Мазмұны
Кіріспе . . . . . . .
I Кәсіпкерліктің жалпы мәні
1.1.Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың жалпы сипаттамасы . . . .
1.2.Кәсіпкерліктің түрлері мен формалары . . . .
1.3.Кәсіпкерліктің факторлары мен модельдері. . . . .
II Қазақстан экономикадағы кәсіпкерлік
2.1. Кәсіпкерліктің пайда болуы және дамуы .
2.2. Қазақстандағы кәсіпкерліктің өзекті мәселелері . . .
III Қазақстандағы кәсіпкерлікті жетілдіру жолдары . .
Қорытынды . . . . .
Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . .
Кіріспе
Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу
Елімізде өтіп жатқан нарықтық қатынастар тек экономиканы
Қай уақытта болмасын адамзат баласы қаржыны зерделеу кезінде
Кәсіпкер-бұл нарық экономикасының белсеңді субъекті. Оның жаңа тауарлар
Қазақстан Республикасы 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін кәсіпкерлік
I Кәсіпкерліктің жалпы мәні
1.1. Кәсіпкерлікті ұйымдастыру жалпы формалары
Кәсіпкерлік әр түрлі формада болады. Олар топтастыру
Меншік формасына байланысты кәсіпкерлік мемлекеттік және жеке болып
Мемлекеттік кәсіпкерлік әдетте тұрақты және капитал сыйымдылығы жоғары,
- түсімділігі жоғары қызмет сфераның таңдауға еркін.
- бизнес көлемі шектелмеген.
- қатаң бағамен шектелмейді..
Кәсіпкерлікте үш түрді бөліп алады:
жеке тұлғалар,
серіктестік,
корпорация (акционерлік қоғам).
Жеке кәсіпкерлік деп бір адам ғана айналысатын бизнесті
Оның артықшылықтары: әр меншік иесі өзпайдасына өзі ие,
Бұл үсақ дүкендерге, қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындарға, фирмаларға,
Серіктестік деп екі немесе одан да адам бірлесіп
Корпорация деп бірге кәсіпкерлік қызмет істеу бірлескен тұлғалар
Корпорация артықшылықтарына мыналар жатады:
акциялар және облигациялар сату арқасында ақша капиталын тартуда
басқару функцияларын орындау үшін кәсіби мамандарды тарту;
корпорация қызмет етуінің тұрақтылығы, өйткені акционерлерінің біреуінің қоғамнан
Бизнесті корпоративті формада ұйымдастырудың кемшіліктеріне төмендегілер жатады:
корпорация табысының акция ұстаушыларға дивиденд түрінде төленетін бөлігіне
Экономикалық теріс пайдаланушылыққа қолайлы мүмкіндіктер. Ешқандай нақты құны
Меншік және бақылау функцияларының бөлінуі. Акциялары көптеген иелер
Корпорацияның ьасқа да кемшіліктері бар, бірақ олардың орнын
Кәспікерлік көлеміне қарай: кіші, орташа және ірі бизнеске
Қазіргі батыс экономикасында кіші бизнес шаруашылықтың ірі секторын
Франчайзинг – ірі фирманың фабрикалық маркасын пайдалануға құқ
Ұсақ фирмалар ірі компаниялар өнімдерінің бөлшек сатушылары болып
Венчурлық фирма – ғылыми зерттеулерді жасаумен шұғылданатын коммерциялық
Орта бизнес елеулі роль атқармайды. Ол бәсекеде мықты
Ірі бизнес кіші және орта бизнестен өте қуаттылығымен
Қазақстанда кәспкерлік қызмет фомалары Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексімен
Соған сәйкес барлық ұйымдар (заңды тұлғалар) коммерциялық және
Коммерциялық фирмалардың негізгі мақсаты пайда алу болып табылады.
Коммерциялық фирмалар шарушалық серіктестіктер, өндірістік кооперативтер, мемлекеттік және
Коммерциялық емес фирмалар тұтыну кооперативті, қоғамдық немесе діни
1.2. Кәсіпкерліктің түрлері мен типтері
Кәсіпкерлік өз бастауын ғасырлар тереңінен алып жатыр.Алайда рынок
А.Смит кәсіпкерлікді коммерциялық идеяны жүзеге асыру және пайда
Қазақсатн заңында кәсіпкерлік азаматтар мен бірлестіктердің пайда алуға
Барлық шаруашылық қызметін емес, тек тәуекелмен, ынтамен, іскерлікпен,
Кәсіпкерлікте тұлға және нысанын бөліп қарайды.
Кәсіпкерліктің тұлғалары (субьектілері) жеке тұлғалар, әр түрлі ассоциялар
Кәсіпкерлік нысандары (обьектілері) шаруашылық қызметтің кез келген түрлері,
Қызмет мазмұнына қарай кәсіпкерлік мынадай түрлерге бөлінеді.
