Салық жүйесі экономиканы мемлекеттік реттеу құралы ретінде
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе…………………………………………………………………………..3
1 ЭКОНОМИКАНЫ РЕТТЕУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕГІ ҚазаҚстан РеспубликасыныҢ СалыҚ жҮйесiнiҢ
1.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесi және оның
жiктелуi………………………………………………………….…..................5
1.2 Салық жүйесiндегi салық қызметiнiң құрылымы және атқаратын
қызметтерi………………………………………………....................……..…11
1.3 Салық жүйесiндегi салық салудың механизмi………………………............17
2 ҚазаҚстан Республикасынын САЛЫҚ ЖҮЙЕСlНlҢ
ҚАЗlРГl КЕЗДЕГl ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ..................................................21
2.1 Бюджеттегi салық түсiмдерiн талдау………………….........…………….…21
2.2 Оңтүстiк Қазақстан облыс бюджетiне салық түсiмдерiн талдау……….….29
3 Экономиканы мемлекеттік реттеудегі САЛЫҚ
ЖҮЙЕСlН ОДАН ӘРl ЖЕТlЛДlРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ....................................33
3.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесiндегi кейбiр өзектi
мәселелер……………………………..………………….....................……….33
3.2 Қазақстан Республикасының салық салу жүйесiн одан әрi жетiлдiру
жолдары…………………………............................…………………………..43
Қорытынды ……………………………………..………………….....…….49
ПайдаланылҒан Әдебиеттер тiзiмi………………………..……..51
КlРlСПЕ
Салық жүйесi мемлекеттiң қаржы көздерiн қалыптастырудың ең негiзгi құралы
Мемлекеттiң экономикасын көтеруде оның азаматтарының ақшалай немесе
Салық салу механизiмi кез -келген экономикалық жүйенiң күрделi
Кез-келген елде, мемлекеттiң салық жүйесiне өте үлкен көңiл
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде салық жүйесi мемлекеттiк және муниципалдық
Қазiргi кездегi жағдайларға салықтардың мәнi мен ролi
Ендi, салықтар ұлттық табысты мемлекеттендiрудiң маңызды құралы бола
Салықтар экономикалық белсендiлiктi реттей отырып, өндiрiстiк продестерге де әсер
Яғни, кез келген мемлекеттiң экономикасындағы салық жүйесiнiң атқаратын ролi
Дипломдық жұмыстың мақсаты - салық жүйесін экономиканы мемлекеттік реттеу
Диплом жұмысы үш бөлiмнен тұрады. Бiрiншi бөлiмде салық жүйесiнiң
1 ЭКОНОМИКАНЫ РЕТТЕУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕГІ ҚазаҚстан РеспубликасыныҢ СалыҚ жҮйесiнiҢ
1.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесi және жiктелуi
Салық жүйесi мемлекеттiң қаржы көздерiн қалыптастырудың ең негiзгi құралы
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқсанында қабылданған ''Қазақстан Республикасындағы салық
Осы заң бойынша салық төлеушiлер мен салық қызметi органдарының
Қабылдаған Заңға сәйкес 1992 жылдың 1-шi қаңтарынан Қазақстан Республикасында:
13 – жалпы мемлекеттiк салықтар;
11 – мiндеттi түрде төленетiн жергiлiктi салықтар мен алымдар;
17 – жергiлiктi салықтар мен алымдар енгiзiлдi.
Салықтар негiзiн пайдаға салынатын салық, табыс салығы, қосылған құнға
Қазақстан Республикасының салық жүйесiн құруда ең алғашқы тарихи құжат
Дегенмен өмiрге келген әрбiр жаңа құбылыста кездесетiн ерекшерiктермен қатар
Қазақстан Үкiметi 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзiмдi
Ендi бұрын қызмет еткен 42 түрлі салықтар мен алымдардың
Салық салудың негiзгi принциптерi сақталып, салық салуда қарапайымдылық, әдiлеттiлiк,салыстыру
Салық жүйесiнiң бiр орында, өзгерiссiз тұрып қалуы мүмкiн емес.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк бюджетiне түсетiн салықтық төлемнiң iшiндегi жалпы
Кесте 1
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк бюджетiне түсетiн салықтық төлемнiң iшiндегi жалпы
2004 ж 2005 ж 2006 ж
Мемлекеттiк бюджетке түсетiн салықтық төлемдер,барлығы:
Жалпы мемлекеттiк салықтар.
Жергiлiктi салықтар мен алымдар. 100
64.1
35.9 100
68.5
31.5 100
70.8
29.2
Кестедегi мәлiметтерге қарасақ салықтық төлемдер негiзiнен жалпы мемлекеттiк салықтар
Соңғы 1-2 жыл iшiнде жалпы мемлекеттiк салықтар iшiнде аса
Салықтардың, оларды төлеушiлердiң, салықтарды алу әдiстерiнiң, салық жеңiлдiктерiнiң жиынтығының
Барлық өркениеттi елдерде салықтардың бүкiл жиынтығы әртүрлі қағидаттар бойынша
салық салу объектiлерi бойынша;
салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билiк жасайтын органға
пайдалану тәртiбi бойынша;
объектiнiң экономикалық белгiсi бойынша.
