігі мен сапасы маңызды мәселе.
Зерттеу мақсатына жету үшін курстық жұмыстың құрылымы мен зерттеу
жалпы ұлттық өнім және негізгі макроэкономикалық көсеткіштерін анықтау;
нақты және атаулы жалпы ұлттық өнімін анықтау;
жалпы ұлттық өнімді есептеу әдістерін көрсету;
тәуелсіз жылдарындағы Қазақстан Республикасының ЖҰӨ көрсеткіштерін талдау;
жалпы ұлттық өнім мен қор және ағыннын көрсету;
Зерттеу кезінде ғылыми оқу әдебиеттерінің, монографиялар, мерзімді басылымдар мақалалардың
Курстық жұмыс 34 беттен құралған , 3 сурет, 3
1 Жалпы ұлттық өнім, қор және ағын
1.1 Жалпы ұлттық өнім және негізгі макроэкономикалық көсеткіштер
Ұлттық өнім көлемін өлшеуде экономикалық теория және статистика бірнеше
Жалпы ұлттық өнім - бір жыл ішінде экономикада өндірілген
Барлық мекемелер жасаған қосылған құндардың сомасынан ЖҰӨ-ді анықтауға болады,
Жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) ЖҰӨ-нің маңызды модификациясы болып табылады,
Егер ЖІӨ көрсеткішіне шекарадан тыс өндіріс факторлары (факторлы табыстар)
БҰҰ-ның статистикалық қызметі Ұлттық есептер жүйесін құруда негізгі көрсеткіш
1.2 Нақты және атаулы жалпы ұлттық өнім
Ұлттық өндірістің макроэкономикалық көрсеткіштері нарықтық бағалар арқылы есепленінеді. Олар
Атаулы жалпы ұлттық өнім - тауарлар мен қызметтер
Нақты жалпы ұлттық өнім - тауарлар мен қызметтердің өндірісінің
Сурет 1. ЖҰӨ бөлінуі
Нақты ЖҰӨ-нің өсу факторлары болады. Олар:
пайдаланылатын ресурстардың - еңбектің және капиталдың өсуі (сандық факторлар);
технологиялық өсу - өндірістің жаңа технологияларды енгізу, ғылым және
Нақты жалпы ұлттық өнім көлемінің қозғалысы циклдық маусымдық ауытқуларға
Сурет 2. Нақты ЖҰӨ-нің өсу факторлары
Нақты жалпы ұлттық өнім көлемінің ауытқулары мен басқа да
1.3 Жалпы ұлттық өнімді есептеу әдістері
Көптеген өндіріс тауарлары бірнеше кезеңдерден өтеді: бір фирмада шикізат
Көптеген тауарлар және қызмет түрлері жалпы ұлттық өнімде нарықтағы
Сурет 3. Ұлттық шоттардың жалпы сызбасы
ЖҰӨ жалпы шығын көлемін, сонымен бірге экономикадағы жалпы табыс
Экономистердің көзқарасы бойынша, тек қана өндіріс тауарлары мен көрсетілген
1) Тұтыну (С)
2) Инвестициялар (І)
3) Мемлекеттік сатып алу (G)
4) Таза экспорт (NX)
Сонымен ЖҰӨ-ді «Ү» символымен өрнектеп, мына өрнекті аламыз:
Y = C + I + G + NX
ЖҰӨ - бұл тұтынудың, инвестицияның, мемлекеттік шығындардың және таза
Тұтыну - бұл үй шаруашылығында қолданылатын тауарлар мен көрсетілген
1) қысқа мерзімді қолданылатын тауарлар;
2) ұзақ мерзімді қолданылатын тауарлар;
3) көрсетілген қызмет.