Өндірістік кәсіпкерлік – тауарлар, қызметтер, ақпараттар, рухани құндылықтар
Коммерциялық кәсіпкерлік тауарлар мен қызметтері қайта сату бойынша
Қаржылық кәсіпкерлік – коммерциялық кәсіпкерліктің бір түрі болып
Делдалдық кәсіпкерлік бір мәмілеге өзара мүдделі жақтардың басын
Сақтандыру кәсіпкерлігі – кәсіпкер сақтандырған оқиға болған кезде
Кәсіпкерлікті экономикалық формалардағы қызметіне қолға теп беру өзгешелігі,
Кәсіпкер тауарлар өндіреді, содан соң оларды сатады. Осыған
Кәсіпкерліктің түрлері: өндірістік, коммерциялық қаржылық, кеңес берушілік.
Өндірістік: жаңартпашылық, ғылыми-техникалық, тауар өндіру, қызмет көрсету, өндірістік
Коммерциялық: саудалық, сауда-көтерме сатып алу, сауда делдалдық, тауар
Қаржылық: банкілік, сақтандырулық, аудиторлық, лизингілік биржа қорлары.
Кеңес берушілік: жалпы басқару, әкімшілік жолмен басқару,қаржылық басқару,
Өндірістік кәсіпкерлікке – тұтынушылардың кейіннен сатып алуына тиісті
Өндірістік кәсіпкерліктің мүдделік өрісі түрліне және оны іске
Коммерциялық кәсіпкерлікке – қызмет түрін сипаттайтын оның мазмұнының
Технологияның бастапқы сатысы ретінде, не сатып алу, нені
Қаржылық кәсіпкерлік – коммерциялық кәсіпкерліктің бір түрі, солай
Мемлекеттік кәсіпкерлік әдетте тұрақты және капитал сыйымдылығы жоғары,-
- түсімділігі жоғары қызмет сфераның таңдауға еркін;
- бизнес көлемі шектелмеген;
- қатаң бағамен шектелмейді.
Кәсіпкерлікте үш түрді бөліп алады:
жеке тұлғалар;
серіктестік;
корпорация (акционерлік қоғам).
Жеке кәсіпкерлік деп бір адам ғана айналысатын бизнесті
Оның артықшылықтары: әр меншік иесі өзпайдасына өзі ие,
Бұл ұсақ дүкендерге, қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындарға, фирмаларға,
Кәсіпкерлік кең тарағанда қоғамның өмірі нарық экономикасына сәйкес
Ірі өндірісте меншікті иемденуші мен кәсіпкер бір-бірінен ажыратылады.
Кәсіпкерлік шарушылық іс- әрекеттің белгілі типінен тұрады. Жаңашылық,
Нарық экономикасында шаруашылық жүргізудің кәсіпкерлік іс-әрекеті тиімді және
- еркін тауар өндірушілердің шаруашылық әрекеттерінің толық еркіндігінің
- меншіктің барлық түрлерінің тең құқықтығы жағдайында, экономикалық
- игіліктер мен қызметтер өндірісін ынталандыратын фактор ретінде
- нарықта бағаның еркін белгіленуі;
- экономикалының ашықтығы, оның бүкіләлемдік шарушаылық жүйесімен интеграцияда
1.3. Кәсіпкерліктің факторлары мен модельдері
Кәсіпкерліктің барлық түрі табыс алуға бағытталған. Бірақ ол
Ресурстардың әр түрлі комбинацияларын жасау – кәсіпкер қызметтің
Жаңа игілікті жасау немесе ескі игіліктің жаңа сапасын
Өндірістің жаңа әдісін енгізу;
Жаңа өткізу рыноғына шығу;
Шикізат немесе жартылай фабрикатың жаңа көзін табу;
Өндірісті қайта ұйымдастыруды жүргізу.
Әрбір мерзім аралығында жаңа комбинациялар көрінуі мүмкін. Кәсіпкерліктің
Кәсіпкерлік қызмет тек бір ғана меншік фомасынмен (жеке,
Тәуекел – жоспар немесе болжауды қарастырылған вариантпен салыстырғанда
Тәуекелдің мүмкін деңгейі осы қызметке қатынасын адамдардың санына
Тәуекелді әр түрлі әдістермен өлшеуге болады:
статистикалық, мұнда бұрынғы шығындар статистикасына карап болашаққа болжау
Эксперттік, мұнда мамандар мен тәжірибелі бизнесмендер көзқарастары зерттеленеді.
Есептік талдау математикалық тәсілдерге негізделенеді.
Кәсіпкерліктің жаңашылдықсыз болуы мүмкін емес. Осыған байланысты кәсіпкерліктің
Біріншісінің мәні мынада, бизнес пен өз қызметін қарамағындағы
Екінші модель өзінде бар ресурстарды тарту және пайдалану
II Қазақстан экономикасындағы кәсіпкерлік
2.1. Қазақстандағы кәсіпкерліктің пайда болуы және дамуы
Кәсіпкерлік туралы теориялық концепция алғашқы рет 1725-1730 жылдары
Алғашқыда кәсіпкерлік термині тәуекел сөзімен, ал кәсіпкердің өзі
Кәсіпкерлік дегеніміз – адамдар мен олар құрған бірлестіктердің
Кәсіпкерлік- пайда алумен жеке табыс табуға бағытталған, азаматтардың
Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90-жылдардың басында, қайта құрудың
Қазақстан Республикасы 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін кәсіпкерлік
Қазақстандық кәсіпкерлер үшін халықаралық франчайзинг ең алдымен біріккен
Қазақстан Республикасы Агенттігінің мамандандырылған бюлетеніндегі жарияланған статистикалық мәліметтерге
Сонымен қатар, Республикада шағын және орта кәсіпорындар санының
2.2. Қазақстандағы кәсіпкерліктің өзекті мәселелері
Кәсіпкерлік қызметтінің табыс критерийіне болып кәсіпорының жеткілікті пайда
экономикалық факторлар – 47,4,
қаржылық қиыншылықтар – 38,4,
кәсіпкерлік тәжірибенің болмауы – 7,1,
кәсіпкерлік ниеттің жаман болуы – 3,4,
басқалар – 3,7.