Салықтарды салу объектiсi бойынша, олар тiке және жанама салықтар
Тiкелей салықтар – салық төлеушiнiң кiрiсi мен мүлкiнен тiкелей
Жанама салықтар – баға немесе тарифке үстеме түрiнде белгiленген
Салықты алатын және оған билiк жасайтын органға қарай орталық
Пайдалану тәртiбiне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты (арнаулы)
Жалпы салықтар тиiстi деңгейлердегi бюджеттерде шоғырландырылады және жалпымемлекеттiк қажеттiлiктердi
Объектiнiң экономикалық белгiлерi бойынша табысқа салынатын салықтар және тұтынуға
Салық есебiнiң екi әдiсi қолданылады:
кассалық
есептеу әдiсi.
Кассалық әдiске сәйкес табыстар мен шегерiмдер жұмысты орындау, қызмет
Есептеу әдiсi бойынша табыстар мен шегерiмдер ақы төлеудiң
уақытына қарамастан жұмысты орындау, қызмет көрсету, тауарларды өткiзу және
Салық жүйесi келесiдегiдей экономикалық көрсеткiштермен сипатталады:
Салықтық ауыртпашылық (бiздiң елiмiзде 48-50 пайыз, ал дамыған шет
lшкi және сыртқы саудадан түсетiн салықтық табыстар қатынасы.
Тiкелей және жанама салық салу қатынасы.
Салық ауыртпашылығы дегенiмiз қоғамдағы салықтардың рөлiн сипаттайтын және салықтық
Көптеген дамыған шет мемлекеттерде тiкелей салық салу кеңiнен қолданылады.
Салық салу обьектiсiн бағалау дәрежесiне қарай салықтар нақтылы
Нақтылы салықтар – салық төлеушiнi салық салу обьектiсiнен алынатын
Дербес салықтар салық төлеушiнiң салық төлейтiн обьектiсiнен алынатын табыстың
Жалпы алғашқы салықтардың
Осыдан келiп, мынаны айтуға
Байлар өздерiн байыту үшiн
Салықтар қоғамдық өнiмнiң
Дүниежүзiлiк тәжiрибе көрсетiп
Қазiргi кездегi жағдайларға
Бюджет жүйесiн реформалау қажеттiлiгi Қазақстанның эволюциялық дамуының
Мемлекеттiң орталықтандырылған ақшалай қаражатының қорын
1.2 Салық жүйесiндегi салық қызметiнiң құрылымы және атқаратын қызметтерi
Салықтардың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң
Салық жүйесi - белгiленген тәртiппен жиналатын салықтар алымдар
1.Салық органдарының жүйесiнiң болуы.
2.Салық заңдылықтарының жүйесi және принциптер жүйесi.
3.Салық саясатының принциптерi.
4.Салықтардың бюджеттер бойынша бөлiну тәртiбi.
5.Салықтық бақылаудың формалары мен әдiстерi.
6.Салықтық өндiрiстiң шарттары мен тәртiптерi.
7.Халықаралық екi рет салық салуды шешу проблемаларының нақты қадамдары.
Салық қызметi Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк салық комитетiнен және облыстардағы,
Барлық деңгейдегi салық қызметi органдары заңды тұлғалар болып табылады,
Салық қызметiнiң негiзгi мiндеттерi мыналар:
- салық заңдарының орындалуын қымтамасыз ету,оның тиiмдiлiгiн зерделеу:
- заңдардың, салық салу мәселелерi жөнiнде басқа мемлекеттермен жасалатын
- салық төлеушiлерге олардың құқықтары мен мiндеттерi түсiндiру, салық
Салық қызметi органдарының негiзгi мiндеттерi:
салық төлеушiлердiң құқықтары мен мемлекет мүдделерiн сақтау және қорғау,
салық төлеушiлер мен салық салынатын объектiлердiң, есебiн уақтылы алу;
салықты есептеу мен төлеуге байланысты декларацияның және басқа құжаттардың
салық тәртiбiн бұзушыларға, салықты уақтылы төлемеушiлерге, салықты дұрыс есептемей
салық төлеуден жалтарып жүрген жеке және заңды тұлғаларды салық
мәлiметтер құпиясын сақтау.
