Мазмұны
Кіріспе ...............................................................................................................3-5
І БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ҚҰҚЫҚТЫҚ тәрбие берудің теориялық
1.1. Оқушыларға құқықтық тәрбие берудің жалпы сипаттамасы.................6-10
1.2. Қазақ зиялылыранының мұраларындағы ұлттық құндылықтар негізінде
ІІ Оқу – тәрбие процесінде оқушы бойында құқықтық
2.1. Ауыз әдебиеті негізінде құқықтық тәрбие беру әдістемесі..................19-23
Қорытынды.......................................................................................................30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...............................................31-32
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Қоғамның демократияландыруы мен әлеуметтік қатынастардың жан
Жаңа Қазақстандық азаматтықты бұл сөздің кең және терең
Осыған байланысты жаңа Қазақстан жалпы адамзаттық құндылықтарды, оның
Бүгінде біз соңғы онжылдықтың барысында мектептегі тәрбие жұмысының
Сол себепті қазіргі таңда зерттеліп - әзірлеген жаңа
Өскелең ұрпаққа азаматтық тәрбие беру мәселелерін К.Д. Ушинский,
Осылайша біз азаматтық тәрбие беру мәселелері әрдайым өзекті
Зерттеу мақсаты: Оқушыларға құқықтық тәрбие берудің әдістемесін көрсету.
Зерттеу нысаны: Оқушылардың құқықтық қасиеттерін қалыптастыру процесі.
Зерттеу пәні: Ересек мектеп оқушыларының құқықтық қасиеттерін қалыптастырудың
Зерттеу міндеттері:
Бұл мәселені психологиялық – педагогикалық әдебиеттерде зерттеу және
«Құқықтық қасиет» түсінігін тұлғаның құндылық бағдары ретінде
Зерттеу болжамы: Егер, мұғалім оқу – тәрбие процесінде
І БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ҚҰҚЫҚТЫҚ тәрбие берудің теориялық
1.1. Оқушыларға құқықтық тәрбие берудің жалпы сипаттамасы
Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіз мемлекет екендігі бүкіл әлемге
Азаматтық әлемде өз өміршеңдігін танытуда. Оның себебі тереңде,
Сонымен азаматтық дегеніміз жүрекке жылылы әкелетін сыйымды да,
Тәуелсіздігін алған Қзақстан республикасында азаматтық туралы пікір қызу
Бұрынғы саяси – қоғамдық үстемлік кезінде азаматтық ұғымы
Ұрпақтар арасындағы рухани байлықтар мен сабақтастық үңілуге шақ
Бұл сияқты індеттен егемендікке қол жеткізуіміз ғана сақтап
Егемендік алуымыз ең алдымен азаматтық мәселені, азаматтық мәдениетті
Азаматтық бағдарламаасын бірлесу мен татулық идеясы, жазықсыз репрессияға
Азаматтық мүдде осы мәселелерге тіреледі, осы бағыттағы ойды
адамдар қарым – қатынасындағы киелі қасиеттердің жиынтығы іскердің,
Кісілік қасиетті тұлғаның келбетін, келбетті халықтық сапалықпен ұштастыратын
Мұнадый мұрат билігіне дүние қуғандар , алақанын жайғандар
Азаматтық жеке басты отбасымен , отбасын әлеуметпен, әлеуметті
Осындай күрделі сезімді нысаналы сенімге, сенімді қоғамдық серікіліске
Азаматтық дамуын азаматтық мәдениет мәселесін өндірістік өрлетуден тысқары
Республикамыз бір саяси құрылымнан екіншісіне ауысып, басқа жүйесі
Адамның жеке психологиясының әскери қызметтегі маңызын аша келіп
Бұдан келіп шығатын тұжырым – Бауыржан Момышұлы көрсеткен
Азаматтық сезімнің объектісі мен қайнар көзі отан десек
Қазақстандық азаматтық тәрбиеге келсек, қазақстардың ғана отанына сүйіспеншілігі
Оқушыларға азаматтық тәрбие берідң жаңа қоғамының дамуындағы ең