Қысқа мерзімді қолданылатын тауарларға қысқа уақытқа ғана қызмет жасайтын,
Ұзақ мерзімді тауарларға ұзақ уақыт қызмет жасайтын, мәселен, машиналар,
Көрсетілген қызмет түріне тұтынушыларға жасалған қызмет, мысалы, шаштараз және
Инвестиция мынадай топтарға бөлінеді:
1) Өндірістік капиталды салу (немесе негізгі өндірістік фактор инвестициясы
2) Тұрғын үй-құрылыс инвестициясы;
3) Қор инвестициясы.
Негізгі өндірістік фактор инвестициясына фирмалардың жаңа өндірістік кәсіпорындар мен
Тұрғын ұй-құрылыс инвестициясы - бұл тұратын жаңа үйлер мен
Инвестиция қоры - бұл фирманың қордағы тауарларының бағасының өсімі
Мемлекеттік шығындар - өкімет тарапынан сатып алынатын тауарлар
Таза экспорт тауарлар мен көрсетілген қызметтердің экспорт және импорт
С + І + G
Бірақ, егерде экспорт импорттан көп болса, онда біз әлемдік
Ұлттық есеп жүйесінде көбінесе табыс жиынтығының көрсеткіші ретінде ЖҰӨ
ТҰӨ = ЖҰӨ - капиталдың негізгі тозу құны немесе
Ұлттық есеп жүйесінде капиталдың негізгі тозу құны амортизациялық шығындар
Дегенмен, капиталдың негізгі тозу құны - бұл өндіріске кеткен
ҰТ = ТҰӨ - жанама салықтар
немесе
ҰТ = бір жылдағы барлық табыстардың сомасы = жалақы
пайда+капиталға пайыз+ жер рентасы
Ұлттық табыс барлық экономика агенттерінің табыс жиынтығын көрсетеді. Ұлттық
1) Еңбекақы (73%). Жұмысшылардың алатын жалақысы мен сыйлығы.
2) Жеке меншік табыстар (70%). Мысалы, кішігірім дүкендер, фермалар
3) Ренталық табыс (2%). Жылжымайтын мүлік иелерінің алатын пайдасы,
4) Корпорация пайдасы (11%). Жұмысшылар мен несие берушілерге төленген
5) Таза пайыз (7%). Белгілі бір елдің кәсіпорын төлемдерінің
Біріншіден, өзінің пайдалануына қалдыратын немес мемлекет салығын төлемеуге бағыттайтын
Екіншіден,ұлттық табыс көлеміне трансферттік төлемдердің таза сомасын қосу қажет,
Үшіншіден, кәсіпорындардың пайыздық төлемдерінің орнына үй шаруашылығының пайыздық түсімдерін
табыстар+трансферттік төлемдер
корпорация пайдасы
әлеуметтік сақтандыруға салынған салымдар
таза пайыз
+ дивидендтер
+ мемлекеттен халыққа берілетін трансфертті төлемдер
+ жеке табыс (пайыз түрінде алынған) [22].
Жеке табыс сомасынан мемлекетке төленетін кейбір салық емес төлемдерді
Жеке табыс - бұл үй шаруашылығы иелігінде және мемлекеттік
Көбінесе баға деңгейінің көрстекіші ретінде тұтыну бағасының индексі (ТБИ)
ТБИ - маңызды көрстекіш, бірақ ол баға қозғалысының жалғыз
Жалпы ұлттық өнім дефляторы - ағымдағы бағалардың базистік кезеңдегі
Жалпы ұлттық өнім дефляторы мен тұтыну бағасының индексі жалпы
Жалпы ұлттық өнім дефляторы барлық өндірілген тауарлар мен көрсетілген
Жалпы ұлттық өнім дефляторы тек қарастырылып отырған мемлекеттің азаматтары
Бағаның әр түрлі болуында. Тұтыну бағасының индексін есептегенде, әр
ЖҰӨ дефляторы
Мұнда ЖҰӨ дефляторы да тұтыну бағысының индексі де анықталған
ЖҰӨ дефляторы мен тұтыну бағасының индексінің тәжірибеде айырмашылығы көп
Қарағанды облысында шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту бағдарламасын
Жалпы Бағдарламаны іске асыру жоспары орындалған, оны іске
Осылайша, шағын кәсіпкерлікті қолдау үшін облыстық бюджеттен 2004 жылы
«Кәсіпкерлік қызметтерін қолдау» бюджеттік бағдарламасын іске асыру барысында:
2006 жылы 2007-2009 жылдарға арналған шағын кәсіпкерлікті қолдау
Зерттеу төңірегінде 503 бизнес субъектісіне келесі қызмет түрлері бойынша:
ОҚО облысының имиджін отандық және әлемдік нарықта анықтау
ОҚО облысында өткізілген, шағын кәсіпкерлік қоғамына
Ендігі кезекте қор есебіне тоқталсақ.