Салық қызметi органдарының мынадай құқықтары бар:
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртiп пен шарттар негiзiнде заңды
ұйымдардың лауазыды адамдарынан салық жөнiнде тексерулер барысында пайда болатын
салық полициясы бөлiмшелерiмен бiрлесе отырып салық тергеулерiн жүргізуге;
өз өкiлеттiгiн жүргізген кезде қолданылып жүрген заңға сәйкес, ұйымдар
салық заңдарын бұзған ұйымдарға, лауазымды адамдарға және азаматтарға заңға
салық айыппұл және өсiм белгiленген мерзiмде төленбеген кезде, салық
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкi мен оның бөлiмшелерiнде заңдармен белгiленген
қызмет бабындағы мақсатта басқа заңды тұлғалардан, банкттерден биржалар мен
Салық қызметiнiң қызметкерлерi өздерiнiң мiндеттетiн атқару барысында оларды заң
Салық төлеушiлер өз тарапынан мынадай мiндеттердi атқарулары тиiс:
уақтылы салық инспекциясына тiркеп, тiркеу номерiн алуға,
мемлекеттiк салық комитетiнiң актiлерiне сәйкес есеп құжаттамаларды жүргізуге, осы
белгiленген мерзiмде салық декларациясын тапсыру;
атқарылған жұмыс немесе көрсетiлген қызмет үшiн төлемдi жүзеге асыратын
салық заңдарын, салық төлеу тәртiбiн, салық төлеу мерзiмiн қатаң
Салық төлеушiлердiң құқығы:
салық жөнiндегi жеңiлдiктерге деген құқығын тастайтын құжаттарды табыс етуге;
жүргізiлген тексерулер актiлерiмен танысуға;
салық органдарына салықтарды есептеу мен төлеу және жүргізу мен
заңға сәйкес тәртiппен салық органдарының шешiмдерiне шағымдануға;
салық салуға қатыссыз деп саналатын ақпарат пен құжаттарды тапсырмауға
Салық жүйесi оның қызмет ету механизмi белгiлi бiр принциптерге
Қарапайымдылық принципi. Бюджеттiң кiрiс көзiн құраудағы, салықтар мен төлемдердiң
Салық жүйесi қарапайым да айқын болуы керек, салық төлеушiлнрдiң
- салықтардың түрлерi аса көп болмай, нақта
белгiлi бiр салықтың түрiне бiрiңғай салық ставкасын белгiлеу қажет;
салық салу объектiсiн, салық салынатын табысты немесе айналымды анықтау
салық жеңiлдiктерi не үшiн берiледi, оған қандай негiздер бар
салық төлеуде, салықты табыс көзiнен, яғни төлем жүргізiлген көзден
Әділеттiк принципi. Салық жүйесiнде әдiлеттiк принципi тiкелей және көлденең
Тiкелей әдiлеттiлiк принципi дегенiмiз, салық ставкасы салық мөлшерi, төлеушiнiң
Салық ставкаларының шегi аса жоғары болғаны жөн, себебi мұндай
Көлденең әдiлеттiлiк принципi дегенiмiз, тиiстi жағдайда бiрiңғай салық төлеушiге
Салыстыру принципi. Бұл принцип бойынша, салық ставкаларын бекiткен кезде
Қорыта айтқанда: салық төлеушi салықты мiндеттi түрде табыс мөлшерiне
салық төлеу мерзiмi, әдiсi, салық мөлшерi салық төлеушiге айқын
салық төлеу мерзiмi, салықты есептеу әдiсi, төлеу тәртiбi салық
Салық алудың үш түрлі тәсiлi бар: кадастрлiк, салық төлеушiнiң
Кадастрлiк тәсiл бойынша салық салу объектiсiн тiркеу арқылы, одан
Декларация бойынша салық, салық төлеушiнiң дкеларацияда көрсетiлген табыс көлемiне
Үшiншi тәсiл, яғни табыс көзi бойынша салық, салық төлеушi
1.3 Салық жүйесiндегi салық салудың механизмi
Салық салу механизiмi кез-келген экономикалық жүйенiң күрделi бөлiгiнiң
Салық салуды ұйымдастыру салық қатынастары нысандарының элементтерiн, яғни салық
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңiнде салық саясатының негiзгi бағыты немесе
Салық жүйесi - өзiнiң құрамы жағынан бiрнеше компоненттерден тұратын
Салық жүйесi компоненттерiнiң құрамы мынадай: қаржы қатынастары және осы
Салық салу
қағидаттары
Салық Салық
элементтерi заңдылығы
Салық
механизмi
Ақпараттық
қамтамасыз ету
Салықтарды
алудың әдiстерi
Сурет 1 Салық механизмiнiң элементтерi
Ендi осы салық жүйесiнiң құрамы мен салық салу механизмiне
Қандайда бiр механизмнiң құрамында бiрнеше тетiктер және элементтер болады.
Салық салу элементтерi мыналар:
Субъект, объект, салық көзi, салық ставкасы, салық өлшем бiрлiгi,
Ендi осы әрбiр элементке қысқаша түсiнiк берейiк.
Салық субъектi (салық төлеушi) дегенiмiз –заң бойынша салық төлеу
Салық ставкасы немесе өлшем бiрлiгiмен алынатын салық мөлшерi.
Ставкалар тұрақты немесе процентпен белгiленедi.
Тұрақты ставкалар салық объектiсiнен түсетiн табыстың мөлшерiне байланыссыз, өлшем
Проценттiк ставкалар үш түрге бөлiнедi: үдемелi немесе прогрессивтi; регрессивтi
Үдемелi немесе прогрессивтiк ставкалар салық салынатын табыстың өсуiне сәйкес
Регрессивтi ставкалар, керiсiнше, салық салынатын табыстың төмендеуiне сәйкес азайып
Пропорционалды ставкалар салық салу объектiсiнiң мөлшерiне байланыссыз, тұрақты бiр
Салық оклады - салық төлеушiнiң белгiлi бiр салық объектiсiнен
Салық төлеушiлер дегенiмiз - заңға сәйкес салық төлеушiнi бiртiндеп
Салық төлеу мерзiмi – салық төленетiн уақыт.
