МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ................................................................................................................3
НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ..............5
1.1 Негізгі құралдардың ұғымы және маңызы................................................5
1.2 Негізгі құралдардың физикалық және сапалық (моральдық)
Негізгі құралдарды тиімді пайдалану көрсеткіштері..............................15
2 «КазТемір құрылыс» ЖШС – нің негізгі
2.1 «КазТемір құрылыс» ЖШС – нің өндірістік –
2. 2 Кәсіпорынның негізгі құралдарын жаңарту мен пайдаланудың
3 Өндірісте негізгі құралдарды тиімді пайдалану тетіктері......................................................................................................29
3.1Негізгі құралдарды тиімді пайдаланудығы кәсіпорынның инновациялық және инвестициялық
3.2 Негізгі құралдарды модернизациялау мен оларды тиімді пайдалану
ҚОРТЫНДЫ...................................................................................................38
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР...............................................................40
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда біздің мемлекеттің өз алдына қойып отырған
Бірақ осы мақсаттарға жетуге көптеген бөгеттер бар. Солардың
Біз экономикамыздың бір жақты дамуынан бас тарта алатын
Стратегия Қазақстанның 2015 жылға дейiнгi кезеңге арналған мемлекеттiк
Өңдеушi өнеркәсiпте және қызмет көрсету саласында бәсекеге түсуге
Бәсекеге түсу қабiлетi дегенiмiз қазақстандық кәсiпорындардың экспортқа шығарылатын
Стратегияның мiндеті:
- өңдеушi өнеркәсiпте орташа жылдық өсу қарқынын 8-8,4
- өңдеушi өнеркәсiптiң негiзгi қорларының өнiмдiлiгiн арттыру;
- кәсіпкерлiк ахуалды, құрылымды қалыптастыру және жеке секторды
- ғылымды көп қажет ететiн және жоғары
- елдiң экспорттық әлеуетiн қосылған құны жоғары тауарлар
- сапаның әлемдiк стандарттарына кө шу;
- дүниежүзiлiк ғылыми-техникалық және инновациялық процестерге қосылу арқылы
Өндірістік қорлар еліміздің ұлттық байлығының аса маңызды бөлігін
Негізгі құралдар материалдық өндіріс саласында да, өндірістік емес
Негізгі құралдар дегеніміз ұзақ уақыт жұмыс істейтін материалдық
Ақшалай бағаланған негізгі қорлар негізгі құралдар деп аталады.
Амортизациялық аударымдар өнімнің, жұмыстардың және қызметтердің өзіндік құнын
Курстық жұмыс кіріспе, қорытындыдан және үш бөлімнен тұрады.
Бұл курстық жұмыстың мақсаты кәсіпорынның негізгі құралдарын талдауға
Негізгі міндеттеріне:
негізгі құралдардың аспектілерін қарастыру;
кәсіпорын мысалында негізгі құралдардың пайдалану тиімділігін зерттеу;
негізгі құралдарды жетілдіру жайлы және кәсіпорын ның тиімді
НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Негізгі құралдардың ұғымы және маңызы
Негізгі құралдар кәсіпорын мүлкінің және оның айналымнан
Негізгі құралдар – негізгі қорларды сипаттайтын бағалық өлшеуіштер.
Негізгі құралдар - өндіріс процесінде ұзақ уақыт пайдаланылатын,
Оларға кем дегенде бір жыл мерзімінде қолданылатын құралдар
Өндіріс процесі еңбек заттары (шикізат, материалдар, сатып алынатын
Негізгі құралдар функционалдық бағытталуына байланысты келесідей болып бөлінеді:
Өндірістік негізгі құралдарға - өндірістік процеске тікелей қатысатын
Өндірістік емес негізгі құрал – жабдықтар – тұтынуға
Негізгі құралдарды иеленушілері бойынша бөлгенде, олардың қай экономика
Әр субъектіде негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын
жер;
ғимараттар – негізгі, қосалқы, көмекші цехтар мен әкімшілік
қондырғылар – бұған мұнай және газ скважиналары, дамбалар,
тарату жүйелері – бұған газ және мұнай құбырлары,
машиналар мен құрал – жабдықтар – оған компрессорлар,
транспорттық құралдар – бұған барлық қозғалатын құралдар жатады,
өндірістік және шаруашылық инвентарь - өндірістікке: механизациялар мен
жұмыс және аналық мал;
- көп жылдық өсімдіктер – гүлдер, ағаштар, алма
материалдық формасының болуы;
міндетті түрде кәсіпорын қызметінде пайдаланылуы тиіс, яғни сатылуға
кәсіпорында ұзақ уақыт пайдаланылуы тиіс.