Банкротқа ұшырау себептері сыртқы және ішкі де сипатқа
Стратегиялық сипаттағы қателіктер
Жалпы менеджемент проблемалары
Қаржы есептік жүйе мен тәжірибедегі кемшіліктер.
Қазіргі зерттеулерде бизнес сәтсіздігінің не екендігін дәл түсіндіретін
Егер фирма тапсырыс берушілердің,акционерлердің, жұмысшылардың, жеткізушілердің және тұтынушылардың
Банкротқа ұшыраумен байланысты;
Алдағы залалдардың алдын алу мақсатымен;
Қажетті нәтижені ала алмау себебіне байланысты, мысалы, салынған
Зейнеткерлік жасқа жетуге немесе денсаулық жағдайына байланысты кету,
Австралиялық ғалымдармен жүргізілген зерттеулер бойынша бизнестегі сәтсіздіктер пайызының
Қазақстан экономикасының нарық қатынастарына өтуі ең басынан жаңа
Бұл келесі факторлармен түсіндіріледі:
әлеуметтік – экономикалық;
саяси ;
құқықтық;
психологиялық;
кадрлық;
ұйымдастырушылық.
Әлеуметтік – экономикалық факторларға демонополиялау қарқынының төмендігі, мемлекет
Саяси факторларға кәсіпкерліктің дамуына мемлекеттік қолдаудың жетіспеушілігін, бюрократиялық
Психологиялық факторлар да үлкен мәнге ие, оларға халықтың
III Қазақстандағы кәсіпкерлікті жетілдіру жолдары
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 6-шы наурыздағы «Шағын
Тағы да Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 мамырдағы Жарлығымен
Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 мамырдағы Жарлығымен
Бағдарламаның міндеттері оның мақсатымен айқындалған және олар мыналар:
халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету;
қоғамдық бірлестіктердің шағын кәсіпкерлікті қолдау және қорғау мәселелеріндегі
шағын кәсіпкерліктің өндірістік саласын басымдылықты дамыту;
шағын кәсіпкерлікті ақпараттық қамтамасыз ету жүйесін жетелдіру және
Шағын кәсіпорындардың ең басты маңыздылығы – бұл әлеуметтік
Сонымен, жоғарыда баяндалғандай экономиканың жаңа жағдайындағы рынокқа
Қорытынды ретінде, Қазақстан Республикасында халықтың әл-ауқаттылығын түбегейлі жақсарту
Қорытынды
Қазіргі заман теорияларнда кәссіпкерліктің 6 концепциясы бөліп көрсетіледі,
АҚШ пен Қазақстанның негізгі ұстанымдарының мінездемесінде көптеген ортақ
Қазіргі заманғы экономика ғылымында стратегияның корпоративтік, функционалдық және
Жұмыс барысында кәсіпкерлікті аймақтық басқарудың тиімді құралдарының бірі
Болашақ кәсіпорынды бағаландыру үшін жұмыс барысында оның тиімділігі
Экономикалық дамудың экономикалық моделі қазіргі заманғы даму теорияларының
Қорыта келгенде, менің курс жұмысымның басты мақсаты –
Пайдаланылған әдебиеттер
Б С.Әкімбеков, А.С.Баймұхаметова, У.А.Жанайдаров
Экономикалық теория. - АСТАНА; - 464 бет
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997ж. 13-наурыздағы «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 5 қазандағы «Өндірістік
1996 ж. Қаңтар – желтоқсан Қазақстанның әлеуметтік- экономикалық
Кәсіпкер болу оңай ма? Пол Хокен,- Алматы Білім,1994
Қазақстан Республикасының Конститутциясы. - Алматы: Қазақстан , 2000.
МейірбековА.Қ.,Әлімбетов Қ.Ә.Кәсіпорын экономикасы: Оқу құралы – Алматы: Экономика,2003.-252б.
Сәбден О.,ТоқсановаА. «Шағын кәсіпкерлікті басқару»,-Алматы: Білім, 2002.-304б.
Финансы. Учебник для вузов. Под. Ред. М В.
Медведев А. Экономические обоснование предпринимательского проекта// Мировая экономика
Газеттер:
1.Казахстанская правда. Астана 1997ж. 13-наурыздағы-2 Б..
2. Егемен Қазақстан. Астана: 1996ж.27-қарашадағы- 2 Б.
3