Салық төлеу тәртiбi – белгiленген мерзiмде салықты төлеген кезде
Салық төлеушiлер мен салық қызметi органдарының құқығы мен мiндеттерi
Қазақстан Республикасының салық заңдарына мыналар жатады:
Қазақстан Республикасының салық қатынастарын реттейтiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Қазақстан Республикасының Президентi мен Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң актiлерi, Қазақстан
Салыққа қатысты емес заңдарға салық салуға байланысты мәселелердi
2 ҚазаҚстан РеспубликасыныҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСlНlҢ ҚАЗlРГl ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1 Бюджеттегi салық түсiмдерiн талдау
Қазақстандағы салықтардың атқаратын реттеушi қызметiне кеңiнен тоқталсақ, оның оншалықты
Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясында болашақтағы мемлекетiмiздiң негiзгi
Көптеген елдерде кiшi кәсiпорындарға, олардық iс-қимылын ынталандыруға бағытталған салықтық
Қазақстан ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiрiстiң және өңдейтiн, халық тұтынатын
Қазақстанның салық жүйесiнде орын алып отырған әлеуметтiк салық компания
Дамыған мемлекеттердегi әлеуметтiк салықтық ставкасы 4-12 пайыз аралығында болып,
Осындай объективтi және субъективтi жақтарды ескере отырып, келесi ұсыныстарды
Бiрiншiден, жеке тұлғаларға қолданылатын шегерiмнiң мөлшерiн өзгерту және оны
Екiншiден, табыс салығынан ең төменгi жалақы алушыларды босату.
Қазiргi уақытта жоғары дамыған елдердiң өзi ұлттық валютаға саудагерлiп
Бүгiнгi таңда қалыптасқан әлемдiк тауар, қор және қаржы рыногындағы
Салық саясатын нысаналы түрде жүргізу инфляция мен мемлекет бюджетiнiң
Экономикалық, әлеуметтiк және басқа да мәселелердi шешу үшiн қажеттi
Салықтық түсiмдердi көбейту мәселелрi атап айтқанда, салықтық әкiмшiлiк жүргізу
2006 жылы облыс әлеуметтiк-экономикалық даму барысында айтарлықтай қол жеткiзiп
Осы жиналған соманың 14431,2 млн. теңгесi немесе 52,9 пайызы
Жергiлiктi бюджеттiң кiрiс бөлiгi 2006 ж. 12840,5 млн. теңгемен
2005 жылы жергiлiктi бюжет шығындарының жалпы табыс көлемiндегi үлесi
Бюджет аралық трансферттердiң бiрнеше түрлерi бар:
Мемлекеттiк салықтар үлесi;
Субвенция және дотация.
Субвенция мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыты болып табылатын, шығындар баптарын
Реттеушi салықтар мен дотациялар негiзгi екi бағытқа арналған: көлденең
Тiгiнен теңестiру жергiлiктi бюджеттердiң шығын мiндеттемелерi және өз көздерiнен
Көптген Еуропа елдерiнiң әлсiз жерлерi бюджет аралық тарнсферттердiң жылдық
Жергiлiктi басқару институттары әлеуметтiк дамудың проблемаларын тез және сапалы
Осы аталған шаралардың барлығы жүзеге асырылаған жағдайда ғана, барлық
Сурет 2-3 көретiнiмiздей республикалық бюджеттен соңғы
Оңтүстiк Қазақстан облыстық бюджетiнiң кiрiстерiнiң 1999-2005 ж.ж. аралығындағы
Оңтүстiк Қазақстан облыстық бюджетiнiң шығыстарының 1999-2005 ж.ж. аралығындағы
Жергiлiктi жеке басқарудың жалпыға тән белгiсi және өзiнiң
Бюджет төлемдерi бойынша қарыздар 1.01.2005 жылы контингент бойынша –
Бюджетке төлемдер бойынша қарыздар 2006ж. қаңтар айының 1-шi жұлдызымен
Салық комитетi 2006 жылы 740 салық заңын бузушылар 17327,7
Жыл басынан бастап салық комитетi 1895 тексеру өткiздi, оның
Кесте 2
Оңтүстiк Қазақстан облысындағы салық органдарының 1998- 2005 ж.ж.
Көрсеткiштер 1998 1999 2000 2002 2003 2004 2005
Салық органдарында тiркеуге алынған заңды тұлғалардың саны 1471 1995
Құжатқа сәйкес тексерiлгендерi, мың 975 1688 1571 1326 843
Тексеру нәтижесiнде анықталған тәртiп бұзушылықтар, мың 643 1478 1051
Тәртiп бұзушылықтары анықталған заңды тұлғалардың үлес салмағы,% 65,9 87,6
2006 жылдың қаңтар айының 1-iне дейiн салық комитетiнiң тiркеуiнде
Кесте 3
Салық түсiмдерiнiң серпiндiлiгi
Көрсеткiштер 1998 1999 2000 2002 2003 2004 2005
Барлығы түскен сома, млрд. тенге 4,9 39,1 158,1 343,3
Қосымша түскен сомалар, млрд. тенге 0,22 3,4 31,2 51,6
Барлығы түскен сома мен қосымша түскен сомалардың ара қатынасы,
Салық заңдылықтарын бұзудың серпiндiлiгi мен салық қызметкерлерiне салынатын ауыртпалықтың
Талдау көрсетiп отырғандай, бiр қызметкерге шаққандағы тәртiп бұзған салық
Кесте 4
Салық заңдылықтарын бұзудың және салық қызметкерлерiне салынатын ауыртпалықтың серпiндiлiгi
Көрсеткiштер 2002 ж. 2003 ж. 2004 ж. 2005 ж.