Иелігінде болуына қарай негізгі құралдар меншікті және жалға
Меншікті дегеніміз – субъектіге тиесілі және оның балансында
Негізгі құралдар өндірістік процеске қатысуына қарай активті және
Активті негізгі құралдарға өндірістік процеске тікелей қатысады. Мысалы,
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істеп тұрған,
Заттық құрамына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік
Негізгі құралдардың сапалық жағдайын талдау үшін оның құрылымын
өндірістік құрылымы
технологиялық құрылымы
тұтыну уақытына байланысты құрылымы
Өндірістік құрылым деп - әртүрлі топтағы өндірістік негізгі
Өндірістік негізгі құралдардың өндірістік құрылымның негізгі көрсеткіштері
Өндірістік негізгі құралдардың өндірістік құрылымы келесі факторларға байланысты
Өндірістік негізгі құралдардың технологиялық құрылымы оның кәсіпорындағы құрылымдық
«Тар» ауқымда технологиялық құрылым келесідей түрде берілуі мүмкін:
Өндірістік негізгі құралдардың мерзімдік құрылымы олардың мерзімдік топтарына
Кәсіпорынның негізгі мақсаты болып - өндірістік негізгі құралдардың
Негізгі құралдардың есебін дұрыс ұйымдастырудың басты шарты оларды
Бастапқы құн – негізгі құралдарды сатып алуға, салуға
Нарықтық жағдайда негізгі құралдардың кәсіпорынға келіп түсу мүмкіндігі
жақтардың келісімімен құрылтайшылардың кәсіпорынның жарғылық капиталына салған салымдары
кәсіпорынның өзінде дайындалған, сонымен қатар басқа тұлғалар мен
( құрастыру ) немесе сатып алумен байланысты нақты
басқа кәсіпорындар мен тұлғалардан қайтарымсыз түрде алынған, сонымен
жақтардың келісімі бойынша ұзақ мерзімге жалға алынғандар.
Негізгі құралдардың ағымдағы құны – бұл негізгі құралдардың
Инфляция жағдайында негізгі құралдарды қай бағалау кәсіпорынға:
негізгі құралдардың нақты құнын анықтауға;
өнімнің өндірісі мен оның өткізілуіне қажетті шығындарды нақты,
негізгі құралдардың өндірісіне жеткілікті болатын амортизациялық аударымдардың көлемін
өткізілетін негізгі құралдардың сатылу мен жалға беру бағасын
Негізгі құралдардың қалдық құны – бұл өндірілген өнімге,
Негізгі құралдарды олардың қалдық құны бойынша есептеу олардың
Жойылу құны – тиімді қызмет ету мерзімі біткен
Негізгі құралдарды бағалау оларды есепке алу үшін, талдау
1.2 Негізгі құралдардың физикалық және сапалық (моральдық)
Негізгі құралдардың тозуын есептеу. Негізгі құралдар өндіріс процесіне
Негізгі құралдардың физикалық тозуы. Негізгі құралдар, өндірістік процеске
Негізгі құралдардың табиғи тозуы – негізгі құралдардың бастапқы
Негізгі құралдардың физикалық тозуын сипаттау үшін бірқатар көрсеткіштер
Негізгі құралдардың физикалық тозу коэффициенті
К ф.т. = Т/Бқ*100
Т- негізгі құралдарды тозу сомасы
Бқ – негізгі құралдардың бастапқы сомасы
Негізгі құралдардың физикалық тозу коэффициенті жекелеген инвентарлы объектілері
Нақты қызмет ету мерзімі нормативтіден төмен болған объектілер
Кф.т. = Тн/Тнор*100
Тн мен Тнор – берілген инвентарлы объектінің нақты
Ал нақтылы қызмет ету мерзімі нормативтіге тең, немесе
Кф.т. = Тн/ Тн+Тм*100
Тм – мүмкін болған берілген объектінің қызмет ету
Негізгі құралдардың жарамдылық коэффициенті – негізгі құралдардың берілген
Кж = Бқ-Т/Бқ*100
Сонымен қатар негізгі құралдардың жарамдылық коэффициенті физикалық тозу
Кж = 100 –Кф.т.