Қор есебі: мәселен, фирма қосымша жұмысшылар алып, өндірісін үлкейтсе,
2 Қазіргі таңда Қазақстан Республикасындағы негізгі макроэкономика-
лық көрсеткіштердің динамикасы
2.1 Тәуелсіз жылдарындағы Қазақстан Республикасының ЖҰӨ
көрсеткіштерін талдау
Елбасы Нурсылтан Назарбаев биылғы Қазақстан халқына Жолдауында «Біздің ұлттық
Бірінші кезең-романтикалық, либералдық. Еркіндік пен демократияны жариялауды өз-ақ ескіні
Екінші кезең-инфляцияның ауздықтауға, қатаң қаржы, ақша-кредит саясатын жүргізүге, нарықтық
Сондай-ақ ол реформаларды бостандық пен демократияның қажеттігі жөнінде жариялаумен
Айтарлықтай қатаң экономикалық саясат ұстанған, елдің экономикалық тынысын нақты
Қазақстан экономикасы әлеуметі жағынан өзін-өзі қамтамасыз ете алатын болғанымен,
Қазақстан әлемдік және минералдық шикізат кешеніндегі өзінің күшті позицияларын
Қазақстанның өзара қатынастардың жаңа класына кіру шарттары айтарлықтай қатаң.
Қазақстанда жоғары сапалы болат пен арнаулы қорытпалардың қуатты саласын
Өз өнеркәсібінің көтеріліп жатқанына қарамастан Қазақстан темір, хром, марганец
Әлем деңгейінде 215-ке жуық мемлекет бар екенін ескерсек, оның
Адам басына шаққанда ІЖӨ бізде 2004 жылы 2700 долларға
Дегенмен, жоғарыда аталған ұлттық байлықтың адам басына шаққан мөлшері
Қазақстан экономикасы үшін 1991-2001 жылдар қайшылықты сипаттағы экономикалық түрлену
1999 жылдан мұнайға және шикізаттың басқа да түрлеріне бағалардың
Қазақстанда макроэкономикалық тұрақтылыққа жету үшін республиканың орта мерзімдегі әлеуметтік-экономикалық
алдағы уақытта жалпы ұлттық өнімнің даму қарқынын және теңгені
инфляциялық процестерді тежеу;
сауда және төлем балансында оң сальдоға жету және т.б.