% -бен
Салық төлеушi заңды тұлғалардың саны 2710 2887 2797 103
Салық органдары қызметкерлерiнiң саны 150 155 148 95,5
Бiр қызметкерге келетiн салық ауыртпалығы 15 18 19 105
Бiр қызметкерге шаққандағы тәртiп бұзған салық төлеушi заңды тұлғалардың
Заңды тұлғалар бойынша тексеру нәтижесiнде анықталып, қосымша алынған сомалар,
Бiр қызметкерге шаққандағы әкiмшiлдiк айыппұл шаралары қолданылған заңды тұлғалардың
Кесте 5
Заңды тұлғалар бойынша салықтар
Аймақтар
Барлығы Өсiм
2004 ж. 2005 ж. 2006 ж. 2004
жылдан 2005 2005
жылдан 2006
Атырау 359478,7 731577,0 1736667,8 210,0 427,5
Маңғыстау 1178620,7 1287673,0 2851722,0 221,5 242,0
Павлодар 1034105,5 714781,5 2029895,2 284,0 196,3
БКО .1819209,4 1426372,5 3084818,8 216,3 169,6
Алматы 547685,8 420172,1 68I940,3 162,3 124,5
ШҚО 1232421,2 1434415,1 1123693,4 78,3 91,2
Қостанай 1267255,7 888308,6 1132072,8 127,4 89,3
Ақтөбе 1056896,8 450442,3 832272,9 184,8 78,7
Ақмола 616416,0 658343,1 456041,0 69,3 74,0
Қарағанды 3581838,4 1849693,9 2567064,3 138,8 71,7
ОҚО 1301408,7 387812,0 759209,7 195,8 58,3
Қызылорда 1094449,3 62398,5 538033,4 862,3 49,2
Жамбыл 1985891,3 210563,9 808155,5 383,8
Астана қ. 3096653,8 478890,2 1239574,5 258,8 40,0
Алматы қ. 11861480,9 5771763,4 4689475,6 81,2 39,5
Республика бойынша
2.2 Салықтардың бюджет табысына түсуiнiң қазiргi кездегi жағдайы
ОҚО бойынша өнеркәсiптiк өндiрiстiң негiзгi жетiстiктерi мұнай, тау-кен, металл
Кесте 6
Оңтүстiк Қазақстан облысы бойынша жанама салықтардың түсiмi
млн. тенге
2006 ж. қосымша жоспары 2005 ж. нақты Үлес салмағы,%
Кеден алымы 528507 565476 107 400687 164789/141
Импорттық баж 640303 654632 102 473095 181537/138
Алдын ала шешiм қабылдағаны үшiн төлемақы 30684 13791 45
Экспорттық баж 506058 685703 130 213768 444935/322
Акциз 73979 81202 110 94076 -12874/86
ҚҚС 3626 3518198
97 2403771 1114427/146
Нәтижесi 5405 5519002 102 3617021 1901981/152
Экспорт және ипорт талдау көрсетiп тұрғандай экспорт бойынша ең
Кесте 7
ТМД және алыс шет елдер бойынша импорт түсiмдерiнiң серпiнi
Млн. доллар
2004 2005 +/-
Импорт, барлығы:
Соның iшiнде:
- ТМД елдерiнен
- Алыс шетел елдерiне 150225,4
97646,5
52578,9 1600011,6
102989,8
57042,8 9786,2
5343,3
4463,9
Экспорт, барлығы:
Соның iшiнде:
- ТМД елдерiнен
- Алыс шетел елдерiне 444524,1
101316,5
343207,6 646203,4
115912,6
530290,8 201679,3
14596,1
187083,2
Барлығы: 594749,5 806215 211465,5
Осы сияқты себептерге байланысты ҚҚС бойынша – 300 млн.
Сонымен 2006жылғы болжамды күтiлген жалпы түсiмдер 4 млрд.