Осы формулалардың барлығы негізгі құралдардың біркелкі тозуын қарастырады,
Негізгі құралдардың сапалық (моральды) тозуы. Негізгі құралдардың сапалық
Машиналардың, жабдықтардың, үйлер мен ғимараттардың барынша жаңа, неғұрлым
Негізгі құралдардың сапалық тозуы дегенді кең мағынада қолдану
өндірісте немесе жаңартудағы жаңалықтар (ескі машиналарды жаңа, неғұрлым
технологиялық процесті жетілдіру – жаңа технология қолданған кезде
шығарылатын өнім номеклатурасын жаңарту және өзгерту, мұндайда жаңа
жекелеген тауарларға сұраныстың азаюы субъектіден бұл тауарларды шығаратын
жұмысшы күшінің еңбекке қамтылуындағы, жұмысшылар біліктілігіндегі, ө ндірісті
өндірістің өңдеуші саласындағы өнімнің жекелеген түрлерін шығаруға қажетті
Моральдық тозудың әсері нәтижесінде табиғи тозу мерзімі келгенге
Моральдық тозуды болдырмау мақсатында негізгі құрал – жабдықтар
Жер өндіріс құралы ретінде, еңбектің маңызды заттай факторларының
Барлық субъектілер меншік түріне қарамастан, тозуды кітапхана қорларын,
Негізгі құралдардың жекелеген объектілері бойынша тозу сомасы қажеттілігіне
Егер негізгі құралдар объектілері бойынша тозуды есептеу доғарылған
Негізгі құралдардың тозуы субъект қабалдаған амортизацияны есептеу нормалары
Сондай – ақ тозудың ұлғаюы субъек балансына бұрын
Амортизациялық аударымдар өнімнің, жұмыстардың және қызметтердің өзіндік құнын
Амортизация ( латынның өтеу деген сөзінен) – тозуына
Амортзациялық аударымдар қатардан шыққан құралдарды қайта қалпына келтіру
Тиімді пайдалану мерзімі – бұл негізгі құралдарды пайдалану,
Амортизациялық аударымдар амортизация нормалары бойынша жүзеге асырылады. Амортизация
Қызмет ету мерзімі пайдалы қазбалар қорларын өңдеу мерзіміне
Мынандай негізгі құралдар бойынша амортизация есептелмейді: өнім беретін
Кәсіпорындар негізгі құралдардың белгіленген амортизациялау нормасына және баланстық
Мұнай скважиналары бойынша толық қалпына келтіру үшін амортизациялық
Есептелген амортизация сомасы ай сайын өндірілген өнімнің, орындалған
Бір жыл ішінде осы ай үшін амортизациялық аударымдардың
Жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу
Негізгі құралдардың амортизациясын есептеудің әдістері.
«Негізгі құралдардың есебі» бухгалтерлік есеп стандаттарына (БЕС) сәйкес
сызықтық
өндірістік
қалдық құн
кумулятивтік
Негізгі құралдардың құны бойынша амортизацияны бірқалапты есептеу әдісі,
1) Сызықты әдіс. Бұл әдіс негізгі құралдардың тозуы
Есептеу формуласы:
АА = ( БҚ – ЖҚ)/ Тқызм., мұндағы:
БҚ – негізгі құралдардың бастапқы құны;
ЖҚ – негізгі құралдардың жойылу құны;
Тқызм. – негізгі құралдардың нормативті қызмет ету мерзімі.