Қазақстандағы өндірілген жалпы ұлттық өнімнің көлемі жедел ақпараттар көзіне
Жалпы ұлттық өнім көлемінің өсу деңгейі 9,3% болып өсуі
2006 жылыдың бірінші жартыжылдығының индекс-дефляторы жалпы экономикада 116,3%-ды құрап,
Ағымдағы жылдың жалпы ұлттық өнім көлеміндегі тауар өндірісі мен
Төмендегі суреттерде ЖҰӨ -ді қолданудың соңғы қолданыс әдісінің
Сурет 4. ЖҰӨ -ді қолданудың соңғы қолданыс
Екінші суретте көрсетілгендей ЖҰӨ-ді қолдануы бойынша 2005 жылдан 2011
Сурет 5. ЖҰӨ қолдануы бойынша 2005-2011 жылдар арасындағы пайыздық
2.2 Оңтүстік Қазақстан облысындағы ЖҰӨ -нің дамуының
ерекшеліктері
Оңүстік Қазақстан облысындағы ЖҰӨ-ның даму динамикасы өткен жылдың қортындысы
Алайда, қазірдің өзінде жерді қайта қалпына келтіру жұмыстары қолға
Берік Оспанов, ОҚО әкімінің бірінші орынбасары: - 180 шаруа
Тағы бір айта кетерлігі,облыс бойынша бюджет көлемі 259,1 миллиард
Сонымен, ірілендірілген өңірлер қалай дамыды, 2003-2010 жылдары кезеңінде олардың
1-сурет. 2010 жылғы номиналды ЖІӨ-дегі облыстардың үлесі, %
2010 жылы еліміздің ЖІӨ-дегі өңірлердің үлесі төмендегідей қалыптасты:
Батыс өңірі – 29,6%; Алматы – 18,2%; Оңтүстік өңір
Номиналды көрсеткіштегі жалпы өңірлік өнімінің (ЖӨӨ) орташа жылдық өсімінің
Халықтың жаң басына шаққандағы ЖӨӨ өңірлер экономикасының даму деңгейін
Өнеркәсіптің өңірлік құрылымында ең үлкен үлеске Батыс өңірі ие
Ауыл шаруашылығы
Жалпы өнімнің барынша көп көлемі Солтүстік және Оңтүстік өңірлерінде
Құрылыс
Құрылыста төрт аймақ көшбасында тұр: Батыс және Оңтүстік, сондай-ақ
Тұрғын үйлерді пайдалануға енгізудің ең көп көлемі 2010 жылы
Қызмет көрсету секторы
2010 жылғы қорытындылар бойынша елдің ЖІӨ құрылымында қызмет көрсету
Инвестициялар
Инвестициялардың негізгі капиталға ең көп көлемі – Батыс және
Қаржылық жай-күйі
Қарастырылып отырған кезеңде экономиканың нақты секторының қаржылық жай-күйі тұрақты
Кәсіпорындар мониторингінің деректері, жалпы алғанда, өңірлердегі өндірістің орташа рентабельділік
Кредиттік белсенділік
Осы көрсеткіш бойынша өңірлік дамуда елеулі дифференциация байқалады. Банктер
Екінші деңгейдегі банктердегі заңды тұлғалардың салымдары шамамен 11 есеге
Инфляция бойынша ахуал
2003 жылдан бастап 2007 жылға дейін Қазақстанның барлық өңірлері
Жұмыссыздық деңгейі
2003-2010 жж. жұмыссыздық деңгейін төмендетудің тұрақты динамикасы: 2003 жылғы
2003-2011 жылдар аралығындағы кезеңде елдің ірілендірілген өңірлері бойынша жоғарыда
ОҚО бойынша 2010 жылдан 2011 жылға дейінгі өнім жалпы
Сурет 6. Экономикалық қызмет түрлері бойынша аймақтардық өнім жалпы
3 Қазақстан Республикасының экономикалық дамуының болашағы
3.1 Қазақстан Республикасындағы макроэкономикалық өсудің
жетілдіру жолдары
ЖҰӨ көрсеткіші елдің жылдық өндірісінің көлемін ақшалай сипаттауға мүмкіндік
Қоғамның игі жағдайын арттыратын балалар мен ауру адамдарды үйде
Келесі кезекте жалпы ұлттық өнімнің негізгі макроэкономикалық көрсеткіш ретіндегі
Жалпы ұлттық өнім көрсеткіші елдегі өндірістің толық көлемін сипаттай
Жалпы ұлттық өнімде «көлеңкелі» экономиканың тұрғын халыққа тауарлары мен
Жалпы ұлттық өнім өндірістің қоршаған ортаға әсерін көрсетуге жағдайы
Егер дамыған бір мемлекет өз тарапынан дамуы мешеу қалған
Жалпы ұлттық өнімнің өзге де проблемалар бары мәлім. Осы
Жаңа Заңды әзірлеу кезінде Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына
Олардың қатарында негізінен мыналар бар:
• әлемдік білім беру кеңістігіне интеграциялану;
• педагогикалық қызметкердің мәртебесін арттыру;
• сапалы білімге қол жетімділік кепілін күшейту;
• басқару жүйесі мен білімді қаржыландыруды одан әрі жетілдіру.
