ЖОСПАР
Кіріспе 2
1 Жеке табыс салығының методологиялық және
1.1 Жеке табыс салығының мәні, мазмұны
1.2 Жеке табыс салығының шетелдік тәжірибелері
Қорытынды 17
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 18
Кіріспе
Еліміз егемендігін алғаннан бастап нарықтық экономикаға
Жалпы, салықтар экономикалық өсуді қамтамасыз ететін
Біздің бұл жұмыстың тақырыбын таңдаудағы басты
Жалпы, 2004ж. 1 қаңтарынан жүзеге асырыла
1 Жеке табыс салығының методологиялық және
1.1 Жеке табыс салығының мәні, мазмұны
Салықтардың қалыптасып, дамуы мемлекеттің пайда болуымен
Екінші кезең XVII ғ. соңынан бастап,
Үшінші кезеңде мемлекет салықтарды бекіту және
Салық салу теориясының негізін қалаушы болып
Оның осы пікірінен бүгінге дейін мәнін
Әділеттілік қағидасы, салық салу азаматтар арасында
Анықтылық қағидасы, төлем сомасы, әдісі және
Ыңғайлылық қағидасы, салық төлеуші үшін ыңғайлы
Үнемділік қағидасы, салықты алуда жұмсалатын шығындарды
Салық салудың дамуының қазіргі заманғы кезеңінде
Салық салудың көп ғасырлық тарихына қарамастан,
Л.К. Воронова салықтарға келесідей түсінік берді:
Бұдан да нақты анықтаманы Э.Д. Соколова
Өкінішке орай, бұл анықтама салықтың белгілерін
Қазақстандық ғалым Е.В. Порохов «қаржылық -
Еліміздің салық жүйесінің негізі 1991ж. 24
Бұл заңның енгізілуі кезеңі КСРО-ның ыдырауына
Заңдық актілерді құруда өзінің тәжірибелерінің болмауынан,
Салықтардың көптігі (43 түрі болды, оның
1 кезең (1992-1995жж.) – заңды түрде
2 кезең (1995-1999жж.) – бұл дамыған
3 кезең (1999-2001жж.) – экономикалық өсудің
Бұл салық салынатын базаның тұрақтану және
Корпоративтік табыс салығы мен қосылған құн
Ол уакытта мемлекеттің салық төлеушілермен салықтық
4 кезең – отандық салық жүйесін
Салық кодексінде салықтарға келесідей анықтама беріледі:
«Салықтар – бұл заңды және жеке
Салықтардың мәні мемлекеттің өзінің қызметін жүзеге
Салықтардың қызметі – бұл оның қасиеттерін
Фискалдық (бюджеттік, мобилизациялық, аккумуляциялық, жинақтаушы);
Бақылау;
Қайта бөлу;
Реттеуші, оның өзі мынадай функция астыларынан
а) Ынталандырушы
б) Шектеуші
в) Ұдайы өндірістік
Салықтардың фискалдық қызметі салықтардың экономикалық
Салықтардың бақылау қызметі мемлекеттің өзінің қаржылық
Қайта бөлу қызметі әлеуметтік сипатта айқын
Салықтардың реттеуші қызметі олардың ұдайы өндіріс
Салықтың негізгі экономикалық белгілеріне мыналар жатады:
салықтардың ақшалай нысанда болуы;
салықтардың қайтарымсыздығы және баламасыздығы;
салықтардың объектісі, субъектісі, төлеу мөлшері мен
салықтар мемлекеттің табысы болып табылады.