2) Өндірістік әдіс. Бұл өндірілген өнім мен орындалған
Есептеу формуласы:
АА = ((БҚ – ЖҚ)/ ∑ШӨ)*Шөі, мұндағы:
∑ШӨ - пайдалану кезеңіндегі шығарылатын өнім немесе орындалатын
Шөі – і жылындағы шығарылатын өнім немесе орындалатын
3) Қалдық құн әдісі – бір қалыпты әдісте
Есептеу формуласы:
АА = ( БҚ * 2АН )/100, мұнда
БҚ – тиісті жылдағы негізгі құралдардың баланстық құны;
АН – амортизация есептеудің қалыпты әдісіндегі негізгі құралдардың
Кумулятивті әдіс – латын тілінен аударғанда -
Есептеу формуласы:
АА = ( Б) – ЖҚ) * Кеа;
Кеа – есеп айырысу коэффициенті, әрбір пайдалану жылы
Кеа = Ni/Шс, мұнағы:
Ni – объектінің қызмет ету мерзімінің өтуіне дейін
Шс – объектінің қызмет ету мерзімінің жыл сомасымен
Осы соңғы екі әдіс амортизацияны есептеудің жеделдетілген әдістері
1.3 Негізгі құралдарды тиімді пайдалану көрсеткіштері
Негізгі көрсеткіштердің жағдайын сипаттайтын бірнеше көрсеткіштер бар. Оларды
негізгі құралдарды пайдалану дәрежесі жөніндегі көрсеткіштер. Оған келесі
негізгі құралдардың орта жылдық құны
қор қайтарымы
қор сыйымдылығы
қормен қарулану
негізгі құралдардың жылжуын сипаттайтын көрсеткіштер. Оларға:
негізгі құралдардың жаңару коэффициенті
негізгі құралдардың шығу коэффициенті жатқызылады
негізгі құралдардың нақты жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер. Оған мына
негізгі құралдардың тозу коэффициенті
негізгі құралдардың жарамдылық коэффициенті
Негізгі құралдардың орта жылдық құны – жалпы негізгі
НҚорт=НҚжб+(НҚенг*tі/12)-(НҚшығ*(12-tj))/12
Tі – негізгі құралдарды енгізген уақыттан бастап жыл
НҚжб – негізгі құралдардың жыл басындағы сомасы;
Tj – негізгі құралдардың жыл басынан шығарылғанға дейінгі
НҚенг – жыл ішінде енгізілген негізгі құралдар
НҚшығ – жыл ішінде шығарылған негізгі құралдар
Мысалы, негізгі құралдардың жыл басындағы жалпы сомасы 12000
НҚорт = 12000+(2000*9)/12-(500*(12-8))/12=13333
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 13333 теңгеге тең.
Қор қайтарымы – Негізгі құралдардың бір теңге құнына
Ққ = V/НҚ орт
V – жыл ішінде өндірілген өнім көлемі
Егер бұл көрсеткіш екіден жоғары болатын болса, онда
Қор сыйымдылығы – қор қайтарымдылығына кері шама болып
Қс =НҚорт/V
Бұл корсеткіш неғұрлым төмен болатын болса, кәсіпорын үшін
Қормен қарулану – бір жұмысшыға қанша негізгі құралдың
Ккар = НҚорт/ЖС
ЖС – жұмысшылар саны
Негізгі құралдардың жаңару мен шығу коэффициенттері колардың кәсіпорындағы
Жаңару коэффициенті – белгілі бір кезеңдегі негізгі құралдардың
Кж = НҚенг/НҚжс
НҚжс – негізгі құралдардың жыл соңындағы сомасы
Бұл көрсеткіш арқылы біз кәсіпорынағы негізгі құралдардың жаңару
Негізгі құралдардың шығу коэффициенті. Ол жыл ішінде белгілі
Кш = НҚшығ/НҚжб
Негізгі құралдардың тозу коэффициенті мен оның жарамдылық коэффициенті
Кт = НҚтозған бөлігін/НҚжб
Ал жарамдылық коэффициенті:
Кжарам = 1 – Ктозу
арқылы есептелінеді. Бұл көрсеткіштер жайлы толығырақ жоғары бөлімде
Егер осы келтірілген көрсеткіштерді практикада дұрыс, әрі дәйекті
2 «КазТемір құрылыс» ЖШС – нің негізгі
2.1 «КазТемір құрылыс» ЖШС – нің өндірістік –
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі жүргізген экономикалық реформалары, нарықтық
«КазТемір құрылыс» ЖШС Өскемен қаласында орналасқан, құрылыс өнімдерін,
«КазТемір құрылыс» ЖШС коммерциялық ұйым болып табылады. Сондықтан
Темірбетондық және бетондық конструкциялар мен бұйымдарын өндіру;
Қаржылық, делдалдық, ақпараттық, жарнамалық қызметтер;
Сыртқы экономикалық қызмет;
Арнайы темірбетондық конструкцияларды өндіру;
Көтерме және бөлшек сауданы, коммерциялық дүкендерді ұйымдастыру;
Қоғамдық тамақтану орындарының қызметі;
Автотұрақтарды ұйымдастыру және эксплуатациялау, атомобильдерді сатып алу, автокөліктерді
Тұрғын үйлерді, басқа да өндірістік-техникаға тағайындалған ғимараттар мен
Құрылыс саласында жобалау;
Серіктестік мүлкі негізгі қорлардан, сондай-ақ айналым қаржыларынан, құны
Қатысушылардың жарғы капиталындағы салымдары;
Серіктестіктін қызметінен алынған табыстар.