Осыған байланысты ‘’Южполиметалл’’, ‘’Химфарм’’, АҚ ‘’Шымкентсыра’’, АҚ ‘’ШНОС’’ экспортқа
Облыс экономикасындағы оң өзгерiстер облыстық бюджеттiң
Шағын кәсiпкерлiктi дамыту барысында жасалған талдаулар көрсеткенiндей,
Кесте 8
Кеден төлемдерiнiң серпiнi
Кеден төлемдерiнiңатауы 2004 жыл 2005 жыл болжамдар Ауытқулар
Импорттық баж 654632 мың теңге 4860 млн. теңге -168
ЮПМ АҚ жергiлiктi шикiзат
Экспорттық баж 635 млн. 703 мың теңге 580 млн
Қорғау төлемi 13 млн. 791 мың теңге
13 млн. 791 мың теңге Қорғау төлемдерiнен бас тарту
Оңтүстiк Қазақстан облысында шағын кәсiпкерлiктi қолдау және дамыту
Облыс бюджетiнiң көлемi соңғы 148,6 пайызға артып
3 Экономиканы мемлекеттік реттеудегі САЛЫҚ ЖҮЙЕСlН ОДАН ӘРl ЖЕТlЛДlРУ
3.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесiндегi кейбiр өзектi мәселелер
Қазақстан Республикасының салық жүйесi өкiнiшке орай экономиксы дамыған өркениеттi
Салықты төлеуден жалтару, оның проблемалары мен шешiмдерi: «салықтан қашу»,
Салық төлеуден жалтару – салық төлемдерiн толық немесе iшiнара
Салық төлеуден жалтарудың себептерi әртүрлі болуы мүмкiн:
шаруашылық, кәсiпкерлiк немесе өзге де қызметтi қалыпты жүргізуге мүмкiндiк
салық заңнамасының күрделiлiгi, сонымен қатар оның анық еместiгi, нұсқаулықтар
салық қызметiн ұйымдастырудағы кемшiлiктер: қызметкерлердiң төмен бiлiктiлiгi мен бiлiксiздiгi,
салық сомаларын баю немесе көлеңкелi бизнестегi инвестициялау мақсатымен субъектiлердiң
Кейбiр мәлiметтер бойынша Қазақстандағы құпия экономика жалпы iшкi өнiмнiң
''Қосарланған'' есеп жүргізудiң практикасы қалыптасқан: ресми органдар үшiн және
Белгiленген тәртiптен әртүрлі ауытқулар кезiнде немес салықты есептеу және
Салық төлеушiнiң белгiленген мерзiмде орындалмаған салықтық мiндеттемесiн орындау: 1)
Өсiмпұл сомасы мен салық берешегiн өтеу бойынша салықтық мiндеттеменi
Салық салудан жалтарынудың әр алуан әдiстерi болады. Төте салықтарды
Салық сомасын төлемеу немесе азайтып төлеу ''салықтық моральдың'' құлдырауын,
Сонымен, салық төлеуден жалтару (қашу) дегенiмiз-салық, жинақтар және басқада
Бiрiншiден, салықтық айыппұлдар мен өтемпұлдарды
Салық төлеушi салықты төлеу барысында алдын-ала өз iс-әрекетiн ойлап,
Екiншi,өзiнiң құқықтық табиғаты бойынша салық төлеуден жалтару түрлерi сан
а) салық төлеуден жалтару (қашу)
б) салықты айналып өту
в) салық зандылығын бұзбай,
Заңдылықты бұзбау арқылы төлеуден жалтару дегенiмiз-заңда қарастырылған. жеңiлдiктер, басқа
Қорыта келе салық төлеушi айтылған себептердiң тек бiреуiн ғана
1) салықтан жалтарудың экономикаға да зиянды қерi терiс әсерi
2) Салықтың төленбеуi күрделi
Мемлекеттiң салықты төлеуден жалтарумен күресуiнiң негiзгi 5 тәсiлi бар:
а) «көрiнiстер үстiндегi» атты доктрина
б) «iскерлiк мақсат» доктринасы
в) «салық жене басқада органдарының келiсiмдердi қайта қарау»
г) салық салынуының презумпциясы
д) салық заңдылығындағы бос жерлердi толтыру.
«Көрiнiстер үстiндегi» доктринада келiсiмдердiң занды нәтижелерi оның түрiмен емес,
Қазақстан Республикасының салық жүйесiн реформалаудағы негiзгi бағыттарды анықтауда салықтар
Салық төлеушiлер мен бақылаушы органдардың қызметкерлерiнiң арасында пiкiрталас жүргізудiң
егер салық төлеуден жалтармайтын болсаң, онда табысыңның басым бөлiгiн
салық төлеушiлер мемлекет тарапынан нақты көмек көрмегендiктен салық төлегiсi
ешкiм де өзiнiң материалдық жағдайын өз еркiмен төмендеткiсi келмейдi
салық заңнамасындағы ақтаңдақтар мен үйлеспеушiлiктер (пiкiрталасқа түскен салық төлеушiлердiң
салық заңнамасының күрделiлiгi (пiкiрталасқа түскен салық төлеушiлердiң 23,6 %);
қылмыс жасаудың бел алып тұрған тұсында салық төлеушiлер өзiнiң
Бұл пiкiрталасқа нәтижесiнен салық төлеуден жалтарудың басты себебi экономикалық
Тәжiрибеде орын алған республиканың ауыл шаруашылығы тауар өндiрушiлерiн жыл
Отандық ауылшаруашылық тауар өндiрушiлерiн қолдаудың басқа тәсiлдерiн пайдалану қажеттiлiгi
Мемлекеттiң экономикасын көтеруде оның азаматтарының ақшалай немесе
Оңтүстiк Қазақстан облысы бойынша 01.01.2006жылғы мәлiметтермен салыстырғанда шағын бизнес
01.01.2006 жылы Оңтүстiк Қазақстан облысы бойынша салық комитетiнде есепте
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде салықтар мемлекеттiк және муниципалдық табыстарда
Сондықтан салықтарды төлеу - төлеушiлер үшiн онша қызық
Дүние жүзiлiк тәжiрибе көрсетiп отырғандай, бүкiл өркениеттi мемлекеттердегi салықтық
Салық салудағы күрделi жағдайларды ескере келе, салық салуды жүйелi
салық қызметiн қатаң бақылауға алу;
салық қызметкерлерiнiң құрамына тиiмдi өзгерiстер жасау, яғни бiлiктi мамандарды
салықтық органдары салық төлеушiлерiмен интенсивтi байланыс орнату
ең бастысы ауылшаруашылығы өндiрiстiк-өнеркәсiп және орта, кiшi кәсiпкерлiкке барынша
«Салық мәдениетiн түзелдiру қорын» жедел iске қосу керек.