1.2. Қазақ зиялылыранының мұраларындағы ұлттық құндылықтар негізінде
ХХ ғасырдың басында өмір сүрген қазақ ағартушыларының мұралары
Ел президентінің Қазақстан халқына жолдауында ұлттық мәдениетті дамытуда
Қазақстандық әскері ғалымдар да жауынгерлік тәрбие мен әскери
Отбасынан басталатын азаматтықтың тарихи сипаттары қазақтың салт –
Психологиялық және педагогикалық әсіресе, тарихи педагогикалық зерттеулерде негізінен
Сондықтан ХХ ғасыр басындағы қазақ зиялыларының өз өмірі
Мұхамеджан Сералиннің өзі шығарған «Айқап» деп атап, оның
А. Байтұрсыновтың қазақ тілінің төл заңдылығына негізделген әліпби
Ахметтің «Баланы ұлша тәрбиелесең, ұл болмақшы. Құлша тәрбиелесең
Ғ. Қарашаевтың шаруашылық туралы мақалаларыназаматтық ойлар қазақтың мал
Халел Досмұхамедовтың «Тіршілік таласы» атты мақсаласында азаматтық ойлар
Азаматтық мәселесі Халелдің Жәңгір хан туралы пікірінен де
Сөйтіп, Халел Досмұхамедовтың еңбектеріндегі ұлтжандылық, азаматтық тәрбиелеуде
Міржақып Дулатовтың «Серке» газетінде жарияланған. Біздің мақсатымыз атты
Оның ешқандай құқығының жоқтығы ыза мен кек тудырады»
Мағыжан Жұмабаев «Сүйемін» деген өлеңінде қазақ азаматтығының
1 – сурет. Жеке тұлғаны азаматтықа тәрбиелейтін қазақ
№ Қазақ зиялылары Ұлттық құндылықтар
1 А. Байтұрсынов «Тіл құралы», «Тіл тағылымы», «Оқу
- өз ұлтын менсінбейтіндерге қарсы әрекет
- зиялылар ынтымақтастығы;
- қазақ мектебін құу, әліппені жасау.
2 Ш. Құдайбердиев «Үш аныұ», «Мұсылмандық шарты»
- діни танымдар
- жетім мен жесірге қамқорлық
- ағайындық қамқорлық
3 Ә. Бөкейханов Саяси әлеуметтік тақырыптағы мақалалар
- тектілік
- бостандық
4 М. Сералин әлеуметтік – педагогикалық бағыттағы мақалалар
- ақылдың, сөздің үйлесімділігі
- ұлт мүддесіне қызмет ету;
5 Х. Досмұхамедов «Аламан», т.б еңбектері -
- аламандылықтың зияндылығы
- қазақ балаларына ұлттық тәрбие беру
6 Ғ. Қарашаев «Қазақстан» газетіндегі мақалалар
-қазақтың мал шаруашылығын дамыту;
-оқыту, білім беру ісінде жаңа әдіс , яғни
7 М.Дулатов Көкейтесті мақалалары мен бастауыш мектепке арналған
-қазақ тілінің мәртебесін көтеру қажеттілігін дәләлдеуі;
-елжандылық, имандыдық, әдептілік тәрбиесі.
8 М.Жұмабаев Өлеңдері «Педогогика» және өзге де оқулық
-отырықшылыққа шақыру;
-анаға, жарға, ел мен жерге махаббат;
-қазақ тілін құрметтеу.
9 М. Шоқай «Түркстан» және өзге де еңбектері
-ұлт азаттығы, тәуелсіздік идеясы;
-ұлтжандылық, отан сүйгіштік қасиеттер.
10 Ж.Аймауытов «Психология», «Психология және кәсіп таңдау» және
-ана тілінде мектептер ашу;
-туған елге, жерге сүйіспеншілікті қалыптастыру қажеттілігінің идеясы.
11 С.Торайғыров Поэмалары, романдары, мақалалары -туған елге сүйіспеншілік;
-халыққа қызмет ету;
-ұлттық сананы ояту.
Отанымыз аумағының бүтіндігін сақтау, халықтың тыныштығын алатын лаңкестермен
Жиырма жылдық өмірін әскер қатарында өткізген Бауыржан ағамыз
Ол:
Атамекен жер үшін,
Қасиетті ел үшін
Әзиз ана, қарт ата
Ботагөз сұлу қарындас.
Күң, құл болмасын – деген өлеңі арқылы оқушыларға
Бауыржан Момышұлы өз шығармаларында азаматтыққа, ерлікке, батырлыққа байланысты
«Азаматтық дегеніміз – Отанға деген сүйіспеншілік, жеке адамның
Біз жазушы, тәлімгер Бауыржан Момышұлының еңбектерін оқи оытырып,
Жиырмасыншы ғасырдың басында адами құныдылқтардың ұлттық сипат алуына
Оқушылардың құқықтық қасиеттерін қалыптастыру.