Заңда тыйым салынбаған өзге де табыс көздері.
Кәсіпорын өзінің өндіретін өнімдерін тек облыс көлемінде ғана
Кәсіпорын сапа менежджмент жүйесінің ИСО-9001-2001 және экологиялық менеджмент
«КазТемір құрылыс» ЖШС – де 100-ден астам өнім
Кәсіпорынның жалпы экономикалық жағдайын бағалау және өндірістік –
1 – кестеде берілген мәліметтер негізінде «КазТемір
1 – кесте. «КазТемір құрылыс» ЖШС-нің технико –
№ Негізгі көрсеткіштері өлшем бірлігі 2006ж. 2007ж. Ауытқуы
+ -
1 Сатудан түскен табыс мың. тг 956713
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны
мың. тг
773295
922781
+149486
119,3
3 Жалпы табыс мың. тг 183418 187017
4 Кезең шығындары мың. тг 40643 111594 +
5 Негізгі қызметтен түскен табыс
мың. тг
142775
75423
- 67352
52,8
6 Негізгі емес қызметтен түскен табыс
мың. тг
-90
9910
+ 9820
-
7 Салық салынғанға дейінгі табыс мың. тг
8 Таза табыс мың. тг 97462 48613
9 Өнімнің 1 тг кеткен шығындары
тг
0,85
0,93
+ 0,08
109,0
10 Өнімнің рентабельділігі % 12,0 4,7 -
11 Сатудың рентабельділігі % 10,2 4,4 - 5,8
12 Өндірістің рентабельділігі % 22,2 7,5 -14,7 -
13 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны
мың. тг
120074,5
127918,0
+ 78435
106,5
14 Айналым құралдарының орташа жылдық құны
мың. тг
319108,5
520599,5
+ 201491
163,1
15 Еңбек ақы қоры мың. тг 204290 260694
16 Жалпы жұмыскерлер саны адам 405 439
17 1 жұмыскердің орташа айлық жалақысы
тг
42035
49486
+ 7451
117,7
Ескертпе – Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді.
Кәсіпорындағы өндірілетін өнімдерге сұраныстың артуы және тұрақты тұтынушыларының
Кәсіпорынның қалыпты қызметін қамтамасыз етуде оның негізгі құралдары
Кәсіпорындағы өндіріс көлемінің ұлғаюы қосымша еңбек күшін қажет
Кәсіпорынның жалпы өндірістік – шаруашылық қызметін талдаумен қатар
2. 2 Кәсіпорынның негізгі құралдарын жаңарту мен пайдаланудың
Кәсіпорындағы негізгі құралдарды жаңарту мен пайдалану тиімділігін талдау
Негізгі құралдарды неғұрлым жақсы пайдаланған сайын, соғұрлым айналымы
2 – кесте. «КазТемір құрылыс» ЖШС-нің 2006 –
мың теңге
№
Негізгі қорлар Жылдар Ауытқуы
2006 2007 + - %
1 Ғимараттар мен құрылғылар 60 517 60 890
2 Машиналар мен құрал жабдықтар, өткізгіш тетіктер 48
3 Көлік құралдары 9 154 7 280
4 Өзге де негізгі құралдар 2 025
Барлығы: 120 000 135 836 + 15836
Сонымен 2 – кестеде берілген мәліметтерден көріп отырғанымыздай
«КазТемір құрылыс» ЖШС-нің негізгі құралдарын құрылымдық тұрғыда талдау
Кәсіпорынның негізгі құралдарын жаңарту және пайдалану тиімділігін талдау
3 – кесте. «КазТемір құрылыс» ЖШС-гі 2006
мың теңге
Негізгі қорлар топтары 2006жыл 2007жыл Ауытқуы, + -
енгізілгені істен шыққаны енгізілгені істен шыққаны енгізілгені істен
Ғимараттар мен құрылғылар - - 3 173 -
Машиналар мен құрал жабдықтар, өткізгіш тетіктер 9 579
Көлік құралдары 479 - - - -
Өзге де негізгі құралдар 1953 24 152
Барлығы: 12 011 169 28 028 17 +16
Ескертпе – Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді.