Мемлекеттiң экономикасын көтеруде оның азаматтарының ақшалай немесе натуралды тұрақты
Маңызды салықтар бойынша бiрыңғай ставкалар белгiлеу;
Салық салынатын базаларды айқындаудың қарапайым, қолайлы тәртiбiн
Салық түсiмдерiн есепке алудың жаңа механизмiн құру;
Мемлекет аумағында алынатын (ағымдағы) салықтардың санын азайту;
Әрбiр салық бойынша көзделетiн жеңiлдiктердi барынша азайту;
Салық төлеушiлердi салық есебiне жетiлдiру;
Жекелеген салық салу обьектiлерiн есепке алуды қамтамасыз ету;
Бюджетпен есеп айырысу жүйесiн барынша ыңғайлы етуге тырысу;
Салық есебiндегi барлық салық төлеушiлердi тексерудi және салық салуды
Салық төлеушiлердiң салықтық мәдениеттерiн қалыптастыруды үзбей жүзеге асыру;
Бақылаушы салықтар ретiнде тек қосымша құн салығы мен акциз
Корпоративтi табыс салығы мен жеке табыс салығын бақылаушы салық
Салық органдарының автоматтандырылған-ақпараттық жүйесiн халықаралық деңгейге сәйкес құрудың әдiстемелiк
Фискалдық саясаттың әлеуметтiк әкономикалық саясатпен ұтымды ұштасуын және үйлесiмдi
Мемлекеттiң салықтық юрисдикдиясының ауқымын барынша дәл белгiлеу;
Әлеуметтiк нысаналанған салықтық
Салық заңдарын жүйелендiру және жетiлдiру, сондай-ақ олардың тиiмдiлiгiн арттыру
Жергiлiктi мемлекеттiк
Салық мәселелерiн шешу жөнiндегi сот билiгiнiң рөлiн арттыру;
Салықтық бақылау құқық нормаларының заңға ақтаңдақтарсыз, мұқият қабылдануын және
Салықтық реттестiру жүйесiндегi жағымсыз тенденцияларды жою, салық өндiрудi жандандырудың
Бүгiнгi танда, қоғамда және мемлекеттiк экономиканы салықтық бақылауде жүргізiлiп
Қорыта айтқанда, жоғарыда көрсетiлген проблемаларға айтылған ұсыныстарды, жүзеге асыру
3.2 Қазiргi кездегi салық жүйесiн жетiлдiру жолдары
Соңғы кезде салық жүйесiн түбегейлi реформалаудың қажеттiлiгi туралы көп
Белгілі дәрежедегi салықтық бақылау әдiстерiнiң нәтижелiлiгi-қоғамдық таным және билiк
Салықтық бақылау қалыпты қызмет етуiнiң қажеттi алғышарттарының бiрi -
Экономикалық реформаның басты мақсаты-шаруашылық жүргізушi субьектiлерге түсетiн салық ауыртпалығын
Салық төлеушi және оны жинаушы салық телеу продесiнде қарым-қатынасқа
Өндiрiс қаржысының төмендеуi;
Кәсiпорындар мен
Заңды бiлмеу немесе оның алдындағы жауапкершiлiктiң төмендеуi;
Мойындамау;
Салық салу номаларын бұзу; жинақтау мен төлемдi, олардың түсуiн
Республикадағы салық салудың қазiргi жағдайы салықтағы құқықтық қатынастарды, сондай-ақ
Республикада салық ауыртпалықтарын төмендетуге, бiздегi салық бақылау қағидаларын халықаралық
Салықтық бақылау жүйесiнiң жетiлдiру мәселелерiне келетiн болсақ, оның блоктарына
Салық салу
Мемлекеттiк салық қызметi
Салықтарды, салық жүйесiн және салық қызметiн
Салықтар жайындағы ақпараттық, құқықтық, ұйымдастырушылық және тағы басқа факторларды
Салық жүйесiн, салық
Қаржылық-әкономикалық, құқық және басқару салаларының мамандарын, сарапшыларын тарту және
Мемлекет аумағындағы салықтар мен басқа
Мемлекеттiң фискалдық саясатын қоғам өмiрiнде
Салықтарды басқаруды жетiлдiру мақсатында автоматтандырылған
Салық жүйесiнiң жетiлдiрiлуiн, бiрiншi кезекте, бюджеттiк жүйеге қаржылық ресурстардың
- Салық төлемдерiнен қашудың мүмкiн еместігі және тиiмсiздiгiн
- Жалпы мемлекеттiк және
- Салықтың бiрегей құқықтық базасын құру, салықтық әкiмшiлiк жүргізудi
Бiздiң тәуелсiз мемлекетiмiз фискалдық саясатты қалыптастыруда белгiлi бiр тәжiрибе
Салық жүйесiнiң тұрақтылығы;
Салықтарды өндiрiп алу механизмiнiң реттiлiгi;
Жергiлiктi және мемлекеттiк салықтардың арасында нақты бөлiнiстiң болуы;
Салық заңдарының алдындағы барлық салық төлеушiлердiң теңдiгi, салық саясатының
Салық жүйесiнiң қарапайымдалағы;
Салық салу жүйесiнiң дербестiгi.