Еуразия ұлттық университеті ұлттық білім беруде көшбасшылардың бірі болып
Қазақстан әлемдегі айтарлықтай тұрақты және үдемелі дамыған елдердің бірі
Соңғы жеті жылда Қазақстанда ЖІӨ өсу қарқыны орташа алғанда
Орташа мерзімді бағдарламаға сәйкес, Үкімет қызметінің стратегиялық мақсаты еліміз
Осы ретте біз Үкіметте елдің бәсекеге қабілеттігі деңгейіне, экономиканың
Қазіргі заманғы кезеңдегі маңызды міндет мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасын
• тұтынушыларға бағытталған, сондай-ақ оларды қанағаттандыратын қызмет деңгейін, мемлекеттік
• мемлекеттік қызметтің сапа стандартын әзірлеу және енгізу;
• тиісті ақпарат алу және арыз айту рәсімдері қызметіне
• халықтың арызының шешімін табуының тиімді жағдайларын қамтамасыз ету.
«Мемлекеттің технологиялық дамуы» бұл кешенді шара іс жүзінде елімізде
Тәуелсіздік алған жиырма жыл ішінде еліміз нарықтық экономиканы дамытуға
Қазіргі жағдайда макроэкономиканың салалық және облыстардың, оның ішіндегі жергілікті
Қорытынды
Зерттеу жұмысын жүргізу нәтижесінде қорытындылай келе:
Жалпы ұлттық өнімде барлық азаматтардың табысы, яғни елдің өндіріс
Атаулы жалпы ұлттық өнім көлемінде тауарлар мен қызметтер құны
Жалпы ұлттық өнім төрт шығын құраушы сома болып
Тұтыну бағасының индексі (ТБИ) қарапайым тұтынушы тұтынатын белгілі бір
Жалпы ұлттық өнім - бір жыл ішінде экономикада өндірілген
ЖҰӨ - бұл тұтынудың, инвестицияның, мемлекеттік шығындардың және таза
Қазақстан үшін экономикалық өсудің тиімділігі мен сапасы маңызды мәселе.
Көптеген тауарлар және қызмет түрлері жалпы ұлттық өнімде нарықтағы
Қазақстан экономикасы әлеуметі жағынан өзін-өзі қамтамасыз ете алатын болғанымен,
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Анализ экономики страна, рынок, фирма: Учебник под. Редакции проф
Отчеты KASE, НБ РК.
Агапова Т.А., Серегина С.Ф.: «Макроэкономика»- М: ДИС, 1999
Мамырова Н.Қ., Тілеужанова М.Ә.: «Макроэкономика». Оқу құралы.- Алматы: Экономика,
Мэнкью Н.Г.: «Макроэкономика», М.ДИС, 2002
Фишер С.: «Макроэкономика», М: Инфра-М., 2003
Дорнбуш Р., Фишер С.: «Макроэкономика», М: Экономика, 1994, 349стр.
Агапова Т.А., Макроэкономика.-М: МГУ, 2004
Селищев А.С. Макроэкономика.-С.П.б: Питер, 2005
Краткий курс микроэкономики. Под.ред.Мухамедиева Б.М.- Алматы, 2004
Киселева Е.А. Макроэкономика, - М,:Эксмо, 2005
Иванов Ю.Н. Экономическая статистика. - М.:Инфра-М, 2000.-480 с.