Жоғарыдағы 3-кестедегі берілген деректер мен есептеулерден көріп отырғанымыздай
«КазТемір құрылыс» ЖШС– де негізгі құралдарды жаңарту мен
Кәсіпорындағы негізгі құралдарды пайдалану жағдайын абюсолютті көрсеткіштер арқылы
Кәсіпорында негізгі құралдарды пайдаланудың салыстырмалы көрсеткіштерін талдау үшін
Кәсіпорын қызметінің қалыпты жүруін қамтамасыз ету үшін негізгі
4 – кесте. Негізгі құралдарды пайдаланудың салыстырмалы көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2006жыл 2007жыл Ауытқуы
+ -
1 Негізгі қорлардың бастапқы құны, мың теңге
135 707
163 718
+28 011
120,6
2 Негізгі қорлардың қалдық құны, мың теңге
120 000
135 836
+ 15 836
113,2
3 Жинақталған тозу сомасы , мың теңге 15
4 Жаңадан келіп түскен негізгі қорлар құны, мың
12 011
28 028
+ 16 017
233,3
5 Есептен шыққан негізгі қорлар құны, мың теңге
169
17
- 152
10
6 Негізгі қорлардың жаңару коэффициенті
0,09
0,17
+ 0,08
188,9
7 Негізгі қорлардың шығу коэффициенті
0,001
0,0001
- 0, 0009
10
8 Негізгі қорлардың тозу коэффициенті 0,12 0,17 +
9 Негізгі қорлардың жарамдылық коэффициент
0,88
0,83
- 0, 05
94,3
4 – кестеде берілген мәліметтерден көріп отырғанымыздай, 2007
Кәсіпорындағы негізгі құралдардың техникалық жағдайын негізгі құралдардың тозу
Кәсіпорындағы негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін едәуір айқын көрсететін
Кәсiпорындардың мүлiктiк жағдайын, яғни, олардың иелiгiндегі активтердiң
5 – кесте. Негізгі қорларды пайдалану тиімділігін сипаттайтын
№ Көрсеткіштер 2006 жыл 2007 жыл Ауытқуы,
+ - %
1 Негізгі қорлардың орташа жылдық құны, мың теңге
120074,5
127918,0
+ 7843,5
106,5
2 Сатудан түскен табыс, мың теңге
3 Негізгі қорлардың активті бөлігінің құны, мың теңге
57458
72951
+ 15493
127,0
4 Таза пайда, мың теңге 97462
5 Жұмыскерлер саны, адам 405 439 +
6 Негізгі қорлардың активті бөлігінің үлесі, %
47,9
53,7
+ 5,8
112,1
7 Қор қайтарымдылығы, теңге 7,97 8,68 +
8 Қор сыйымдылығы, теңге 0,13 0,12 -
9 Қормен жарақтану, мың теңге 296,5
10 Негізгі қорлардың рентабельділігі, теңге
0,8
0,4
- 0,4
50,0
Ескертпе – Кәсіпорын мәліметтері негізінде есептелді.
Жоғарыдағы кестеде (5-кесте) берілген мәліметтерден көріп отырғанымыздай «КазТемір
Нарықтық экономика жағдайында негізгі құралдардың табыстылығы, қор қайтарымдылығы,
Сонымен «КазТемір құрылыс» ЖШС– де негізгі құралдарды пайдалану
Кәсіпорын қызметінің қалыпты жүруін қамтамасыз ету үшін негізгі
Қазіргі кезде отандық кәсіпорындардың көпшілігінде негізгі қорларының тозу
Жалпы алғанда «КазТемір құрылыс» ЖШС– де негізгі құралдардың
Дегенмен қазіргі ақпараттық технологиялар мен ғылыми – техникалық
3 Өндірісте негізгі құралдарды тиімді пайдалану тетіктері
3.1 Негізгі құралдарды тиімді пайдаланудығы кәсіпорынның инновациялық және
Ұлттық экономика шикізатты өндіруде техниканың жаңа үлгілерін пайдаланып,
Еңбек, қор, капиталдың пайдалану деңгейлерін жақсарту еңбек өнімділігінің
Негізгі қорлардың ұдайы түрде жаңаруы, кәсіпорында бәсекеге қабілеттілігі
Қазіргі кезде Қазақстан Біріккен Сауда Ұйымына мүше 144
Қазіргі таңда жалпы алғанда, отандық өнеркәсіп өнімдерінің әлемдік