Мақсаты Оқушылардың азаматтық қасиеттерін қазақ зиялылыарының мұраларындағы
Жиырмасыншы ғасыр басындағы қазақ зиялылыарының мұраларындағы ұлттық
Ұлттық тәрбие
әдеби мұралар
Тарихи мұралар
Ғылыми зерттеулер
Жиырмасыншы ғасыр басындағы қазақ зиялылыарының мұраларындағы ұлттық
Мотивациялық қазақ зиялылырының мұраларындағы ұлттық құндылықтар арқылы отансүйгіштік
Танымдық қазақ зиялыларының мұраларындағы ұлттық құндылықтар арқылы отансүйгіштік
Мазмұндық қазақ зиялыларындағы ұлттық құндылықтар, оқушыларға азаматтық тәрбие
Жиырмасыншы ғасыр басындағы қазақ зиялылыарының мұраларындағы ұлттық
Пән сабақтары
Сыныптан тыс сабақтар
Мектептегі іс –шаралар
Жиырмасыншы ғасыр басындағы қазақ зиялылыарының мұраларындағы ұлттық
Туыстық патриотизмі, өзіне, ағайындарына және т.б. деген.
Ұлттық патриотизм - өз ұлтына және т.б. азаматтық
Қазақстандық патриотизм - өз еліне Қазақстанға деген
Нәтижесі: өзін, ағайын- туысын, достарын, ұлтын, отандастарын сүйетін
ІІ Оқу – тәрбие процесінде оқушы бойында құқықтық
2.1. Ауыз әдебиеті негізінде құқықтық тәрбие беру әдістемесі
Қазақ халқының өті әрідегі ата – бабаларының өмір
Қазақ халықының тәлімдік мәні зор ой – толғаныстар
Қазақ халқы бала тәрбиесімен айналсыатын қоғамдық орындар ашпаса
Ауыз әдебиетінің түрлеріне қарағанда мақал – мәтелдердің өзіне
Мақал – мәтел ойды қысқа да ұтымды жеткізетін,
Ел қорғау, батырлық – ерлік істер жайында туған
Өзінің мақалдарында туған жер, ел – отанды аса
Қазақ ауыз әдебиетіне орын алған ерте земаннан бастап
Жұмбақ - өскелең ұрпаққа білім берерлік, тәрбиелік мәні
Алдында айтылған мақал – мәтелдер тәрізді жұмбақтар да
Мысалы, Белі қайқы жон тайқы
Сүмбелі теректі,
Қызыл желекті
(қылыш )
Жалпы жұмбақтар сөз образының кілті есебінде тануға
Ауыз әңгілмелерінде елдің мұңын мұңдап, жоғын жоқтайтын қаһармандар
Ертегілерге бай елдердің бірі – қазақ халқы. Қазақ
Қазақ ауыз әдебиетінің ертеден келе жатқан күрделі саласының
«Қамбар батыр» жырын ерекше атап көрсетуге болады. Өйткені,
Олардың азаматтық рухын көтереді. Нашарларға жан ашу, оларды
Мектеп оқушылары туған халықтың ауыз әдебиеті үлгілері арқылы
«Жастай берген тәрбие – жас шыбықты игергендей» біз
Оқушыларыдң ақыл – ой өрісін кеңейтіп эстетикалық
2.2. Құқықтық тәрбие беруде дамыта оқыту технологиясын қолдану
Қазіргі замандағы білім жүйесінің құрылымы мен қызметіндегі қоғамдық
Адам баласы қоғам дамуының қандай кезеңінде де өмір
Адамдар барлық кезде өзінің білімі мен тәжірибелері арқылы
Екіншіден, оқушыларды білімді етіп, олардың еңбекке даярлығын қалыптастыру
Қоғамдық тарихи тәжірибені игерудің басты әлеуметтік – қызметі
Әртүрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас
Қоғам өмірінің барлық салаларында яғни экономикасы мен әлеуметтік
Ғылым мен халыққа білім берудің дамуы еліміздің техникалық
Оқыту технологиялары теориялық негізде құрылады: Егер Л.В. Занков
Оқыту технологиясының генетикалық дерекнамасы педагогикалық эвристикадан алынған дейді.