Қазақстан республикасындағы салық жүйесi, өкiнiшке орай жеткiлiктi деңгейде
Осы орайда, салық қазақстандық салық жүйесiн кешендi түрде өзгертiп,
Қазақстанда қалыптасып отырған экокномикалық, саяси және әлеуметтiк ахуалды ескере
- мемлекеттiк бюджеттiң тұрақтылығы мен теңгерiмдiлiгi;
инфляцияға қарсы механизмдi қалыптастырып, ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету;
кең ауқымды инвестицияларды жүзеге асыру;
меншiк нысандарына қарамастан нарықтық экономика жағдайында өз қызметтерiн жүзеге
Салық салудағы күрделi жағдайларды ескере келе, салық салуды жүйелi
салық қызметiн қатаң бақылауға алу;
салық қызметкерлерiнiң құрамына тиiмдi өзгерiстер жасау, яғни бiлiктi мамандарды
салықтық органдары салық төлеушiлерiмен интенсивтi байланыс орнату
ең бастысы ауылшаруашылығы өндiрiстiк-өнеркәсiп және орта, кiшi кәсiпкерлiкке барынша
«Салық мәдениетiн түзелдiру қорын» жедел iске қосу керек.
ҚОРЫТЫНДЫ
Бүгiнгi таңда қалыптасқан әлемдiк тауар, қор және қаржы рыногындағы
Қазiргi кезеңде, салық салу механизмi бiздiң Республикамызда қалыптасқан жағдайда
Салық салудың тиiмсiздiгiн шиеленiстiретiн факторлар – салық төлеушiнiң құқығы
Салық саясатын нысаналы түрде жүргізу инфляция мен мемлекет бюджетiнiң
Салықтар өте күрделi қоғамдық орган болып табылады да, халықтың
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТlЗlМl
Қазақстан Республикасынық салық кодексi. Салық және бюджетке төленетiн басқа
Қаржы оқу құралы. Қулпыбаев. Алматы – 2000 ж.
Жалпы мемлекеттiк салықтар. Ермекбаева Б.Ж. Алматы – 1997 Оқу
Салың халық несiбесi. Әлiмов Ж. Қаржы-Қаражат - 1993 ж.,
Салық жүйесiндегi мәселелер. Байдүйсенов Қаржы -Қаражат - 2000ж.
Мемлекеттiң салық саясаты. Дулатов Ы. (Заң газетi – 1993
Салық бюджет бастауы. Молдабеков.Қаржы-Қаражат-1995 ж.
Қазақстан Республикасындағы бюджеттi түзiлдiру мен орындау мәселелерi. А. Зейнелғабдин,
Оңтүстiк Қазақстан облысының статистикалық мәлiметтерi.
Әбдуов Т. Салық мәдениетiн қалыптастыру қажет. «Егемен Қазақстан» -
Шеденов О. Салық - мемлекеттiк реттеу құралы . Қаржы-Қаражат
Тойбазаров Б. Салықтық несие хақында. Салық сыры мен қыры.
Каможного Е. Салық жүйесi /Қазақстан экономикасы.-1995
Черник Д.Г. Салықтар.-М,-1995
Есенбаев М. Жаңа салық жүйесi жолында //Казахстанская правда.-1997.-9 шiлде.
БулгакбаевБ. Қазақстанның салық жүйесi // Заңды газет.-1998
Қазақстан. Республикасының салық кодексi
ТҮленбаев К.М / Қаржы қаражат.-А.-2001
ЗейнелгабдинА.Б. Қаржы жүйесi.- А.-1995
Юткина Т.Ф . Салық жүргізу тәртiбi.-М.-1999
Столяров В.Ф. Салық салу және нарықтық экономика.-Киев
АкуленокД.Н // Салық портфелi.-М.-1995.- 35 б
Чингазов .М.Н. Некоторые проблемы налоговой системы // Аль-Пари.-2004.-К 2-3.-68
Байдуйсенов .Д. Қазақстанның салық жүйесi //Қаржы қаражат, 2006
Сатыбалдин А.Е. Жеке табыс салығына қатысты мәселелер //Транзитная экономика.-1999.-Ю.-67
Муканов Т.А. Пути совершенствования механизма исчисления индивидуального подоходного налога
Арыстанбеков К./ Саясат.-А-2000.-97 б
Сабиров И. / Экспресс,- 1995.-28 наурыз
Прохоров Е. Қазақстан
Бабкина С. Новая налоговая политика / Финансы Казахстана.-1996.
Мусинов С.М. Қазақстан Республикасы
КарагусоваГ. Салықтар: мәнi мен қолдану тәжирибесi.-1994
Поздняков Б. Қазақстаңдағы салықтар / Экономика.-1995.-Ш.-986
Кадырбеков Б, Грисюк С. Салық жүйесi қалыптасуының негiзгi приндиптерi
Киперман.Г.Я. Кәсiпорын мен азаматгарға салық салу-М.-1998
НаумоваН.Н. Салық жүйесiнiң реформасы //Алматы.-1999
Салық-1999 / Экономика және өмiр, 1999
МаметоваРА / Бюллетень бухгалтера,2001.- 46 б.
АбдракимоваЖ. Табыс салығы / Қаржы -қаражат.-А.-2001
Айдаров Д.Б. Теоретические
Дуканич Л.В. Салық және салық салу.-М: Феникс.-2000
Амрекулов Н. Бiрiңғай салық салу концепдиясы / Саясат