Қазақстанда жалпы негізгі капиталға жұмсалған инвестициялар 2006 жылы
Әлемде технологияның қарқынды турде дамуы, нарықтардың жаһандандырылуы, инновациялық
Стратегияда көзделген мақсатқа қол жеткізу үшін мемлекет бүгінде
Инновацияны енгізуді жеделдету көзіне инвестиция жатады. Бірақ кәсіпорын
Инвестицияны мемлекеттік қолдаудың мақсатына экономиканы дамыту үшін қолайлы
Қазіргі кезде технологиялық үрдістерді жаңарту мен ресурстарды үнемі
Қазіргі кезде еліміздің экономикасының даму бағытында алда шешілшуі
бәсекеге қабілеттілікті көтеруде өңдеуші өнеркәсіптің инвестициялық тартымдылығын көтеруге
кәсіпорындардың бәсеке қабілеттілігін арттыруда оларға преференциялар түрінде жеңілдіктер
кәсіпорынды лизингтік несиелеуді оңтайландыру, дамушы елдерде негізгі құралдарды
амортизациялық саясатты жетілдіру;
өндірісте еңбек құралдары мен заттарының құрылымын жетілдіру, жұмысшылардың
Кәсіпорында негізгі капитал пайдаланудың тиімділігін арттыруда тікелей және
Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметтің тиімділігін
Техникалық – ұйымдастырушылық деңгейінің экономикалық тиімділігін арттыру көрсеткіштері
Бірінші кезең – бұл инновациялық шараларды іске асыру
Екінші кезең – бүл қаржыландырудың мүмкіншілік көздерін анықтау;
Үшінші кезең – бұл жаңа техника мен тнхнологияны
Төртінші кезең – бұл экономикалық көрсетіштерді салыстыру арқылы
Жалпы түрінде ғылыми – техникалық пргресті жеделдету тиімділіктің
Экономикалық нәтижелілік – бұл еңбек өнімділігінің артуы, еңбек
Ресурстық нәтижелілік – бұл кәсіпорында ресурстарды босатып алу:
Техникалық нәтижелілік – бұл жаңа техника мен
Әлеуметтік нәтижелілік – бұл халықты материалдық және
Бұл нәтижелерге қол жеткізуге болады, егер де үкімет
Кәсіпорындағы инновация ұғымы – техника мен технологиялардың ауысымын
Инновациялар ғылымды қажет ететін технология негізінде инвестиция
Негізгі қорға қаржы жұмсау(өндірістің негізгі қоры) босалқы қорларға,
Өндірістегі жалпы инвестиция өнім инвестициясы деп атайды. Ол
Екінші біріктіруші таза инвестиция – бұл капиталдың қаржы
Күрделі қаржы жұмсалымы – негізгі капиталдың ұдайы өндірісіне
Кәсіпорындағы инвестициялау – бұл қарапайым және өндіріс қаражаттарын
Өндірісте қорлар орнын толтыру процесінде кәсіпорын тиімділіктің мына
Капитал шығынының өсуі өндіріс көлемінің арттыру негізі, ал
Кәсіпорында техникалық және ұйымдық дамудың экономикалық тиімділігін арттыру
еңбек өнімділігінің үстелуі, жұмыс істеушілердің саны және еңбек
материалдық қайтарымның үстелуі, материалдық ресурстардың шығындарының салыстырмалы ауытқуы;
негізгі өндірістік капиталдың қор қайтарымының үстелуі(қор сыйымдылығының төмендеуі)
айналым қаражатының айналым жылдамдығының үстелуі, (босатып алу немесе
қарқындату есебінен еңбек, материалдық және қаржы ресустарын тиімді
пайданың немесе өнімнің өзіндік құнының үстелуі ;
кәсіпорынның төлем қабілеттілігі және қаржы жағдайының көрсеткіштерінің үстелуі.
Қолданылатын техникалық және технологиялық шешімдердің үдемелілігі өндірісті мүмкіншілігімен
Инвестициялық қаржы жағынан анықтамалылығы – бұл табыс табу
Күрделі қаржы – капитал жасаушы инвестицияның құрамды бөлігі.