Педагогикалық технология үш аспектіде қаралады:
- ғылыми;
- процесуалды – сипаттамалы;
- процесссуалды - әрекеттік ;
Осындай жолмен педагогикалық технология оқытудың рационалды жолдарын зерттеуші
Педагогикалық технология дерекнамасы педагогика психология және әлеуметтік ғылымдар,
Педагогикалық технология М.В. Клориннің анықтауында: «Педагогикалық мақсатқа жету
Педагогикадағы ғылыми ой – тұжырымдардың негізінде В.П. Беспалько:
Педагогикалық технология білім алу іс - әрекетіндегі амалдардың
Технология мен белгіленген мақсатты тиімді орындау үшін материалдарды
Көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына азаматтық тәрбие
Кез келген педагогикалық оқулықты талдасақ, онда оқыту әдісі
Бастауыш сынып оқушыларына көркем шығарма арқылы азаматтық тәрбие
Көркем шығармалар арқылы сынып оқушыларына азаматтық тәрбие беруде
Д. Эльконин мен В.В: Давыдовтың зерттеулері оқушыны «субъект»
Дамыта оқытуды жүзеге асырудың аталған бағыттарына жеке –
Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту төтр деңгейді көздейді: міндетті,
Қорытынды
Жиырмасыншы ғасырдың басындағы қазақ зиялылыраның мұраларындағы ұлттық құндылықтарға
Қазақ зиялыларының мұралары тарихи сананы қалыптастыруға үлкен ықпал
Сонымен қатар, мынандай ұсыныстар жасауға болады:
қазақ зиялыларының өмірлері, саяси - әлеуметтік және ағартушылық
педагогикалық оқу орындарында қазақ зиялылары мұраларындағы азаматтық идеяларды
мектеп оқушыларын азаматтыққа тәрбиелеу мақсатында «Қазақ зиялыларының мұраларындағы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Жаңабаева Р. Азаматтық тәрбие және Б. Момышұлы. ІІ
Иманбаева А.С. Дулатов шығармаларындағы азаматтық мәселелер. ІІ Білім
Иманбаева С.Т. Азаматтық тәрбие беру. ІІ Бастауыш мектеп,
Бейсенбаева А. Отансүйгіштікке тәрбиелеу. ІІ Бастауыш мектеп, 2005
Тұрсынғалиева Т. Азаматтық сезімге баулу. ІІ Бастауыш Мектеп
Санабаев Ү. Отансүйгіштік – мақсаткерлік қазығы. ІІ Бастауыш
Шәдібекова Р. Азаматтық тәрбие беруде дамыт оқыту технологиясын
Жарықбаев Қ. Қазақ тәлім – тәрбиесі. Алматы. Санат
Қонақбаева Т. Бүлдіршіндерді елжандылық рухта дамыту. ІІ Бастауыш
Молдабеков Ж. Ұлтжандылық туралы ұғым. ІІ Бастауыш мектеп,
Сейдахметова А. Азаматтық тәрбиенің негізгі ұғымдары. ІІ Бастауыш
Белгібаева Г. Азаматтық тәрбие беруде ауыз әдебиетінің атқаратын
Әлімбекова С. Дене тәрбиесі мен спорт арқылы
Құрсақбаева Қ. Оқушыларға азаматтық тәрбие беру мәселелерін ұйымдатыру.
Тұрсынбекова С. Ақын жыраулардың еңбектері арқылы азаматтықа баулу.
Ұзақова А. Отанды сүю. ІІ Хабаршы , 2002
Молдахметова А. Тәрбиенің негізі – азаматтық тәрбие. ІІ
18. Құрмашева Ж. Азаматтық және тәрбие беру ІІ
19. Педагогика және психология (салалы сөздігі) Алматы.
20. Қоңыртаев Ә. Оқытудағы азаматтық тәрбие. І Республика
21. Мұқанов Р. Оқушылардың азаматтық танымын дамыту процесі.
22. Айтжанова Р.М. Ұлтыңды танимын десең , азаматты
23. Мұхамеджанова С. Тәрбие түрі – азаматтық. ІІ
24. Сәдуақасова А.А. Оқушыларды ежелгі тарихына қызығушылыққа баулу.
25. Өтешева. Б.Қ. азамат болсаң. ІІ Тәрбие құралы,
26. Құсайынов А.С. Қазіргі жастардың патриоттық, азаматтық сезімін
3
Дамыта оқытуды жүзеге асыру бағыттары
Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту
Ойын арқылы оқыту
Топтық жұмыстар ұйымдастыру арқылы тұлғалық қасиеттерді
Міндетті деңгей
Алгоритмдік деңгей
Эвристикалық
Шығармашылық
Санамақтар
Сұрамақтар
Қаламақтар
Айтыс ойындары
Бірыңғай топтық жұмыстар
Сараланған топтық жұмыстар