Салықтың заңи белгілеріне мыналар жатады:
салық заңмен бекітіледі және енгізіледі;
салық – бұл еріксіз сипаттағы міндетті
Салық жүйесі мемлекетпен бекітілген және орталықтандырылған
Қазіргі кезде Қазақстанда мынадай салықтар қызмет
Корпорациялық табыс салығы
Жеке табыс салығы
Қосылған құн салығы
Акциздер
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы
Әлеуметтік салық
Жер салығы
Көлік құралдары салығы
Мүлік салығы
Осы салықтардың ішіндегі жеке табыс салығын,
мазмұнын, есептелу механнзміне келесі бөлімде кеңірек
Салық элементтерінің жиынтығы кез келген салық
сипатқа ие, яғни кез келген салық
Салықтың негізгі элементтеріне мыналар жатады:
Салық субъектісі;
Салық объектісі;
Салық оклады;
Салық жеңілдіктері;
Салық төлеу тәртібі;
Салық төлеу әдістері;
Салық көзі;
Салық кезеңі;
Салық өлшем бірлігі;
Салық органдары мен салық төлеушілердің құқықтары
Салықты төлеуді бақылау;
Салық масштабы.
Әрбір салық осы элементтердің кешенінен тұрады.
Салық субъектісі – бұл салық міндеттемесінде
Салықтың маңызды және қажетті элементтерінің бірі
Салық базасы салық сомасын есептеу үшін
Салықты есептеу мақсатымен салық пәнін өлшеу
Салықтың өлшем бірлігі – бұл салық
Салық ставкасы – бұл салық салу
тұрақты немесе пайыз нысанында белгіленеді.
Пайыздық салық ставкасы прогрессивтік, регрессивтік және
Прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне
Регрессивтік ставкалар – керісінше, яғни салық
Ал, пропорционалдық ставкалар салық салынатын табыстың
Салық салу әдісі – бұл салық
декларациялық, ол салық төлеушінің салық органдарына
төлем көзінен ұсталынуы, әдетте ол кәсіпорынның
кадастрлық, сәйкес салықты есептеу барысында пайдаланатын
Салықтың келесі элементі – оны төлеу
Салық кезеңі – салық базасы қалыптасатын
Салық көзі – салық салынатын табыс.
Кез келген мемлекетте салық элементтерінің жүйесінде
Салық субъектісі бойынша жеңілдіктер. Мысалы: транспорттық
Салық қызметі органы ҚР-сы Қаржы министрлігі
Жеке тұлғаларға салынатын табыс салығы
XXғ. I жартысында ол шамамен барлық
Шектелмеген міндеттілік елде тұрақты тұрғылықты жері
Шектелген салық міндеттілігі елде тұрақты тұрғылықты
Табыс,
мың сом
100-
80 -
60 -
40 -
20 -
Салықты төлегеннен кейін
Салықты төлегенге дейін
0
1-қисық салықты төлегенге дейін табысты бөлудегі
2-қисық прогрессивті салықтар салықты төлегеннен кейін
Жеке табыс салығы мемлекеттік бюджеттің кірістерінің
Кез келген мемлекет үшін тәуелсіздік пен
Дамыған елдерде жеке табыс салығы көптеген
фискалдық, яғни осы салықтың есебінен мемлекттік
жиынтық сұранысты ынталандырушы, оның ішінде тұтыну
әлеуметтік әділеттілік, яғни әлеуметтік әділеттілік құралы
Келесі позицияны «ұсыныс экономикасы» теориясының жақтаушылары
Осылайша, бүгінгі таңда жеке табыс салығын
- табыстардың теңсіздігін ретке келтіру, яғни
- «құрылған автоматтық стабилизатор», яғни бұл
Жеке табыс салығы Қазақстан Республикасының мемлекеттік
2002ж. бюджетке 77381 млн. тенге түсті,
Салық заңнамасының соңғы реформаларына дейін 1991
Бұл салық түрінің бюджетке түсімі өсуде:
200 жылмен салыстырғанда 2001ж. 34,42
2-кесте
Қазақстан Республикасының бюджетінежеке табыс салығынан түскен
Жылдар 2000 (базалық) 2001 2002
Жеке табыс салығынан бюджетке түсетін түсімдер
(млн.теңге) 51016 68573 77381
Түсімдердің өсімі ( %) - 34,42
2004ж. 1 қаңтарынан бастап, Салық кодексіне
Осылайша, Қазақстанда айлық есептік көрсеткіш мәніне
Осылайша, Қазақстан Республикасында қызмет ететін жеке
2003ж. көктемде республика Президенті Н. Назарбаев
1.2 Жеке табыс салығының шетелдік тәжірибелері
Жеке табыс салығының алыну қағидаларына талдау
Төленетін салықтың сомасын анықтау үшін нақты
Салық бір жыл ішінде төрт бөлікке
Ал, Финляндия территориясында алты айдан астам
Қазіргі кездегі Италияның салық жүйесінде мемлекеттік
Жеке табыс салығының 4 ставкасы бар:
Австрияда табыс салығы 1988ж. табыс салығы
2-кесте
Австриядағы жеке табыс салығының ставкалары3
Салық салынатын табыс сомасы, австр. шилинг
56800 –ге дейін
56900 -63600
63700 -150000
150100 – 300000
300001 – 700000
700000 – нан жоғары 0
10
22
32
42
50 0
25000
11000
26000
56000
112000
АҚШ федералдық бюджетінің кірістерінің құрылымында аса
Жиынтық жалпы табысты анықтау үшін барлық
Жиынтық жалпы табыстан іскерлік шығындар алынады.