Күрделі қаржы құрамына кіретіндер: құрылыс – монтаж жұмыстарына
Егер де кәсіпорын ойдағыдай жұмыс істейтін, өнімнің сапасын
Соңғы жылдары біздің республикамызда шетел инвестициялармен
3.2 Негізгі құралдарды модернизациялау мен оларды тиімді пайдалану
Қазіргі кезде кәсіпорын өндірісті өндірістік процесті толықтай автоматтандыру
Өндірісті шығарылатын өнімді техникалық жаңартуға арнап бағыттау әрекеті
Өндірісті жақсартылған қасиетке ие бұйымдарды шығаруға арнап бағыттау
Мұндай саясатты жүзеге асыру НИОКР-ға салыстырмалы түрде аз
Мұндай саясат тауарлардың меншікті әзірлемелеріне – нарықта пайда
Өндірісті құрылымды жаңғыртудың арқасында қасиеттері жақсартылған және жаңа
Бұйымдарды жаңғырту әрекеті бұйымдарды пайдалануды ыңғайлы ететін аздаған
Өндірісті өте ескірген, алайда басқа нарықтарда сұранысқа ие
Дұрыс құрастырылған ғылыми – техникалық саясат өндірістік бөлімше
Мұндай саясат шығарылатын өнімнің үздіксіз түрде жетілдірілуі мен
Бұл ретте әңгіме мұндай іс - әрекетке жұмысалатын
Техникалық саясатты әзірлеудің нәтижелері НИОКР – ды жоспарлаудың
Кәсіпорынның техникалық саясатын кәсіпорынның техникалық қызметтері жоспарлайды. Олардың
Техникалық саясатты әзірлеу ісіне сервис және маркетинг қызметтері
Техникалық қызметтердің міндеттеріне келесілер жатады. Жаңа өнімді, оны
Негізгі құралдарды жөндеу мен жетілдіру. Өндірістік процесте құралдар
Жөндеудің үш түрі қарастырылады. Олар: қалпына келтіру, ағымдағы
Қалпына келтіру жөндеулері – бұл әртүрлі жағдайларға: табиғи
Ағымдағы жөндеу – бұл өндірістік процесс кезінде негізгі
Күрделі немесе толық жөндеулер – бұл негізгі құралдардың
Модернизациялау. Ол – негізгі құралдардың техникалық жетілдірілуін
Ескірген бөлшектерді қалпына келтіру:
кейбір бөлшектердің жеткіліксіздігін (тапшылығын) жою және барлық жөндеулерді
жөндеу шығындарды төмендету, себебі, бөлшектерді қалпына келтіру, оларды
бөлшектерді кәсіпорындарға жеткізуден көліктік шығындарды төмендетуге мүмкіндік береді.
Тәжірибе көрсеткендей қалпына келтіретін бөлшектер орта, әсіресе ірі
Негізгі құралдарды пайдаланудың тиімділігін жоғарылату кәсіпорын қызметінің қаржылық
Кәсіпорында негізгі құраларды пайдалану тиімділігін келесі жолдармен арттыруға
кәсіпорынды артық құралдардан босату, яғни машиналар және басқа
толық және күрделі жұмыстардың уақытылы және сапалы өткізілуінің
жоғары сапалы негізгі құралдарды сатып алу арқылы;
негізгі құралдардың, әсіресе активті бөлігінің уақылы ауыстырылуы олардың
шикізаттар мен материалдардың өндірістік процеске дайындау деңгейін жоғарылату;
кәсіпорынның автоматизациялану мен механизациялау деңгейін жоғарылау;
өндіріс пен еңбекті ұйыдастыруды жоғарылату – жұмыс
Қорытынды
Нарықтық экономика қарсаңында жұмыс жасап отырғын кәсіпорынға қатаң
Негізгі капиталсыз кәсіпорынның іс - әрекеттерінің жүзеге асырылуы
Өндірісті дамытудың негізі кәсіпорынның техникалық жарақтануы мен технологиялық
Кәсіпорында өндірістік қорларды тиімді пайдалану үшін капиталды жөндеу
Негізгі қорларды пайдаланудың халық шаруашылығындағы нәтижелігін бағалау қиын.
Сондай – ақ нарықтық қатынастар жағдайында амортизациялық аударым
Қазақстан Республикасының индустриалды – инновациялық даму үлгісін қалыптастыру
Мен Қазақстан Республикасының азаматы және болашақ экономист ретінде
Қолданылған әдебиеттер тізімі
ҚР 2003 – 2015 жылдарға арналған индустриалды –
Сергеев И. В. Экономика предприятия – Москва, «Финансы
Гражданский кодекс РК – Алматы: Юрист, 2005г.
Чечевицына Л. Н. Экономика предприятия – Ростов-на-Дону, Феникс,
Баканов Т. Б., Шеремет А. Д. Теория анализа
Қуатова Д. Я. Кәсіпорын экономикасы: практикум – Алматы,
7. Пельиха А.С. Экономика предприятия и отрасли промышленности
8. Жолдасбекова Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы // Алматы, Экономика
9. Мейірбеков А.Қ. Әлімбетова Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы //
38