Иванов Ю.Н. Система национальных счетов - инструмент макроэкономического анализа.
Камаев В.Д. Экономическая теория. -М.: ВЛАДОС, 1998.-640 с.
Крымова В. Экономикалық теория: Кестелі оқу құралы.-Алматы: Аркаим, 2003.-120
Липпе П. Экономическая статистика. -Штутгарт, Йена, 1995.
Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.Ә. Макроэкономика. Оқулық. - Алматы: Экономика,
Студенский П.С. Доход нации. - М.:Статистика, 1992.
Чепурин М.Н. Курс экономической теории. - Киров: «АСА», 1995.-327с.
Қазақстанның қысқаша статистикалық жылнамалығы. - 2006 жыл.
Статистический пресс-бюллетень.- 2006г. Агенство Республики Казахстан по статистике.
Реформирование экономики Казахстана: проблемы и их решение/ под ред.
Статистический пресс-бюллетень/под ред. Ю. Шокаманова. - Алматы. – 2004.-
Ямбаев В.В., Томпиев М.К., Ильясов Ж.О. Административные барьеры и
Послание Президента народу Казахстана К конкурентоспособному Казахстану,конкурентоспособной экономике,конкурентоспособный нации
Қосымша А
Кесте. Өндірістік өнімнің барлық ішкі өнімі, келесідей бағаларда
Қызметтің атауы
(ҚР 03-2007) 1 квартал 2010ж. 1 жарты жылдық
Тауардың өнімі 1 697 091,9 3 795 387,2 6
Ауыл шаруашылық, орман және балық шаруашлығы 90 224,5 226
Өндіріс 1 391 949,9 3 013 661,2 4 606
Тау жыныстарының өндірісі және карьерлердің өндірісі 830 790,6 1
Өндірілуші өндіріс 439 983,2 1 069 292,1 1 706
Жарықпен қамтамасыз ету, газдың, будың және әуе кондицинерлеуін жіберу
сумен жабдықтау; құбырлық жүйе
оның бақылауы мен жинақтауы, бөлуін бақылау 13 113,5 32
Құрылыс 214 917,5 555 020,2 1 072 182,2 1
Қызмет өндірісі 2 195 486,7 4 679 378,2 7
көтерме және бөлшекті сауда, автокөлік және мотоцикдардың жөнділуі 531
Транспорт және қойма 291 463,0 642 227,6 1 114
Азықтану мен тұрғылық қызметі 43 986,6 75 939,6 125
Информация және байланыс 112 890,4 254 126,9 392 645,8
Қаржы және сақтандыру қызметі 148 655,2 381 722,3 565
жылжымалы мүліктік операциялар 383 305,3 822 896,2 1 201
Профессионалды, ғылыми –техникалық қызмет 214 186,3 381 415,5 550
Әкімшілік және қосымша қызмет жасау қызметінің облысы 105 334,9
мемлекеттік және қорғаныс басқармасы;
міндеттемелік және әлеуметтік қамтамасыздандыру 79 134,8 188 962,6 297
Білім беру 148 092,7 313 378,4 478 451,3 704
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер 79 996,2 177 934,4
Өнер, ойын – сауық және демалыс 22 882,2 57
өзге де қызмет көрсету түрлері 31 172,7 66 504,4
Үй шаруашылық қызмет, үй қызметшісі және өзіндік пайдалану
Салалар бойынша қорытынды 3 892 578,6 8 474 765,4
қисынды - өлшеуші қаржылық қызметтің делдалы -69 194,1 -196
Барлық қосылған құн 3 823 384,5 8 278 652,2
Таза салық пен азықтар және импорттар 197 493,9 433
Барлық ішкі өнім 4 020 878,4 8 712 143,9
6
Нақты ЖҰӨ
ЖҰӨ