Таза табыс шамасынан жеке салықтық жеңілдіктер,
Германияда табыс салығы прогрессивті. Оның минималды
Салықтың максималды ставкасы табысы 120 мың
Табыс салығының салу объектісі болып адамның
Салынатын табысты анықтау үшін түсімдерден шығындар
Жалақыға салынатын салықты анықтау үшін мынадай
I сынып –
II сынып – асырауында баласы бар
III сынып – үйленгендер, егер жанұяда
IV сынып - әйелі
V сынып – үйленгендер, қызмет
VI сынып – бірнеше жерде жалақы
Салықтық кестелерді сыныптар, сондай-ақ жанұядағы балалрдың
Жалақыдан ұсталатын салық салықтық картаның негізінде
Испанияда табыс салығы туралы Заң 1991ж.
Салық салынатын базаға келесілер жатады:
жалақы, зейнетақы, жұмыссыздық бойынша жәрдемақылар, заттай
капиталдан түсетін табыстар;
мүлік өсімі
Ал, оған жатпайтындар:
ауру бойынша жәрдемақылар;
ұтыстар мен премиялар (мемлекеттік және аймақтық);
мемлекеттік стипендиялар.
Салық салынатын базадан әлеуметтік сақтандыруға аударымдар,
Салық резиденттерге (183 күннен көп тұрса),
Резидент емес тұлғалар төлем көзінен 25
Декларация келесі жылдың 20-маусымына дейін тапсырылады.
Францияның табыстар салығының тобында маңызды орынды
Жеке табыс салығы прогрессивті сипатта 0-ден
Жапонияда жеке тұлғалар мемлекеттік табыс салығын
Сонымен бірге салық төлеушінің жанұялық жағдайын
Қорытынды
2003ж. көктемде республика Президенті Н. Назарбаев
Бұл бағыттардың ішінде өзімнің курстық жұмысыма
13000 теңгеге дейін – 5%
13000 – 35000 теңгеге дейін –
35000 – 175000 теңгеге дейін –
175000 – 525000 теңгеге дейін –
525000 теңгеден жоғары – 20%
Жалпы, жеке табыс салығы бюджет түсімдерінің
Жеке табыс салығының қазіргі кездегі негізгі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының жаңа «Салық және бюджетке
ҚР-ның «Салық және бюджетке төленетін басқа
“Қазақстан Республикасының салық жүйесі туралы” Заңы.-Алматы:
Ермекбаева Б.Ж «Салықтар және салық
5. Ермекбаева Б.Ж.. Лесбеков Г.А.
6. А.И. Худяков «Налоговая система
7. Д.Г. Черник «Налоги» -
9. Д.Г. Черник «Основы налоговой
1998
10. Карагусова Г. «Налоги: сущность
11.Мещерякова О.В. «Налоговая система развития стран
12. «Налоговый консультант», №4, 2002.
13. «Налоговый консультант», №10,2001.
14. «Мир финансов»,
15. «Мир финансов»,
ҚР Қаржы Министрлігінің статистикалық бюллетені, №
18